Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny
Streszczenie
Dynamiczny rozwój techniki komputerowych oraz Internetu zmienił i cigle zmienia dotychczasowe formy pracy, rozrywki oraz nauki. Korzyci z wdraania e-learningu staj si dla wielu organizacji coraz bardziej wymierne. Organizacja pro-cesu dydaktycznego w postaci kształcenia na odległo jest midzy innymi zwizana z doborem odpowiednich rozwiza technologicznych (platform e-learningowych). Do wspomagania tego wyboru mona zastosowa wielokryterialn analiz decyzyj-n.
Słowa kluczowe: MCDA, wielokryterialna analiza decyzyjna, Promethee, e-learning, platformy e-learningowe
1. Wprowadzenie
Obecne społeczestwo, społeczestwo informacyjne, wykorzystujce nowoczesne zdobycze techniki (technologie informacyjne i komunikacyjne) coraz czciej zauwaa, e posługiwanie si tymi współczesnymi narzdziami umoliwia podniesienie efektywnoci wykonywanej pracy oraz sposobów wzajemnej komunikacji. Rozwój rodków komunikacji oraz technologii przetwarzania informacji daje równie nowe moliwoci wykorzystania technologii informacyjnej w obszarze edukacji. Znakomitym tego przykładem jest forma kształcenia na odległo , czyli e-learning, bd-ca alternatyw lub uzupełnieniem klasycznego nauczania w obecnoci nauczyciela. Właciwe za-rzdzanie wiedz przekazywan, np. pracownikom przedsibiorstw moe przyczynia si wzrostu konkurencyjnoci tych organizacji.
Rozwizania z zakresu kształcenia na odległo pozwalaj midzy innymi na cigłe pozyski-wanie oraz aktualizopozyski-wanie wiedzy osoby szkolcej si, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej wartoci merytorycznej edukacyjnego przekazu. Ponadto, analizujc najnowsze trendy rozwoju e-learningu, mona wycign jednoznaczne wnioski, e nauczanie poprzez Internet stanie si w ci-gu kilku najbliszych lat istotn czci systemu kształcenia zawodowego w firmach.
Wzrost zainteresowania oraz zapotrzebowania na szkolenia e-learningowe determinuje z jednej strony konieczno udostpniania przez organizacje szkoleniowe coraz to nowych ofert szkolenio-wych, a z drugiej strony wdraanie rozwiza e-learningowych w coraz wikszej liczbie instytucji oraz przedsibiorstw. Z tym drugim wie si konieczno posiadania znacznej wiedzy specjali-stycznej oraz duej znajomoci coraz bogatszego w nowe rozwizania rynku systemów informa-tycznych (platform e-learningowych) wspomagajcych proces kształcenia online.
2. Platformy e-learningowe
Platforma e-learningowa to zbiór narzdzi, pozwalajcy na kompleksowe zarzdzanie szkole-niami na odległo . Do głównych zada takich systemów naley udostpnianie mechanizmów pu-blikowania szkole w formie elektronicznej oraz sprawne zarzdzanie zarówno uytkownikami, jak i zasobami szkoleniowymi [1].
Obecnie na rynku jest dostpnych wiele platform szkoleniowych o rónej funkcjonalnoci oraz cenie. Najprostsze z nich pozwalaj na zainstalowanie pojedynczych kursów, prost administracj, ale cechuj si mał uytecznoci. Inne z kolei charakteryzuj si złoon funkcjonalnoci, za-spakajajc w znacznej mierze oczekiwania uytkowników, administratorów oraz twórców kursów e-learningowych. Generalnie wyrónia si trzy kategorie systemów informatycznych, tworzcych platformy dla nauczania zdalnego [2] (chocia mona si spotka ze znacznie bardziej szczegóło-w ich klasyfikacj [3]). S to:
1. Systemy klasy LMS (ang. Learning Management System), okrelane mianem platform LMS lub platform e-learningowych. Stanowi one zbiór zintegrowanego specjalistycznego opro-gramowania, umoliwiajcego dostarczanie i administrowanie szkoleniami elektronicznymi, a take zarzdzanie samym procesem szkoleniowym (planowanie i organizacja nauki). 2. Systemy klasy LCMS (ang. Learning Content Management System), na które składa si
wy-specjalizowane oprogramowanie do projektowania, tworzenia, modyfikowania oraz prze-chowywania zasobów dydaktycznych. Umoliwia ono równie (dziki odpowiedniej kon-strukcji materiałów szkoleniowych) wielokrotne wykorzystywanie tych samych treci na-uczania (learning content) i dostarczanie spersonalizowanych materiałów szkoleniowych w postaci obiektów szkoleniowych (learning objects).
3. Systemy klasy VCS (ang. Virtual Classroom System) umoliwiaj zarzdzanie i prowadze-nie nauki na odległo w trybie synchronicznym. Udostpniaj one mechanizmy współpra-cy, komunikacji oraz dystrybucji wiedzy wraz z bezzwłocznym sprzeniem zwrotnym. Systemy LMS stanowi podstaw kadego szkolenia e-learningowego, gdy umoliwiaj uru-chomianie przygotowanych kursów, ledzenie postpów w nauce słuchaczy, monitoruj efekty, postpy szkolenia, a take pozwalaj ocenia wykonywane zadania, wiczenia, testy, itp. Jedn z waniejszych cech zwizanych z funkcjonalnoci tych systemów jest to, czy taki system wspiera standardy opisu kursów e-learningowych. Obecnie na wiecie istnieje kilka organizacji zajmuj-cych si tworzeniem propozycji takich standardów. S to: AICC (ang. Aviation Industry CBT Committee), IEEE Learning Technology Standards Committee, IMS Global Consortium, Ad-vanced Distributed Learning (ADL) – SCORM (ang. Sharable Content Object Reference Model). Generalnie SCORM nie tworzy nowych standardów, a jedynie adoptuje w sobie najlepsze rozwi-zania pochodzce z innych standardów. Oznacza to, e wiele z zalece SCORM pokrywa si z tym, co proponuje AICC czy IMS. Dziki takiemu podejciu SCORM jest obecnie najszerzej wpieranym standardem [4].
Dobór konkretnej platformy e-learningowej (LMS) do indywidualnych wymogów organizacji szkoleniowej nie jest zadaniem prostym i łatwym. Istnieje wiele rónych platform o rónym stop-niu złoonoci, moliwoci zaadoptowania do własnym potrzeb, rónych kosztach utrzymania sys-temu i jeszcze wielu innych aspektach, które naley rozway przed podjciem decyzji o jej wybo-rze. Do najbardziej znanych komercyjnych platform LMS zalicza si: WBTServer, Oracle iLear-ning, LEO. Take wród rozwiza udostpnianych na licencji Open Source jest znaczny wybór,
a do najpopularniejszych zaliczamy: Moodle, Claroline, Dokeos, ILIAS czy .LRN. Kada procedu-ra wyboru musi by poprzedzona dosy szczegółow analiz poszczególnych wariantów.
2.1. LEO
LEO (ang. Learning Environment Online) to platforma e-learningowa opracowana przez polsk firm YDP, umoliwiajca stworzenie w dowolnej firmie lub instytucji edukacyjnej portalu szko-leniowego. System LEO składa si z wielu niezalenych serwerów logicznych tworzcych razem spójn platform do nauczania na odległo , która jest dostpna poprzez przegldark internetow. Liczba tych serwerów jest uzaleniona od oczekiwanej funkcjonalnoci rozwizania oraz liczby docelowych uytkowników. W przypadku mniejszych rozwiza systemowych wystarczy pojedyn-czy komputer, na którym s instalowane wszystkie potrzebne serwery logiczne. Natomiast dla roz-wiza duej skali serwery mog by instalowane na kilku komputerach tworzcych klastry. Do podstawowych funkcji realizowanych przez platform LEO zalicza si [5]:
− zarzdzanie struktur szkole,
− autentykacja i uwierzytelnienie uytkowników, − nadawanie praw dostpu do zasobów systemu,
− dostp do dodatkowych serwisów wspomagajcych proces nauki (czat, forum itp.), − przechowywanie informacji statystycznych dotyczcych pracy uytkowników z kursami, − edycja i prezentacja materiałów szkoleniowych.
