Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 1, 84–87
www.monz.pl
PRACA POGLĄDOWA
Rehabilitacja pacjentów ze stomią jelitową
Anna Ławnik
11 Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
Ławnik A. Rehabilitacja pacjentów ze stomią jelitową. Med Og Nauk Zdr. 2015; 21(1): 84–87. doi: 10.5604/20834543.1142365
Streszczenie
Wprowadzenie i cel pracy. Obecnie w Polsce występuje tendencja wzrostowa zachorowalności na choroby dolnego
od-cinka przewodu pokarmowego. Według danych szacunkowych, w Polsce każdego roku wykonuje się 6 tys. stomii, a osób żyjących ze stomią jest około 20 tysięcy.
Celem pracy było ukazanie holistycznego podejścia personelu pielęgniarskiego do rehabilitacji pacjentów po zabiegu wyłonienia stomii,i z uwzględnieniem zalecanych ćwiczeń ruchowych, a także rehabilitacji w sferze seksualnej i psycho-społecznej.
Opis stanu wiedzy. Rehabilitacja to proces, który ma na celu zmniejszenie niedostosowania fizycznego, psychicznego,
społecznego i zawodowego spowodowanego chorobą lub który jest skutkiem jej leczenia. Zalecane jest, aby pacjenci leczeni z powodu chorób jelit, zwłaszcza z powodu nowotworów jelita grubego, uczestniczyli w różnych formach rehabili-tacji. Pacjenci leczeni chirurgicznie, u których został wyłoniony brzuszny odbyt, powinni być poddani rehabilitacji fizycznej, którą należy rozpocząć już w okresie przedoperacyjnym. Aby zapewnić pacjentowi komfort psychiczny pielęgniarka po-winna informować i wyjaśniać pacjentowi, co będzie się z nim działo w kolejnych etapach zdrowienia, umocni to poczucie bezpieczeństwa, złagodzi napięcia i negatywne emocje chorego. Rehabilitacja seksualna może odbywać się zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej, zależy to od rozległości i stopnia zabiegu. Często wystarczającą terapią jest rozmowa i wyjaśnienie problemów w obecności partnera i osoby kompetentnej, terapeuty. Duże znaczenie dla powodzenia terapii odgrywają uczucia i kultura partnera.
Podsumowanie. Rehabilitacja kompleksowa pacjentów ze stomią w równym stopniu powinna być realizowana w sferze,
fizycznej, biologicznej, psychicznej i społecznej pacjenta.
Słowa kluczowe
rehabilitacja, stomia, brzuszny odbyt, opieka, pacjent
WPROWADZENIE I CEL PRACY
Pomimo tego, że zabieg wytworzenia brzusznego odbytu czę-sto spotyka się z nietolerancją i odrzuceniem, nie powinien on negatywnie wpływać na dalsze życie pacjenta. Osoba, u której została wyłoniona stomia po okresie rekonwalescencji może powrócić do aktywności zawodowej pod warunkiem, że nie jest to ciężka praca fizyczna wymagająca ciągłego pochylania się. U osób, które posiadają przetokę jelita cienkiego odra-dza się pracę w wysokich temperaturach. Pacjent ze stomią nie powinien również rezygnować z życia towarzyskiego, może nadal spotykać się z przyjaciółmi, chodzić do kina czy teatru [1]. Bardzo ważne jest, aby zabieg nie wpłynął nega-tywnie na uprawianie sportu czy inne zajęcia rekreacyjne. Jeżeli aktualny stan zdrowia pacjenta na to pozwala, zaleca się jazdę na rowerze, spacery, piesze wycieczki, jazdę na łyżwach czy nartach, nie ma przeciwwskazań również dla osób lubiących pływanie lub taniec. Unikać należy jedynie sportów wymagających ogromnego wysiłku fizycznego, np.: judo, karate, boks [2].
