Streszczenie
Sektor małych i rednich przedsibiorstw to wana grupa wpływajca na rozwój gospodarczy kraju, która jest jednak silnie naraona na oddziaływanie turbulentnego otoczenia. Zmienno otoczenia to jedna z najbardziej charakterystycznych cech współczesnych warunków gospodarowania, dlatego te wana okazuje si, umiejt-no zarzdzania przedsibiorstwem naraonym na cigłe zmiany. Organizacje uczce si to szczególna grupa przedsibiorstw, która adaptujc si do zmiennych wa-runków, ma szanse na odniesienie sukcesu rynkowego.
Celem opracowania jest ocena wybranych elementów otoczenia wpływajcych na rozwój przedsibiorstw uczcych si z sektora MSP. Badanie przeprowadzone w 2016 roku pozwoliło na pokazanie obszarów warunkujcych rozwój tych przedsibiorstw, które płyn zarówno z makro, jak i z mikrootoczenia. Podczas analizy danych wyko-rzystano statystyki podstawowe oraz współczynniki korelacji rangowych tau-Kendalla pokazujce zwizki pomidzy zmiennymi.
Słowa kluczowe: otoczenie organizacji, organizacje uczące siĊ, sektor MSP Wprowadzenie
Sektor małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw (MSP) stanowi 99% całkowitej liczby przedsiĊ-biorstw w Unii Europejskiej, dlatego teĪ odgrywa istotną rolĊ w gospodarkach narodowych. PrzedsiĊbiorstwa sektora MSP dostarczają około 90 mln miejsc pracy i mają ogromny wkład w roz-wój przedsiĊbiorczoĞci oraz innowacji kaĪdego kraju [1]. Podczas funkcjonowania przedsiĊbiorstw na rynku nie bez znaczenia jest otoczenie organizacji. Poszczególne elementy zarówno makro, jak i mikrootoczenia mogą silniej lub słabiej wpływaü na funkcjonowanie omawianych przedsiĊbiorstw. Charakter, turbulencja i nieoczekiwane zmiany otoczenia decydowaü mogą o powodzeniu, rozwoju, czy upadku przedsiĊbiorstw. WaĪne okazuje siĊ, zatem podjĊcie próby oceny wpływu makro i mi-krootoczenia na proces funkcjonowania i rozwoju przedsiĊbiorstw z sektora MSP szczególnie w przypadku organizacji uczących siĊ, celem znalezienia determinant ich rozwoju oraz czynników wpływających na proces ich funkcjonowania na rynku.
Celem opracowania jest ocena wybranych elementów otoczenia wpływających na rozwój przedsiĊbiorstw uczących siĊ z sektora MSP prowadzących działalnoĞü w województwie Ğląskim. Wnioskowanie opiera siĊ o wyniki badaĔ ankietowych, przeprowadzonych w 2016 roku na grupie 98 przedsiĊbiorstw.
1. Otoczenie przedsiĊbiorstw sektora MSP
Sektor małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw to grupa firm, które mają pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy i konkurencyjnoĞü kraju [6, 154–166]. Wynika to m.in. z cech charakterystycznych dla tego sektora, takich jak: elastycznoĞü, szybkoĞü reagowania na zmiany, wielkoĞü, ale równieĪ wy-nika z jego wpływu na poziom zatrudnienia, czy wpływu na poziom przedsiĊbiorczoĞci w kraju. Rozwój przedsiĊbiorstw uwarunkowany jest przez otoczenie w ramach, którego funkcjonują orga-nizacje. Otoczenie stabilne, o prostych relacjach zewnĊtrznych, nie tworzy warunków do szybkiego rozwoju, chociaĪ szanse na sukces są tutaj doĞü znaczne. Chodzi przy tym czĊsto o sukces na miarĊ lokalną. Otoczenie zmienne, czy burzliwe, o złoĪonym charakterze skłania do rozwoju, aczkolwiek osiągniĊcie wyraĨnego sukcesu jest tutaj znacznie trudniejsze [11, 149–161]. P. Tomski podkreĞla, Īe rynki stały siĊ rynkami globalnymi, cechującymi siĊ nasiloną konkurencją i presją wynikającą z róĪnorodnych Ĩródeł oraz rosnącą gwałtownoĞcią [18, 7–18]. Wynika z tego, Īe proces funkcjo-nowania organizacji w zmiennym otoczeniu jest coraz trudniejszy i zaleĪy od siły jego zmiennoĞci.
