Streszczenie
Unia Europejska przyjła drug 10.letni strategi na lata 2011–2020. Głów-nym filarem tej strategii jest tworzenie w Unii Europejskiej gospodarki opartej nie tylko na wiedzy, lecz take na B+R i zwikszeniu w tej gospodarce udziału pracowni-ków z wyszym wykształceniem.
Pierwsza 10.letnia strategia nosiła nazw „Strategia Lizboska” i okazała si zbyt trudna dla realizacji w latach 2001–2010 i w prawie wszystkich krajach UE z wyjtkiem Finlandii, Szwecji i Danii.
W artykule podaje si wiele powodów, dlaczego te kraje były w stanie wykona cele Strategii Lizboskiej a innym si to nie udało, dotyczy to w szczególnoci Polski. Wykorzystano take do tego dwie bardzo wane ksiki prof. J. Attalli z 2006 i 2010 roku.
Słowa kluczowe: stategia UE 2001–2010, strategia UE 2011–2020, gospodarka oparta na wiedzy, B+R i wyszym wykształceniu, trudnoci tworzenia gospodarki opartej na wie-dzy
1. Wprowadzenie
Unia Europejska zaczyna drug dekad 21 wieku jako najwiksza gospodarka wytwarzajca 30,4% wiatowego PKB, cho zamieszkuje j tylko 7% ludnoci wiata. Na drugim miejscu s dzisiaj USA (23,4% PKB wiata), na trzecim Japonia (8% PKB wiata) a nastpnie Chiny (7% PKB wiata), które s wród pierwszej 10.tki najszybciej rozwijajcych si gospodarek wiata na czwartym miejscu (9.9%), za Ghan (20,2%), Katarem (14,3%), Turkmenistanem (12,2%) a przed Liberi (9,0%) i Indiami (8,4%). Według przewidywa MFW, Afryka Subsaharyjska bdzie naj-szybciej rozwijajcym si regionem nie tylko w 2011 roku, lecz w czasie obecnej drugiej dekady 21 wieku. A co z Europ rodkow i Wschodni?
Profesor Jacques Attali, doradca prezydentów F. Mitteranda, J. Chiraca i N. Sarkozy’ego, twórca i pierwszy prezes Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, Prezes Midzynarodowej Federacji Towarzystw Naukowych z zakresu Bada Operacyjnych w latach 80 ubiegłego wieku, który w 1987 roku przyjł Polsk do Midzynarodowej Federacji Bada Operacyjnych a wic kiedy Polska naleała jeszcze do bloku pastw ze wschodniej strony muru berliskiego wykazujc wielk otwarto i elastyczno oraz sympati dla Polski, wydał w 2006 roku ksik p.t. „Krótka historia przyszłoci” z Mottem z Byrona „Alas! It is delusional: The future cheats us from afar, Nor can we be what we recall, Nor dare we think on what we are”, w której dołczył w polskim tłumaczeniu dodatek p.t. “A co czeka Polsk?”.
Jeli przyjrzymy si opowiedzianej w tej ksice krótkiej historii wiata, zobaczymy, e Pol-sce nigdy nie udało si zosta dominujcym mocarstwem europejskim co najmniej z trzech, nie-mal tych samych co Francja, powodów.
Po pierwsze, Polska zawsze wspierała rolnictwo oraz wszelkie formy zwizanej z nim aktyw-noci, kosztem przemysłu, ruchliwoci społecznej, innowacji, technologii zwizanych z mobilno-ci. Pó niej Polska yła pogrona w cigłej nostalgii za wyidealizowan przeszłoci, czuła respekt przed wci odnawiajcymi si kastami feudalnymi i nigdy nie powstała w tym kraju na-rodowa buruazja.
Po drugie, Polska zawsze zaniedbywała budow floty wojennej i handlowej. Nie umiała zain-westowa w rozwój jakiego portu, który dziki zapleczu rolniczemu i przemysłowemu mógłby si sta bałtyckim „sercem". Polska nigdy nie przygotowała si dostatecznie do powrotu do noma-dyzmu.
W kocu za Polsce nigdy nie udało si stworzy lub zatrzyma u siebie wystarczajco duej klasy twórczej: nigdy nie zdołała wykształci dostatecznej liczby kupców, przemysłowców, iny-nierów czy badaczy, nigdy nie przycignła wystarczajco duo naukowców, przedsibiorców czy finansistów.
Jak wic Polska nigdy nie stała si „sercem", poniewa – podobnie jak Francja – nie potrafiła by posłuszna prawom historii przyszłoci.
Teraz przyszło Polski zalee bdzie od tego, w jaki sposób dostosuje si do tych praw i czy bdzie umiała pój drog prowadzc do sukcesu: czy stworzy rodowisko sprzyjajce powsta-waniu prawdziwych stosunków midzyludzkich i wyzwoli wród Polaków ch przeycia wspól-nych losów; czy bdzie Sprzyja nieskrpowanej twórczoci i na sprawiedliwych zasadach udo-stpni swoim obywatelom now wiedz; czy zbuduje wielki port i wielk platform finansow; czy opanuje technologie przyszłoci, stworzy własn geopolityk i zawrze niezbdne sojusze. Niewtpliwie włanie wszystko to czyni, a radzi sobie przy tym lepiej ni wiele innych krajów, dziki olbrzymiej witalnoci. umiejtnoci przycigania przemysłowców, finansistów, artystów, przedsibiorców oraz dziki bogatym zasobom naturalnym. Dlatego ten wspaniały kraj moe sta si gospodarczym i politycznym centrum Europy Wschodniej i Morza Bałtyckiego.