Głównymi zaletami aktywności fizycznej jest przede wszystkim:
• zwiększenie wydolności oddechowej i układu krążenia, • ogólne dotlenienie organizmu,
• łagodzenie stresu i napięć emocjonalnych,
• zapobieganie takim powikłaniom jak, otyłość czy nadciś-nienie tętnicze,
• zwiększenie przemiany materii, a tym samym zyskanie zgrabnej sylwetki.
Rekreacja i relaks mają korzystny wpływ na układ nerwo-wy i ogólne funkcjonowanie organizmu pacjenta [3].
Celem pracy było ukazanie holistycznego podejścia do rehabilitacji pacjenta po wyłonieniu brzusznego odbytu i skierowanie uwagi nie tylko na sprawność fizyczną cho-rego, ale także na sferę biologiczną, psychiczną i społeczną pacjenta.
OPIS STANU WIEDZY
Obecnie w Polsce występuje tendencja wzrostowa zacho-rowalności na choroby dolnego odcinka przewodu pokar-mowego. Według danych szacunkowych, w Polsce każde-go roku wykonuje się 6 tys. stomii, a według dostępnych danych – osób żyjących ze stomią jest około 20 tysięcy [4, 5, 6, 7].
Rehabilitacja jest procesem, który ma na celu zmniejsze-nie zmniejsze-niedostosowania fizycznego, psychicznego, społecznego i zawodowego spowodowanego chorobą lub jej leczeniem. Zalecane jest, aby pacjenci leczeni z powodu chorób jelit, zwłaszcza z powodu nowotworów jelita grubego, uczestni-czyli w różnych formach rehabilitacji [8].
Adres do korespondencji: Anna Ławnik, Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, ul. Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska
E-mail: aniacokalska@op.pl
85
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 1 Anna Ławnik. Rehabilitacja pacjentów ze stomią jelitową
REHABILITACJA FIZYCZNA
Ten rodzaj rehabilitacji obejmuje dwa okresy: przedopera-cyjny i pooperaprzedopera-cyjny.
Przed zabiegiem operacyjnym w ramach rehabilitacji za-leca się:
– edukację, która polega na uświadomieniu pacjentowi, czym jest stomia i jak z nią żyć, gdyż im więcej wiedzy zdobędzie pacjent w okresie przedoperacyjnym łatwiej będzie współpracował z personelem po operacji; edukując pacjenta pielęgniarka może korzystać z różnego rodzaju instrukcji, informatorów, broszur, filmów, może także poprosić o konsultacje fizjoterapeutę lub psychologa; – naukę ćwiczeń oddechowych, które zmniejszają ryzyko
wystąpienia powikłań ze strony układu oddechowego; – naukę oddychania torem piersiowym, aby ograniczyć
pra-cę tłoczni brzusznej, a tym samym zmniejszyć ból rany pooperacyjnej [6, 9].
Do zadań rehabilitacyjnych w okresie pooperacyjnym możemy zaliczyć:
– ćwiczenia oddechowe, które powinny być wprowadzane jak najwcześniej po zabiegu;
– profilaktykę przeciwzakrzepową, która wprowadzana jest już w pierwszej dobie po operacji i polega na wysokim uło-żeniu kończyn dolnych oraz wykonywaniu przez pacjenta ćwiczeń biernych;
– naukę odpowiednich pozycji ułożeniowych i pionizacji, przy czym zawsze należy dążyć do jak najwcześniejszego uruchamiania pacjenta; pionizację wprowadza się najczęś-ciej w drugiej, trzenajczęś-ciej dobie po operacji, zawsze po uzgod-nieniu z lekarzem prowadzącym – początkowo asekuruje się pacjenta i/lub udostępnia mu sprzęt pomocniczy, np. balkoniki, podpórki dwukołowe.