Obecne dynamiczne otoczenie wpływa na koniecznoĞü wykorzystania całej wiedzy organizacji w celu zwiĊkszenia pozycji konkurencyjnej, ekonomicznej i efektywnoĞci przedsiĊbiorstw. Uczenie siĊ organizacji, jak podkreĞlają P. Kanten i inni, koncentruje siĊ na nauce, jako kluczowym elemen-cie wizji, celów, wartoĞci i wszystkich funkcji przedsiĊbiorstwa. W związku z tym organizacja ucząca siĊ odnosi siĊ zasadniczo do kultury, która promuje Ğrodowisko uczenia siĊ [8, 1358–1366]. P. Juceviciene i R. Leonaviciene podkreĞlają, Īe organizacje uczące siĊ są bardziej skuteczne i efek-tywne w swojej działalnoĞci poprzez właĞnie uczenie siĊ [7, 569–575]. G.G. Smith i inni twierdzą, Īe członkowie organizacji uczącej siĊ nie akceptują jedynie rozkazów przełoĪonych, co przedkłada siĊ z jednej strony na poszukiwanie nowych dróg myĞlenia, z drugiej, moĪe wpływaü na popełniane błĊdy, które w rezultacie na poprawiają metody produkcji, jak równieĪ same produkty, czy usługi [17, 113–125]. PodkreĞliü naleĪy, Īe proces uczenia siĊ organizacji moĪe przynieĞü nowe spostrze-Īenia dla twórców strategii działania przedsiĊbiorstw, poniewaĪ nauka, jaką wykonuje organizacja moĪe wpłynąü i kształtowaü potrzeby rynkowe. WiĊksza wiedza, która wynika z procesu uczenia siĊ i znajomoĞü rynku wpływa bez wątpienia na wzrost poziomu konkurencyjnoĞci przedsiĊbiorstw uczących siĊ [10, 154–163].
W literaturze identyfikowane są czĊsto dwie grupy zagroĪeĔ rozwoju sektora MSP, a mianowicie: − bariery o charakterze zewnĊtrznym, których Ĩródłem jest zmienne i złoĪone otoczenie, a takĪe
relacje zachodzące miĊdzy firmą i otoczeniem,
− bariery wewnĊtrzne, które wynikają ze słaboĞci przedsiĊbiorstwa, w tym z niedostatków zaso-bowych, czy ograniczeĔ kompetencyjnych.
WystĊpujące bariery przyczyniają siĊ do ograniczenia swobody działania przedsiĊbiorstw, utrudniają procesy rozwojowe, a w skrajnych przypadkach prowadzą do kryzysów i upadku organi-zacji. Z drugiej jednak strony stymulują działania przedsiĊbiorcze i innowacyjne oraz wpływają na podejmowanie działaĔ o charakterze naprawczym i rozwojowym [14, 243–254]. W praktyce zarzą-dzania identyfikuje siĊ otoczenie zewnĊtrzne organizacji oraz otoczenie wewnĊtrzne organizacji, które moĪe byü utoĪsamiane z samą organizacją [4, 546–548]. Dlatego, jak podkreĞla T. Petkovska rozwój małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw kształtowany jest przez wiele róĪnych czynników ekono-micznych, gospodarczych, społecznych i prawnych [16, 55–74]. Organizacje uczące siĊ, dostosowując siĊ do zmieniających warunków otoczenia, posiadają w tym przypadku przewagĊ, w związku z faktem uczenia siĊ i wykorzystywania wiedzy w celu rozwoju i zwiĊkszenia przewagi konkurencyjnej.
