Ocena przydatności wiedzy z przedmiotów ilościowych w pracy zawodowej w świetle badań ankietowych na studiach zaocznych

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 227, 2009

♦ >)i Ф

Iw o n a B ą k , K a ta rzyn a W aw rzyniak

OCENA PRZYDATNOŚCI WIEDZY Z PRZEDMIOTÓW

ILOŚCIOWYCH W PRACY ZAWODOWEJ W ŚWIETLE

BADAŃ ANKIETOWYCH NA STUDIACH ZAOCZNYCH

1. W PR O W A D Z E N IE

Współcześnie gospodarka globalna oznacza nie tylko wymianę i współpracę między poszczególnymi krajami, ale również system gospodarczych i instytucjonal-nych powiązań, częściowo niezależinstytucjonal-nych od poszczególinstytucjonal-nych gospodarek narodo-wych. Widocznymi tendencjami w gospodarce globalnej są m.in.: procesy integracji regionalnej, otwartość rynków, wielopłaszczyznowość współpracy, rozwój między-narodowych organizacji gospodarczych i form konsultacji1. Zjawisko globalizacji istotnie wpływa na sposób funkcjonowania firm na rynku, a w szczególności na sposób poszukiwania, gromadzenia, przetwarzania i analizy informacji niezbędnych do podejmowania decyzji gospodarczych2. To z kolei skłania właścicieli podmiotów gospodarczych do poszukiwania i zatrudniania pracowników, którzy posiadają umiejętność poruszania się i operowania w nowej rzeczywistości gospodarczej. Przygotowanie takich pracowników powinno stać się priorytetem w procesie kształ-cenia na każdym szczeblu nauczania, a w szczególności na uczelniach wyższych. Programy nauczania obowiązujące między innymi na kierunkach ekonomicznych zawierają szerokie spektrum przedmiotów przygotowujących absolwentów do pracy zarówno w kraju, jak i zagranicą.

W artykule podjęta została próba odpowiedzi na dwa pytania dotyczące: 1) motywacji studentów zaocznych do podjęcia studiów ekonomicznych,

* Dr, Katedra Zastosowań M atematyki w Ekonomii, Zachodniopom orski U niw ersytet Tech-nologiczny w Szczecinie.

*’ Dr, K atedra Zastosowań Matematyki w Ekonomii, Zachodniopom orski Uniw ersytet Tech-nologiczny w Szczecinie.

1 http://portalw iedzy.onet.pl; haslo opracowano na podstawie “ Słownika Encyklopedycznego Edukacja O byw atelska” W ydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smol-ski, Elżbie-ta Helena SElżbie-tadtmüller, 1999.

2 Ciekaw e rozważania na temat kształcenia ludzi biznesu m ożna znaleźć w pracy Bielecki

W.T.: W pływ globalnej gospodarki sieciowej na e-learnig, czasopismo internetowe SGH w W ar-szawie, num er 2/2007, w ww .e-m entor.edu.pl.

2) oceny użyteczności metod ilościowych w pracy zawodowej (obecnej lub przyszłej).

W celu uzyskania odpowiedzi na powyższe pytania przeprowadzone zostało badanie ankietowe wśród studentów studiów zaocznych kierunku Ekonomia na W ydziale Ekonomicznym Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicz-nego w Szczecinie w roku akademickim 2008/2009.

2. W Y N IK I BADANIA A N K IE T O W E G O

Badanie ankietowe przeprowadzono wśród studentów studiów zaocznych I i II stopnia na kierunku Ekonomia na W ydziale Ekonomicznym Zachodniopo-morskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie w semestrze zimowym roku akademickiego 2008/2009. Wyboru próby dokonano w sposób celowy, gdyż autorkom zależało na uzyskaniu opinii osób, które w większości przypad-ków funkcjonują na rynku pracy (zarówno jako pracodawcy, jak i pracownicy). W badaniu wykorzystano formularz ankiety zamieszczony na końcu artykułu (załącznik nr 1).