Ostatnie osignicia gospodarcze Polski i akces do Unii Europejskiej znacz jej obiecujce wejcie w XXI wiek. A jednak adne reformy ani inwestycje nie przynios owoców, jeli Polska nie poradzi sobie z najwikszym wyzwaniem przyszłoci, to znaczy nie upora si z kryzysem demograficznym. Polska liczy dzi ponad trzydzieci osiem milionów mieszkaców, z których jeli nie zmieni si obecny, wynoszcy 1,21 wska nik urodze – do 2020 roku straci milion. Przy tym tempie spadku w 2050 roku 56 procent ludzi aktywnych zawodowo bdzie liczy ponad szedziesit pi lat (obecnie jest to 18 procent), z łatwymi do przewidzenia, negatywnymi kon-sekwencjami dla wzrostu gospodarczego oraz nieznon presj na system emerytalny i wiadcze-nia społeczne. Wzrost gospodarczy, który obecnie bliski jest 5 procentom rocznie, byłby w 2050 roku niemal zerowy. Odpowiedzi na te wyzwania naley szuka w polityce rodzinnej oraz imigra-cyjnej. I mie nadziej na przyszło. (J. Attali, 2006, 2008)
Inteligentnym rozwizaniem imigracyjnym dla Polski majcej przeszło 450 szkół wyszych w tym przeszło 130 publicznych i przeszło 320 nie publicznych byłoby szerokie otwarcie polskiego szkolnictwa wyszego dla chiskich, indyjskich i z innych szybko rozwijajcych si krajów wiata studentów.
W czci dotyczcej nowej ekspansji rynku w 21. wieku Attali, pisze: „Rynki bd stopniowo znajdowa nowe ródła zysków w działalnoci, któr dzi zajmuje si pastwo: edukacji, słubie
zdrowia, ochronie rodowiska, zabezpieczaniu suwerennoci. Prywatne firmy bd chciały sko-mercjalizowa te specjalnoci, nastpnie za zmieni je w seryjne produkty konsumpcyjne, pozo-stajce w doskonałej Zgodzie z istniejc od pocztku Ładu Rynkowego dynamik postpu tech-nicznego.
Najpierw celem uwieczonych sukcesem poszukiwa bdzie znalezienie nowych sposobów przechowywania informacji i energii w coraz mniejszej przestrzeni – przede wszystkim, by zmniejszy zuycie energii, surowców i wody oraz zminimalizowa szkody wyrzdzane rodowi-sku naturalnemu Doprowadzi to do przechowywania energii i informacji w jednostkach nanome-trycznych, std nazwa: nanotechnologie. Na drodze łczenia molekuł skonstruowane zostan na-nomaszyny, co bdzie wymagało wyszukiwania i łczenia pojedynczych atomów. Rozmaite tech-nologie pozwol oszczdza wod, lasy i rop oraz wykorzysta surowce, które dzi jeszcze nie daj pewnych efektów, takie jak morza i przestrze kosmiczna. Mikroprocesor konstruowane przy uyciu DNA i peptydów bd słuyły do produkcji nanokomputerów. Nanoelektrownie bd wy-korzystywa reaktory wodorowe. Autoreplikatory bd mogły same si naprawia i reproduko-wa. Poza tym postp techniczny sprawi, e zwikszy si ekologiczna wydajno materiałów, napdów, struktur, paliw, motorów, systemów.
Owe technologie radykalnie zmieni obecny sposób wykorzystywania surowców i produkcji przedmiotów: pozwol zuywa o wiele mniej energii na wyprodukowan jednostk. lepiej zarz-dza zasobami wody pitnej, odpadkami miejskimi i emisj zanieczyszcze. Dziki nim poprawi si właciwoci produktów spoywczych, ubra, mieszka, pojazdów, sprztów domowych i wy-posaenia nomadycznego.
Inne urzdzenia nomadyczne zminiaturyzuj informacje, rozrywk, komunikacj, transport, masowo wpływajc na ich nomadyczn wszechobecno. Osobiste urzdzenie nomadyczne zosta-nie w jaki sposób połczone z ciałem. Specjalne, nadajce si do powtórnego uycia plastiki pozwol zmieni ubrania w podłczone urzdzenia nomadyczne. Inne plastiki stan si jednora-zowymi ekranami, co umoliwi tworzenie cian-obrazów w miastach i domach; zmieni to całko-wicie sposób owietlania, budowania, czytania, mieszkania, ycia w epoce nomadyzmu. Osobiste roboty bd pomagały w yciu codziennym, najpierw inwalidom, a potem równie ludziom zdro-wym; pozwoli to uczestniczy w wielu wirtualnych zebraniach jednoczenie i zreprodukowa – przynajmniej w sposób wirtualny osob nieyjc lub tylko wyobraon. Samoprowadzce si samochody zwolni ludzi z kierowania nimi, przynajmniej na autostradach. Nadd wikowe samo-loty sprawi, e Tokio i Los Angeles znajd SJC o niecałe cztery godziny lotu od dowolnego punktu na Pacyfiku, natomiast dziki szybkim statkom dowolny port w Azji bdzie oddalony o niecał dob od nastpnego, a podró przez Pacyfik skróci si do trzech dni. Rozmaite prywatne przedsibiorstwa bd wysyłały turystów do hoteli umieszczonych na orbicie lub bd organizo-wały podróe na Ksiyc, a potem na Marsa.
