354
Los klimatu w rêkach geologów?
Henryk Jacek Jezierski
1Ostatnio w mediach mo¿na zna-leŸæ bardzo wiele informacji na te-mat sekwestracji, czyli wychwy-tywania i sk³adowania dwutlenku wêgla (CCS — Carbon Capture
and Storage). Jest to proces
ma-j¹cy na celu zmniejszenie emisji gazu uznawanego obecnie przez wie-lu badaczy i polityków za sprawcê efektu cieplarnianego i zmian kli-matycznych na Ziemi. Recept¹ na te niekorzystne zmiany ma byæ najpierw oddzielenie CO2w
proce-sie spalania wêgla w elektrowniach, a nastêpnie przetrans-portowanie i sk³adowanie go w strukturach geologicznych. Nie wchodz¹c w dyskusjê na temat rzeczywistego wp³ywu zwiêkszenia emisji CO2 na zmiany klimatu, nie
mo¿emy pozostaæ obojêtni na to, co dzieje siê wokó³ nas. Unijny pakiet klimatyczno-energetyczny obliguj¹cy do obni¿enia emisji gazów cieplarnianych zmusi bran¿ê prze-mys³ow¹ do szukania innych sposobów pozbywania siê CO2 ni¿ kosztowne wypuszczanie go do atmosfery. Na
posiedzeniu w dniu 17 grudnia 2008 r. Parlament Europej-ski przyj¹³ Dyrektywê w sprawie geologicznego
sk³adowa-nia dwutlenku wêgla (CCS) ju¿ w trakcie pierwszego
czytania. W dniu 6 kwietnia 2009 r. dyrektywê tê przyjê³a Rada Unii Europejskiej. Obecnie czekamy na publikacjê oficjalnego tekstu w Dzienniku Ustaw UE. Pañstwa cz³onkowskie bêd¹ mia³y dwa lata na wprowadzenie jej zapisów do prawodawstwa krajowego.
W Polsce ju¿ rozpoczêliœmy realizacjê zapisu dyrekty-wy CCS, nakazuj¹cego, aby pañstwa cz³onkowskie dyrekty- wyzna-czy³y na swoim terytorium obszary odpowiadaj¹ce kryteriom stosowania technologii zat³aczania CO2. W tym celu w
czerwcu 2008 r. opracowano w Ministerstwie Œrodowiska dokument Dzia³ania Ministerstwa Œrodowiska w celu
roz-poznania struktur geologicznych dla podziemnego sk³ado-wania dwutlenku wêgla (Prz. Geol., vol. 56, nr 8). Uznano
równie¿, ¿e niezbêdnym elementem dzia³añ na rzecz ewen-tualnego, przysz³ego wykorzystania struktur geologicznych do sk³adowania CO2jest wykonanie opracowania:
Rozpo-znanie formacji i struktur do bezpiecznego geologicznego sk³adowania CO2wraz z ich programem monitorowania.
Do realizacji tego programu, finansowanego przez Naro-dowy Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej, powo³ano konsorcjum, w którego sk³ad wesz³y: Pañstwo-wy Instytut Geologiczny, Akademia Górniczo-Hutnicza, G³ówny Instytut Górnictwa, Instytut Gospodarki Surowca-mi i Energi¹ PAN, Instytut Nafty i Gazu oraz Przedsiêbior-stwo Badañ Geofizycznych.
W Unii Europejskiej s¹ obecnie uruchamiane tzw. pro-jekty demonstracyjne CCS w ramach Programu Flagowe-go (finansowane ze œrodków unijnych). Bêdzie ich naj-prawdopodobniej 12. Celem tych projektów jest potwier-dzenie, czy jest mo¿liwe na przemys³ow¹ skalê skuteczne i bezpieczne stosowanie techniki CCS. W Polsce do miana projektów demonstracyjnych pretenduj¹ obecnie instalacje w Be³chatowie i Kêdzierzynie-KoŸlu. Mo¿emy oczywiœcie dyskutowaæ, jaki jest wp³yw gazów cieplarnianych na ocieplenie klimatu. Liczê zreszt¹, ¿e taka dyskusja pojawi siê kiedyœ na ³amach Przegl¹du Geologicznego, ale obec-nie trwa w Europie wyœcig — jego stawk¹ jest uzyskaobec-nie ogromnych œrodków przeznaczonych na sprawdzenie sku-tecznoœci technologii CCS.
Wspieraj¹c inicjatywê sprawdzenia mo¿liwoœci zat³a-czania CO2 do struktur geologicznych, w Ministerstwie
Œrodowiska i Wy¿szym Urzêdzie Górniczym dokonano przegl¹du obowi¹zuj¹cego w tym zakresie prawa. Wyniki tego przegl¹du dowodz¹, ¿e bez koniecznoœci wprowadza-nia zmian w zapisach ustaw ju¿ teraz mo¿na prowadziæ pierwsze, ograniczone badania naukowe z zat³aczaniem CO2. Dopiero po otrzymaniu wyników tych doœwiadczeñ
dokonamy nowelizacji ustawy Prawo geologiczne i
górni-cze w celu umo¿liwienia uzyskiwania koncesji na
podziem-ne sk³adowanie CO2na skalê przemys³ow¹, monitorowania
procesu sk³adowania oraz przekazywania odpowiednim podmiotom nadzoru nad wype³nionymi sk³adowiskami.
Jak powiedzia³ w kwietniu bie¿¹cego roku na Europej-skim Kongresie Gospodarczym w Katowicach profesor Jerzy Buzek, orêdownik wykorzystania wêgla:
Sk³adowa-nie geologiczne to wci¹¿ Sk³adowa-niewiadoma — Sk³adowa-niepewnoœæ zaw-sze towarzyszy innowacyjnym rozwi¹zaniom. Jednak ¿yj¹c
w kraju, który 95% energii czerpie z wêgla kamiennego i brunatnego, i dysponuj¹c zasobami tego surowca wystar-czaj¹cymi jeszcze na dziesi¹tki lub setki lat, nie mo¿emy pozostaæ poza europejskim nurtem poszukiwania rozwi¹zañ czystego wykorzystania wêgla. Po pierwsze musimy przy-gotowaæ i z³o¿yæ dobre wnioski, aby otrzymaæ unijne œrodki na finansowanie projektów demonstracyjnych, a po drugie musimy sprawnie przetestowaæ tê now¹ i nieznan¹ techno-logiê. Je¿eli to by siê nam uda³o, to wynik pracy polskich geologów móg³by siê przyczyniæ do powstania technolo-gii, która sta³aby siê produktem eksportowym Unii Euro-pejskiej. Determinacja polityków do walki ze zmianami klimatu jest wielka i wielka jest presja na geologów, aby znaleŸli rozwi¹zanie i doprowadzili do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Kiedyœ geolodzy odkrywali i dokumento-wali z³o¿a wêgla, teraz, w czasach poszanowania œrodowi-ska, musz¹ szukaæ rozwi¹zañ, aby móg³ on byæ dalej eksploatowany.
MENTE ET MALLEO G£ÓWNEGO GEOLOGA KRAJU
1
Ministerstwo Œrodowiska, ul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa
