Andrzej Nadolski,Romuald
Odoj,Andrzej Nowakowski,Marian
Głosek
Pola Grunwaldu, gm. Stębark, woj.
olsztyńskie. Stanowiska 1, 1b i 3
(Stębark) i rejon Wielkiego
Strumienia
Informator Archeologiczny : badania 14, 206-208
* 206
Badaniami objęto budynek o konstrukcji murowej założony na planie zbliżonym do prostokąta o wym iarach 12,68 x 25,05 m, znajdu ją c y się po wschodniej stronie p r2edzam cza.
Celem badań było rozpoznanie najstarszej fazy budowlanej p ierw szego założenia, W czterech wykopach, usytuowanych wewnętrz obiektu, udokumentowano trzy spośród czterech wewnętrznych naroży h ajstar szej budowli. Stwierdzono brak fundamentów pod ścianam i: północną, zachodnią i południową /wschodnia je s t zarazem murem obronnym przedzam cza p rzylegającego do fo s y /. Odkryto n ajstarsze w ejście do budynku od strony zachodniej w raz z dobrze zachowaną konstrukcją progu. Wyznaczono p ierw szy poziom użytkowy najniższej kondygnacji.
W dwóch wykopach usytuowanych na zewnątrz obiektu stw ierdzo no istnienie kontynuacji n ajstarszego założenia w kierunku północnym od obecnej budowli oraz odkryto ceglaną klatkę schodową wiodącą do n ajstarszego w ejścia .
Badania pozw oliły na ustalenie 3 zasadniczych faz rozwojowych budynku i wyznaczenie ich chronologii: I faza powstanie budowli - lata 30-te lub 40-te X IV w .; II faza odbudowa /z pewnymi zmianami/ po zniszczeniu w cza s ie oblężenia Malborka w 1410 r , ; III faza przebudo wa w związku z" przeznaczeniem budynku na browar - lata 40-te X V II wieku.
Do najbardziej interesujących zabytków ruchomych n ależą:'w apien ny kapitel kolumienki /1 połowa XXV w ,/ dekorowany 6-ma p łask orzeź bionymi rozetkam i, wapienne elem enty d rzw i i o śc ie ży okiennych po chodzące z Pałacu W ielkich M istrzów /2 połowa X IV w, / o ra z granito wa kula armatnia o średnicy 12 cm, Znaleziono te ż liczn e fragm enty
ceram iki reprezen tu jące naczynia późnośredniowieczne /X IV -X V w ./ i nowożytne /XV1-XVIII wi /, w znacznej w ięk szości typowe dla c e ra m iki P om orza. Spośród wielu przykładów k a fli wym ienić należy 30 fragm entów kafli garnkowych i miskowych / X IV -X V I w. /, 2 duże fr a g menty k a fli wnękowych z dekoracją figuralną /koniec XV - 1 połowa X V I w, / i 10 fragm entów kafli płytkowych /X V I-X V U I w ./ . W szystkie stanowią m a teriał typowy dla terenu Pom orza.
Budynek będzie w najbliższym czasie całkowicie odbudowany. M ateria ł przechowywany je s t w Muzeum Zamkowym w Malborku. Badania zakończono. M ALB O R K w oj, elbląskie Zamek P odstarościego patrz uzupełnienia 1979 P O L A GRUNWALDU, gm. Stębark w oj; olsztyńskie Stanowiska 1, lb i 3 /Stębark/ i rejo n W ielkiego Strumienia
Polska Akademia Nauk Instytut H istorii Kultury M aterialnej
Zakład A rch e o lo gii P olsk i Środkowej
- 207
-Muzeum W arm ii i Mazur w Olsztynie
K ierow nikiem badań byl p rof. dr An drzej Nadolski, bezpośrednio w teren ie prace prow adzili m gr Ro muald Odoj /stanowisko 1 w Stębarku/, dr A ndrzej Nowakowski - autor sprawozdania /stanowiska lb i 3 w Stębarku/, dr Marian Głosek /rejon W ielk ie go Strumienia/, Finansowało Centrum Badań, P r o jektowania i R e a liza c ji Obiektów Kultury w W arsza w ie. P ierw szy /po wznowieniu/ sezon badań. P o bojowisko bitwy z 1410 r .
Badania wykopaliskowe zrealizow ano w czerw cu i lipcu, W tym samym czasie prowadzono badania powierzchniowe. Pracowników o raz sprzęt zmechanizowany zapewniło Wojsko P olsk ie, A n a lizę fosforow ą wykonał Poznański Oddział P P P K Z , analizę foto gra fii lotniczych O kręgo we P rzedsiębiorstw o G eod ezyjn o-K artograficzn e w Ł odzi, p rzejściow o także pracował zespól specjalistyczny z IHKM P A N obsługujący aparatu r ę do wykrywania m etali.
Podstawą do sformułowania programu prac p rzyjęto wyniki badań uzyskanych na Polach Grunwaldu w latach 1958-1960 /ekipa prof, dr.