Istnieje równie moliwo rozbudowy funkcjonalnoci platformy przez udostpnianie usługi video konferencji, broadcastu treci multimedialnych, czy np. dostpu do symulatorów. Platforma e-learningowa wspiera standardy AICC oraz SCORM.
2.2. Oracle iLearning
Platforma Oracle iLearning oferowana jest, jako usługa dzierawiona lub jako produkt licen-cjonowany, który umoliwia udostpnianie gotowych kursów lub te tworzenie własnych.
Funkcjonalno Oracle iLearning umoliwia realizacj całociowego rodowiska szkoleniowe-go oferujceszkoleniowe-go zindywidualizowane programy szkole z wykorzystaniem modelu ASP (ang. Ap-plication Service Provider). Dla organizacji, które nie s zainteresowane outsourcingiem, Oracle iLearning oferuje równie niezaleny produkt, dla którego klient wykupuje licencj, za firma Oracle administruje aplikacj, wykonujc niezbdne prace eksploatacyjne i utrzymaniowe.
Platforma zapewnia zarówno administrowanie szkoleniami, jak i monitorowanie procesu ich przebiegu. System posiada szereg narzdzi do komunikacji pomidzy uczestnikami szkolenia oraz prowadzcym, takie jak klient poczty elektronicznej, forum, ogłoszenia (tryb asynchroniczny), czy czat (tryb synchroniczny). Platforma udostpnia narzdzia do generowania raportów, take w for-macie XML i XSL, dziki czemu mona kontrolowa działania uytkowników.
Platforma Oracle iLearning jest kompatybilna ze standardami SCORM oraz AICC [6]. 2.3. WBTServer
WBTServer jest systemem LMS charakteryzujcym si prost i intuicyjn obsług, którego funkcjonalno oraz spolszczony interfejs graficzny mona indywidualnie dopasowywa do po-trzeb klienta. Nawigacja jest stosunkowo prosta i do intuicyjna. WBTServer posiada wszystkie podstawowe cechy typowego systemu LMS, a ponadto istnieje moliwo powizania go z
syste-mami ksigowymi, dziekanatowymi. W wersji podstawowej do komunikacji wykorzystuje tylko klienta poczty. Poza tym mog by wykorzystywane takie narzdzia jak chat, FAQ, komunikacja głosowa czy wideo. System ten współpracuje z wieloma bazami danych, jak np.: ORACLE, MS SQL Server, Informix, DB2, MySQL, czy MS ACCESS. Prawidłowy dostp do platformy jest re-alizowany przez przegldark Internet Explorer, natomiast w przypadku innych przegldarek nale-y pamita o ich przystosowaniu do zawartoci kursu.
Do waniejszych zalet platformy WBTServer naley zaliczy [7]: − nieograniczon liczb uytkowników przy jednej licencji,
− rozbudowany moduł raportowy z moliwoci eksportu do plików w popularnych forma-tach (PDF, RTF, CSV),
− kursy w standardzie SCORM i AICC,
− moliwo instalacji na rónych systemach operacyjnych. 2.4. Moodle
Moodle jest ciekaw alternatyw dla rozwiza komercyjnych, jest rozprowadzany na zasadach licencji Open Source (za darmo), dziki czemu kady ma dostp do pełnego kodu ródłowego i moe wprowadza do niego dowolne zmiany. Modułowa struktura tej platformy sprawia, i jest ona przyjaznym narzdziem tworzenia szkole e-learningowych. Umoliwia midzy innymi udo-stpnianie notatek i materiałów dydaktycznych w postaci elektronicznej, przeprowadzanie róno-rodnych testów, wystawianie ocen studentom, a take organizowanie dyskusji na forach interneto-wych. Ponadto kontakt nauczyciela z uczestnikami szkolenia jest moliwy w oparciu o usług chat, system wysyłania krótkich wiadomoci oraz poczt elektroniczn. Oprócz konstruowania zasobów edukacyjnych umoliwia sprawne zarzdzanie procesem kształcenia w oparciu o takie funkcje, jak: zarzdzanie kontami uytkowników, tworzenie grup uytkowników, zarzdzanie kursami itp. Do innych ciekawych funkcjonalnoci systemu Moodle mona zaliczy : kalendarz-organizer platfor-my, kursu i uczestnika, moliwo dostosowywania skal ocen oraz zarzdzanie ocenami, ledzenie logów uytkowników, przesyłanie plików z zewntrz do kursu, itp.