WaĪnym czynnikiem determinującym wielowymiarowoĞü rozwoju firm są innowacje. Rozwój potencjału innowacyjnego firmy zaleĪy nie tylko od zewnĊtrznych uwarunkowaĔ otoczenia, ale równieĪ, jak podkreĞlają G.G. Fiates i inni od postrzegania Ğrodowiska wewnĊtrznego organizacji, w celu przełamania barier i wspierania kultury innowacyjnej [5, 81–95]. Innowacja jest bezpoĞred-nio związana z tworzeniem wartoĞci dla przedsiĊbiorstwa, co wpływa pozytywnie na jej funkcjonowanie [12, 817–831]. Ponadto M. OkrĊglicka podkreĞla, Īe wykorzystanie ICT pozwala przedsiĊbiorstwom sektora MSP osiągnąü przewagĊ konkurencyjną dziĊki szybkiej reakcji na bodĨce z rynku i z otoczenia zewnĊtrznego [15, 393–405]. Wykorzystanie technologii informacyj-nych i komunikacycjinformacyj-nych wpływa na rozwój przedsiĊbiorstw, a koniecznoĞü i intensyfikacji działaĔ związanych z ich wykorzystaniem jest niezbĊdna w zmiennych warunkach otoczenia.
Równie szczególne znaczenie w procesie funkcjonowania przedsiĊbiorstw we współczesnych gospodarkach posiadają konsumenci (klienci), ze wzglĊdu na duĪy poziom konkurencyjnoĞci i duĪą liczbĊ przedsiĊbiorstw na poszczególnych rynkach. Trudno, bowiem mówiü o rozwoju, czy sukcesie firm, bez jego klientów decydujących o wyborze właĞnie danej firmy celem zakupów, czy Ğwiad-czenia usług [13, 32–42]. Jak podkreĞla R.H. Chenhall organizacje zorientowane na uczenie siĊ, posiadają lepsze relacje z klientami, dziĊki temu, Īe w tego typu organizacjach wystĊpuje lepszy przepływ informacji [3, 395–422], co z pewnoĞcią przekłada siĊ m.in. na realizacjĊ potrzeb klien-tów. Wpływa to na zwiĊkszenie satysfakcji i lojalnoĞci klientów, wzmocnienie marki przedsiĊbiorstwa oraz poprawĊ wizerunku organizacji [19, 293–317; 2, 187–201].
Wpływy otoczenia to nie są jedyne determinanty kształtujące i wpływające na organizacjĊ. F.N. Kruger podkreĞla, Īe nie tylko postrzeganie szans w otoczeniu wpływa na zachowania przedsiĊbior-cze, ale równieĪ postrzeganie własnych moĪliwoĞci. Zamiary oraz moĪliwoĞci w połączeniu z warunkami otoczenia mogą mieü znaczenie przy zachowaniach przedsiĊbiorczych [9, 9–27]. Do-tyczy to szczególnie organizacji uczących siĊ, które wykorzystują wiedzĊ do zdobycia przewagi konkurencyjnej w celu odniesienia sukcesu rynkowego.
2. Wpływ otoczenia na rozwój organizacji uczących siĊ – wyniki badaĔ własnych 2.1. Metodyka badaĔ i charakterystyka badanej grupy
Przeprowadzone badania miały na celu ocenĊ wybranych elementów otoczenia wpływających na rozwój przedsiĊbiorstw uczących siĊ z sektora MSP prowadzących działalnoĞü w województwie Ğląskim. Badanie przeprowadzone zostało w 2016 roku na grupie 98 organizacji uczących siĊ.
Dla potrzeb badania przyjĊto, Īe organizacja ucząca siĊ to przedsiĊbiorstwo, które jest otwarte na pozyskiwanie wiedzy, nastawione na ciągły rozwój, jak równieĪ elastycznie przekształcające siĊ w celu adaptowania do zmiennego otoczenia.
NarzĊdziem badawczym był samodzielnie skonstruowany kwestionariusz ankiety składający siĊ z 24 zamkniĊtych i półotwartych pytaĔ oraz z metryczki. Ankieta skierowana była do właĞcicieli przedsiĊbiorstw lub ich menadĪerów, którzy wypełniali kwestionariusze ankiety w formie papiero-wej w obecnoĞci ankieterów. Ankieta była anonimowa, co zachĊciło respondentów do wyraĪania opinii na temat rozwoju przedsiĊbiorstw.