Około 2040 roku rozpocznie si zasadnicza zmiana, która sprawi, e drastycznie spadn kosz-ty organizacyjne demokracji rynkowych, przemysł znów stanie si rentowny, rola pastw bdzie si stopniowo zmniejszała do zera, a policentryzm z czasem ulegnie zniszczeniu. Nowe przedmio-ty, motory wzrostu gospodarczego, powoli zastpi samochody; pralki, wyposaenie nomadyczne. Chodzi tu o przedmioty nadzoru, zastpujce liczne funkcje pastwa Nazw je urzdzeniami nad-zorczymi.
W ten sposób edukacja, słuba zdrowia, suwerenno pastwowa zostan stopniowo zastpio-ne jak to si stało w przypadku transportu, prac domowych, komunikacji – przez seryjnie produ-kowane urzdzenia, co po raz kolejny otworzy nowe rynki dla przedsibiorstw i zwikszy
produk-tywno gospodarki. Poniewa w rym wypadku bdzie chodziło o usługi zasadniczej wagi dla porzdku społecznego, stanowice wrcz immanentne składniki pastwa i społeczestwa, zmieni to radykalnie stosunek ludzi do indywidualnych i zbiorowych wyobrae, tosamoci, ycia, su-werennoci, wiedzy, władzy, narodu, kultury, geopolityki.
Na tym włanie bdzie polegała najwiksza rewolucja, jaka czeka nas w nastpnym półwie-czu.
Owe urzdzenia nadzorcze nie wyskocz gotowe z wyobra ni szalonych badaczy lub techni-ków; lecz bd odpowiadały finansowym imperatywom ładu Rynkowego, nieustannie poszukuj-cego nowych rodków, które pozwoliłyby zmniejszy ilo czasu niezbdnego do produkcji przedmiotów ju wytwarzanych, zwikszy wydajno sieci, zmniejszy wydatki zbiorowe, pod-nie warto uytego czasu, zmieni pragnienia i potrzeby w wartoci handlowe.
Proces ten rozłoony zostanie na dwa etapy, które nazw hipernadzorem i autonadzorem. Kiedy rynek zacznie górowa nad demokracj, prywatne przedsibiorstwa stan si konku-rencj dla usług publicznych (edukacji, ochrony zdrowia, bezpieczestwa, potem dla wymiaru sprawiedliwoci i zabezpieczania suwerennoci). Pastwa bd zmuszone traktowa sieci zagra-nicznych klinik jako publiczne szpitale, a filie zagrazagra-nicznych uniwersytetów jak uczelnie pa-stwowe.
Prywatne spółki zajmujce si bezpieczestwem, policje, słuby wywiadowcze stan si dla policji pastwowych konkurencj w nadzorowaniu przemieszczania si osób i zabezpieczaniu zasobów danych. Z ich usług korzysta bd towarzystwa ubezpieczeniowe i przedsibiorstwa, które bd chciały wiedzie wszystko o swoich pracownikach, klientach, dostawcach, konkuren-tach, ryzyku, by chroni swoje aktywa – wyposaenie, finanse, zasoby intelektualne – przed ró-nymi zagroeniami. Ten transfer ku sektorowi prywatnemu zmniejszy powoli wydatki pastwa i pozwoli mu na oszczdnoci. Wpisuje si on, jak ju wczeniej widzielimy, w cał fal nowych usług, pozwalajcych tui ledzenie rzeczy i ludzi. Nomadyczna wszechobecno otwiera drog do hipernadzoru, bo osoba podłczona do sieci pozostawia po sobie jaki lad.
Prywatne słuby bd nastpnie wiadczyły usługi socjalne i administracyjne. Bdzie mona otrzyma szybciej jaki dokument albo wiadczenia pienine, jeli si tylko wicej zapłaci. Tak dzieje si ju w Wielkiej Brytanii, gdzie pastwo zrzuciło ze swoich barków konieczno podej-mowania niezliczonych decyzji i powierzyło je niezalenym urzdom.
Innymi słowy, w zamian za obnik podatników, która bdzie korzystna raczej dla najbogat-szych, usługi publiczne stan si płatne, co odbije si niekorzystnie na najbiedniejszych. A poniewa prywatne przedsibiorstwa, eby przycign klientów, bd musiały wydawa znaczne sumy na reklam, ostateczna cena usługi, za któr zapłaci klient, odpowiednio wzronie.
Uytkownicy – osoby prywatne czy przedsibiorstwa – stan si konsumentami i bd musieli płaci za usługi albo w formie bezporedniego zakupu od usługodawcy, albo pod postaci premii, przekazywanej towarzystwu ubezpieczeniowemu (prywat nemu lub pastwowemu); bdzie to substytut podatków, które znacznie si obni.
Owe towarzystwa ubezpieczeniowe nie tylko bd wymagały, aby ich klienci płacili składki (w celu ubezpieczenia si na wypadek choroby, bezrobocia, mierci, kradziey, poaru, niebezpie-czestwa), lecz bd równie sprawdzały, czy yj oni w zgodzie z normami, aby zminimalizowa ponoszone przez siebie ryzyko. Stopniowo firmy te zaczn dyktowa ogólnowiatowe normy zachowania (co je? co wiedzie? jak prowadzi samochód? jak si samemu prowadzi? jak si chroni? jak konsumowa? jak produkowa?). Bd karały palaczy, pijcych alkohol, otyłych, nieznajdujcych zatrudnienia, le chronionych, agresywnych, nieostronych, niezdarnych,
roztar-gnionych.”