W okresie późniejszym po zabiegu wyłonienia stomii, kiedy pacjent znajduje się już w domu, powinien on pod-kładać wałek pod nogi w czasie snu i chodzić w pozycji nieco pochylonej, co zmniejsza napięcie w obrębie tłoczni brzusznej i zapobiega powstawaniu bólu. Powrót do postawy całkowicie wyprostowanej powinien nastąpić w czwartym, piątym tygodniu po operacji [9, 10, 11].
Po upływie okresu pooperacyjnego i zakończeniu rekon-walescencji, pacjent powinien osiągnąć sprawność fizyczną, taką samą lub zbliżoną do tej z okresu przed leczeniem.
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie tłoczni brzucha i mięś-nie krocza wskazane są dla pacjentów, u których wyłoniona została stomia na jelicie grubym, czyli kolostomia, mogą one pomóc pacjentowi w kontrolowanym wydalaniu kału.
Wykonywanie ćwiczeń ogólnokondycyjnych zalecane jest pacjentom bez względu na rodzaj posiadanej stomii, jednak, aby ćwiczenia przyniosły efekty należy pamiętać o syste-matycznym ich wykonywaniu. Ćwiczenia powinny być do-bierane w zależności od stanu zdrowia i wieku ćwiczącego. Nie mogą być zbyt trudne, ale powinny być wyzwaniem dla wykonującego. Wśród codziennych ćwiczeń powinny znaleźć się ćwiczenia ogólnokondycyjne, specjalistyczne dla pacjen-tów ze stomią i ćwiczenia oddechowe, których zadaniem jest lepsze dotlenienie organizmu. Ćwiczenia powinny być prowadzone przez doświadczonego fizjoterapeutę [8, 10, 12].
Przykładowy zestaw ćwiczeń, zaprezentowany przez Tchó-rzewską, wygląda następująco:
Ćwiczenie nr 1
Pierwsze ćwiczenie pacjent rozpoczyna od pozycji w niewiel-kim rozkroku, ramiona ma opuszczone swobodnie wzdłuż tułowia. Pacjent unosi ręce w górę i równocześnie wykonuje głęboki wdech przez usta, a wypuszczając powietrze, chory przenosi ramiona na boki i swobodnie opuszcza je w dół. Ważne jest, aby wydech był dużo dłuższy od wdechu (ok. 3 razy). Ćwiczenie powinno być powtórzone 3–4 razy.
Ćwiczenie nr 2
Pacjent kładzie się na prawym boku z wyprostowanymi nogami, podciąga kolana do klatki piersiowej równocześnie licząc 1, 2, 3, a na 4 powraca do pozycji wyjściowej. Ćwiczenie powtarza 4–5 razy, po czym następuje zmiana na drugi bok.
Ćwiczenie nr 3
Pozycją wyjściową do tego ćwiczenia jest ułożenie na plecach z wyprostowanymi nogami i rękami wyciągniętymi za głową. Ćwiczenie polega na tym, aby podczas wdechu wyciągnąć jak najdalej prawą rękę i lewą nogę, a podczas wydechu rozluźnić mięśnie. Zaleca się sześciokrotne powtarzanie tego samego ćwiczenia – wyciąganie lewej ręki i prawej nogi.
Ćwiczenie nr 4
To ćwiczenie pacjent rozpoczyna od ułożenia się na plecach z kolanami przyciągniętymi do klatki piersiowej. Wykonując głęboki wdech, chory mocno napina mięśnie krocza, a przy wydechu rozluźnia mięśnie. Ćwiczenie należy powtórzyć około 6 razy.
Ćwiczenie nr 5
Ćwiczenie to chory rozpoczyna od siadu na krześle z mocno opartymi o podłogę stopami, jednocześnie napina pośladki i próbuje unieść się na krześle, następnie rozluźnia mięśnie przechodząc do swobodnego siadu. Ćwiczenie należy po-wtórzyć 3–4 razy [13].
