Maciej B¥K
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
TRÓJK¥T WEIMARSKI W LATACH 1991–1999
I JEGO ZNACZENIE DLA BEZPIECZEÑSTWA
EUROPEJSKIEGO
Celem niniejszego opracowania jest syntetyczne przedstawienie wp³ywu Trójk¹ta Weimarskiego na bezpieczeñstwo europejskie. Przyjêta w artykule cezura czasowa sta-nowi odzwierciedlenie dwóch wydarzeñ: podpisanie Deklaracji Weimarskiej oraz wst¹pienie Polski w struktury Paktu Pó³nocnoatlantyckiego. Pañstwa nale¿¹ce do Trój-k¹ta Weimarskiego zajmuj¹ centralne miejsce w Europie, które ze wzglêdu na specyfi-kê geograficzn¹, historyczn¹ i polityczn¹ mia³y kluczowe znaczenie dla budowania nowej œwiadomoœci i nowej wspó³pracy w Europie (Genscher, 1995: 895).
Istotne z punktu widzenia przedstawianej problematyki wydaje siê uwzglêdnienie przede wszystkim relacji polsko-niemieckich, które posiada³y kluczowe znaczenie dla uk³adu geostrategicznego i geopolitycznego w kontekœcie europejskim oraz regional-nym. Przesz³oœæ w relacjach pomiêdzy Polsk¹ a Niemcami przeplata³a siê okresami na-piêæ, wrogoœci oraz wspó³pracy s³u¿¹cej interesom spo³ecznoœci obu pañstw (Europa, 2002: 46; Koszel, 1999). To w interesie zarówno Niemiec, jak i Polski le¿a³o w³¹czenie pañstw postkomunistycznych do europejskich procesów integracyjnych oraz utrzyma-nie ³adu polityczno-militarnego, poutrzyma-niewa¿ tylko w ten sposób mo¿na by³o doprowa-dziæ do wzrostu bezpieczeñstwa na kontynencie europejskim (Micha³owski, 1998: 24). Zarówno Polska, jak i Niemcy mog³y staæ siê przyk³adem, jak przezwyciê¿yæ ró¿nice w poziomie dobrobytu, techniczno-cywilizacyjn¹ przepaœæ i spo³eczno-kulturowe wyobcowanie, a co najwa¿niejsze zapewniæ pokój i stabilizacjê w Europie (Bingen, 1992: 39).
Sytuacja, jaka mia³a miejsce w Europie na pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹tych, nios³a ze sob¹ równie¿ wiele w¹tpliwoœci i pytañ, m.in.: Jaki wp³yw na bezpieczeñstwo w Eu-ropie mia³y stosunki polsko-niemieckie? Jak¹ rolê w tej dziedzinie odegra³ Trójk¹t Weimarski?
Fundamentalne zmiany, które dokona³y siê w pañstwach Europy Œrodkowej i Wschodniej w latach 1989–1991 doprowadzi³y do uzyskania przez pañstwa na-le¿¹ce do tej czêœci kontynentu politycznej niezale¿noœci i suwerennoœci. Dawa³o to ogromne mo¿liwoœci do przeprowadzenia wewnêtrznej transformacji ustrojowo-gos-podarczej, jak równie¿ stwarza³o warunki do nowego u³o¿enia stosunków miêdzy pañstwami by³ego bloku wschodniego. Zaistnia³a sytuacja dawa³a tak¿e szanse na in-nowacyjne spojrzenie oraz u³o¿enie wzajemnych, partnerskich stosunków pomiêdzy pañstwami postkomunistycznymi a pañstwami zachodnimi (Wojsko Polskie, 1995: 9). Miejsce, w jakim znalaz³a siê Polska po 1989 r., wyznacza³o szanse na zajêcie
od-powiedniej do posiadanych mo¿liwoœci, pozycji i roli w œwiecie postzimnowojennym (Bieleñ, 1993: 37).
Charakterystycznym aspektem sytuacji bezpieczeñstwa Polski i pozosta³ych pañstw postkomunistycznych w tym okresie by³ brak inherencji do tak zwanego „twardego” systemu bezpieczeñstwa (KuŸniar, 2001: 62–65). G³ównym celem polityki zagranicz-nej pañstw Europy Œrodkowo-Wschodniej by³o wiêc przekonanie Zachodu, i¿ bez za-spokojenia usprawiedliwionych interesów bezpieczeñstwa Polski i innych pañstw po³o¿onych miêdzy Rosj¹ a Niemcami, stabilizacji w tej czêœci Europy nie bêdzie (¯urawski vel Grajewski, 1996: 83).
Najtrudniejszym procesem okaza³ siê demonta¿ wiêzów i zale¿noœci wynikaj¹cych z przynale¿noœci do bloku komunistycznego. Pierwsz¹ istotn¹ zmian¹ w tym zakresie by³o podjêcie kroków zmierzaj¹cych do rozpadu Uk³adu Warszawskiego i Rady Wza-jemnej Pomocy Gospodarczej. Zapocz¹tkowanie dzia³añ na rzecz budowy gospodarki rynkowej, w tym rozliczeñ dolarowych miêdzy pañstwami, doprowadzi³o w 1991 roku do rozwi¹zania dzia³aj¹cej od 1949 r. Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (Wojsko Polskie, 1995: 9). Natomiast likwidacja Uk³adu Warszawskiego przebieg³a niespodzie-wanie szybko. Realizowano ten proces w dwóch etapach. Na pocz¹tku lutego 1991 r. rozwi¹zano struktury wojskowe organizacji, nastêpnie zaœ w lipcu 1991 r., na posiedze-niu Doradczego Komitetu Politycznego Uk³adu Warszawskiego zadecydowano o ca³ko-witej likwidacji uk³adu (Ot³owski, 2002: 23–26).
Rozwi¹zanie Paktu Warszawskiego oraz trudna sytuacja w Zwi¹zku Radzieckim, doprowadzi³y do przyspieszenia przez rz¹d polski starañ o porozumienie w sprawie wycofania ¿o³nierzy rosyjskich z terytorium Polski. Uda³o siê to dopiero po trzynastu rundach rokowañ (Tabor, 1992: 150–151). Porozumienie zosta³o ostatecznie podpisane i przyjête przez prezydentów Polski i Rosji 22 maja 1992 r. Wydarzenia te spowodo-wa³y koniecznoœæ opracowania nowych zasad polityki w zakresie bezpieczeñstwa i obronnoœci.
Polska nie mog³a d³ugo pozostaæ w „pró¿ni bezpieczeñstwa”, która powsta³a na skutek rozwi¹zania paktu militarnego (Kwaœniewski, 2000: 218). Od pocz¹tku transfor-macji systemowej poszukiwano rozwi¹zañ problemu bezpieczeñstwa, które ukazywa³y ró¿ne koncepcje, opcje i modele. Œciera³y siê ze sob¹ sprzeczne w zasadzie za³o¿enia przewiduj¹ce miêdzy innymi samodzielnoœæ obronn¹, budowanie systemu bezpieczeñ-stwa w ramach konfederacji œrodkowoeuropejskiej, a tak¿e najbardziej atrakcyjn¹ z opcji, czyli przyst¹pienie do struktur euroatlantyckich (Koziej, 1991). Nale¿y zauwa¿yæ, ¿e tempo w tym zakresie by³o odpowiednie do realnych mo¿liwoœci, jakie pojawi³y siê w rezultacie ewolucji sytuacji miêdzynarodowej, zmian wewnêtrznych w kraju oraz stopniowego odrzucania innych opcji w sferze bezpieczeñstwa. Trzeba w tym miejscu przypomnieæ o ostro¿noœci Zachodu, o prognozach reakcji Rosji oraz o czêstych zmia-nach politycznych na pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹tych (Bieleñ, 1992: 77–78).