Istnieje wiele wersji jzykowych systemu, w tym równie polska. Platforma Moodle jest zgod-na ze standardami AICC/SCORM, co ozzgod-nacza, e moliwe jest przeniesienie kursów do/z innych platform działajcych w tym standardzie [8].
2.5. Claroline
Claroline jest platform udostpnian na Powszechnej Licencji Publicznej GNU, wykorzystu-jc jzyk programowania PHP i baz danych MySQL. Umoliwia ona tworzenie oraz admini-strowanie kursami, a take wspóln prac jej uytkowników w rodowisku internetowym. System ten posiada wiele rónych wersji jzykowych, w tym polsk i wykorzystywany jest przez setki or-ganizacji z całego wiata.
Platforma Claroline jest kompatybilna ze standardami SCORM i IMS [9]. 2.6. Dokeos
Platforma e-learningowa Dokeos jest udostpniana za darmowo w wielu rónych wersjach j-zykowych, take w polskiej. Umoliwia administratorom na sprawne zarzdzanie procesem kształ-cenia, a wykładowcom tworzy zawarto merytoryczn i struktur kursów, utrzymywa interakcj ze studentami oraz ledzi ich postpy przez zastosowanie systemu raportowania. Ponadto system
umoliwia: zarzdzanie uytkownikami oraz grupami uytkowników, publikowanie dokumentów w rónych formatach, administrowanie forami dyskusyjnymi, opracowywanie własnych testów, uwzgldnianie kalendarza z terminami wykonania zada oraz planem zaj , publikowanie prac uytkowników czy wysyłanie maili.
Dostp do platformy jest realizowany w oparciu o przegldark internetow. System umoliwia eksportowanie kursów w formacie SCORM [10].
2.7. ILIAS
ILIAS jest platform, której rozwój jest koordynowany jest przez zespół osób z University of Cologne. Posiada kilka wersji jzykowych, w tym równie polsk. W Polsce system został wdro-ony m.in. przez Uniwersytet im. Adama Mickiewcza w Poznaniu oraz Akademi Morsk w Gdy-ni. System obok zasobów e-learning posiada własne moduły komunikacji asynchronicznej. Plat-forma ma moliwo eksportu kursów w Plat-formacie SCORM [11].
2.8. LRN
Platforma .LRN wspiera podstawowe mechanizmy e-learningu, takie jak np. zarzdzanie kur-sami, komunikacj online oraz prac grupow w rodowisku internetowym (kształcenie na odle-gło oraz badania naukowe). Została opracowana przez zespół MIT Massachusetts Institute of Technology, Sloan School of Management, a jest uywana i rozwijana we współpracy z kilkudzie-sicioma uniwersytetami, instytucjami badawczymi i organizacjami z całego wiata. Istnieje polska wersja jzykowa [12].
Kade z wymienionych powyej rozwiza charakteryzuje si pewnymi cechami zarówno po-zytywnymi, jak i niekorzystnymi. Kada platforma LMS cechuje si czym innym, jednak do naj-waniejszych kryteriów, według których mona dokona oceny tych systemów zaliczy naley:
− cena systemu i/lub licencji, − koszty utrzymania systemu,
− obsługiwane standardy e-elarningu (SCORM, AICC, itp.), − funkcjonalno i narzdzia systemu,
− łatwo , przyjazno obsługi platformy, − jzyk interfejsu systemu,
− wsparcie techniczne,
− wymagania systemu od strony serwera oraz klienta.