W 2010 roku, wiosn, Attali opublikował we Francji (a jesieni w Polsce) now ksik pt. Zachód – 10 lat przed totalnym bankructwem, w której odniósł si do obecnego globalnego kryzy-su finansowego, który rozpoczł si jesieni 2008 roku w USA, a wic dwa lata po wydaniu pierwszej cytowanej ksiki Attali.
Rysunek 1. Suma długów publicznych rónych krajów wiata ródło: Midzynarodowy Fundusz Walutowy, raport na temat stabilnoci 2009.
Wiosn 2010 kryzys finansowy sprzed dwu lat nie jest zaegnany. Prywatny dług bankowy został tylko przeniesiony w 2009 i 2010 roku na obecnych i przyszłych podatników.
Rzdy jednoznaczn decyzj wyraziły zgod na poyczenie bankierom sum pozwalajcym naprawi błdy, jakie popełnili, nie poddajc w wtpliwo ani ich niezalenoci, ani ich zarob-ków, podczas gdy długi publiczne, z właciwych sobie powodów, nadal rosły. Historycy bd mieli trudnoci ze zrozumieniem tych decyzji, gdy powstała w ich wyniku sytuacja jest szczegól-nie szczegól-niepokojca i wymyka si spod kontroli.
Przede wszystkim ze wzgldu na deficyt: w maju 2010 roku ponad 40% wiatowego PKB powstaje w krajach o deficycie budetowym przekraczajcym 10% ich PKB. Bilans pierwotny budetu wszdzie uległ pogorszeniu, podczas gdy do roku 1995 wszdzie był pozytywny. W 2009 roku Stany Zjednoczone wyemitowały bony skarbowe wartoci 60% PKB oraz 7,5 razy prze-kraczajce roczne wpływy fiskalne, gdy tymczasem deficyt stanowił 72% tych wpływów. We Francji deficyt publiczny wynosił 9% PKB, czyli niemal 30% wydatków publicznych i prawie 55% wpływów, podczas gdy bilans pierwotny francuskiego budetu jest negatywny w wysokoci 8 punktów PKB.
Podobnie rzecz si ma z długiem suwerennym, który zaledwie trzy lata wczeniej osignł niewyobraalne poziomy. Jeli pomin Zimbabwe, najwyszy dług publiczny miała Japonia – 204% PKB. W 2010 roku amerykaski dług publiczny wynosił 11 bilionów dolarów, czyli 54% PKB i 674% wpływów fiskalnych; roczne poyczki stanowi 248% wpływów fiskalnych. Skarb amerykaski musi corocznie spłaci ponad połow swego zadłuenia. Robi to w połowie dziki kapitałom z zagranicy, z czego 50% pochodzi z Japonii i Chin. W 2009 roku odsetki z bonów amerykaskiego skarbu stanowiły ju 34% ciaru zadłuenia, ze redni stop procentow 3,3%.
Zadłuenie publiczne Kanady siga 82,8% PKB.
Europejski dług publiczny stanowi 80% PKB; w Wielkiej Brytanii dobiega 100% PKB, w Grecji 135% PKB, z czego dwie trzecie nalene s zagranicy. Kilka krajów znajduje si na skraju niewypłacalnoci. W szczególnoci Grecja, Portugalia i Hiszpania musz szybko dokona oszczdnoci budetowych, by móc sfinansowa swój dług i nie s to jedyne kraje. We Francji zadłuenie wynosi 83% PKB, 535% wpływów fiskalnych; roczne poyczki stanowi 137% wpły-wów fiskalnych. W 2010 roku Francja stanie si nawet najwikszym poyczkobiorc Europy, z 454 miliardami euro, wyprzedzajc Włochy (393 miliardy), Niemcy (386 miliardów) i Wielk Brytani (279 miliardów).Wszystkie kraje Unii znajduj si na celowniku rynków, na których poyczyły.
Nieprawdopodobna sytuacja – biedni tego wiata opłacaj tryb ycia bogatych, wszystko za-ley ponownie od tego, co kryje si na rachunkach banków i rónych funduszy, a zadłuenie pu-bliczne moe by utrzymywane wyłcznie wskutek załamania si stóp procentowych, co oczywi-cie moe mie tylko przejciowy charakter.
Ujawniaj si wszystkie elementy nowej katastrofy. Nastpi, jeli rynki strac zaufanie do zdolnoci Pastw spłacenia tego, co poyczyły, a stopy procentowe zaczn rosn, jak dzieje si to ju w Europie południowej. Jako pierwsza na progu niewypłacalnoci znalazła si Grecja. Z po-cztkiem maja 2010 MFW i Unia Europejska porozumiały si w sprawie pomocy dla tego kraju, w zamian za głbokie reformy. Wydaje si wtpliwe, by zostały one wprowadzone w ycie. Jest mało prawdopodobne, by Grecja dostała to, czego potrzebuje.
Mona wic obawia si moratorium w kwestii zadłuenia publicznego niektórych krajów (w tym Grecji), które przełoy si na ogromne straty banków europejskich, subskrybujcych emi-sje skarbu tych pastw. Wówczas wszystko stanie si moliwe.