Sytuacja w jakiej znalaz³o siê polskie spo³eczeñstwo po 1989 r. wywo³a³a poczucie zawieszenia, po³¹czone z uczuciem strachu i brakiem pewnoœci (Najdowski, 1991: 7–8). Rozpad Zwi¹zku Radzieckiego, jak równie¿ traktat z Niemcami (Traktat, 1992), spowodowa³, ¿e ju¿ w nastêpnym roku odsetek dostrzegaj¹cych zagro¿enie w odniesie-niu do aktualnej sytuacji miêdzynarodowej dla niepodleg³oœci kraju spad³ radykalnie z 44 do 28% (Od Uk³adu, 2001: 168–169).
Maj¹c na uwadze cele polskiej polityki europejskiej nale¿y jednoznacznie stwier-dziæ, ¿e znacz¹cym wydarzeniem w dziedzinie bezpieczeñstwa europejskiego by³o po-wstanie zjednoczonego pañstwa niemieckiego. Warto w tym miejscu przypomnieæ, ¿e polska polityka zagraniczna w tym czasie odegra³a zasadnicz¹ rolê w zjednoczeniu Niemiec (Fiszer, 1992: 25–26). Niemcy przesta³y byæ pañstwem frontowym wzd³u¿ „¿elaznej kurtyny”, ich terytorium nie le¿a³o ju¿ w zasiêgu strategicznej ofensywy lub przeciwuderzenia wojsk Uk³adu Warszawskiego i NATO, a na mapach wojskowych planistów przesta³y byæ zaznaczane jako obszar dogodny dla przeprowadzenia roz-strzygaj¹cego starcia miêdzy dwoma blokami wojskowymi (Solak, 1996: 117). Wszystko to sprawia³o, ¿e nowe Niemcy na nowo musia³y odnaleŸæ odpowiedni¹ do swoich mo¿liwoœci i ambicji rolê w œrodowisku miêdzynarodowym.
Od tego momentu Polska znajdowa³a siê na wschodnim „przedmurzu” zachod-nich struktur wielonarodowych, mianowicie Unii Europejskiej i NATO (Latawski, 1993: 72). Niemcy, które po 1990 r. umocni³y swoj¹ pozycjê polityczn¹ i ekono-miczn¹ w Unii Europejskiej, jak równie¿ zosta³y uznane za mocarstwo regionalne i g³ównego sojusznika Stanów Zjednoczonych (Niemcy, 1995: 69; Malinowski, 2009: 103–119; Kiwerska, 2011: 137–142), w pe³ni popiera³y polskie d¹¿enia do integracji ze strukturami polityczno-wojskowymi i gospodarczymi Europy Zachodniej, staj¹c siê tym samym rzecznikiem polskich interesów (Malinowski, 1997: 295; Stosunki, 2007: 234–241).
Zjednoczenie Niemiec stanowi³o tak¿e wa¿ny aspekt w kwestii prawno-miêdzyna-rodowego uregulowania zachodnich granic Polski. Regulacja w tej kwestii zosta³a do-konana dwutorowo: najpierw w Uk³adzie o koñcowej regulacji w odniesieniu do Niemiec (Uk³ad „2+4”), gdzie okreœlono obszar nowych zjednoczonych Niemiec, na-stêpnie w dwustronnym uk³adzie polsko-niemieckim z 14 listopada 1990 r. o ostatecz-nym uznaniu przez RFN granicy na Odrze i Nysie (Ot³owski, 2002: 17; Barcz, 1994; Muszyñski, 1991: 108). Ponadto jego uzupe³nieniem by³ podpisany 17 czerwca 1991 r. w Bonn przez Polskê i Niemcy traktat o przyjaŸni i wspó³pracy (Traktat, 1992).
Wraz z traktatem o dobrym s¹siedztwie i przyjaznej wspó³pracy zosta³y podpisane trzy inne wa¿ne porozumienia, a mianowicie umowa miêdzyrz¹dowa o polsko-nie-mieckiej wspó³pracy m³odzie¿y, umowa miêdzyrz¹dowa o utworzeniu Polsko-Nie-mieckiej Rady Ochrony Œrodowiska oraz umowa o utworzeniu Polsko-NiePolsko-Nie-mieckiej Komisji Miêdzyrz¹dowej do spraw Wspó³pracy Regionalnej i Przygranicznej. Umowy te s¹ pierwszymi aktami bilateralnymi, wynikaj¹cymi z traktatu z 17 czerwca 1991 r. i traktat ten konkretyzuj¹cymi (Podstawy, 1992: 61).
Umowy te uznaæ nale¿y jako pocz¹tek budowy polsko-niemieckiej drogi pojedna-nia i wspólnoty interesów, bowiem umo¿liwi³y nawi¹zywanie bezpoœrednich kontak-tów pomiêdzy tymi pañstwami, jak równie¿ stworzy³y formalno-prawne podstawy rozwoju wspó³pracy (Fiszer, 1996: 144).
Zbli¿enie wspólnych interesów Niemiec i Francji, w ramach procesu integracji eu-ropejskiej, a tak¿e d¹¿enie do wspólnego koordynowania wschodniej polityki Wspól-noty Europejskiej, by³o szans¹ dla pañstw Europy Œrodkowej i Wschodniej by spe³niæ swoje zachodnio-strukturalne ambicje. Pierwszym przejawem tak okreœlonych celów obu pañstw by³o spotkanie francuskich i niemieckich ambasadorów, pe³ni¹cych swoje funkcje w pañstwach Europy Œrodkowo-Wschodniej. W wydanej z okazji konsultacji
w Weimarze tzw. Deklaracji Weimarskiej z 16–17 maja 1991 r.1 (Wyliga³a, 2010: 476–477) ambasadorowie obu pañstw pozytywnie odnieœli siê do perspektywy przy-st¹pienia nowych pañstw do Wspólnoty Europejskiej. Wyra¿ono koniecznoœæ wsparcia przez Francjê i Niemcy procesu reform w pañstwach Europy Œrodkowo-Wschodniej. Ponadto Francja i Niemcy mia³y byæ gotowe do przyjêcia na siebie odpowiedzialnoœci za pokój i stabilizacjê w Europie (ibidem: 121–122).
Nastêpstwem tych wydarzeñ by³o spotkanie ministrów spraw zagranicznych Fran-cji, Niemiec i Polski w Weimarze, odbywaj¹ce siê 28–29 sierpnia 1991 r. Podsumowa-niem spotkania by³o Wspólne oœwiadczenie w sprawie przysz³oœci Europy, znane równie¿ pod nazw¹ Deklaracji Weimarskiej. Dokument ten sta³ siê podstaw¹ dzia³ania Trójk¹ta Weimarskiego, który wedle prawa miêdzynarodowego nie by³ organizacj¹, lecz forum wymiany pogl¹dów dotycz¹cych najwa¿niejszych kwestii polityki miêdzy-narodowej (Koszel, 2006: 16–17).
