Marian Majka
Ostrołęka. Grodzisko "Stare Miasto",
osada przygrodowa
Informator Archeologiczny : badania 19, 138-139
1985
13β
-były okładziną kam ienną. W ElomlAfiCt wyróżniono 2 poziom y użytkowe. S ta r s z y % nich τ p alen isk ie m o wy m ia ra c h ; 1 ,7 * 2 ,0 ш sa głębionym w k o tilac« a a Bięboknać 0 ,5 0 * 0 , 50 m , zbudowano г kamieni* Z la k a litow a^ ne było pod ściany wacho dnlą obiektu. P s i e i l яко o ta c z a ła w a ra rwa p ró c h n ic y z p lask ie m , o m ią ż s z o śc i do 0 ,7 0 та. F u zlo m m ło d sz y w p o sta c i sypkiej próctw lcy o m ią ż sz o śc i 0,20-0,4л m w ystąpił w stro p ie obiektu, ta k ie z p alen isk ie m p r z y śc ia n ie w0cho<tai«j.
Z a w a rto ść kulturow ą obi ekt Ów stanow iła c e ra m ik a , kod cl zw ie rz ę c e , pojedyncze g ru d y polepy. C e ra m ika z obiektów o ra * z w a rstw y kulturow ej była tr e n nicow ana technologic so le : grupa s ta r s z a datow ana je s t ω IX -X w ,, g ru p a d ru g a koniec X, XI w, Dość lic z n ą g ru p ę stanow ią w śró d zabytków z ż e la z a elem enty u zb ro jen ia. Są to: p rzep alo n y g ro t włócwil z o k rą g łą tu le jk ą , ze zniszczonym U ściem , grot s tr z a ły z tr z p ie nie m 1 z l i i d e m o sylw etce rom boidalnej, w c z ę ś c i dolnej pogrubiony, zakończenie z a m a c z a n e je s t w&łecz* klęto p o p rzecznym / typ Ш wg typologu A. N ad o lsk ieg o /. D rugi e g z e m p la rz to grot bełtu k u sz y z czw o ro b o cz n ą tu lejk ą 1 kolcem / typ 1 wg typologii A, H ad o lek leg o /, Je d n a z o s tr ó g żelaznych re p re z e n tu je wg typologii
Z , HllczerOwny typ I, odm ianę i , datow ana je s t na X do 1 poi, XI w. O stro g a d ru g a tak że z ż e la z s n a le ż y n a j
praw dopodobniej do U g r . tech n iczn ej o d m ian y fi / wg typologu J, Ż a k a /. Datowana je s t n a IX t , W bieżącym sezonie badawczym odkryto 16 sz tu k podkowiakdw z ż e la z a . Z abytki n a jc z ę ś c ie j odkryw ane były w p a sie p r t y - w&lnym w arstw y kulturow ej o ra z na bruku kam iennym .
Z dotychczasow ych o b se rw a c ji w ynika, że g ród zam ieszk iw an y był w dwu fazach« F a z a s t a r s z a r e p r e zentow ana je s t p rz e z obiekty n r 1 ,2 ,3 1 'datowana n a DEr X w* /p o c z ą tk i/. Druga fa z a - s tro p w a rstw y k u ltu row ej - obiektów d o ty ch czas n ie odkryto, datow ane je s t n a schyłek X 1 po czątk i XI w. W X | w, gró d został zn iszczo n y p o ż a re m 1 p o tem ju ż nie był z am ieś z la ły .
M a teriały źródłow e znajdują e lę w WKZ w J e le n ie j G ir z e , Badania bę<^ kontynuowane.
OBKAS, gm . Kam ień K rajeń sk i U niw ersytet Łódzki woj. bydgoskie K a ted ra A rcbeologu
Badania p row adzili m g r A le k sa n d e r A n d rzejew sk i L m g r M a d e j T rz c iń s k i /a u to r sp ra w o se Ł n la /. F in an so w ał U niw ersytet Łódzki 1 U niw ersytet W arszaw ski w ra m a c h p ro b lem u "W isła* . D rugi se zo n Karła* O sach w czesno śre d n i owiec m a /1Х -Х Ш w. /,
Badania s k o o c œ trow ano w półn o cn o -sacb & k ttej c z ę ś c i osad y , w yznaczając do badań te re n o ogólnej pow ierzchni 660 m2, W tra k c ie badań uchwycono północno-zachodni k ra n ie c o sa d y o r a z j e j c z ę ść północną, O d lry to , częściow o, tr z y o tś e k ty m ie sz k a ln e o ra z pięć ja m . Jeden z obiektów m iesz k aln y ch p o sia d ał podpiw n iczen ie, C hronologię obiektu w yznaczono m a te ria łe m c e r a m ic cnym n a 1Х-ХШ w. Obok lic z n ie znalezionych fragm entów c e ra m ik i w yeksplorow aoo tak że n o że ż e la z n e , okucia żela z n e 1 p r z ę ś lik , W południow o-w schod n ie j c z ę ś c i badanej po w ierzch n i n a tra fio n o n a ułam ki c e ra m ik i neo lity czn ej /k u ltu ry pucharów le jk o w a ty c h /.