Jednak katastrofie mona zapobiec. Zadłuone kraje Zachodu, Europy, Ameryki i Azji pozo-staj bardzo bogate – ich midzynarodowe aktywa finansowe s jeszcze bardzo wysokie: Stanów Zjednoczonych wynosz około 20 bilionów dolarów, Niemiec i Francji około 6 bilionów. Te kraje maj moliwoci powrotu na ciek szybkiego wzrostu.
Rezerwy w Chinach wynosz obecnie tylko 2,4 biliona, w Brazylii i Indii – około pół biliona. Liczc w aktywach netto, po odjciu długów, najwysz rezerw ma Japonia – 2,5 biliona dola-rów, potem Chiny –1,5 biliona, Niemcy – 0,9 biliona, dalej Rosja i Francja.
W chwili, gdy kryzys zadłuenia grozi rozpowszechnieniem si na wszystkie kraje suweren-ne, naleałoby wycign wnioski z przeszłoci i podj narzucajce si decyzje taktyczne i stra-tegiczne.
Wszelkie rozwizania s jeszcze moliwe i najgorsze nie jest nieuchronne.
W roku 2010 wska nik długu publicznego krajów rozwinitych w stosunku do ich PKB wy-nosił rednio 80% dla najbogatszych krajów G20, podczas gdy dla krajów wschodzcych, człon-ków tego samego klubu, tylko 40%. Jeli nic si nie zmieni wska nik ten w bogatych krajach b-dzie wkrótce taki, jak po zakoczeniu II wojny wiatowej.
Poza tym rosnca współzaleno gospodarek sprawia, i obecne kryzysy nie dokonuj si w izolacji, jak w przeszłoci. Upadło Wenecji w XV wieku nie miała wpływu na zamono pozostałych narodów Europy, kady z nich bowiem dysponował innymi rynkami handlu i zbytu. Gdyby natomiast dzi doszło do zawalenia si Europy, Ameryka i reszta wiata zawaliłyby si równie. Według najgorszego scenariusza, który bez trudu mona sobie wyobrazi trze wo oce-niajc aktualn rzeczywisto.
jako połczony skutek spadku wpływów fiskalnych, planów odnowy, braku zdolnoci tych krajów do powrotu do szybkiego wzrostu, gigantycznych strat ukrytych nadal w bankach i instytucjach finansowych oraz gwałtownego denia sektora bankowego do oddłuenia si.
Pocztkowo, jeli nic si nie zmieni, dług publiczny krajów OECD bdzie gwałtownie rósł, jako połczony skutek spadku wpływów fiskalnych, planów odnowy, braku zdolnoci tych krajów do powrotu do szybkiego wzrostu, gigantycznych strat ukrytych nadal w bankach i instytucjach finansowych oraz gwałtownego denia sektora bankowego do oddłuenia si. Poza tym, jeli wydłuenie długoci ycia oraz spadek liczby urodzin na Zachodzie spowoduj, przy niezmienia-jcych si przepisach, lekki spadek wydatków na owiat, to przede wszystkim jednak pocign za sob ogromny wzrost wydatków na opiek zdrowotn, jak równie zwizanych z zapewnieniem opieki osobom niesamodzielnym, zalenym od innych, oraz na emerytury, podczas gdy wzrost podatków bdzie coraz bardziej niepopularny, ze wzgldu na poziom jaki osign.
W sumie, w nadchodzcych latach zadłuenie publiczne krajów OECD prawdopodobnie jesz-cze wzronie, pomimo zawrotnych poziomów, które ju osignło.
Stany Zjednoczone, zmuszone do emisji coraz wikszej liczby papierów wartociowych dla finansowania swego suwerennego zadłuenia, bd szczliwe widzc osłabienie, a pó niej znik-nicie, konkurenta dolara, którego wiarygodno metodycznie podwaały. Potem zdadz sobie spraw, e równie dobrze mog sta si nastpn ofiar kryzysu zaufania do suwerennych poycz-kobiorców.
Jednake wydaje si, e Stany Zjednoczone mog jeszcze długo pozostawa beztroskimi dłunikami. Poza wszystkim, to pierwsza gospodarka wiata; dysponuj najlepsz armi, groma-dz najwicej ludzi nauki.
Jeli USA nie we mie si w gar, jak robiło to czsto w swojej historii, Pastwo ameryka-skie zostanie zrujnowane przez inflacj. Dolar utrzyma si tylko dziki dobrej woli Pekinu. Kryzys finansowy okae si wtedy znaczcym etapem w przypieszeniu utraty zaufania wiata do Zacho-du i przechylenia si „serca" wiata w stron Azji.
Podobnie jak Stanom Zjednoczonym, i Europie przed nimi, Chinom bdzie si wydawało, i bankructwo rywali przynosi im korzy. Zrobi wic wszystko, by zdyskredytowa najpierw euro a potem dolara. Pó niej zrozumiej, e jeli wierzytelnoci amerykaskie nie bd spłacone, znaj-d si w tej samej sytuacji co Niemcy przed czterdziestu laty, kiedy inflacja obróciła w niwecz ich amerykaskie wierzytelnoci.