G³ównym celem Weimarskiego porozumienia by³o zapewnienie bezpieczeñstwa i stabilnoœci w Europie, jak równie¿ u³atwienie pañstwom Europy Œrodkowej i Wschod-niej przyst¹pienia do zachodnich struktur. Wskazywano w nim na du¿¹ rolê Unii Za-chodnioeuropejskiej i Sojuszu Pó³nocnoatlantyckiego. Deklaracja zawiera³a równie¿ niemieckie i francuskie wsparcie Polski w d¹¿eniu do zbli¿enia do Wspólnoty Euro-pejskiej. Formu³a politycznej i polityczno-wojskowej wspó³pracy trójstronnej z Fran-cj¹ i Niemcami by³a cenna dla Polski, gdy¿ stanowi³a jeden z wa¿nych instrumentów realizacji priorytetów polskiej polityki zagranicznej i bezpieczeñstwa. Z kolei dla Niemiec i Francji Trójk¹t Weimarski by³ przyk³adem d¹¿enia do tworzenia nowych konstrukcji przezwyciê¿aj¹cych stare podzia³y. Ta forma wspó³pracy pañstw na-le¿¹cych do Unii Europejskiej z Polsk¹ stanowi symbol pojednania trzech wielkich narodów europejskich, którego celem by³o spowodowanie by dawny obszar wielkich wojen europejskich przekszta³ci³ siê w filar bezpieczeñstwa kontynentu (Przemówie-nie, 2007: 366–379).
Zaproszenie Polski do Trójk¹ta Weimarskiego nale¿y uznaæ za wyraz przekonania zachodnich partnerów o tym, ¿e Polska jest w stanie odegraæ znacz¹c¹ rolê w procesie zjednoczenia Europy i budowy bezpieczeñstwa europejskiego (Parzymies, 1994: 246).
Wspó³pracê obronn¹ z Niemcami i Francj¹ Polska nawi¹za³a na pocz¹tku lat dzie-wiêædziesi¹tych2. Oficjalne kontakty pomiêdzy resortami obrony Polski i Niemiec oraz si³ami zbrojnymi obu pañstw nawi¹zano w pierwszej po³owie 1990 r.3(Koszel, 2006: 46). Bilateralne porozumienie o wspó³pracy wojskowej miêdzy Polsk¹ a Republik¹ Francusk¹ zawarto w czerwcu 1992 r. Ich uwieñczeniem by³o podpisanie 25 stycznia 1993 r. przez ministrów obrony Janusza Onyszkiewicza i Volkera Rühe resortowej
1
Une nouvelle architecture pour l’Europe – releve de conclusions de la conference des ambassa-deurs Francais et Allemands tenue a Weimar les 16 et 17 Mai 1991 (Déklaration de Weimar).
2
Inicjatywa wspó³pracy wojskowej w 1990 roku wysz³a od strony niemieckiej. Na uwagê zas³uguje równie¿ fakt, i¿ Polska jako ostatnie pañstwo Paktu Warszawskiego otworzy³o ataszat woj-skowy w RFN.
3
Oficjalne rozmowy zapocz¹tkowane zosta³y wizyt¹ wiceministra obrony RFN Agnes Hürland-Büning w maju 1990 roku w Warszawie. W jej nastêpstwie odby³o siê wiele wzajemnych wizyt ministrów, szefów sztabów, dowódców rodzajów si³ zbrojnych, grup specjalistycznych.
Umowy o wspó³pracy wojskowej4. Dokument ten uœciœla³ wojskowe partnerstwo miê-dzy pañstwami oraz by³ aktem umo¿liwiaj¹cym zawieranie póŸniejszych umów dwu-stronnych przez poszczególne formacje si³ zbrojnych.
W 1992 r., zgodnie z „Za³o¿eniami polskiej polityki bezpieczeñstwa” i „Strategi¹ obronn¹ Rzeczypospolitej Polskiej” priorytetem polityki zagranicznej RP by³ rozwój i umacnianie powi¹zañ z wielostronnymi instytucjami zachodnioeuropejskimi oraz na-szymi partnerami zachodnimi. Istot¹ tych dzia³añ by³o zapewnienie Polsce bezpieczeñ-stwa oraz warunków przebudowy i rozwoju. Wybór ten znalaz³ odzwierciedlenie nie tylko w konsensusie g³ównych instytucjonalnych aktorów polskiej sceny politycznej, ale co najwa¿niejsze, znalaz³ akceptacjê ze strony spo³eczeñstwa (Kupiecki, 1998: 227–238).
Okazj¹ do wymiany pogl¹dów na temat kszta³tu europejskiej architektury bezpieczeñ-stwa by³o drugie spotkanie w ramach Trójk¹ta Weimarskiego, które odby³o siê w Berge-rac 24 kwietnia 1992 r. Uznano, ¿e Konferencja Bezpieczeñstwa i Wspó³pBerge-racy w Europie (KBWE) jest wa¿nym forum dyskusji o bezpieczeñstwie na kontynencie europejskim. Przedstawiona zosta³a idea zawarcia, w ramach KBWE, traktatu o bezpieczeñstwie w Europie. W zwi¹zku z deklaracj¹ Rz¹du RP, i¿ pe³ne cz³onkostwo w NATO jest strate-gicznym celem Polski, wskazywano, ¿e droga do Sojuszu bêdzie celem d³ugotrwa³ym i osi¹ganym stopniowo. Podczas spotkania omówiono równie¿ sytuacjê w Boœni i Herce-gowinie, Afganistanie i Górnym Karabachu. Ministrowie zaprezentowali wspólne stano-wisko na temat konfliktów rozgrywaj¹cych siê na tych obszarach, potêpiaj¹c rozwi¹zywanie ich za pomoc¹ konfrontacji zbrojnej (Wspólna deklaracja, 1992).
Trzecie spotkanie ministrów spraw zagranicznych Trójk¹ta Weimarskiego odby³o siê 11 i 12 listopada 1993 r. w Warszawie. Rozmowy dotyczy³y m.in. problemów inte-gracji europejskiej, zbli¿enia Polski do struktur zachodnioeuropejskich i euroatlantyc-kich oraz budowy w Europie strefy stabilizacji i bezpieczeñstwa. Najistotniejszym dokonaniem spotkania by³o uzgodnienie i wyst¹pienie z inicjatyw¹ przyznania Polsce statusu pañstwa stowarzyszonego z Uni¹ Zachodnioeuropejsk¹. Francja i Niemcy po-twierdzi³y w ten sposób faktyczne poparcie dla Polski w procesie œciœlejszego zwi¹zania z europejskimi i euroatlantyckimi strukturami bezpieczeñstwa. Wskazano na koniecz-noœæ po³¹czenia wysi³ków pañstw Trójk¹ta Weimarskiego dla uczynienia z KBWE skuteczniejszego instrumentu dyplomacji prewencyjnej i pokojowego rozstrzygania konfliktów. Po raz pierwszy ministrowie poparli intensyfikacjê kontaktów wojsko-wych i wspó³pracê miêdzy si³ami zbrojnymi trzech pañstw, a tak¿e miêdzy Polsk¹ i Eu-rokorpusem (Wspólna deklaracja, 1993).