Rehabilitacja seksualna
Dysfunkcje seksualne, pojawiające się u osób z wyłonio-ną stomią, mogą być wywołane czynnikami zarówno so-matycznymi, jak i psychicznymi, dlatego ich leczenie jest uzależnione od przyczyny powstania zaburzeń. Wynikiem ingerencji chirurgicznej odbywającej się w sąsiedztwie narzą-dów płciowych, może być uszkodzenie zarówno unerwienia, jak i unaczynienia tych narządów. Uszkodzenie aparatu nerwowo-naczyniowego układu rozrodczego może również powodować dalsze postępowanie lecznicze, np. radioterapia. Konsekwencjami tych uszkodzeń jest zmniejszony popęd seksualny, powstrzymywanie się lub zaniechanie kontaktów seksualnych.
W konsekwencji zabiegu wyłonienia stomii, u mężczyzn może dojść do przecięcia nerwów w okolicy krocza, co po-woduje problemy z erekcją, ale te dolegliwości powinny ustąpić po rehabilitacji. W przypadku radykalnych opera-cji z powodu nowotworu jelita grubego, mogą pojawić się trwałe zaburzenia wzwodu. W takich sytuacjach pomocne są iniekcje do przestrzeni międzyjamowej, które powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych i natychmiastową erekcję. Zaleca się też wszczepiane implantów prącia. Zastosowa-nie metody zależy jednak od stanu pacjenta oraz wskazań chirurgiczno-seksuologicznych.
U kobiet operacja wyłonienie sztucznego odbytu nie wpły-wa na zdolności seksualne, zapłodnienie czy ciążę. Głównym
86 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 1 Anna Ławnik. Rehabilitacja pacjentów ze stomią jelitową
problemem podczas stosunku może być bolesność powodo-wana brakiem odbytnicy, która, u zdrowych kobiet, amor-tyzuje pochwę podczas współżycia seksualnego. Przecięcie nerwów podczas operacji ma również negatywny wpływ na wilgotność pochwy, co może powodować dyskomfort. Pierwsze próby współżycia uzależnione są od szybkości go-jenia się ran i stopnia rekonwalescencji. Jeżeli pacjentka nie czuje się w pełni fizycznie i psychicznie gotowa do odbycia stosunku płciowego, nie powinna podejmować takiej próby. Może to być dla niej przykre doznanie i negatywnie rzutować na ponowne próby współżycia seksualnego.
Ciąża zmienia kształt i wielkość stomii, trzeba to wziąć pod uwagę podczas wyboru odpowiedniego sprzętu stomijnego.
Rehabilitacja seksualna stara się podejść do sfery seksual-ności w szerszym zakresie, poczynając od uznania, że osoba ze stomią może być atrakcyjnym i interesującym partnerem seksualnym, pomimo uszkodzeń ciała, aż do przekonania partnera o wartościach współżycia.
Zaakceptowanie swojego wyglądu przez pacjenta wymaga czasu i niejednokrotnie specjalistycznej pomocy psycholo-gicznej, która polega na doprowadzeniu do zmian w myśle-niu, postrzegamyśle-niu, emocjach i zachowaniu. Wystarczającą terapią często okazuje się rozmowa i wyjaśnienie problemów w obecności partnera i osoby kompetentnej. Duże znacze-nie dla powodzenia terapii mają uczucia i kultura partnera [14, 15].
Rehabilitacja psychospołeczna
Pacjent, u którego została wykonana stomia, opuszczając szpital, jest często osobą sprawną fizycznie, ale ma problemy w radzeniu sobie w codziennym życiu. Pacjenci z brzusznym odbytem gorzej oceniają własne możliwości społeczne, a tak-że funkcjonowanie w życiu osobistym. Z tego powodu bardzo ważne jest wsparcie, jakie otrzymać oni powinni od rodziny i najbliższych, a także rzetelna informacja i pomoc udzielana im na każdym etapie leczenia i rekonwalescencji [6, 16].