W badaniu wyróĪniono 63 mikro firmy, 25 małych firm oraz 10 Ğrednich przedsiĊbiorstw. Oka-zuje siĊ, Īe 52% wszystkich badanych organizacji uczących siĊ to firmy rodzinne. Najliczniejszą grupą wĞród badanych organizacji uczących siĊ, były firmy, które funkcjonują powyĪej 10 lat, sta-nowiły one ponad 66% wszystkich badanych, firmy prowadzące swoją działalnoĞü od 5 do 10 lat,
stanowiły 15,3% wszystkich firm. Młode firmy wchodzące na rynek oraz funkcjonujące na nim do 5 lat stanowiły 17,3% badanych. Ponad 54% badanych przedsiĊbiorstw prowadziło swoją działal-noĞü na wsi i w mieĞcie do 20 tys. mieszkaĔców. W mieĞcie powyĪej 100 tys. mieszkaĔców swoją działalnoĞü deklarowało prawie 46% wszystkich badanych przedsiĊbiorstw uczących siĊ z sektora MSP.
2.2. Wyniki badaĔ własnych
Na podstawie przeprowadzonych badaĔ okazało siĊ, Īe znaczna wiĊkoĞü badanych (95% wska-zaĔ) deklaruje, Īe otoczenie organizacji wpływa na rozwój przedsiĊbiorstw. Ponadto ponad połowa badanych (51% wskazaĔ) uwaĪa, Īe wpływ ten jest zdecydowany. Jedynie 5% respondentów okre-Ğla, Īe otoczenie nie wpływa na funkcjonowanie i rozwój przedsiĊbiorstw sektora MSP. Ponadto, na podstawie udzielonych odpowiedzi, stwierdziü moĪna, iĪ otoczenie ma bardzo wysoki wpływ na funkcjonowanie przedsiĊbiorstw uczących siĊ z sektora MSP, na poziomie 3,38 w 4-stopniowej skali (Wykres 1).
Wykres 1. Ocena wpływu otoczenia na rozwój organizacji uczcych si z sektora MSP (n=98) ħrodło: opracowanie własne.
WĞród czynników warunkujących rozwój przedsiĊbiorstw wyróĪnia siĊ determinanty, które mają zarówno charakter zewnĊtrzny, jak i wewnĊtrzny, czyli bodĨce płynące z makrootoczenia, jak i z mikrootoczenia przedsiĊbiorstwa. W wyniku przeprowadzonych badaĔ okazało siĊ, Īe 3 z 4 ob-szarów makrootoczenia wpływa na funkcjonowanie przedsiĊbiorstw uczących siĊ na poziomie powyĪej 3,0 przy czym respondenci okreĞlili, Īe najsilniej wpływa otoczenie ekonomiczne, na po-ziomie 3,70 oraz otoczenie technologiczne na popo-ziomie 3,52 w 5-stopniowej skali Likerta. Przykładem tu moĪe byü wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych, które mają rosnący wpływ na moĪliwoĞci poprawy zarządzania przedsiĊbiorstwem i tworzenie przewagi kon-kurencyjnej. Ponadto ICT ma wpływ na funkcjonowanie organizacji w wielu jego dziedzinach. Nowe technologie informacyjne i komunikacyjne ułatwiają ekspansjĊ rynku, przyczyniają siĊ do poprawy poziomu konkurencyjnoĞci rynków i poprawy skutecznoĞci zarządzania. Silny związek
K-S d=0,29064, p<0,01 ; Lilliefors p<0,01 Oczekiwana normalna 1 2 3 4 Ocena wpływu 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 L ic zb a o b se rw ac ji ĝrednia = 3,3776 ĝrednia±Odch.std ĝrednia±1,96*Odch.std 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 3,0 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 4,2 4,4 4,6 4,8
z tego typu odpowiedzami, moĪe mieü równieĪ fakt, iĪ przedsiĊbiorstwa uczące siĊ w duĪej mierze wykorzystują innowacje. WartoĞü poniĪej oceny 3,00 podczas badaĔ respondenci wskazali na oto-czenie miĊdzynarodowe, którego wpływ okreĞlili na poziomie 2,82 w 5-stopniowej skali Likerta. Co wynikaü moĪe z lokalnego charakteru prowadzonej działalnoĞci w przypadku wiĊkszoĞci bada-nych przedsiĊbiorstw (Tabela 1).