Badana próba liczyła 124 osoby, w tym 22 osoby studiujące na II roku Uzu-pełniających Studiów Magisterskich dla nieekonomistów, 48 osób studiujących na II i III roku studiów licencjackich w Zamiejscowym Ośrodku Dydaktycznym w Świdwinie, a 54 osoby kontynuujące naukę na III roku studiów licencjackich w Szczecinie.

Grupę respondentów pod względem cech demograilczno-społecznych moż-na scharakteryzować moż-następująco:

- 75% stanowią kobiety, 25% - mężczyźni,

- przeciętny wiek badanych wynosi 29,2 lat, najmłodszy respondent ma 21 lat, a najstarszy 54 lata, połowa badanych nie przekroczyła dwudziestego szó-stego roku życia,

- 85,5% pochodzi z miast województwa zachodniopomorskiego, w tym co czwarty badany mieszka w Szczecinie,

- 84% pracuje, z czego 6,5% prowadzi własną działalność gospodarczą, - 16% nie pracuje, z czego 9,7% ma status zarejestrowanego bezrobotnego, - 77,4% respondentów po ukończeniu studiów deklaruje chęć kontynu-owania nauki, zarówno na studiach magisterskich, jak i podyplomowych,

- prawie wszyscy studenci po ukończeniu studiów planują pracować, przede wszystkim w kraju (zaledwie 1,6% myśli o podjęciu pracy poza granicami kraju).

Zgodnie z celem badania w ankiecie sformułowano dwa pytania, na podsta-wie których można wysnuć wnioski dotyczące motywacji podjęcia studiów oraz oceny użyteczności przedmiotów z metod ilościowych w obecnej i przyszłej pracy zawodowej.

O motywy podjęcia studiów zapytano studentów w pytaniu piątym ankiety

-w celu utrzymania dotychczaso-wej pracy, a 29% - dla -własnej satysfakcji. N a-tomiast 8,9% ankietowanych studiuje, aby znaleźć jakąkolwiek pracę (rys. 1).

7 0--- — --- --- --- ž 6 0 ,,,,,,,.,,7;; -•o i.,, I s o --- ii-xh j

---1 40--- | !|li| ...

---I 20--- 1—

---0

ШШШ--- ,--- IPPP&äiiiilill--- ,--- ... .... 1

---'

utrzymanie znalezienie lepszej znalezienie dla własnej satysfakcji dotychczasowej pracy pracy jakiejkolwiek pracy

Rys. 1. Struktura odpowiedzi respondentów na pytanie dotyczące motywów podjęcia studiów Źródło: Opracowanie własne.

W pytaniu ósmym studenci oceniali przydatność przedmiotów z metod ilo-ściowych w pracy zawodowej. Najlepiej oceniona została matematyka - ponad 60% respondentów pozytywnie oceniło praktyczną przydatność tego przedmio-tu, a zaledwie 12% dało ocenę negatywną. Przydatność statystyki pozytywnie oceniło 35,5% badanych, a negatywnie - 25,8%. Pozostałe przedmioty (ekono-metria oraz prognozowanie i symulacje) pozytywnie ocenił co czwarty respon-dent, natomiast negatywną ocenę podało ponad 30% badanych. Opinii swojej nie wyraziło od 10% do niespełna 14% studentów (rys. 2).

zdecydowanie raczej nie trudno raczej tak zdecydowanie brak opinii

nie powiedzieć tak

□ matematyka □ statystyka Q ekonometria □ prognozowanie i symulacje

Rys. 2. Struktura odpowiedzi respondentów na pytanie dotyczące oceny przydatności metod ilo-ściowych w pracy zawodowej