Zapocz¹tkowana przez ministrów spraw zagranicznych trzech pañstw wspó³praca w ramach Trójk¹ta Weimarskiego, poszerzona zosta³a 3 marca 1994 r. o aspekty wspó³pracy polityczno-wojskowej i obronnej5. Sta³o siê to mo¿liwe dziêki
równo-4
Vereinbarung zwischen dem Bundesminister der Verteidigung der Bundesrepublik Deut-schland und dem Minister für nationale Verteidigung der Republik Polen über die Zusammenarbeit im militärischen Bereich von 25. Januar 1993. Ponadto 31 marca 1995 r. podpisano Protokó³
dodat-kowy o wspó³pracy wojsdodat-kowych s³u¿b kartograficznych.
5
Spotkanie ekspertów maj¹ce na celu konkretyzacjê wspó³pracy odby³o siê 10 czerwca 1994 r. w Bonn.
leg³emu rozbudowaniu kontaktów bilateralnych miêdzy Wojskiem Polskim i Bundes-wehr¹. Dla strony polskiej najwa¿niejszym celem wojskowej wspó³pracy by³o poznanie organizacji, funkcjonowania, procedur dowodzenia w si³ach zbrojnych Niemiec i Francji w celu dostosowania Si³ Zbrojnych RP do standardów NATO (Gryz, 2003: 70). Zapowiedziano równie¿, i¿ w zwi¹zku z intensywnym rozwojem bilateralnych kontaktów wojskowych bêdzie mo¿liwe przeprowadzenie wspólnych æwiczeñ operacyjnych.
Po przyst¹pieniu Polski do Partnerstwa dla Pokoju (PdP) 2 lutego 1994 r., wspó³praca Wojska Polskiego i Bundeswehry zacieœni³a siê jeszcze bardziej. Pierwsze æwiczenia w ramach PdP, pod kryptonimem „Cooperative Bridge” odby³y siê od 12–16 wrzeœnia 1994 r. w Polsce na poligonie Biedrusko pod Poznaniem, z udzia³em trzynastu pañstw partnerskich. Polega³y one g³ównie na wykonywaniu podstawowych zadañ w ramach operacji pokojowych (Foerster, Wroñski, 1994; Perlez, 1994).
Natomiast pierwsze trójstronne æwiczenia wojskowe rozpoczê³y siê 13 paŸdzierni-ka 1994 r. na francuskim poligonie Larzac. W æwiczeniach udzia³ wziê³o 100 ¿o³nierzy ze Œl¹skiego Okrêgu Wojskowego. Æwiczenia mia³y znaczenie praktyczne – w sytu-acji, kiedy oddzia³y ró¿nych pañstw bior¹cych udzia³ w misjach pokojowych musz¹ ze sob¹ wspó³dzia³aæ, oraz znaczenie symboliczne – ukazywa³o ono polityczne przemia-ny w Europie oraz zbli¿enie siê Polski do Unii Europejskiej i Unii Zachodnioeuropej-skiej (Manewry, 1994; Podwójne, 1994).
Podczas kolejnych konsultacji w ramach Trójk¹ta Weimarskiego w Bambergu 15 wrzeœnia 1994 roku oraz w Pary¿u 26 paŸdzierniku 1995 r. ustalono, ¿e kooperacja w ramach UZE pozwala nawi¹zaæ treœciwy dialog na temat problemów bezpieczeñ-stwa w Europie i bêdzie stale rozwijana. Zwrócono uwagê równie¿ na fakt, i¿ wspó³praca w zakresie bezpieczeñstwa umo¿liwi³a Polsce, RFN i Francji przejœcie do zacieœnienia kontaktów wojskowych (Krzemieñ, 1994; So³tyk, 1995).
Na uwagê zas³uguje porozumienie podpisane 19 lipca 1995 r. przez dowódcê 4. Korpusu Lotniczego gen. dyw. pil. Franciszka Macio³ê i dowódcê 3. Dywizji Lotni-czej genera³a Jürgena Höche z Gatow. Objê³a ona m.in. praktyki sztabowe, wymianê doœwiadczeñ oraz udzia³ w uroczystoœciach kulturalnych i sportowych. Umowa by³a czêœci¹ podpisanego wczeœniej uk³adu Partnerstwo dla Pokoju i porozumienia Czyste Niebo (Koszel, 1999: 167).
Kolejne æwiczenia dowódczo-sztabowe oficerów francuskich, niemieckich i pol-skich w ramach „Partnerstwa dla pokoju” – Concordia ‘96 – odby³y siê w Szklarskiej Porêbie 15 paŸdziernika 1996 r. Tematem æwiczeñ by³o zaplanowanie wojskowej misji humanitarnej na podstawie map i dokumentów (Humanitarnie, 1996).
Szóste, doroczne spotkanie ministrów spraw zagranicznych trzech pañstw odby³o siê 19 grudnia 1996 roku w Warszawie. W zakresie bezpieczeñstwa omówiono kwestie rozszerzenia Sojuszu Pó³nocnoatlantyckiego, stosunki NATO–Rosja oraz rolê OBWE w europejskiej architekturze bezpieczeñstwa.
Podczas spotkania w dniach 2–3 lutego 1997 r. w Warszawie, ministrowie obrony: Stanis³aw Dobrzañski, Volker Rühe, Charles Millon, podpisali wspóln¹ Inicjatywê dotycz¹c¹ intensyfikacji trójstronnej wspó³pracy polityczno-wojskowej i wojskowej. Stworzy³a ona instytucjonalne fundamenty wspó³pracy przez powo³anie Wspólnej Wojskowej Grupy Koordynacyjnej, czuwaj¹cej nad przygotowaniem i realizacj¹ planu
kooperacji trzech pañstw (Inicjatywa, 1998). Omówiono tak¿e sprawy dotycz¹ce bez-pieczeñstwa europejskiego w obliczu sytuacji w Jugos³awii.
Na szczycie NATO w Madrycie (8–9 lipca 1997 r.), zgodnie z wczeœniejszymi zapo-wiedziami Sojusz oficjalnie zaprosi³ Polskê (Uchwa³a, 1997), Czechy i Wêgry do bez-poœrednich rozmów akcesyjnych (Do NATO, 1997; Wêglarczyk, 1997). W odpowiedzi na tê sytuacjê odby³o siê kolejne spotkanie ministrów obrony Trójk¹ta Weimarskiego (2–3 listopada 1997 r. w Weimarze). Dotyczy³o ono szczegó³owych przygotowañ Pol-ski do wejœcia do NATO, jak równie¿ resortowej wspó³pracy trójstronnej. Ministrowie Niemiec i Francji zadeklarowali gotowoœæ do intensywnego wspomagania Polski w jej zbli¿eniu ze strukturami atlantyckimi (Wyliga³a, 2010: 227).
Warto zauwa¿yæ, ¿e oprócz spotkañ ministerialnych 14 paŸdziernika 1997 roku odby³y siê konsultacje szefów sztabów generalnych pañstw nale¿¹cych do Trójk¹ta Weimarskiego. Ponadto we wrzeœniu polski okrêt podwodny bra³ udzia³ w zgrupowa-niu okrêtów francuskich i niemieckich na Ba³tyku, a w dniach 4–13 listopada 1997 r. we Francji odby³y siê kolejne trójstronne æwiczenia „Concordia” (ibidem: 228).
Negocjacje Polski z NATO trwa³y do 27 listopada 1997 r. kiedy przebywaj¹cy w Brukseli Jerzy Buzek otrzyma³ list od Sekretarza Generalnego NATO Javiera Solany. Zawiera³ on akceptacjê wszystkich pañstw cz³onkowskich oraz deklaracjê, ¿e negocja-cje z Polsk¹ zosta³y zakoñczone. Oznacza³o to gotowoœæ stron do podpisania protoko³u akcesyjnego. Nastêpnego dnia rz¹dy pañstw NATO zatwierdzi³y protokó³ o przyst¹pie-niu Polski, Czech i Wêgier do Sojuszu (Œwietlicki, 1998: 66–67).