Nie s to oczywicie jedyne kryteria oceny platform e-learningowych. Kady inny decydent moe wskazywa róne kryteria, istotne z jego punktu widzenia.
3. Metoda doboru platformy e-learningowej
Dobór platformy e-learningowej w oparciu o indywidualne preferencje decydenta wymaga z jednej strony znajomoci technologii informatycznych z drugiej natomiast przeprowadzenia od-powiedniego procesu analitycznego uwzgldniajcego przyjte kryteria oceny oraz własne priory-tety. Propozycj usprawniajc procedur doboru platformy e-learningowej jest zastosowanie wie-lokryterialnego wspomagania podejmowania decyzji (metod wielokryterialnych - MCDA).
Metody wielokryterialne mona sklasyfikowa na dwie grupy: metody ukierunkowane na roz-wizywanie problemów dyskretnych oraz cigłych. Zadania dyskretne (poruszane w niniejszym opracowaniu) to takie, w których istnieje skoczony zbiór wariantów decyzyjnych oraz skoczony zbiór kryteriów i w oparciu o nie naley podj decyzj. Dyskretne metody wielokryterialne s przez rónych autorów rónie grupowane [13,14]. Kodikara [15] mówi o piciu kategoriach, ale najczciej w literaturze jest mowa o dwóch: grupie metod opartych o relacj przewyszania oraz metod opartych o funkcj uytecznoci.
Metody wielokryterialne to metody, które mog by rozpatrywane w kontekcie czterech pro-blematyk wielokryterialnego wspomagania decyzji [16]:
− wyboru (wyznaczenie najlepszego wariantu decyzyjnego),
− klasyfikacji, sortowania (przydział wariantów do okrelonych kategorii),
− porzdkowania, rankingu (uporzdkowanie wariantów, podział na klasy wariantów równie dobrych),
− opisu (opis potencjalnych wariantów).
Wykorzystanie metody wielokryterialnej do rozwizania konkretnego problemu decyzyjnego wymaga dokładnej analizy dziedziny problemu oraz znajomoci metod.
Na potrzeby oceny i wyboru platformy e-learningowej wybrana została metoda Promethee II (problematyka wyznaczania rankingu) [17]. Udostpnia ona sze modeli wyznaczania wskani-ków zgodnoci. Dla problematyki wyboru platformy e-learningowej zostanie wykorzystany model „kryterium z liniow preferencj i obszarem obojtnoci”. Model ten jest stosunkowo przejrzysty i łatwy do zrozumienia dla uytkownika. W przeciwiestwie do modeli „zwykłego kryterium”, „quasi kryterium” i „kryterium poziomu”, model „kryterium z liniow preferencj i obszarem obo-jtnoci” zapewnia liniowy wzrost miar ocen pomidzy progami równowanoci i preferencji.
Osoba podejmujca decyzje odnonie doboru platformy w pierwszym kroku powinna okreli swoje preferencje. Powinna wybra warianty decyzyjne do porównania. Na potrzeby niniejszego artykuły zostały wybrane nastpujce warianty decyzyjne:
W1 – Oracle iLearning, W2 – WBTServer, W3 – Moodle, W4 – Claroline, W5 – Dokeos, W6 – ILIAS, W7 – .LRN.
W nastpnym kroku nastpuje wybór kryteriów uywanych do porównywania. Uytkownik ma tutaj moliwo uwzgldnienia rónych grup kryteriów dotyczcych zarówno, np. kosztów, funk-cjonalnoci, czy uwarunkowa technicznych. Moe te wprowadzi dodatkowo własne kryteria porównawcze. Przyjte kryteria wraz z kierunkiem preferencji s przedstawione w tabeli 1.