Wahania Chin przed lokowaniem swych rezerw w dolarach stan si wic coraz wiksze. B-d si obawiały dewaloryzacji swych aktywów za granic, wyczerpania si eksportu, a nie bB-d miały ju wystarczajcych rodków dla równoczesnego finansowania zachodnich deficytów i własnych inwestycji w infrastruktur materialn i socjaln, jak system emerytalny. Przestawi wtedy swe oszczdnoci i swój przemysł w stron rynku wewntrznego. Z Japoczykami i fundu-szami suwerennymi (dysponujcymi w roku 2010 łcznie około 6 bilionami dolarów), w zrujno-wanym klimacie gospodarczym, socjalnym i politycznym, zakupi po niskich cenach, w zdewalu-owanych dolarach, główne aktywa amerykaskie i europejskie.
Nie przeszkodzi to jednak depresji, która obejmie gospodark całego wiata, a w Azji, gdzie stabilno polityczna wymaga bardzo silnego wzrostu, dojdzie do potnych wstrzsów. Wierzy-ciel stanie si raz jeszcze ofiar dłunika.
W rzeczywistoci ten straszny scenariusz nie jest wcale najgorszy, jaki mona sobie wyobra-zi. Mona wymyli inne, odwracajc porzdek bankructw midzy euro, funtem i dolarem, albo przechodzc przez etap wojny, jak czsto si to zdarzało w historii długu publicznego. Jest on
z grubsza zarysowanym i nieco tylko przesadzonym opisem biegu wydarze, jakie musz nastpi nim Azja zajmie w całoci miejsce Zachodu.
2. Badania ankietowe dotyczce gospodarki opartej na wiedzy w Polsce.
W 2010 roku przeprowadzono badania ankietowe dotyczce gospodarki opartej na wiedzy w Polsce w grupie Przedsibiorcy, Kadra Akademicka i Studenci. Szczegóły na stronie interneto-wej.
Rysunek 17.
Rysunek 18.
ródło: Pentor Research International, CzuE, 21-10-2010 r.
Rysunek 19. ródło: Pentor Research International, CzuE, 21-10-2010 r.
Rysunek 20. ródło: Pentor Research International, CzuE, 21-10-2010 r.
3. Polska według Innobarometru i Europejskiego Wska nika Rozwoju
Polska po wejciu do UE jest krajem nie tylko widocznym w globalnej gospodarce, ale take aktywnie współdziała na lepszy lub gorszy wizerunek UE w gospodarce wiatowej.
Rysunek 21. Innobarometr
Rysunek 22. Europejski Wskanik Rozwoju 2010 ródło: Polityka nr 44/2010 z 30 pa dziernika 2010 r.
W UE wydatki na B+R to dzial „Gospodarka” a nie „Kultura i Dziedzictwo Narodowe”, jak uwaaj od 21 lat wszyscy Ministrowie Polski.
Wydatki na B+R (%PKB)
W pa dzierniku 2010 roku Prof. Michał Kleiber – po wybraniu go na drug kadencj Prezesa Polskiej Akademii Nauk, zapytany przez znanego dziennikarza od spraw gospodarczych „Czy Polska moe by mdra?” midzy innymi odpowiada. Moemy by innowacyjni, problemy z kon-kurencyjnoci ma cała UE, ale bez konkurencyjnoci nie da si zrealizowa celów rozwojowych w najbliszych dekadach. Najwaniejsza jest innowacyjno – kreatywno w myleniu i w prak-tyce, ale nie oczekujmy, bymy si stali liderami wiatowej innowacyjnoci we wszystkich obsza-rach.
Wyszukiwanie nisz i wchodzenie w nie z naszymi produktami i usługami jest niezwykle opła-calne. Wane jest bymy byli postrzegani jako kraj nowoczesny (w całym globalnym wiecie). Innowacyjne osignicia maj dzi dla wizerunku kraju o wiele wiksze znaczenie ni tradycyjne jego noniki jak kultura czy sport.
Nie mamy atrakcyjnych ofert pracy dla najzdolniejszych, młodzi chc działa kreatywnie i system musi to wspiera. W procesach kreowania innowacyjnego rozwoju, pastwa w XXI wie-ku maj te do odegrania ogromn rol przez utworzenie regulacji sprzyjajcych przedsibiorczo-ci i innowacyjnoprzedsibiorczo-ci.
Skuteczny rozwój wymaga bardzo subtelnej polityki, trzeba poprawi mnóstwo rzeczy naraz. Administracja pastwowa powinna by wzorem innowacyjnych zachowa, to najlepszy sposób przekonania przedsibiorców o jej prorozwojowych intencjach (Kleiber 2010).
Dzisiaj, w 21 roku budowy Nowego Pastwa przez wszystkie partie polityczne i rónorodne koalicje partyjne powszechna ocena jakoci i sprawnoci pastwa jest bardzo krytyczna, a nawet niekiedy zbyt krytyczna i nierzetelna.
Rysunek 23. Uniwersalny schemat realizacji wyzwa rozwojowych przez kraj X Inc. ródło: Mann (2006).
Innowacyjno polskiej gospodarki jest cigle bardzo niska, utrzymuje si na niezadowalaj-cym poziomie przez 20 lat transformacji systemowej w kraju, co zagraa przyszłoci rozwijajce-go si społeczestwa polskierozwijajce-go. Celem strategicznym Polski jest uzyskanie w perspektywie 2030 roku miejsca w grupie krajów wysoko rozwinitych, o nowoczesnej gospodarce opartej na wiedzy, w której innowacje s głównym motorem postpu. Dotychczasowe transformacyjne siły napdowe
rozwoju gospodarczego ulegaj wyczerpaniu i potrzebujemy nowego projektu cywilizacyjnego, tworzcego warunki dla sprawnego działania mechanizmów gospodarki wiedzy: B+R-kreatywnoci – innowacji – przedsibiorczoci (driving force). Wiele te zaley od nowych tech-nologii a w szczególnoci informatyki i internetu. (rys. 8).