Rehabilitacja psychologiczna, według Wiesławy Ciecha-niewicz, jest to „celowe i zorganizowane działanie psycholo-giczne na osoby niepełnosprawne psychicznie lub fizycznie, i to zarówno wtedy, gdy niepełnosprawność przyjmuje postać pewnego deficytu, jak i trwałego defektu” [10].
Pielęgniarka opiekująca się pacjentem po zabiegu wyło-nienia stomii powinna zapewnić podopiecznemu komfort psychiczny, spokój oraz prawo do decydowania o sobie. Pie-lęgniarka powinna pomagać w rozwiązywaniu problemów, które prowadzą do dyskomfortu psychicznego powodowa-nego przez lęk, niepokój, złe samopoczucie [6].
Aby pielęgniarka prawidłowo wyznaczyła cele uspraw-niania psychicznego powinna zgromadzić następujące in-formacje:
• jak przebiegają procesy myślowe u pacjenta – czy jest zdolny do zapamiętywania, przypominania, logicznego myślenia,
• jak pacjent ustosunkowuje się do sytuacji w której się znalazł, do leczenia, pielęgnowania, do własnego stanu zdrowia,
• jakie znaczenie mają dla pacjenta powstałe, w funkcjono-waniu jego organizmu, zmiany,
• jak podopieczny reaguje na chorobę,
• czy pacjent orientuje się co do własnej osoby i najbliższego otoczenia, czy wie, gdzie się znajduje i kto przy nim jest [11, 17, 18].
Każda pielęgniarka w opiece nad osobami po wyłonieniu stomii powinna stosować psychoterapię polegającą na ła-godzeniu napięć i negatywnych emocji, które pacjent od-czuwa w sytuacji choroby i leczenia. Ważne jest nawiązanie z pacjentem dobrego kontaktu, który ułatwi wzajemne re-lacje. Należy informować i wyjaśniać pacjentowi, co bę-dzie się z nim działo, w kolejnych etapach zdrowienia, co umacnia jego poczucie bezpieczeństwa i zwiększa komfort psy chiczny. Pielęgniarka powinna motywować chorego do walki z chorobą, chwalić za osiągnięcia, a mniej koncentro-wać się na problemach, nie wyolbrzymiać ich. Aby pomóc choremu osiągnąć lepszą sprawność psychiczną, powin-na opowin-na umieć dostrzegać pozytywne strony osobowości pacjenta, tzn. optymizm, otwartość, upór i konsekwencję w działaniu [11].
Ważną rolę w rehabilitacji psychospołecznej odgrywa-ją grupy wsparcia, kluby i towarzystwa zrzeszaodgrywa-jące osoby ze stomią. Osoby tworzące takie grupy dzięki podobnym problemom mogą sobie nawzajem pomagać i wspierać się, gdyż choroba nie może być przyczyną zamykania się na ludzi i wycofywania z życia. Pacjenci powinni jak najczęściej prze-bywać w towarzystwie bliskich, przyjaciół, ludzi, w których obecności czują się dobrze [4, 7, 11].
Usprawnianie wydalania
Usprawnianie wydalania, inaczej irygacja, jest to zabieg mający na celu poprawę jakości życia pacjenta. Polega on na oczyszczeniu jelita grubego z mas kałowych za pomocą wlewu wodnego, co pozwala pośrednio kontrolować oddawa-nie stolca. Z irygacją pacjent powioddawa-nien zapoznać się jeszcze na oddziale, ale szczegółowego instruktażu i dokładnego sposobu wykonywania pacjent uczy się w poradni stomij-nej. Decyzja o chęci wykonywania irygacji powinna być skonsultowana z lekarzem. Irygacja wskazana jest u osób, u których wykonana została kolostomia. Przeciwwskazana jest natomiast u osób z ileostomią, dwiema przepuklinami wokół stomii, ze znacznie zwężoną stomią.
Przy wykonywaniu irygacji pacjent korzysta ze specjalnego irygatora, zakończonego stożkową, elastyczną kaniulą.