Tabela 1. Wpływ wybranych obszarów makrootoczenia wpływajcych na rozwój i wzrost przedsibiorstw uczcych si sektora MSP (n=98)
ħrodło: opracowanie własne.
Na podstawie badaĔ okazało siĊ równieĪ, iĪ wpływ poszczególnych obszarów, zaliczanych do mikrootoczenia przedsiĊbiorstw, jest róĪnie oceniany przez respondentów. AĪ 3 z 4 elementów mi-krootoczenia przedsiĊbiorstw oceniane były na poziomie powyĪej 3,0. Najsilniejszy wpływ na działalnoĞü małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw uczących siĊ, zdaniem respondentów, mają klienci, na poziomie 4,41, kolejno konkurenci, na poziomie 3,92 oraz dostawcy na poziomie 3,57 w 5-stop-niowej skali Likerta. Najmniejszy wpływ na funkcjonowanie i rozwój przedsiĊbiorstw mają partnerzy biznesowi, ich wpływ oceniony został na poziomie 3,03. Wynikaü to moĪe z faktu, iĪ najwiĊksza grupa badanych firm to mikrofirmy i małe firmy, które czĊsto funkcjonują na rynku samodzielnie, nie współpracują na stałe z partnerami, czy nie prowadzą działalnoĞci w ramach np. klastrów, czy platform współpracy (Tabela 2).
Tabela 2. Wpływ wybranych obszarów makro i mikrootoczenia wpływajcych na funkcjonowanie przedsibiorstw uczcych si sektora MSP (n=98)
ħrodło: opracowanie własne.
Kolejnym etapem podczas podjĊtego badania dla potrzeb realizacji celu opracowania było zba-danie jak poszczególne elementy makrootoczenia i mikrootoczenia korelują z zasiĊgem prowadzonej działalnoĞci oraz wiekiem badanych przedsiĊbiorstw, gdyĪ mogą to byü decydujace determinaty w rozwoju przedsiĊbiorstw. ZasiĊg działalnoĞci firmy decyduje o skali produkcji, czy Ğwiadczonych usług, liczbie klientów, współpracy z zagranicą. Respondenci okreĞlali, w takcie ba-dania, czy zasiĊg działalnoĞci ich firmy ma charakter lokalny, regionalny, czy krajowy. Podczas
Elementy makrootoczenia ĝrednia Min Max Odch. standardowe
otoczenie ekonomiczne 3,70 1,0 5,0 1,105
otoczenie prawne 3,29 1,0 5,0 1,139
otoczenie miĊdzynarodowe 2,82 1,0 5,0 1,409
otoczenie technologiczne 3,32 1,0 5,0 1,281
Elementy mikrootoczenia ĝrednia Min Max Odch. standardowe
konkurenci 3,92 1,0 5,0 1,099
dostawcy 3,57 1,0 5,0 1,103
klienci 4,41 1,0 5,0 0,929
badania analizie poddano równieĪ wiek przedsiĊbiorstwa, który moĪe mieü wpływ na proces funk-cjonowania organizacji, chociaĪby ze wzglĊdu na doĞwiadczenie przedsiĊbiorców zdobyte w poprzednich latach prowadzenia działalnoĞci.
Związki miĊdzy zmiennymi: zasiĊg działalnoĞci firmy oraz wiek firmy a odpowiedziami na pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety na skalach rangowych dotyczące wpływu makro i mi-krootoczenia na funkcjonowanie i rozwój przedsiĊbiorstw uczących siĊ analizowano szacując współczynniki korelacji rangowych tau-Kendalla. Za istotne przejĊto prawdopodobieĔstwo testowe na poziomie p<0,05. Podczas analizy wykorzystano program statystyczny Statistica 12.5.