Badania będą kontynuowane w p rz y sz ły m ro k u .
ORLE, gm. U ro c z a p a tr z
woj. bydgoekle o k re s h a ls z ta c k i Stanow isko 1
OSTROŁĘKA Wojewódzki K o n se rw a to r Zabytków G ro d zisk o " S ta r e M iasto* w O s tro łę c e
osada p rzygrodow a T o w arzystw o P rz y ja c ió ł O stro łę k i
Badania prow adził m g r M a rian M ajka. F in an so w a ł WKZ w O s tr o łę c e . P ie rw sz y 's e z o n badań po p rz e rw ie . O sad a p rzygrodow a · w c z e sn e śre d n io w ie c z e 1 śre<kUówiec ze / 2 poł> ХП-XTV w, j ,
ł
P r a c e prow adzone były we w schodniej c z ę ś c i przy g ro d o w e j. Wykop, dłu g o śc i 13 m ! sz e ro k o śc i 2 ,5 m usytuow any wzdłuż k ieru n k u w schód-zachód sty k a ł się p ro file m zachodnim z w ykopem n r 3, p rzeb ad an y m w latach ubiegłych. P ro f il w schodzi o dległy był o 1 m od s k a rp y o p ad ające j ku s ta ro r z e c z u N arw i, Ł ą c z n ie p rzeb ad an o 32, 5 m . O sad a usytuow ana je s t na poziom ie około 210-220 cm p om zej najw yższego punktu os kor ДО le g r o d z is k i /p rz y ję te g o jako punkt "O * /, B ezp o śred n io pod hum usem zaleg a w arstw a p rz e m ie s z a n e j c z a rn e j ziem i z n ieliczn y m i obiektam i nowożytnym i 1 póż& ośreckilow iecsiym i. W arstw a ta oznaczona jako N r I o m ią ż s z o śc i od 10 do 15 cm m ia ła c h a ra k te r jed n o lity aa cały m wykopie z w yjątkiem n aro ż n ik a północ - no-zachodni ego, g d zie o d sło n ięto r e s z tk i obiektu m iesz k aln eg o z gJlnlanym tokiem 1 c e ra m ik ą z końca XTV i początku XV w. Była to c e ra m ik a * siw e "-to c z o n a rta kole o ra z drobno połam ane k o śc i z w ie rz ę c e . N a pozo sta ły m o b sz a rz e w w a rstw ie te j n a tra Ü Œ o n a c e ra m ik ę analo g iczn ą do ww, ^kości z w ie rz ę c e 1 pojedynczy gw ośdś ie la z n y .
W arstw » n r Ω, » l e g a j ą c a od p o sło m » od -230 <fe -265 c m , c h a ra k te ry z o w a ła s i ę intensyw nie c z a rn ą z ie m ią ze śla d am i sp a len izn y I w ęgielkam i dr se wu y u d , Zim Ten ona w n ie j c e r am ik a św ia d czy , 1« tę fazę ■obudowy <htowaĆ m ożna n a ХШ w. N a tra fia n a n a śla d obzekto M z t a i eg o , pcnmdu» vnw» gwoździ
139
-i e la ей ус h* nożyków, frag m en t dłutka, sp rz ą c z k ę o ra s drobna k o śc i zw ierzęcych.