Siódmy szczyt Trójk¹ta Weimarskiego odby³ siê 19 listopada 1997 r. we Frankfur-cie nad Odr¹ w atmosferze zwi¹zanej g³ównie z cz³onkostwem Polski w NATO. Wska-zano wówczas rok 2000 jako mo¿liw¹ datê wejœcia Polski do struktur euroatlantyckich. Dominowa³y równie¿ tematy zwi¹zane z architektur¹ bezpieczeñstwa europejskiego i integracj¹ na kontynencie (Kosman, 1999: 65).
Szefowie dyplomacji pañstw cz³onkowskich NATO podpisali 16 grudnia 1997 r. w Brukseli protoko³y o przyst¹pieniu Polski, Czech i Wêgier do NATO (Lis, 1999: 325). Tym samym pañstwa te zyska³y status nieformalnego cz³onka Sojuszu (Bielecki, 1997).
Kolejne spotkanie w ramach Trójk¹ta Weimarskiego odby³o siê na najwy¿szym szczeblu w Poznaniu 21 lutego 1998 r. Po raz kolejny na spotkaniu tym politycy wyra-zili poparcie dla integracji Europy i polskich d¹¿eñ do struktur zachodnich (Krzemiñ-ski, Thadden, 1998). Ponadto wspó³praca wojskowa w tym okresie rozwija³a siê równie dynamicznie – w dniach 14–15 kwietnia 1998 r. dosz³o do spotkania szefów sztabów generalnych, a w 19–20 kwietnia 1998 r. do konsultacji ministrów obrony.
W obliczu przes¹dzonego ju¿ cz³onkostwa Polski w NATO odby³o siê 6 stycznia 1999 r. w Pary¿u doroczne spotkanie Trójk¹ta Weimarskiego. Pojawi³y siê równie¿ nowe propozycje wspó³pracy przemys³u lotniczego i zbrojeniowego. Z kolei na spotka-niu ministrów obrony, które odby³o siê 12–13 lutego 1999 r. rozwa¿ano miêdzy innymi o koncepcji europejskiej strategii obronnej oraz kryzysie w Kosowie.
Pe³noprawnym cz³onkiem Sojuszu Polska sta³a siê dopiero 12 marca 1999 r., kiedy w auli Owalnej Biblioteki im. Prezydenta Harry’ego Trumana w Independence, ów-czesna sekretarz stanu Madeleine Albright, otrzyma³a z r¹k szefa polskiej dyplomacji Bronis³awa Geremka dokument ratyfikacyjny polskiego cz³onkostwa w NATO,
podpi-sany przez prezydenta i kontrasygnowany przez premiera (Darewicz, 1999; Baczyñski, 1999; Wêglarczyk, 1999). Uroczystoœæ przyjêcia Polski wraz z Czechami i Wêgrami do NATO, która uwieñczy³a sukces polskiej dyplomacji odby³a siê podczas szczytu w Waszyngtonie w dniach 23–25 kwietnia 1999 r. (Rocznik, 2000: 344).
Spotkanie ministrów obrony pañstw nale¿¹cych do Trójk¹ta Weimarskiego mia³o miejsce po przyst¹pieniu Polski do Paktu Pó³nocnoatlantyckiego w dniach 26–27 maja 1999 r. na zamku w Hambach. Rozmowy dotyczy³y kierunków polityki bezpieczeñ-stwa i obrony w Europie, stosunków z Rosj¹ i Ukrain¹, a tak¿e sytuacji na Ba³kanach. W ramach wspó³pracy w Trójk¹cie Weimarskim w 1999 r. odby³y siê tak¿e æwiczenia wojskowe Baltica – poœwiêcone poszukiwaniu i zwalczaniu min morskich oraz Baltsar – obejmuj¹ce procedury poszukiwawczo-ewakuacyjne na Ba³tyku. Ponadto w tym sa-mym roku, w listopadzie, w ¯aganiu odby³y siê æwiczenia z serii Concordia, w których po raz pierwszy swój udzia³ wziêli przedstawiciele si³ zbrojnych Ukrainy ze sztabu ba-talionu polsko-ukraiñskiego (Wyliga³a, 2010: 230–231).
Rozszerzenie NATO o Polskê, Czechy i Wêgry by³o znacz¹cym wydarzeniem kszta³tuj¹cym bezpieczeñstwo w ca³ym regionie euroatlantyckim, bowiem ca³kowicie przekreœla³o mo¿liwoœæ powrotu ja³tañskiego uk³adu si³ w Europie. Bez zaanga¿owa-nia Niemiec i Francji w ramach Trójk¹ta Weimarskiego nie by³oby to mo¿liwe. Obszar Europy Œrodkowo-Wschodniej od tego momentu sta³ siê szczególnie wa¿nym elemen-tem w poszerzaniu strefy stabilnoœci na kontynencie europejskim (Fiszer, 2002: 26). Z kolei dla pañstw nale¿¹cych do Trójk¹ta Weimarskiego cz³onkostwo Polski w Soju-szu sprawia³o, ¿e otworzy³y siê nowe perspektywy wspó³pracy w ramach struktur euro-pejskich i atlantyckich.
Oceniaj¹c wspó³pracê w ramach Trójk¹ta Weimarskiego, nie sposób pomin¹æ p³aszczyzny, na której odnoszono najwiêksz¹ aktywnoœæ i sukcesy, mianowicie wspó³dzia³anie w dziedzinie bezpieczeñstwa oraz zacieœniania wspó³pracy wojskowej. Bardzo istotnym elementem polsko-niemieckiej kooperacji wojskowej by³o rozszerze-nie jej formy o coroczne programy dwustronne, przygotowywane i zatwierdzane na po-ziomie ministrów obrony obu pañstw. W ich sk³ad wchodzi³y wspólne manewry, kontakty pomiêdzy poszczególnymi jednostkami i formacjami wojskowymi. Wspó³pracy tej towarzyszy³y szczegó³owe konsultacje ekspertów na temat logistyki, wyposa¿enia, roli si³ zbrojnych w pañstwach demokratycznych. Istotnym aspektem tego wspó³dzia-³ania by³o kszta³cenie kadr i rozmowy specjalistów najwa¿niejszych wojskowych szkó³ wy¿szych obu pañstw (hamburskiej Akademii Dowodzenia Bundeswehry i war-szawskiej Akademii Obrony Narodowej). Oficerowie polscy mieli mo¿liwoœæ odby-wania specjalistycznych kursów, szkoleñ oraz praktyk w jednostkach Bundeswehry (Kosman, 1999: 68–69).
Zaprezentowane w niniejszym artykule zagadnienia dowodz¹, ¿e kooperacja trzech pañstw europejskich by³a dla Polski wa¿nym czynnikiem odbudowy jej pozycji w Eu-ropie jako suwerennego i demokratycznego pañstwa, a tak¿e p³aszczyzn¹ wspó³dzia-³ania z g³ównymi aktorami europejskiej sceny politycznej. W sensie geostrategicznym udzia³ Polski w tym porozumieniu oznacza³ docenienie jej roli jako g³ównego partnera zarówno Niemiec, jak i Francji (Parzymies, 1996: 201–203).