Na zakończenie ankiety sformułowano pytanie otwarte, w którym poproszo-no studentów o ich opinię na temat: czy studia ekopoproszo-nomiczne ukończone na na-szym Wydziale pozwolą na aktywne uczestniczenie w życiu gospodarczym w kraju i za granicą. Strukturę odpowiedzi na to pytanie przedstawiono na rys.3. Jak wynika z rysunku, ponad 90% respondentów udzieliło na to pytanie pozy-tywnej odpowiedzi, przy czym formułowali oni bardzo różne opinie. Domino-wały stwierdzenia typu: tak, raczej tak, natomiast wśród dłuższych wypowiedzi na uwagę zasługują następujące spostrzeżenia:

- studia ułatwią orientację w życiu gospodarczym i uczestniczenie w nim, szczególnie przy szukaniu zatrudnienia w danym zawodzie,

- studia dadzą solidną podstawę, na której każdy z nas będzie bazować, a późniejsze doświadczenia zawodowe i rozwój otworzą nowe możliwości,

- studia poszerzają wiedzę na tematy gospodarcze naszego kraju,

- wiedza zdobyta na studiach ekonomicznych w małym stopniu pozwala aktywnie uczestniczyć w życiu gospodarczym z uwagi na brak praktyk,

- studia pozwolą lepiej zapoznać się ze sposobami inwestowania środków własnych,

- ukończenie studiów pozwoli na wykorzystanie zdobytej wiedzy w pracy, - przyswojona wiedza pozwala zrozumieć mechanizmy rynkowe,

- studia są przydatne, ale jest to tylko niezbędne minimum, bez samo-kształcenia nic wielkiego się nie osiągnie,

- wszystko zależy od tego, jaka będzie praca, czy będzie wymagała wyko-rzystania nabytej wiedzy,

- nie ma znaczenia na jakim wydziale ukończy się studia, gdyż większość pracodawców patrzy ogólnie na ukończone studia.

100 ■ 90 ' 80 ' 70 ■ 60 50 ' 40 ■ 30 • 20 ■ 1 0 ■ 0 •

tak trudno pow iedzieć brak odpowiedzi

Rys. 3. Struktura odpowiedzi respondentów na p y t a n i e 9 ankiety. Źródło: Opracowanie własne.

4. WYNIKI BADANIA ANKIETOW EGO NA PODSTAWIE WIELOW YMIAROW EJ ANALIZY KORESPONDENCJI

Wc wcześniejszych rozważaniach omawiając wyniki badania ankietowego nie analizowano zależności pomiędzy odpowiedziami na poszczególne pytania. Jednakże z punktu widzenia celu badań istotnym wydaje się również uzyskanie odpowiedzi na pytanie, co wpływa na motywację do podjęcia studiów w badanej grupie respondentów. W celu sprawdzenia, czy istnieją zależności pomiędzy kategoriami zmiennych zastosowano wielowymiarową analizę korespondencji, która umożliwia trafne rozpoznanie współwystępowania kategorii zmiennych (lub obiektów) zmierzonych na skali nominalnej3.

Z uwagi na dużą liczbę kategorii zmiennych analizę korespondencji prze-prowadzono dwukrotnie. Za pierwszym razem punktem wyjścia była macierz Burta o wymiarach 48x48 utworzona z jedenastu zmiennych, wynikających z pytań ankiety, których kategorie zostały zdefiniowane następująco: płeć (kobie-ta, mężczyzna), wiek (24 lata i mniej, 25-30 lat, 31-36 lat, 37-42 la(kobie-ta, powyżej 42 lat), miejsce zamieszkania (Szczecin, Świnoujście, miasto powiatowe, inne miasto, wieś), status ekonomiczny (pracujący na czas nieokreślony, pracujący na czas określony, prowadzący własną działalność gospodarczą, bezrobotny zareje-strowany, niepracujący), cel podjęcia studiów (utrzymanie dotychczasowej pra-cy, znalezienie lepszej prapra-cy, dla własnej satysfakcji, inny), fakt kontynuacji edukacji (nie, tak na studiach magisterskich, tak na studiach podyplomowych), fakt kontynuacji pracy (nie, tak w kraju, tak za granicą), ocena przydatności zajęć z przedmiotów ilościowych: matematyki, statystyki, ekonometrii, progno-zowania i symulacji (dla każdego przedmiotu zastosowano te same warianty odpowiedzi, a mianowicie: zdecydowanie tak, raczej tak, trudno powiedzieć, raczej nie, zdecydowanie nie). Po przeprowadzeniu niezbędnych obliczeń4 otrzymano graficzną prezentację wyników wielowymiarowej analizy korespon-dencji w przestrzeni dwuwymiarowej z uwzględnieniem modyfikacji wartości własnych. Na tym etapie badań przy interpretacji wyników zwrócono szczególną uwagę na położenie względem siebie punktów określających kategorie należące do tej samej zmiennej, gdyż bliskie położenie punktów opisujących warianty tej samej zmiennej świadczy o podobieństwie ich profili, a tym samym o nieistot-nym zróżnicowaniu jednostek zbiorowości ze względu na te warianty, czyli można je ze sobą połączyć. W związku z powyższym okazało się, że istnieje możliwość połączenia wariantów dla następujących zmiennych: wieku, miejsca