W arstw a n r Ш z o sta ła w ydzielona'od poziom u n a g łęb o k o d cl -265 cm do -290 cm , a m ie jsc a m i do -ЗЮ cm i była niejednorodna w sw ojej budowie w ew nętrznej. W ystąpił* tu c e ra m ik a obtaczaa*, M rw y b ru natne] 1 k o śc i z w ie rz ę c e o ra z w ielka ilo ś ć przepalonych, niew ielkich kam ieni polnych. W w arstw ie tej o c ie m n o -s ta ry m k o lo rz e , n atrafio n o na dwa ottelcty, t których jeden je e t praw dopodobnie p o z o sta ło śc ią budyn ku m iesz k aln eg o z w y lepionym g lin ą p a le n isk ie m , a drugi głęboko wkopaną w calec jam ą g o sp o d arczą, wypeł nioną całk o w icie c z a rn ą z ie m ią ze sp a len izn ą 1 węglam i drzew nym i ze śla d am i sadzy. Był to Już d ru g i tego typu obiekt na te re n ie o sa d y p rz y grodow ej. G łębokość jam y od stro p u do dna w ynosiła nieco ponad i 60 cm , śre d n ic a w s tr o p ie 2, 5 щ, W wypełnieku jam y znaleziono c e ra m ik ę , p rz y śc ian ach n ie lic z n e grudki p rz e p a lo n e j gliny, p rzep alo n e drobne kamienie* Ułamki c e ra m ik i obtaczanej, barw y ciem n o -b ran a to e j datować można n a ХШ w ., la lk a zaledw ie ułam ków c e ra m ik i toczonej je s t p ó źn iejsze - XIV-w iecznego p o cb o d zm ia,
W n a jn iż sz e j w a rstw ie calców e j, k tó ra pojaw iła s ię m iejsca m i od poziom u -290 cm , czyli o ok. 60 cm poniżej* pow ierzchni ziem i, W s tr o p ie w arstw calc owych w y raźn ie dała się zauważyć w arstw * pierw otnego burnusa, siln ie p rzem y teg o i pozbaw ionego zabytków* N iżej w ystąpił siln ie z sżelazlan y p ia se k , m iejsca m i z k o o k recjarał ie l a t t s t y m l , p rz e c h o d z ą c y głębiej w ja e io - ż ó łty . bardzo d robny p ia se k rzeczn y ,
. W yżej opisan y układ w arstw niż w y stąp ił oa o b sz a rz e a n i F » 9 , p r z y wschodnim p ro fila wykopu. Nb o b s z a rz e tego a ru aż do s tro p u w a rstw y Ш o dsłonięto p rz e m ie sz a n e w arstw y n a sy p o w e 's z a re j ziem i 1 żółtego p lask u . W skazuje to, że w XITT w, n a stą p iło p o s z e rz e n ie terenu o sa d y prey g ro d o w ej p o p rzez z asy p an ie cz ę śc i s ta ro r z e c z a w schodniego k o ry ta N arw i. Stwierdzono* że na te re n ie nasypu nie istniały-w c z a s a c h p ó ź n ie j szych jakiekolw iek sta łe budow le, p rz y n a jm n ie j w g ran icach w укора n r 4, Być m oże uzyskana w ten sposób p r z e s tr z e ń słu ż y ła celom le p s z e j o rg a n iz a c ji obrony o ra z celo m gospodarczym , nie w ym agającym s o lid n ie j szych k o n stru k c ji. Nowo p o w sta ła stro m a sk a rp a była praw dop odo tn ie zw ieńczona palisa d ą.
W szystkie c z te r y o biekty - w tym tr z y m iesz k aln e i Jedna Jam a gospodarcza* m ie śc iły się w zach o d n ie j c z ę ś c i badanego w se zo n ie 1984 o b sz a ru , b liż e j fosy o d d zielające j o sa d ę od gródka właściwego* N a js ta r s z a c e ra m ik a z o a le z lo ia n a p r z e badanym , te re n ie datow ana ź o e ta łs na d ru g ą połowę 2Ш w, /w a rstw a Ш / , w k tó re j też w y stą p iła c e ra m ik a Х Ш -wieczno*
P rz e w id z ia n e Je st w p rz y s z ło ś c i p rz e b a d a n ie te r eon stro m e j sk a rp y pod g ro d zia o ra z północnej c z ę śc i osady przygrodow ej.
OSTROW LEDNICKI, gm* Łubowo M uzeum P ie rw sz y c h P ia stó w na Letfailcy woj. po zn ań sto e ^
S ta n o w ią ko l , w ykop 1 /6 3 , П /8 5
Badania p ro w ad zili m g r Edwin D zięciołow i Id, m g r Ja n q sz Górecki* m gr Ja cek W rz e siń sk i. C m en tarzy sk o , w ały grodow e, Tpejdin, podwale* w n ę trz e kościoła- grodow ego.