Na podstawie badaĔ stwierdziü moĪna, Īe wszystkie wybrane elementy makrootoczenia wy-kazują statystycznie istotną zaleĪnoĞü o charakterze dodatnim na umiarkowanym poziomie z zasiĊgiem prowadzonej działalnoĞci firmy, gdzie: dla otoczenia ekonomicznego tau=0,224, praw-nego tau=0,210, miĊdzynarodowego tau=0,293 oraz dla otoczenia odpowiednio technologiczpraw-nego tau=0,154. Wnioskowaü, zatem moĪna, Īe im wiĊkszy jest zasiĊg prowadzonej działalnoĞci organi-zacji uczących siĊ, tym wiĊkszy jest wpływ poszczególnych elementów makrootoczenia na przedsiĊbiorstwo i jego rozwój.
Na podstawie badaĔ okazało siĊ, Īe jedynie otoczenie miĊdzynarodowe wykazuje statystycznie istotną zaleĪnoĞü o charakterze dodatnim na niskim poziomie (tau=0,148) z wiekiem firmy, czyli im przedsiĊbiorstwo starsze, tym wzrasta znaczenie otoczenia miĊdzynarodowego, co związane moĪe byü z szerszym zasiĊgiem działalnoĞci firmy, wiĊkszą skalą produkcji, czy Ğwiadczenia usług, jak równieĪ z faktem, Īe wiĊksze firmy prowadzą wymianĊ z zagranicą lub produkują dla odbiorców zagranicznych.
PodjĊta analiza wykazała równieĪ, Īe wybrane elementy mikrootoczenia wykazują statystycz-nie istotną zaleĪnoĞü o charakterze ujemnym na niskim poziomie z wiekiem firmy, w przypadku: klientów przedsiĊbiorstw (tau=-0,196) oraz dostawców (tau=-0,148). Zatem, im przedsiĊbiorstwo jest młodsze, tym wpływ dostawców i klientów przedsiĊbiorstwa jest silniejszy, co z pewnoĞcią przekłada siĊ na funkcjonowanie i rozwój badanych firm sektora MSP.
Co ciekawe, dodatkowa analiza korelacji pokazała, iĪ im lepsza jest pozycja badanego przed-siĊbiorstwa w stosunku do przedsiĊbiorstw konkurencyjnych na rynku, tym wiĊkszy wpływ na funkcjonowanie organizaji uczących siĊ ma otoczene technologiczne (tau=0,224) oraz konkurenci (tau=0,200) przy poziomie istotnoĞci p<0,05. Lepsza pozycja konkurencyjna na rynku Ğwiadczyü moĪe, w tym przypadku, o rozwoju organizacji uczących siĊ, ich kooperacji w ramach prowadzonej działalnoĞci produkcyjnej lub usługowej oraz wielkoĞci przedsiĊbiorstwa.
Rozwój badanych organizacji uczących siĊ w ostatnich 3 latach dziłalnoĞci, zdaniem respon-dentów, przejawiał siĊ wzrostem liczby klientów w przypadku 52% badanych, wzrostem poziomu innwestycji w przedsiĊbiorstwie, w przypadku 51% badanych, wzrostem zatrudnienia w przypadku prawie 37% badanych oraz zwiĊkszeniem obszaru działalnoĞci przedsiĊbiorstwa w przypadku pra-wie 36% respondentów (Tabela 3).
Tabela 3. Rezultaty rozwoju przedsibiorstw uczcych si z sektora MSP w ostatnich 3 latach działalnoci (n=98)
ħrodło: opracowanie własne.
Prezentowane wyniki stanowią wycinek przeprowadzonych badaĔ empirycznych. W całym ba-daniu podjĊto próbĊ analizy uwarunkowaĔ dotyczących kondycji i rozwoju przedsiĊbiorstw z sektora MSP, ich konkurencyjnoĞci oraz wykorzystania technologii informacyjnych i komunika-cyjnych w procesie działalnoĞci gospodarczej. JednoczeĞnie naleĪy podkreĞliü, Īe badana próba nie była w pełni reprezentatywna, stąd badanie naleĪy traktowaü, jako badanie pilotaĪowe.