3 Analiza korespondencji jest szeroko om ówiona m.in. w pracach Gatnar, W alesiak (2004), Stanimir (2005).

4 Do obliczeń i graficznej prezentacji wyników wykorzystano moduł Analiza korespondencji oprogramowany w pakiecie Slatistica 8.0, a procedura postępowania była zgodna z opisem za-m ieszczonyza-m w pracy Staniza-mir (2005).

zamieszkania, statusu ekonomicznego, celu podjęcia studiów oraz faktu konty-nuacji edukacji i pracy.

Po zmniejszeniu liczby wariantów zmiennych po raz drugi zastosowano ana-lizę korespondencji na podstawie nowej macierzy Burta o wymiarach 38x38 utworzonej z jedenastu zmiennych o następujących kategoriach:

1. płeć: kobieta (K), mężczyzna (M),

2. wiek: 25 lat i mniej (W l), 26-35 (W2), powyżej 35 lat (W3), 3. miejsce zamieszkania: Szczecin (SZ), miasto (M), wieś (W), 4. status ekonomiczny: pracuje (P), nie pracuje (NP),

5. cel podjęcia studiów: utrzymanie dotychczasowej pracy (DP), znalezienie lepszej pracy (LP), znalezienie jakiejkolwiek pracy (JP), dla własnej satysfakcji (WS),

6. fakt kontynuacji edukacji: tak (ST), nie (SN), 7. fakt kontynuacji pracy: tak (PT), nie (PN),

8. ocena przydatności matematyki: zdecydowanie tak (M5), raczej tak (M4), trudno powiedzieć (М3), raczej nie (М2), zdecydowanie nie (M l),

9. ocena przydatności statystyki: zdecydowanie tak (S5), raczej tak (S4), trudno powiedzieć (S3), raczej nie (S2), zdecydowanie nie (SI),

10. ocena przydatności ekonometrii: zdecydowanie tak (E5), raczej tak (E4), trudno powiedzieć (E3), raczej nie (E2), zdecydowanie nie (E l),

11. ocena przydatności prognozowania i symulacji: zdecydowanie tak (PIS5), raczej tak (PIS4), trudno powiedzieć (PIS3), raczej nie (PIS2), zdecydo-wanie nie (PIS1).

Końcowym efektem obliczeń był rozrzut punktów w układzie współrzęd-nych, który zaprezentowano na rysunku 4. Dokonując interpretacji uzyskanych wyników uwzględniono następujące elementy: położenie punktu wobec centrum rzutowania (początek układu współrzędnych), położenie punktu względem in-nych punktów określających kategorie należące do tej samej zmiennej, położe-nie punktu względem punktu opisującego kategorie innej zmiennej (Stanimir 2005). Ostateczna interpretacja wyników uzupełniona została klasyfikacją kate-gorii zmiennych z wykorzystaniem metody Warda. Dzięki metodzie Warda można było wydzielić cztery grupy kategorii, co umożliwiło sformułowanie następujących wniosków:

- I grupa (PIS1, E l, M l, S I) skupia osoby, które równocześnie oceniły przydatność metod ilościowych w praktyce bardzo negatywnie wybierając dla każdego przedmiotu odpowiedź zdecydowanie nie, negatywna ocena pierwszego przedmiotu (matematyki) pociąga za sobą negatywną ocenę pozostałych przed-miotów;

- II grupa (PIS2, E2, S2, М2, PN) skupia osoby oceniające przydatność przedmiotów ilościowych na poziomie raczej nie, osoby te charakteryzują się tym, że nie planują po studiach podjęcia pracy;

- III grupa (M5, S3, S4, S5, E3, E4, E5, PIS3, PIS4, PIS5, W l, W3, JP, NP) skupia zarówno osoby oceniające przydatność przedmiotów bardzo pozy-tywnie, jak i osoby nie mające wyrobionej opinii na ten temat, są to osoby poni-żej 26 roku życia oraz powyponi-żej 35 lat, w danej chwili niepracujące, zaintereso-wane znalezieniem jakiejkolwiek pracy;

- IV grupa (М3, M4, K, M, W2, SZ, MI, W, DP, LP, WS, ST, SN, PT) skupia osoby, które oceniają dość pozytywnie przydatność matematyki; taką opinię wyrażają zarówno kobiety, jak i mężczyźni, w wieku od 26 do 34 lat, mieszkający na wsi oraz w mieście, studiujący w celu utrzymania dotychczaso-wej pracy, znalezienia lepszej pracy lub dla własnej satysfakcji, planujący kon-tynuować naukę oraz pracę.

Rys. 4. Prezentacja wyników analizy korespondencji kategorii wszystkich zmiennych z uwzględnieniem modyfikacji wartości własnych wraz z wynikami uzyskanymi m etodą W arda

Źródło: Opracowanie własne.

4. PODSUMOWANIE

Z przeprowadzonych badań wynika, że głównym motywem skłaniającym respondentów do podjęcia studiów ekonomicznych jest chęć znalezienia lepszej pracy. Co trzeci badany studiuje dla własnej satysfakcji. Natomiast niespełna 9% ankietowanych podjęło studia w celu zdobycia wiedzy, która ułatwi im znalezie-nie jakiejkolwiek pracy.

Oceniając przydatność przedmiotów z metod ilościowych w praktyce re-spondenci najczęściej wybierali kategorię raczej tak i zdecydowanie tak dla ma-tematyki, a najrzadziej dla prognozowania i symulacji. Dość znaczny odsetek ankietowanych stanowiły osoby, które nie miały wyrobionej opinii na ten temat. Respondenci oceniający negatywnie pierwszy przedmiot z metod ilościowych wykładany na studiach ekonomicznych (matematykę) również negatyw ną ocenę wystawiali pozostałym przedmiotom. Zauważono następującą prawidłowość: ocena przydatności pierwszego przedmiotu wpływa znacząco na ocenę przed-miotów pozostałych.

L ITER A TU R A

B ie le c k i W .T . (2 0 0 7 ), W p ływ g lo b a ln e j g o s p o d a r k i s ie c io w e j n a e -le a r n ig , c z a so p ism o in te rn e to w e S G H w W a rs z a w ie , n u m e r 2, w w w .e -m e n to r.e d u .p l.

G a tn a r E. (re d .), W a le sia k M . (re d .) (2 0 0 4 ), M e to d y s ta ty s ty c z n e j a n a liz y w ie lo w y m ia

-r o w e j w b a d a n ia c h m a -rk e tin g o w y c h , W y d a w n ic tw o A E w e W -ro c ła w iu , W -ro c ła w .

S o lsk i R ., S o lsk i M ., S ta d tm ü lle r E .H . (1 9 9 9 ), S ło w n ik E n c y k lo p e d y c z n y E d u k a c ja O b

y-w a te lsk a , W y d a y-w n ic ty-w o E u ro p a , (p o rta ly-w ie d z y .o n e t.p l).