4. Podsumowanie
Korzystajmy z dowiadcze Szwecji i Finlandii, ( ródło prof. Hans Westlund z Royal In-stitute of Technology, Sztokholm) i twórzmy Polski Złoty Trójkt cisłego 20-letniego syste-mowego współdziałania Biznesu, Pastwa i Nauki (rys. 9), a polski sektor B+R musi nauczy si korzysta bezpiecznie z funduszy UE i funduszy globalnych.
Aby powstał Złoty Trójkt dla Polski musimy istotnie zwikszy w Polsce liczb entuzja-stów i zainteresowanych innowacjami do poziomu Czechów czy Wgrów i zmniejszy liczb przeciwników innowacji w Polsce oraz niezainteresowanych innowacjami (rys. 6).
Bibliografia
[1] Attali J., Krótka historia przyszłoci, Prószyski i S-ka, Warszawa 2008.
[2] Attali J., Zachód – 10 lat przed totalnym bankructwem?, Studio EMKA, Warszawa 2010. [3] Bergeron B., Essentials of Knowledge Management, J. Wiley&Sons, New Jersey 2003. [4] Bogdan L., A. Straszak, J. Studziski, Poland 21st Century Infrastructure for „Global Great
Transition” (Eco-Info-Communalism) Scenarios Looking for Future System Research Solu-tion, International Journal of Knowledge and Systems Sciences 3, 1,2006.
[5] Bogdan L., Straszak A., Studziski J., Poland 21st Century Infrastructure for „Global Great Transition”(Eco – Info – Communalism) Scenarios Looking for Future System Research Solu-tions, Wyd. Kobe, Japan 2005.
[6] Drelichowski L., Podstawy inynierii zarzdzania Wiedz, Studia i Materiały PSZW 1, Byd-goszcz 2004.
[7] Drucker P., The Next Society, The Economist, November 2001, A survey, 2001.
[8] Foroohar R., Learning to Share, [w:] The Knowledge Revolution. Newsweek Special Edi-tion. December 2005 – February 2006.
[9] Friedman T., wiat Jest Płaski, Dom wydawniczy Rebis, Pozna 2006.
[10] Fukuyama F., Budowanie pastwa. Władza i ład midzynarodowy w XXI wieku, Pozna 2005. [11] Gates B., The New Road Ahead, [w:] The Knowledge Revolution. Newsweek Special Edition,
December 2005 – February 2006.
[12] Hollanders H., European Regional Innovation Scoreboard (2006 RIS) European Trend Chart on Innovation, MERIT – Maastricht Economic and social Research and training centre on In-novation and Technology), 15.11.2006 (poprawiony 04.01.2007).
[13] Kapturski R., Innowacyjne klastry gospodarcze motorem rozwoju makroregionu, [w:] Stra-szak A., Innowacyjne Mazowsze, NOVUM, Płock 2010.
[14] Kasiewicz S., W. Rogowski, M. Kiciskam, Kapitał intelektualny, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006.
[15] Klakla M., Matematyka – niewykorzystany polski skarb o duych tradycjach, [w:] Straszak A., Innowacyjne Mazowsze, NOVUM, Płock 2010.
[16] Kleiber M., Gazeta Wyborcza, 16 pa dziernik 2010.
[17] Kleiber M., Lekarstwo na unowoczenienie Polski, [w:] Technologie i przemysł, nr 4, 2004. [18] Kruszewski Z., A. Kanse, red., Przedsibiorczo Polska w Warunkach Unii Europejskiej,
Towarzystwo Naukowe Płockie, Płock 2005.
[19] Kruszewski Z.P., Wiedzy, Edukacji i Innowacji nigdy nie ma za duo, a talenty s wszdzie, [w:] Straszak A., Innowacyjne Mazowsze, NOVUM, Płock 2010.
[20] Lempert R.J., Popper S., Bankes S.C., Shaping the Next One Hundred Years, RAND Corp., Santa Monica 2003.
[21] Loong L. H., Singapore Way. W: The Knowledge Revolution, Newsweek Special Edition, December 2005 – February 2006.
[22] Matusiak K., Guliski J., Rekomendacje zmian w polskim systemie transferu technologii i komercjalizacji wiedzy, www.pi.gov.pl, 2010.
[23] Ogle R.: Smart world, Breakthrough creativity and the new science of ideas. Wyd. Harvard Business School press, Boston 2008.
[25] Polityka, nr 44/2010 z 30 pa dziernika 2010 r.
[26] Porowski S., Sawicka M., Sukces krajowych bada naukowych szans wejcia do wiatowego Hi-Tech, [w:] Straszak A., Innowacyjne Mazowsze, NOVUM, Płock 2010.
[27] Prahalad C. K., Krishnan M.S., The new age of innovation, Wyd. McGraw-Hill, New York. 2008.
[28] Quah D., Knowledge Glut, [w:] The Knowledge Revolution. Newsweek Special Edition, De-cember 2005 – February 2006.
[29] Raport Polska 2030, http://www.polska2030.pl/. [30] Reports on world R&D 2006–2010, www.batelle.org.
[31] Sachs J., Koniec z Ndz. Zadanie dla naszego pokolenia, PWN, Warszawa 2006a. [32] Sachs J., Nowa geopolityka, wiat Nauki, 8 (180), 2006b.