3. Podsumowanie
Sektor małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw to waĪna grupa organizacji wpływająca na rozwój gospodarczy kraju. Wysoki stopieĔ elastycznoĞci i zdolnoĞci adaptacji do nowych rynków umoĪli-wia małym i Ğrednim przedsiĊbiorstwom rozwój, który wynika ze zdolnoĞci do efektywnego wykorzystania zasobów w gospodarce. Szczególne miejsce posiadają tutaj organizacje uczące siĊ, które poprzez otwarcie na pozyskiwanie wiedzy, nastawienie na ciągły rozwój, jak równieĪ ela-stycznie przekształcające siĊ w celu adaptowania do zmiennego otoczenia, wpływają m.in. na wzrost poziomu przedsiĊbiorczoĞci i innowacji w kraju.
Z przeprowadzonych badaĔ na grupie 98 przedsiĊbiorstw uczących siĊ z sektora MSP wynika, Īe przewaĪająca wiĊkszoĞü badanych przedsiĊbiorstw, bo aĪ 95% okreĞla, iĪ na rozwój firm wy-pływa mikro i makrootoczenie. Rezulatem rozwoju badanych organizacji uczących siĊ w ostatnich 3 latach działalnoĞci okazał siĊ wzrost liczby klientów przedsiĊbiorstwa, wzrost poziomu innwesty-cji w przedsiĊbiorstwie, wzrost zatrudnienia oraz zwiĊkszenie obszaru działalnoĞci przedsiĊbiorstwa.
Rysunek 1. Model wpływu elementów otoczenia na rozwój przedsibiorstw ħródło: opracowanie własne.
liczba wskzazaĔ % odpowiedzi
wzrost poziomu inwestycji 50 51,02
wzrost zatrudnienia 36 36,73
wzrost liczby klientów 51 52,04
WĞród elementów makrootoczenia najsilniej na rozwój przedsiĊbiorstw wpływa otoczenie eko-nomiczne oraz otoczenie technologiczne. Ponadto im zasiĊg prowadzonej działalnoĞci przedsiĊbiorstw jest wiĊkszy, tym wiĊkszy jest wpływ poszczególnych elementów makrootoczenia determinujących proces funkcjonowania przedsiĊbiorstw i ich rozwój. W przypadku mikrootoczenia najsilniejszy wpływ na działalnoĞü przedsiĊbiorstw uczących siĊ mają klienci, konkurenci i do-stawcy (Rysunek 1). Z badaĔ wynika, Īe im przedsiĊbiorstwo jest młodsze, tym wpływ dostawców i klientów przedsiĊbiorstwa jest silniejszy, co z pewnoĞcią przekłada siĊ na funkcjonowanie i rozwój badanych firm sektora MSP. Dodaü naleĪy, Īe im lepsza jest pozycja badanego przedsiĊbiorstwa w stosunku do przedsiĊbiorstw konkurencyjnych na rynku, tym wiĊkszy jest wpływ otoczenia techno-logicznego i konkurentów na funkcjonowanie organizaji uczących, co pokazuje, Īe organizacje uczące siĊ to w duĪej mierze przedsiĊbiorstwa wprowadzające innowacje i wykorzystujące nowe-czesne technologie.
Bibliografia
[1] Annual Report on European SMEs 2014/2015. SMEs start hiring again, 2015.
http://ec.europa.eu/growth/smes/business-friendly-environment/performance-review/index_en.htm, DostĊp: [01-04-2016].
[2] Bell S.J. i in., Salesperson learning, organizational learning, and retail store performance, Journal of the Academy of Market-ing Science 38, 2010.
[3] Chenhall R.H., Integrative strategic performance measurement systems, strategic alignment of manufacturing, learning and strategic outcomes: an exploratory study, Accounting, Organizations and Society 30, 2005.
[4] Chi T., Measurement of Business Environment Characteristics in the US Technical Textile Industry: An Empirical Study, Journal of the Textile Institute, Vol. 100(6), 2009.