S ta n im ir A . (2 0 0 5 ), A n a liz a k o r e s p o n d e n c ji j a k o n a r z ę d z ie d o b a d a n ia z ja w is k e k o n o

-m ic zn y c h , W y d a w n ic tw o A k a d e -m ii E k o n o -m ic z n e j w e W ro c ła w iu , W ro c ła w .

Iw o n a B ą k , K a ta r z y n a W a w rzy n ia k

THE ESTIMATE OF THE KNOWLEDGE USEFULNESS AT QUANTITATIVE SUBJECTS IN PROFESSIONAL WORK

IN THE LIGHT OF THE SURVEY RESEARCH MADE ON THE EXTRA-MURAL STUDIES

T h e a rtic le sh o w s th e te st o f th e a n s w e r to tw o q u e stio n s:

1) th e m o tiv a tio n o f the e x te rn a lly s tu d e n ts to b e g in e c o n o m ic stu d ie s,

2 ) th e e stim a te o f q u a n tita tiv e m e th o d s u se fu ln e ss in th e p ro fe s s io n a l w o rk (c u rre n t a n d fu tu re).

T o g e t th e a n s w e r fo r a b o v e -c ite d q u e stio n s, o n e su rv e y re s e a rc h w a s m a d e a m o n g s tu d e n ts o f th e e x tra m u ra l e c o n o m ic s tu d ie s a t F a c u lty o f E c o n o m ic s o f W e st P o m e ra -n ia -n U -n iv e rs ity o f T e c h -n o lo g y i-n S z c z e c i-n , y e a r 2 0 0 8 /2 0 0 9 .

Z ałącznik nr 1 Form ularz ankiety przeprowadzonej wśród studentów studiów niestacjonarnych I i [I stopnia kierunek

Ekono-m ia na W ydziale EkonoEkono-m icznyEkono-m ZachodniopoEkono-m orskiego Uniw ersytetu Technologicznego w Szczecinie w sem estrze zim ow ym roku akadem ickiego 2008/2009

Płeć Kobieta —>2

M ężczyzna

2. Wick (w latach) — 3

3. M iejsce zam ieszkania (proszą zaznaczyć jedną z podanych możliwości)

- Szczecin Koszalin Świnoujście —»4 m iasto powiatowe inne miasto wieś

4. Czy w chwili obecnej jest Pan/Pani osobą: (proszę zaznaczyć jedną z podanych możliwości)

pracującą na czas nieokreślony pracującą na czas określony

prowadzącą własną działalność gospodarczą -* 5

bezrobotną zarejestrow aną

- niepracującą

5. W jakim celu podjął Pan/Pani studia? (proszę zaznaczyć jedną z podanych możliwości)

- utrzym anie dotychczasow ej pracy

znalezienie lepszej pracy

znalezienie jakiejkolwiek pracy _—*6

dla własnej satysfakcji

- inny (Jaki?)...

6. Czy planuje Pan/Pani kontynuację edukacji na studiach: (proszę zaznaczyć jedną z pocianych możli wości)

1. nic

2. tak

— 7 m agisterskich

podyplom owych

7. Czv po ukończeniu studiów planuje Pan/Pani pracow ać: (proszę zaznaczyć jedną z podanych możliwości)

1. nic

2. tak

—*8 w kraju

_ _ z a g ra n ic ^ _ _

Czy zdaniem Pana/Pani zdobyta podczas studiów wiedza z m etod ilościowych jest (lub będzie) użyteczna w pracy zaw odow ej? (dla każdego przedmiotu proszą zaznaczyć jedną z podanych możliwości)

zdecydow anie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie _zdcc^dilowanie me

M atem atyka Statystyka Ekonometria Prognozowanie

i sym ulacje

Proszę napisać czy zdaniem Pana/Pani ukończone studia ekonom iczne na naszym W ydziale pozw olą aktywnie uczestniczyć w życiu gospodarczym w kraju i zagranicą ?

Koniec