[33] Senge P.M., The fifth discipline, The art and practice of learning organization. Doubleday Publishing, 1990.
[34] Sienkiewicz P., yławski A., Innowacyjno społeczestwa informacyjnego, [w:] Straszak A., Innowacyjne Mazowsze, NOVUM, Płock 2010.
[35] Special report: The education race, 40 pages, Wyd. Newsweek, USA 18.08.2008.
[36] Straszak A. (2006) Badania Operacyjne i Systemowe w Wysoce Zinformatyzowanej Global-nej Gospodarce. [w:] Badania Operacyjne i Systemowe 2006. e-Wyzwania – E. Urbaczyk, A. Straszak, J. W. Owsiski, red, Wydawnictwo EXIT, Warszawa.
[37] Straszak A., Ab ovo, czyli pocztek pocztku, [w:] Technologie i przemysł, nr 4, 2004. [38] Straszak A., Polska, Mazowsze, Płock w e-innowacyjnym lokalno-globalnym wiecie i
global-nej gospodarce opartej na wiedzy (2011–2030), [w:] Straszak A., Innowacyjne Mazowsze, NOVUM, Płock 2010.
[39] Straszak A., Rola B+R w internetowych lokalno-globalnych społeczestwach i gospodarkach opartych na wiedzy, (w druku).
[40] Straszak A., Speed Up Of The R&D And Higher Ed World Race Due To World-Wide Ict And Internet Revolution, Novum, Płock 2010.
[41] Straszak A., Społeczestwo internetowe oparte na wiedzy – wielkie wstrzsy rozwojowe, Pol-skie Stowarzyszenie Zarzdzania Wiedz, Bydgoszcz 2010, nr 32.
[42] Straszak A., Strategia Lizboska UE, Kluczowy czynnik tworzenia si społeczestwa wiedzy i gospodarki opartej na wiedzy w Polsce, Studia i materiały 4/2005. PSZW, Bydgoszcz 2005. [43] Straszak A., The R&D and Higher ED World Race, International Conference “Education,
Science and Economist of Universities, Integration to International Educational Area”, Płock 2008.
[44] Straszak A.: Człowiek w pierwszym stuleciu trzeciego tysiclecia w perspektywie nauk cyber-netycznych, informacyjnych i systemach, [w:] Plopy, red., Człowiek u progu III tysiclecia. Wyd. EUH-E, Elblg 2007.
[45] Strzelecki Z., Innowacyjno Mazowsza w najbliszym dwudziestoleciu, [w:] Straszak A., Innowacyjne Mazowsze, NOVUM, Płock 2010.
[46] Strzelecki Z., Zegar T., Projekt Trendy rozwojowe Mazowsza, [w:] Straszak A., Innowacyjne Mazowsze, NOVUM, Płock 2010.
[47] Studziski J., Innowacje XXI wieku – nowoczesne techniki informacyjne wspomagania zarz-dzania w przedsibiorstwach sieciowych, [w:] Straszak A., Innowacyjne Mazowsze, NOVUM, Płock 2010.
[48] Tapscott D., Digital Economy. Promise and Peril in the Age of Networked Intelligence, Wyd. McGraw-Hill, New York 1996.
[49] Toffler A., Toffler H., Revolutionary Wealth, Wyd. Alfred A. Knoph, New York 2006. [50] UNESCO SCIENCE RAPORT 2010, http://www.unesco.org/ science/ psd/ publications
usr_2010.pdf.
[51] Urbaniec K., Wernik J., Wołosz K. J., Prace badawcze i rozwojowe w ramach programów europejskich i krajowych jako forma współpracy nauka – przemysł, [w:] Straszak A., Innowa-cyjne Mazowsze, NOVUM, Płock 2010.
[52] Warsh D., Knowledge and the Wealth of Nations, W.W. Norton &Comp., New York 2006. [53] Wierzbicki A., Innowacyjno po Rewolucji Informacyjnej a Zarzdzanie Wiedz, Wykłady
w Wyszej Szkole Informatyki Stosowanej i Zarzdzania w Warszawie, 2010.
[54] Wierzbicki A.P., Nakamori Y., Creative Space, Models of Creative Processes for the Knowledge Civilization Age, Studies in Computational Intelligence 10, Springer 2005. [55] Wilczyski W., Innowacyjny Instytut Elektrotechniki, [w:] Straszak A., Innowacyjne
Mazow-sze, NOVUM, Płock 2010.
THE NEW UE AGENDA FOR 2011–2020. CREATING THE KNOWLEDGE, R&D AND HIGHER EDUCATION BASED ECONOMY. CHALLENGES AND QUESTIONS (ABO
FOR POLAND)
Summary
The Second EU Agenda for 2011–2020 started. Main pillar of the Agenda it is to create knowledge, R&D and Higher Education based economies within the EU countries, including Poland. The flop of the first EU Lisbon Agenda is very painful for us, particular for Poland.
The two important J. Attalli foresight books from 2006 and 2010 are used for this paper.
Keywords: Lisbon Agenda, New EU Agenda (2011–2020), knowledge, R&D and Higher Educa-tion Economy, challenges and quesEduca-tions for second decade of 21. century
Andrzej Straszak
Szkoła Wysza im. Pawła Włodkowica w Płocku
Wysza Szkoła Informatyki Stosowanej i Zarzdzania w Warszawie Ul. Newelska 6, 01-447 Warszawa