[5] Fiates G.G. i in., Innovation Environment in Small Technology-Based Companies, Journal of Technology Management & Innovation, Vol. 5, (3), 2010.
[6] Ivanova, E., Interconnectivity of Factors of competitiveness at the microeconomic and macroeconomic levels in Slovakia, Economic Pollicy in the European Union Membre Countries, Dolní Moravice, 2011.
[7] Juceviciene P., Leonaviciene R., The change of human resource development concepts in the pro-cess of becomıng a learnıng organısatıon, Economics and Management, Vol. 12, 2007. [8] Kanten P. i in., The effects of organizational structures and learning organization on job
embeddedness and individual adaptive per-formance, Procedia Economics and Finance Vol. 23, 2015.
[9] Kruger F.N., The cognitive Infrastructure of Opportunities Emergence, Entrepreneurship, Theory & Practice, Vol. 24, No. 3, 2000.
[10] Kuúcua Z.K. i in., Learn-ing organization and its cultural manifestations: evidence from a global white goods manufacturer, Procedia – Social and Behavioral Sciences, Vol. 210, 2015.
[11] Lachiewicz S., Formy i uwarunkowania sukcesu w małym biznesie, Zarządzanie i Finanse, Tom 4, Cz. 1, 2013.
[12] Lee S.M. i in., Co-innovation: Convergenomics, Collaboration, and Co-Creation for Organizational Values, Management Decision, Vol. 5, 2012.
[13] LemaĔska-Majdzik A., OkrĊglicka M., Determinants and Areas of an Organisation's Success – Literature Review, International Academic Conference on Management, Economics and Marketing, Proceedings of IAC-MEM in Vienna, Vienna 2015.
[14] Matejun M., Zewntrzne bariery rozwoju w cyklu ycia małych i rednich przedsibiorstw, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wroclawiu Nr 116, 2010.
[15] OkrĊglicka M., Adoption and Use of ICT as a Factor of Development of Small and Medium-sized Enterprises in Poland, PrzedsiĊbiorczoĞü i Zarządzanie, Vol. 15(7), 2014.
[16] Petkovska T., The Role and Importance of Innovation in Business of Small and Medium Enterprises, Economic Development/Ekonomiski Razvoj, Vol. 17, No. (1/2), 2015.
[17] Smith G.E. i in., A learning approach to the ethical organization, Learning Or-ganization Vol. 21(2), 2014.
[18] Tomski P., Paradygmat hiperdynamiki otoczenia a współdziałanie gospodarcze współczesnych przedsibiorstw, Zeszyty Naukowe Politechniki CzĊstochowskiej, Zarządzanie Nr 1, 2011.
[19] Zhao Ȋ. i in., Entrepre-neurial orientation, organizational learning, and performance: evidence from China, Entrepreneur-ship, Theory & Practice, Vol. 35(2), 2011.
THE IMPACT OF THE SELECTED ELEMENTS OF THE ENVIRONMENT ON THE DEVELOPMENT OF LEARNING ORGANIZATIONS
OF THE SME SECTOR IN POLAND Summary
The sector of small and medium enterprises is an important group of enterprises determining the economic development of the country, and which is strongly exposed to influence of changeable environment. The turbulence of the environment is one of the most characteristic features of the contemporary management conditions, there-fore, it turns out to be important to be able to manage the enterprise exposed to constant changes. The learning organizations are the special group of enterprises which, while adapting to variable conditions of the environment, has opportunities to achieve market success.
The aim of the paper is the assessment of the selected elements of the environment influencing the development of learning enterprises the SME sector. The research, carried out in 2016, enabled the presentation of the areas conditioning the develop-ment of these enterprises which come both from macro- and microenvirondevelop-ment. During the analysis of the data, there were used basic statistics and the Kendall rank correlation coefficient (Kendall’s tau coefficient) indicating the relationships between the variables.
Keywords: business environment, learning organizations, SME sector
Anna LemaĔska-Majdzik
Katedra Ekonomii, Inwestycji i NieruchomoĞci Wydział Zarządzania
Politechnika CzĊstochowska e-mail: lemanska@zim.pcz.pl