Stanow isko 1, Wytrop 1/63, W 1963 r . kontynuowano badania wyfcc^oliskowe д а wykopie założonym w 1963 r * , zlokalizow anym n a południe od k aplicy p a la d um 1 biegnącym na południe w s tro n ę brzegu je z io ra . P r a c e w bieżącym roku skoncentrow ano b& odcinkach: A, B, B , F , Na odcinku A położonym w są sied ztw ie k ap lic y pałacow ej eksplorow ano w d a lsz y m ciągu k olejne pochówki c m « t a r z a w czesnośredniow ieczne go / p r z y k o śc ieln eg o / usytuow anego na w ale grodu sta rs z e g o . O dkryto tutaj ta k te 1 palenisko obłożone k am ien iam i,' W spom niane 4 groby 1 p a le n isk o z a le g a ły w w a rstw ie ШЬ /b ru n a tn o -c z a rn e j p ró ch n iczn ej z ie m i/, nad k tó rą z a le g a ły m ło d sze od n ie j n ie r e g u la rn e skupiska w ęgli drzew nych· p o zo stało ści zniszczonych p a lm lsk ? * 1 p a r lenifiko tkw iące w w a rstw ie Qb - sy p la ej s z a re j ziem i p rz e m ie sz a n e j z popiołem , w ęglem drzew nym 1 k re d ą jeziorną* Na odcinku В położonym n a w ole m łodszym eksplorow ano w a rstw ę Щ» b ru n a tn o -c z a rn e j, próch^ n ic z n e j z ie m i t frag m en tam i węgli d rzew nych. Na zew n ą trz w ała grodowego /o d c in e k Е / n atrafio n o д а к « * s tr u k c je d rew n ian e, k tó re praw dopodobnie m ożna łączy ć z d ro g ą biegnącą dookoła grodu /w k o n stru k cji p r z e kładow ej, sła b o z a c h o w a n e /, a ta k ż e zw iązane z p o b sa d ą l falo ch ro n e m .
O sta m i z przeb ad an y ch w 19B5 r . odcinków / F / pozw olił na o d sło n ięc ie w arstw ppzalewow ycb o ra z w arstw y spalenizny b ędącej najpraw dopodofartej kontynuacją dro g i z odcinka B ,
C hronologię om aw ianych w arstw m ożna zam knąć w ob ręb ie ło z y D -E o k resu w czesnego śred n io w iecz a. W toku badań znaleziono łą c z n ie 13 zabytków , m. In* fra g m e n t ż a rn a , o se łk ę kam ienną, o trą b io n e poroże* sk o b e l, ż e lazn y 1 9 frag m en tó w n ie o k re ślo n y c h przedm iotów żelaznych.
Stanow isko 1. Wykop 11/85. T eg o ro cz n e b ad an ia w ykopalisko w« objęły w ra m a c h w укора U w n ętrze n a wy i p re z b ite riu m k o śc io ła grodowego n a O stro w ie Lednickim / а т у 2 W, cw, d # 1 W, ew* c#d, O cW, d / # podw ale /о т I N „ cw. b / - na północ od k o śc io ła grodow ego o ra z m ajdan grodow y w p a r tu w schodniej od k n i- d o ł s / a r 4 E , cw. c , d /. Badania s ą kontynuacją p r a c % 1983 1 1984 r .
Na sekw encje stra ty g ra fic z n e om aw ianych wykopów sk ła d a się łą c z n ie 9 w arstw kulturow ych o m lą ż s z o śc is c h od 4 c m / I - е za w a rstw a sp a len izn y - k o śc ió ł grodow y/ do 60 c m /w a rs tw a 1 - m ajdan grodowy/* W w yekspln- row onych w arstw ac h zaleg ały : 3 dom ostw a, 1 obiekt g o sp o d a rc z o -m ie sz k a lny* poziom użytkowy obiektu m iesz k aln eg o , 2 p a le n isk a , re s z tk i fundam enta bądź jego negatyw zw iązany z k ościołem grodowym o ra z 6 wko- pów z k tó ry ch 2 zw iąza n e s ą ze słu p a m i od ru sz to w a ń / o k r e s w m o azen ia k o ś c io ła /. Jeden je s t e to ra sy od k o ś c io ła grodow ego z a ś 3 k olejne są wkopami w spółczesnym i.
S pośród w yżej w ym ienionych obiektów n a jb a rd z ie j znacz ące tw iązo n e s ą z k o śc io łe m g r o d o w y n u F r e · - kop p r z e t k o śc ió ł pozw olił bowiem a s odsicm lęcie w c z ę ś d p re z b ite riu m k o śc io ła r e s z te k fandam eotn r w lą la nego t mu re m zew nętrznym kościoła* F u n d am en t sk ła d a ł s i ę z kam ien i o do ść znacznych ro z m ia ra c h o ra z w ielk ich b ry ł m a rtw ic y w ap ien n ej, spoczyw ających na glinie* Z kolei w r o t f j p U k o f n d i D N e k w zach od n iej