Tabela 1. Kryteria oceny wariantów decyzyjnych
Grupa kryteriów Nazwa kryterium Jednostka miary
Kierunek prefe-rencji K1- Cena licencji (serwer – 1 szt.) [zł] Min Koszty
K2- Roczne koszty utrzymania platformy [zł] Min K3 - Dostpno narzdzi, modułów [%] Max K4 - Obsługiwane standardy / formaty
(SCORM, itp.) [%] Max K5 - Przyjazno uytkownikowi (łatwo obsługi) [%] Max Funkcjonalno
K6 - Jzyk obsługi platformy [%] Max
K7 - Wsparcie techniczne [%] Max
K8 - Wymagania systemowe dla serwera [%] Min Uwarunkowania
tech-niczne
K9 - Wymagania systemowe dla klienta [%] Min ródło: Opracowanie własne
W kolejnym kroku ma miejsce etap przypisywania przez uytkownika wag poszczególnym kry-teriom. Wagi mog mie dowoln warto , gdy w trakcie przebiegu procedury porównawczej Promethee II wagi zostan przeskalowane w taki sposób, aby łcznie ich suma wynosiła 1. Na ostatnim etapie okrelania preferencji uytkownika okrela on progi równowanoci i preferencji dla poszczególnych kryteriów. Progi te mog by ustalone w formie dialogu z uytkownikiem. W celu ustalenia progu równowanoci udziela on odpowiedzi na pytanie „w jakim zakresie rónic pomidzy miernikami dla danego kryterium, rónice te nie maj dla uytkownika znaczenia”. Próg preferencji ustalany jest poprzez odpowied na pytanie sformułowane analogicznie, przy czym „rónice pomidzy miernikami dla danego kryterium zaczynaj mie bardzo due znaczenie”. Pro-gi równowanoci, preferencji oraz waPro-gi zawiera tabela 2.
Tabela 2. Wagi i progi dla kryteriów oceny platform e-learningowych Kryterium Waga Próg równowanoci (q) Próg preferencji (p)
K1 0,25 60 350 K2 0,15 40 250 K3 0,12 15 30 K4 0,08 20 40 K5 0,13 25 40 K6 0,07 15 25 K7 0,05 15 30 K8 0,08 20 30 K9 0,07 10 25
ródło: Opracowanie własne
Po okreleniu przez uytkownika jego preferencji, ustalane s wartoci mierników poszczegól-nych kryteriów dla wczeniej wybraposzczegól-nych wariantów do porównania.
Dla porównania platform e-learningowych oceny kryteriów zostały pobrane czciowo ze stron internetowych oraz w wikszoci w oparciu o symulacj procesu decyzyjnego osoby odpowie-dzialnej za wdroenie tego typu rozwiza. Oczywicie kady z decydentów moe pewne parame-try ocenia w sposób inny. Rozpaparame-trywane w przypadku tego porównania warianty decyzyjne, kry-teria oraz wartoci mierników atrybutów przedstawia tabela 3.
Tabela 3. Wartoci mierników kryteriów dla poszczególnych wariantów Wartoci mierników kryteriów porównawczych
Wariant decyzyjny K1 [zł] K2 [zł] K3 [%] K4 [%] K5 [%] K6 [%] K7 [%] K8 [%] K9 [%] W1 7 500 7500 88 95 90 95 94 41 39 W2 16 000 0 84 92 81 94 95 68 43 W3 0 0 85 91 92 96 50 43 37 W4 0 0 75 84 84 93 40 42 34 W5 0 0 79 75 83 89 35 45 39 W6 0 0 67 83 87 87 38 51 41 W7 0 0 62 79 83 89 41 47 35
ródło: Opracowanie własne
Ostatnim krokiem jest przeprowadzenie procedury Promethee II i wyznaczenie rankingu riantów decyzyjnych. Przy przyjciu powyszych preferencji uytkownika otrzymano ranking wa-riantów zaprezentowany w tabeli 4. Podane s w niej take przepływy dominacji netto, oraz prze-pływy dominacji wejcia i wyjcia dla kadego z wariantów.