Polska maj¹c na uwadze doœwiadczenia okresu miêdzywojennego, z których wyni-ka³o, ¿e powi¹zania sojusznicze nie stanowi³y skutecznych gwarancji bezpieczeñstwa
(B¹k, 2011: 63–76) sceptycznie odnosi³a siê do mo¿liwoœci znalezienia oparcia w za-chodnioeuropejskiej strukturze bezpieczeñstwa pozbawionej komponentu politycz-no-wojskowej obecnoœci USA. Przyjêta przez Polskê koncepcja integracji z Zachodem, w której brak jest rywalizacji transatlantyckiej oraz akceptuj¹c¹ dominuj¹c¹ pozycjê USA, sprzyjaæ mia³a budowaniu kooperatywnego systemu bezpieczeñstwa w Europie. Mia³o to wp³yw na dokonany przez Polskê wybór umacniania bezpieczeñstwa narodo-wego w ramach nonarodo-wego systemu bezpieczeñstwa w Europie. System ten oparty by³ na twardych (militarnych) gwarancjach bezpieczeñstwa NATO, uzupe³niany przez inne instrumenty, jakie stwarza³ system wspó³dzia³aj¹cych instytucji europejskich. W prak-tyce oznacza³, ¿e najwa¿niejsz¹ instytucj¹ bezpieczeñstwa jest NATO, a pozosta³e tj. Unia Europejska, OBWE, Rada Europy, ugrupowania subregionalne, pe³ni¹ rolê wspo-magaj¹c¹ (Ziêba, 2005: 102–103).
Takie postrzeganie przez Polskê kwestii bezpieczeñstwa w Europie stanowi³o o s³a-boœciach wzajemnej wspó³pracy w ramach Trójk¹ta Weimarskiego. Przede wszystkim mia³o to wp³yw na zró¿nicowany stopieñ zainteresowania partnerów form¹ ich wzajem-nej wspó³pracy. Wzmocnienie Trójk¹ta nie nast¹pi³o tak¿e w zwi¹zku z poszukiwaniem przez Francjê i Niemcy strategicznego partnera w Europie. We Francji zaobserwowaæ mo¿na by³o zdystansowany stosunek do Trójk¹ta Weimarskiego. Podobnie w krêgach administracji rz¹dowej w Niemczech zainteresowanie wspó³prac¹ mala³o (Rezygnacja, 2009: 262). Obu pañstwom ³atwiej by³o samodzielnie pog³êbiaæ ich stosunki bilateral-ne ni¿ wprowadzaæ do niego trzeciego gracza – Polskê. St¹d postulowabilateral-ne od wielu lat w³¹czanie Polski do wspó³pracy francusko-niemieckiej odbywa siê w niewielkim stop-niu, przede wszystkim w wymiarze wojskowym (Wyliga³a, 2010: 72).
Ujemn¹ stron¹ wspó³pracy weimarskiej by³ równie¿ brak wspólnego zaanga-¿owania pañstw w tworzenie europejskich zdolnoœci reagowania kryzysowego i inte-growanie europejskiego przemys³u zbrojeniowego, jak równie¿ fakt, i¿ polskim si³om zbrojnym nie uda³o siê nawi¹zaæ trwa³ych kontaktów z Eurokorpusem6(Parzymies, 2004: 32,38).
Dalsz¹ wspó³pracê pañstw Trójk¹ta Weimarskiego w sferze bezpieczeñstwa szcze-gólnie utrudni³o poparcie przez Polskê interwencji Stanów Zjednoczonych w Iraku. W miarê zbli¿ania siê do cz³onkostwa w Unii Europejskiej, Polska z³agodzi³a swoj¹ krytykê i niechêæ wobec Europejskiej Polityki Bezpieczeñstwa i Obrony UE (EPBiO). Zwrot intensyfikacji wspó³pracy nast¹pi³ w roku 2006. Wynika³o to z ewolucji polskie-go stanowiska wobec Europejskiej Polityki Bezpieczeñstwa i Obrony UE (obecnie Wspólna Polityka Bezpieczeñstwa i Obrony) i poparcia przez Polskê europejskich d¹¿eñ integracyjnych w tym obszarze. Rzeczywistym wyrazem wspó³pracy by³ wspólny udzia³ Polski, Francji i Niemiec w unijnej misji wojskowej o charakterze humanitar-nym w Demokratycznej Republice Konga (Jankowski, 2011: 132–133; Górka-Winter, 2006).
Prze³om, jaki dokona³ siê w roku 1989 wraz z jego nastêpstwami, przyczyni³ siê do os³abienia podejrzliwoœci w stosunkach polsko-niemieckich oraz
francusko-niemiec-6
Eurokorpus jest zwi¹zkiem taktyczno-operacyjnym szybkiego reagowania z siedzib¹ w
Stras-burgu. Zosta³ powo³any przez Niemcy i Francjê 22 maja 1992 roku na mocy tak zwanego raportu La Rochelle.
kich, a tak¿e do zarysowania wspólnoty interesów. Pañstwa Trójk¹ta powinny d¹¿yæ do utrwalenia tej sytuacji (Kranz, 1998: 28; Geremek, 1998: 3), a tak¿e daæ przyk³ad w jaki sposób zmniejszyæ ró¿nice w standardzie ¿ycia, zlikwidowaæ lukê technicz-no-cywilizacyjn¹ oraz przyczyniæ siê do przyspieszenia zjednoczenia Europy i zapew-nienia jej trwa³ego pokoju.
Przysz³oœæ w relacjach w ramach Trójk¹ta Weimarskiego nale¿y dziœ postrzegaæ w kategoriach historycznej szansy dla Polski, Niemiec i Francji, a tak¿e szansy w za-kresie tworzenia i rozwoju EPBiO/WPBiO. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpie-czeñstwa UE jest obszarem, gdzie Trójk¹t Weimarski mo¿e wnieœæ cenny wk³ad przy du¿ym udziale Polski, zw³aszcza w tzw. polityce wschodniej UE. Wspó³pracê do-tycz¹c¹ Ukrainy mo¿na uznaæ za realny przyk³ad skutecznoœci i mo¿liwoœci dzia³ania Trójk¹ta w przysz³oœci (£ukaszewicz, 2006: 115–116). Na przysz³oœæ dobrze rokuje o¿ywienie wspó³pracy Polski z Eurokorpusem, które nast¹pi³o od 2008 r. Niew¹tpliwie wp³ynie to pozytywnie na wspó³pracê w ramach Trójk¹ta Weimarskiego i zaanga¿owa-nie Polski, Francji i Niemiec w kwestie bezpieczeñstwa i stabilnoœci w Europie7.
Bibliografia Baczyñski J. (1999), NATO, godzina zero, „Polityka” 1999.
Barcz J. (1994), Udzia³ Polski w konferencji „2+4”: aspekty prawne i proceduralne, Warszawa. B¹k M. (2011), Kwestia bezpieczeñstwa II i III RP, w: Wokó³ dwóch dwudziestoleci. Prace
studenckie-go Ko³a Naukowestudenckie-go Historii Najnowszej WNPiD UAM, (red.) E. Lesiewicz, W. Mazurczak,
Poznañ.
Bielecki J. (1997), Przedostatni krok do sojuszu, „Rzeczpospolita”, 17.12.1997.