Z. Rajewskiego/ oraz wyniki własnych badań przygotowawczych z 1979r, Na stanowisku 1 /kaplica/, po przesunięciu 16-tonowego głazu zwa nego pierwotnie "kam ieniem J a g iełły ", a potem "kam ieniem Jungingena" przebadano tę czę ść ruin kaplicy, które były niedostępne w latach 1958- 1960. Stwierdzono, że d zis ie js ze ruiny k ryją pozostałości dwóch k o le j nych założeń architektonicznych. P ie rw s z e , powstałe w krótce po bitwie, zostało najprawdopodobniej spalone. Dla problem atyki bitwy grunwaldz kiej znaczenie ma odkrycie we wnętrzu tzw. za k rystii zbiorow ego grobu, zaw ierającego szczątki kostne około 55 osobników. K ryje on wtórnie zło żone kości ludzkie pochowanych pierw otnie poza kaplicą. A n a liza antro pologiczna wykazała, że w szystkie czaszk i należały do m ężczyzn m ło dych lub w s ile wieku. Na wielu stwierdzono ślady urazów zadanych b ro nią białą, przy czym występują one w yłącznie na częściach skronio wych i potylicznych. D zięki odkryciu tego grobu ogólna liczb a osobników złożonych w znanych do dziś zbiorowych pochówkach wokół kaplicy i je j wnętrzu w zrosła do ponad 200.
Wykopy usytuowane na polach sąsiadujących z kaplicą /stanowiska l b i 3/ objęty pow ierzchnię 900 m2. Natrafiono tu na ślady osadnictwa średniow iecznego /jam y, bruki, ułamki naczyń glinianych, kości z w ie r z ę cych/, w iążące s ię z istn ieją cą tu od p o c z.X V w, osadą przykapliczną. Na stanowisku 1 b poza obrębem osady, odkryto 3 groty bełtów do kusz. Skupienie to /poprzednio znaleziono je s z c z e 1 grot/ m oże być pozosta łością szczególnego nasilenia walki, co znów w iązać można z rejonem obozu k rzyżackiego,
W środkowej partii W ielkiego Strumienia przeprowadzono badania przy użyciu aparatury do wykrywania m etali, uzupełniając je następnie
208
sondażami. N ie znaleziono przedm iotów, które można jednoznacznie wiązać z bitwą. Ustalono, że dno dolinne je s t twarde i nieprzenikllwe i w wypadku zalania go wodą z roztopów c zy ulew, obszar ten nie sta nowił przeszkody dla k aw alerii ry c e rs k ie j.
Badania na Polach Grunwaldu będą kontynuowane,
P O Z N A N -S tare M iasto Muzeum Arch eologiczn e ul. ul. W roniecka /Wolnica/ w Poznaniu
Stawna
Stanowisko 9 - Brama Wroniecka
Badania p row ad zili dr W łod zim ierz Błaszczyk i m gr Zbigniew K arolczak , Finansowało Muzeum Arch eologiczn e w Poznaniu, Szósty sezon badań. F o rtyfik a cje m iejsk ie, Średniowiecze, czasy nowożytne.
Stacjonarne archeologiczne badania były kontynuacją prac z lat 1977-1979. P ra c e eksploracyjne skoncentrowano głównie na odsłonięciu w ieży bramnej - zw łaszcza partii południowej /od strony wnętrza m ia sta/, rów n ież partii centralnej /wnętrza wieży/ jak 1 p artii wschodniej. ,
Dokonano rów nież ek sploracji w ięk szości "świadków” , dających osta teczną odpowiedź w sprawach chronologii urządzeń zarówno obronnych, tj. architektury, jak i tow arzyszących techniczno-komunalnycb, tj, pozio- njów bruków i wodociągów, częściow o rów nież fosy m iejsk iej. Wykonano rów n ież kilka sondaży, schodząc nimi przeciętn ie 1,5 do 2 ,0 m poniżej poziomu wody gruntowej, osiągając calec.
Zrealizow ano obszerny program inwentaryzacji relik ów architektu r y jak rów n ież pozostałych tow arzyszących urządzeń komunalnych.
Na podkreślenie zasługuje fakt objęcia obiektu badaniami architek toniczno-archeologicznym i, jak rów n ież rów nolegle prowadzenie robót konserw atorsko- budowlanych. P rzy c zy n i się to znacznie do opracowa nia projektu technicznego zagospodarowania obiektu w form ie rezerw atu archeologiczno-architektonicznego.
Poznańska Brama Wroniecka - d zieło obronne w swojej postaci ukształtowana w ciągu pięciuset lat, nie stanowiła pod względem struk tury przestrzen n ej jednolitej form y, le c z cią gle była przekształcana i uzyskiwała coraz to nową postać, podlegając kolejnym przem ianom i m odernizacjom , zgodnie ze zm ieniającym i się potrzebam i obronnymi -
sztuki obronnej.
F a z a I - n ajstarsza /pierwotna XHI-wieczna/ w raz z p óźn iejszą m oder nizacją /XV-wieczna/
elem enty obronne: w ieża bramna z przedbram iem , ciąg muro obronnego.
W ieżę bramną tw orzy ceglana budowla wzniesiona na fundamencie ka miennym o wym iarach zewnętrznych 7,02 x 7,14 m i wym iarach wnętrza