Tabela 4. Ranking wariantów (rozpatrywanych platform e-learningowych) Wariant decy-zyjny Przepływ dominacji wejcia (+) Przepływ dominacji wyjcia (-) Przepływ dominacji netto () W3 0,6 -0,11 0,48 W4 0,44 -0,27 0,18 W1 0,55 -0,44 0,12 W5 0,27 -0,4 -0,13 W7 0,27 -0,41 -0,15 W6 0,28 -0,43 -0,16 W2 0,27 -0,61 -0,34
ródło: Opracowanie własne
Z rankingu wynika, e dla przyjtych kryteriów, wag i progów najlepszym wyborem jest plat-forma Moodle. Wynika to głównie z duej funkcjonalnoci rozwizania i zerowych kosztów pozy-skania systemu. Najwyej z platform komercyjnych znalazło si rozwizanie Oracle iLearning (3 miejsce), natomiast najgorzej wypadł wariant z produktem komercyjnym WBTServer.
5. Wnioski
Podsumowujc zastosowan metodyk oceny wielokryterialnej naley stwierdzi , i moe ona znale praktyczne zastosowanie w problematyce doboru platformy e-learningowej. Przede wszystkim pozwala ograniczy konieczny zasób wiedzy, jak powinien posiada uytkownik w celu dokonania dobrego wyboru systemu. Poprzez wprowadzenie ogólnych a nie specjalistycznych kryteriów mona ograniczy konieczno mozolnego zdobywania przez decydenta informacji na temat poszukiwanych rozwiza. Wystarczy, aby ustalił on swoje preferencje, czyli czynniki decy-zyjne, które s dla niego najwaniejsze. Powinien równie potrafi , posługujc si intuicj, ustali wagi dla poszczególnych atrybutów towarów i progi równowanoci i preferencji. W sytuacji, kie-dy decydent potrafi tego dokona przedstawiona metoda jest duo skuteczniejsza i szybsza od cza-sochłonnego zbierania informacji na temat platform i rozwaania, która z nich mogłaby okaza si lepsza.
Bibliografia
1. Mejssner B., Nauczanie na platformie, CIO, 8/2007.
2. Wa kowski K., Chmielewski J.M., Rola standaryzacji platform w e-learningu, e-mentor, 2/2007.
3. Hyla M., Prewodnik po e-learningu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków, 2005. 4. SCORM draft/1.2, A content developer’s guide, wrzesie 2001.
5. http://www2.ydp.com.pl/ydp/multimedia/1061,Platforma-e-learningowa-LEO.html?nid=133 [5-01-2009].
6. http://ilearning.oracle.com 7. http://platforma-lms.4system.com/
8. http://moodle.org/ 9. www.claroline.net/ 10. http://www.dokeos.com 11. http://www.ilias.de/ 12. http://dotlrn.org/
13. Vincke P., Multicriteria Decision-Aid., J. Wiley, New York, 1992.
14. Pomerol J.C., Barba-Romero S., Multi-criterion decisions in management: Principles and practice, Kluwer, Massachusetts, 2000.
15. Kodikara P.N., Multi-Objective Optimal Operation of Urban Water Supply Systems, Engineering and Science Victoria University, Australia, 2008.
16. Roy B., Wielokryterialne wspomaganie decyzji, WNT, Warszawa, 1990.
17. Brans J.P., Mareschal B., PROMETHEE methods, in Figueira J., Greco S., Ehrgott M. (Eds), Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys, Springer, New York, NY, Ch. 5, 2005, pp.163-98.
DECISION SUPPORT IN THE SELECTION ELEARNING PLATFORM
Summary
The dynamic development of computer technology and the Internet has changed and continues to alter the existing forms of work, entertainment and teaching. The benefits of implementing e-learning are becoming for many organizations increas-ingly tangible. The organization of teaching process in the form of distance learning, among others, relating to the choice of appropriate technology solutions (e-learning platform). To support this choice may be used Multi-Criteria Decision Analysis.
Keywords: MCDA, Multi-Criteria Decision Analysis, Promethee, elearning, elearning platforms
Mateusz Piwowarski Wydział Informatyki
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny 71-210 Szczecin, ołnierska 49