Irygacja powinna być wykonywana o stałej porze każ-dego dnia, najlepiej pół godziny lub godzinę po śniadaniu. Aby wyrobić odruch wypróżniania, należy przez okres 3–4 tygodni wykonywać irygację codziennie o tej samej porze. Po upływie 3 tygodni pacjent powinien przerwać zabieg i obserwować pracę jelit. Jeżeli wypróżnienia nie stały się regularne, zaleca się pacjentowi podjęcie kolejnej próby i po-nowne wykonywanie irygacji przez 3–4 tygodnie. Regularne pory wypróżniania udaje się wyrobić u około 50% pacjentów i u tych chorych dalsze wykonywanie irygacji jest zbyteczne. Drugą połowę stanowią osoby, u których pomimo wykony-wania irygacji nie nastąpiła regulacja wypróżnień, dlatego, aby defekacja była regularna, zmuszeni są oni do ciągłego wy-konywania irygacji, zazwyczaj co drugi dzień. Odrębną grupę stanowią pacjenci, którym nieregularne wypróżnienia nie przeszkadzają, a irygację wykonują okazjonalnie, np. przed wyjściem do kina czy do przyjaciół. Irygacja jest najchętniej wykonywana przez osoby aktywne zawodowo lub biorące czynny udział w życiu społecznym lub rodzinnym.
Irygacja, poza wyuczeniem samoistnego odruchu opróż-niania się jelit, ma także inne zalety:
• zmniejsza ilość wydalanych w ciągu doby gazów,
• zmniejsza ilość zużytego sprzętu stomijnego, co stanowi oszczędność zaopatrzenia,
87
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 1 Anna Ławnik. Rehabilitacja pacjentów ze stomią jelitową
• poprawia apetyt, a także pozwala w mniejszym stopniu stosować się do ograniczeń dietetycznych.
Zapewnia także komfort psychiczny i fizyczny, a także pozwala na pełen powrót do normalnego życia [11, 17].
PODSUMOWANIE
Bardzo istotna dla zdrowia pacjentów z wyłonioną stomią je-litową jest kompleksowa rehabilitacja, którą należy rozpocząć już w okresie przedoperacyjnym i kontynuować w sposób ciągły po zabiegu. Należy pamiętać o tym, iż kolejne etapy zdrowienia wymagają odpowiednio dobranej rehabilitacji, która, w równym stopniu powinna być realizowana w sferze fizycznej, biologicznej, psychicznej i społecznej pacjenta.
PIŚMIENNICTWO
1. Ponczek D, Rozwora A. Ocena przystosowania się do życia chorych z ko-lostomią. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2011; 3: 140–148. 2. Michalak S, Cierzniakowska K, Banaszkiewicz Z, Szewczyk MT, Jawień A. Ocena przystosowania się chorych do życia ze stomią jelitową. Pie-lęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2008; 3: 91–98.
3. Cichosz A. Regularne ćwiczenia fizyczne: zdrowie, jakość i styl życia. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 2013; 6: 4–7.
4. Banaszkiewicz Z, Szewczyk MT, Cieżniakowska K, Jawień A. Jakość ży-cia osób ze stomią jelitową. Contemp Oncol (POZN). 2007; 11: 1, 17–25. 5. Krajewska-Kułak E, Sierakowska M, Lewko J, Łukaszuk C. Pacjent
podmiotem troski zespołu terapeutycznego. Wydział Pielęgniarstwa
i Ochrony Zdrowia Akademii Medycznej w Białymstoku. Białystok: 2005: 80–93.
6. Cierzniakowska K, Cwajda-Białasik JT, Szewczyk M, Dopierała L, Bana-szkiewicz Z, Jawień A. Specjalistyczna opieka pielęgniarska nad chorym ze stomią jelitową w świetle badań. Pielęg Chir Angiol. 2008; 2: 39–43. 7. Wiraszka G. Problemy funkcjonowania emocjonalnego chorych ze
stomią wytworzoną z powodu raka jelita grubego w praktyce pielęg-niarskiej. Zdrow Publiczne. 2010; 120(1): 53–57.