Bieleñ S. (1993), Pozycja i role miêdzynawowe Polski w okresie transformacji, „Dziœ”, nr 2. Bieleñ S. (1992), ZSRR – wielka niewiadoma, w: Krajobraz po transformacji. Œrodowisko
miêdzyna-rodowe Polski lat ’90, (red.) R. KuŸniar, Warszawa.
Bingen D. (1992), Niemcy i Polska w nowym porz¹dku europejskim, „Przegl¹d Zachodni”, nr 2. Darewicz K. (1999), Jesteœmy w NATO, jesteœmy w domu, „Rzeczpospolita”, 13.03.1999.
Fiszer J. (1995), Niemcy: racja stanu po zjednoczeniu, w: Racja stanu w dobie transformacji ³adu
eu-ropejskiego. Implikacje dla Polski, (red.) J. Stefanowicz, I. Grabowska-Lipiñska, Warszawa.
Fiszer J. (1992), Proces jednoczenia Niemiec po „jesieni ludów 1989” i jego specyficzne cechy, War-szawa.
Fiszer J. (2002), Rozszerzenie NATO o Polskê, Czechy i Wêgry oraz ich znaczenie dla partnerstwa
transatlantyckiego, „Przegl¹d Politologiczny”, nr 4.
Fiszer J. (1996), Stosunki polsko-niemieckie po roku 1989, „Studia Polityczne”, nr 5.
Foerster A., Wroñski P. (1994), Partnerstwo dla poznania siê, „Gazeta Wyborcza”, 7.09.1994. Genscher H. D. (1995), Erinnerungen, Berlin.
7
W nastêpstwie systematycznego wzrostu polskiego zaanga¿owania w struktury wojskowe w Europie Prezes Rady Ministrów w styczniu 2008 r. wyrazi³ zgodê na rozpoczêcie negocjacji maj¹cych na celu zmianê statusu Polski w Eurokorpusie z pañstwa wysy³aj¹cego na pañstwo ramowe (Framework Nation).
Geremek B. (1998), Trójk¹t Weimarski, „Przegl¹d Œrodkowoeuropejski”, nr 20–21.
Go³embski F. (2002), Europa Œrodkowa jako obszar wspó³pracy polsko-niemieckiej, w: Wspó³praca
wojskowa Polski i Niemiec w procesie umacniania bezpieczeñstwa europejskiego, (red.)
R. Tomaszewski, Toruñ.
Górka-Winter B. (2006), Misja Unii Europejskiej w Demokratycznej Republice Konga (EUFOR RD
Congo), „Biuletyn” (PISM), nr 44.
Gryz J. (2003), Wspó³praca wojskowa Polski, Francji i Niemiec, w: Polska – Niemcy. Partnerzy w
no-wej Europie, (red.) A. Podraza, Lublin.
Humanitarnie na mapach (1996), „Gazeta Wyborcza”, 15.10.1996.
Inicjatywa Ministrów Obrony Republiki Federalnej Niemiec, Republiki Francuskiej i Rzeczypospoli-tej Polskiej dotycz¹ca intensyfikacji trójstronnej wspó³pracy polityczno-wojskowej i wojsko-wej (1998), „Przegl¹d Œrodkowoeuropejski”, nr 20–21.
Janicki L. (1992), Podstawy prawne stosunków Polski ze zjednoczonymi Niemcami, w: Wokó³
trakta-tów Polska–Niemcy, (red.) J. Koprucka-Purolowa, K. Malinowski, L. Janicki, Poznañ.
Jankowski D. (2011), Weimarski trójk¹t bezpieczeñstwa, „Bezpieczeñstwo Narodowe”, nr 17. Kiwerska J. (2011), Od asymetrii do zrównowa¿onego partnerstwa: relacje Stany
Zjednoczone–Re-publika Federalna Niemiec, „Przegl¹d Strategiczny”, nr 1.
Kosman M. M. (1999), Polska w Trójk¹cie Weimarskim, „Przegl¹d Zachodni”, nr 3.
Koszel B. (1999), Die Außenpolitik der Volksrepublik Polen gegenüber der Bundesrepublik
Deut-schland 1949–1989, w: Erlebte Nachbarschaft: Aspekte der deutsch-polnischen Beziehungen im 20. Jahrhundert, (eds.) J. P. Barbian, M. Zybura, Harrassowitz Verlag.
Koszel B. (1999), Mitteleuropa rediviva? Europa Œrodkowa i Po³udniowo-Wschodnia w polityce
zjednoczonych Niemiec, Poznañ.
Koszel B. (2009), Rezygnacja czy wzmocnienie wspó³pracy trójstronnej? Droga od pogrzebu
Trój-k¹ta Weimarskiego do jego rewitalizacji, w: Trójk¹t Weimarski w Europie. Wspó³praca pol-sko-niemiecko-francuska. Powstanie – potencja³ – perspektywy, (red.) K. H. Standke, Toruñ.
Koszel B. (2006), Trójk¹t Weimarski. Geneza – dzia³alnoœæ – perspektywy wspó³pracy, Poznañ. Koszel B. (2007), Stosunki Polska–Niemcy a bezpieczeñstwo europejskie, w: Polska–Niemcy
1945–2007. Od konfrontacji do wspó³pracy i partnerstwa w Europie, (red.) W. M. Góralski,
Warszawa.
Koziej S. (1991), O bezpieczeñstwie kraju bez kamufla¿u, „Polska Zbrojna”, nr 168. Kranz J. (1998), Polska i Niemcy w Europie, „Sprawy Miêdzynarodowe”, nr 1. Krzemieñ E. (1994), Okno na zachód, „Gazeta Wyborcza”, 16.09.1994.
Krzemiñski A., Thadden von R. (1998), Wzór na trójk¹t, „Polityka”, 28.02.1998.
Kupiecki R. (1998), Od Londynu do Waszyngtonu. NATO w latach dziewiêædziesi¹tych, Warszawa. KuŸniar R. (2001), Polska polityka bezpieczeñstwa 1989–2000, Warszawa.
Kwaœniewski A. (2000), Dom wszystkich Polska, Warszawa.
Latawski P. (1993), Droga Polski do NATO – problemy i perspektywy, „Sprawy Miêdzynarodowe”, nr 3.
Lis T. (1999), Wielki fina³: kulisy wstêpowania Polski do NATO, Kraków.
£ukaszewicz M. (2006), Trójk¹t Weimarski po 15 latach, „Bezpieczeñstwo Narodowe”, nr 2. Malinowski K. (1997), Polityka Republiki Federalnej Niemiec wobec Polski w latach 1982–1991,
Poznañ.
Malinowski K. (2009), Przemiany niemieckiej polityki bezpieczeñstwa 1990–2005, Poznañ.
Micha³owski S. (1998), RFN wobec rozszerzenia Unii Europejskiej, „Sprawy Miêdzynarodowe”, nr 2. Muszyñski J. (1991), Polska w obliczu zjednoczenia Niemiec, „Przegl¹d Zachodni”, nr 1.
Najdowski J. (1991), Opinia Publiczna wobec uczestnictwa Polski w wybranych organizacjach
miê-dzynarodowych, Raport CBOS, Warszawa.
Nowak-Jeziorañski J. (2006), Polska droga do NATO. Listy, dokumenty, publikacje, Wroc³aw. Ot³owski T. (2002), Polska w procesie integracji z NATO i Uni¹ Zachodnioeuropejsk¹ 1991–1998,
Toruñ.
Parzymies S. (1994), PrzyjaŸñ z rozs¹dku: Francja i Niemcy w nowej Europie, Warszawa. Parzymies S. (1996), Stosunki francusko-niemieckie jako przyk³ad dla stosunków Polski i Niemiec, w:
Niemcy-Parzymies S. (2004), Trójk¹t Weimarski w poszerzonej Unii Europejskiej, „Sprawy Miêdzynarodo-we”, nr 2.
Perlez J. (1994), Biedrusko Journal; The Cold War Armies Meet, Just to Link Army, „The New York Times”, 15.09.1994.
Podwójne znaczenie (1994), „Gazeta Wyborcza”, 21.10.1994.
Polska–Rosja. Bezpieczeñstwo europejskie i wspó³praca spo³eczeñstw, (red.) M. Dobroczyñski,
War-szawa.
Przemówienie ministra spraw zagranicznych RP W³adys³awa Bartoszewskiego wyg³oszone na spe-cjalnej sesji Bundestagu i Bundesratu 28 kwietnia 1995 roku w Bonn (2007), w: Pol-ska–Niemcy 1945–2007. Od konfrontacji do wspó³pracy i partnerstwa w Europie, (red.)
W. M. Góralski, Warszawa.
Rocznik Strategiczny 1999/2000. Przegl¹d sytuacji politycznej, gospodarczej i wojskowej w œrodo-wisku miêdzynarodowym Polski, (red.) E. Hali¿ak, R. KuŸniar, D. Pop³awski, H. Szlajfer,
Warszawa.
Solak J. (1996), Polska w polityce bezpieczeñstwa Republiki Federalnej Niemiec, „Przegl¹d Zachod-ni”, nr 3.
So³tyk R. (1995), Rosja dzieli Trójk¹t?, „Gazeta Wyborcza”, 27.10.1995.
Strzeszewski M. (2001), Od Uk³adu Warszawskiego do NATO. Poczucie bezpieczeñstwa kraju
w spo³ecznej œwiadomoœci oraz opinie Polaków o najlepszym sposobie zapewniania bezpie-czeñstwa kraju, w: Socjologiczne aspekty bezpiebezpie-czeñstwa narodowego, (red.) J. Maciejewski,
Wroc³aw.
Œwietlicki B. (1998), Wspó³praca Polski z NATO, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej”. Tabor M. (1992), Wojskowe aspekty œrodowiska miêdzynarodowego Polski, w: Krajobraz po
transfor-macji. Œrodowisko miêdzynarodowe Polski lat ’90, (red.) R. KuŸniar, Warszawa.
Traktat miêdzy Rzeczypospolit¹ Polsk¹ a Republik¹ Federaln¹ Niemiec o dobrym s¹siedztwie i przy-jaznej wspó³pracy (1991), Dz. U. 1992, Nr 14, poz. 56.
Traktat o dobrym s¹siedztwie i wspó³pracy miêdzy Rzeczpospolit¹ Polsk¹ a Republik¹ Federaln¹ Nie-miec (1991), Dz. U. 1992, Nr 14 poz. 56.
Uchwa³a Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. w sprawie zaproszenia Polski do rozmów o cz³onkostwie w Sojuszu Pó³nocnoatlantyckim (1997), Monitor Polski 1997, Nr 50,
poz. 474.
Wêglarczyk B. (1997), Do NATO trzech, „Gazeta Wyborcza”, 13.06.1997. Wêglarczyk B., Dzieñ Dobry w NATO, „Gazeta Wyborcza”, 13–14.03.1999.
Wêglarczyk B. (1997), Jak zdobyliœmy Zachód. Polska do NATO, „Dodatek do Gazety Wyborczej”, 9.07.1997.
Wspólna deklaracja ministrów spraw zagranicznych Francji, Polski i Niemiec, Bergerac 24 kwietnia 1992 (1992), „Zbiór dokumentów PISM”, nr 3.
Wspólna deklaracja ministrów spraw zagranicznych Francji, Polski i Niemiec, Warszawa 12 listopa-da 1993 (1993), „Zbiór dokumentów PISM”, nr 4.
Wspólne Oœwiadczenie ministrów spraw zagranicznych Francji, Niemiec i Polski w sprawie przy-sz³oœci Europy Vereinbarung zwischen dem Bundesminister der Verteidigung der Bundesre-publik Deutschland und dem Minister für nationale Verteidigung der ReBundesre-publik Polen über die Zusammenarbeit im militärischen Bereich von 25. Januar 1993.
Wyliga³a H. (2010), Trójk¹t Weimarski po rozszerzeniu UE – niewykorzystany instrument polskiej
po-lityki zagranicznej?, „Przegl¹d Politologiczny”, nr 4.
Wyliga³a H. (2010), Trójk¹t Weimarski. Wspó³praca Polski, Francji i Niemiec w latach 1991–2004, Toruñ.
Ziêba R. (2005), Europejska polityka bezpieczeñstwa i obrony, Warszawa.
¯urawski vel Grajewski P. (1996), O bezpieczeñstwie Rzeczypospolitej, „Przegl¹d Zachodni”, nr 3.
STRESZCZENIE
W artykule przeanalizowano wp³yw Trójk¹ta Weimarskiego na bezpieczeñstwo europejskie. G³ównym celem jest zwrócenie uwagi na stosunki polsko-niemieckie oraz francusko-niemiec-kie, które posiada³y kluczowe znaczenie dla uk³adu geostrategicznego i geopolitycznego w kon-tekœcie europejskim. Forma wspó³pracy pañstw nale¿¹cych do Unii Europejskiej z Polsk¹ stanowi symbol pojednania trzech wielkich narodów europejskich, którego celem by³o spowo-dowanie by dawny obszar wielkich wojen europejskich przekszta³ci³ siê w filar bezpieczeñstwa kontynentu. Zdaniem autora, pañstwa nale¿¹ce do Trójk¹ta Weimarskiego powinny byæ przy-k³adem w jaki sposób zmniejszyæ ró¿nice pomiêdzy Europ¹ Œrodkow¹ a Europ¹ Zachodni¹ w standardzie ¿ycia, zlikwidowaæ lukê techniczno-cywilizacyjn¹ co zapewni pokój i stabilnoœæ na ca³ym kontynencie europejskim. Dziœ w stosunkach miêdzy sojusznikami nale¿y szukaæ szans w zakresie tworzenia i rozwoju EPBiO/WPBiO, a do wyzwañ stoj¹cych przed pañstwami Trójk¹ta nale¿y polityka wschodnia i polityka energetyczna.
THE WEIMAR TRIANGLE BETWEEN 1991–1999 AND ITS IMPORTANCE FOR THE EUROPEAN SECURITY
ABSTRACT
The aim of the article is to analyze the Weimar Triangle’s influence on the European security, focusing on the Polish-German and French-German relations, as they play a key role in forming a geostrategic and geopolitical structure in the European context. The way in which the Euro-pean Union’s member states cooperated with Poland is a symbol of reconciliation for those three great nations. The objective of this initiative was to transform an area of the bygone fierce Euro-pean wars into a pillar of the continent’s security. According to the author, the Weimar Triangle may serve as a perfect example of how the differences between the Central and Western Europe in terms of the standards of living could be reduced and how the technological and civilizational gulf could be neutralized in order to guarantee peace and stability in the whole of Europe. Nowa-days, the foundation and development of ESDP/CSDP is a chance for good inter-ally relations, while the most serious challenges for the Triangle’s countries include dealing with both the east-ern policy and energy policy.