8. Krupa B, Trzebiński P. Psychospołeczne aspekty zdrowia i rehabilitacji. Zeszyty Zamojskie- Fizjoterapia. Rok wyd. XIV, 1(35). Zamość, 2012: 63–74.
9. Penar-Zadarko B, Barnaś E, Zadarko E. Postępowanie profilaktyczno rehabilitacyjne podejmowane przez pielęgniarkę u pacjentki chorej ginekologicznie ze stomią. Zdrow Publiczne 2006; 116(4): 595–600. 10. Ciechaniewicz W. Pielęgniarstwo- ćwiczenia. Warszawa: Wydawnictwo
Lekarskie PZWL; 2010.
11. Gacek L, Bączyk G, Skokowska B, Bielawska A, Bernard D, Pyszczorska M, Pieścikowska J. Funkcjonowanie społeczne osób w podeszłym wieku z przetoką jelitową. Pielęg Chir Angiol. 2012; 4: 131–137.
12. Głuszek S. Chirurgia – podręcznik dla studentów wydziałów nauk o zdrowiu. Lublin: Wydawnictwo Czelej; 2008.
13. Tchórzewska H. Rehabilitacja pacjentów z wyłonioną stomią cz. II. Nasza Troska 2003; 4(11).
14. Hill M. Psysical activity and human cancer. Eur J Cancer Prev. 2009; 8: 475–484.
15. Twardak I, Sikorska A, Chybicki M, Lisowska A, Kraińska A. Problemy pielęgnacyjne pacjenta z chorobą nowotworową jelita grubego. Onkol Pol. 2009; 12(4): 150–154.
16. Bazaliński D, Cipora E, Jakima M, Premik A, Zbiegień M. Występowa-nie powikłań dermatologicznych i ich uwarunkowania w grupie osób z definitywną przetoką jelitową. Pielęg Chir Angiol. 2011; 3: 132–139. 17. Bazaliński D, Kózka M, Cipora E. Jak pacjent ze stomią jest
przygoto-wany do samoopieki. Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2008; 1–2: 49–51. 18. Kózka M, Bazaliński D, Jakubowski K, Pudło M. Determinanty funk-cjonowania psychospołecznego osób z przetoką jelitową. Pielęg Chir Angiol. 2010; 4: 123–129.
Rehabilitation of patients with intestinal stoma
Abstract
Introduction and aim. At present, in Poland, a growing tendency is observed in the incidence of diseases of the lower GI
tract. According to estimation data, in Poland, 6,000 stomas are performed annually, and the number of people living with a stoma is about 20,000.
The aim of the study was to present the holistic approach of the nursing staff to rehabilitation of patients after stoma surgery, taking into account the recommended physical exercises and rehabilitation in the sexual and psychosocial spheres.
Description of expertise. Rehabilitation is a process that aims to reduce the mismatch of physical, mental, social and
professional life caused by the disease or the effect of its treatment. It is recommended that patients treated for intestinal diseases, especially due to cancer of the colon, participate in various forms of rehabilitation. Patients treated surgically, who have an artificial anus, should undergo physical rehabilitation which must begin in the pre-surgery period. To ensure the patient’s psychological wellbeing, the nurse should inform and explain to the patient what will be happening to him or her in the subsequent stages of recovery, which will reinforce the sense of security, alleviate tension and negative emotions of the patient. Sexual rehabilitation can take place both in the physical and mental spheres, which depends on the extent and degree of treatment. It is often enough to talk and explain the problems in the presence of a partner and a competent person, such as, a therapist. What is of great importance for the success of the therapy are the feelings and personal propriety of the partner.
Summary. Comprehensive rehabilitation of patients with a stoma should be implemented in the physical, biological,
psychological and social sphere of the patient.
Key words
