zachowanyrn w wyniku specyficznych· regionalnych warunk6w od innych tego typu kopalni w Europie. zniszczonych w duiej mierze wskutek,· przemtnie n.idwiadomej, dzialalnoAci czlowieka
w
ubieglych stweciach, jak: i w wyDiku rozwoju przemyslu. Ob-szar kopalni wynosi okolo 420 ha, gdzie znajdu~e si~okolo 1000 ~b6w glc:bokoAci 1)-8 m i nieustalona jeszcze ostateczme llczba kom6r oraz siec chodni-k6w. W kopalni wydobywano krzemien zwany przez archeolog6w "pasiastym" z powodu jego zewn~zne
go wyihldu. Stanowil on cenny surowiec do wYrobu narzc:dzi, gl6wnie siekier i mlot6w. Narzc:dzia te, droifL wymiany rozchodzi)y sic:
na
teren calej Polski i poza jej obecnymi granicami, na znaczne obszary Europy Srodkowej i . Wschodniej. .LudnoAc zamleszkujt\ca w tym czasie ziemie polskie, kt6rej wiele osad odkryto, zwlaszcza na Zie:" mi Sandomierskiej, zajmowala sic: hodowlll, rol-nictwem oraz lowiectwem. Krzemien wydobywaoy byl sposobem g6rniczym od &odkowego okresu neo-litu (mlodsza· epoka kamienna) do wczesnej epoki brllZu wlt\cznie, tj. w okresie od. okolo 3500 do 1600
lat pne. Podziemia kopalni obejmujt\ szyby. chodniki oraz k6mory i przodki g6rnicze. skt\d wydobywano· krzemien. 0 wysokiej. technice g6rniczej Awiadczy fakt istnienia. r6wniez otwor6w wentylacyjnYch.
S~owiec krzemienny w postaci .oblych bryl, tzw. bul, wydobywano z krzemienionoAnych warstw wa-pienia jurajskiego oskardami-kilofaml kamiennymi (przewawe wykonanymi ze skal krystalicznych) lub z rog6w jelenia. podwatajllc je kllnaml kamlennymi, krzemiennymi •. rogowymi lub drewnianymi. G6rnicy pracowa!i na klc:czkach lub w pozycji leillcej. Miej-sea pracy otwietlano luczywami lub lojowymi ka-gankami. Na Acianach g6rniczych wyrobisk znalezio-no rysunki wykonane luczywem. a wyobrazajllce zdaniem archeolog6w symbole zwillZBne z wierze-Diami 6wczesnych ludzi, magiczne znaki i najpraw-dopodobniej ostrzeienia i wskaz6wki d1a g6rnik6w. Urobek kamienny wyciuano
na
powierzchnic:, gdzie buly krzemienne rozbijano Da pblskich glazach. po czym formowano z nich p6lwytwory siekier. Do-kladne ich obrabianie i szlifowanie odbywalo si~juZ poza terenem kopalni. G6rnicy i krzemieniarze mieszkali prawdopodobnie w cieplejszych porach ro- .
ku w szalasach naterenie kopalni, zaA zimll - w osadach .poloionych w bliZszej lub dalszej odlegloAci poza jej obrc:bem. gdyz na terenie kopalni nie zna-leziono dotychczas Zadnej osady.
Cale pole g6rJ;licze razem z kopalnill jest dziS rezerwatem archeologicznym g6rnictwa prehiStorycz-· nego. Opr6cz wystawy, mieszcZl4cej sic: w pawilonie.
SUMMARY
On the occasion of 25 anniversary. of the Polish People's Republic a scientific session 'has been.
orga-· nized on the flint mine at Krzemionki Opatowsk~e, . on the project to found there an archaeological ·
reser-vation, and on the development of flint mlillng at the Neolithic time. The session was. connected with the opening of an archaeological exhibition arranged in the new pavUllon built at Krzemionki Opatow-skie as a public museum.
The flint fine at Krzemionki Opatowskie was discovered by professor dr J. Samsonowicz in 1922.
The Neollthic mines found to occur at Krzemionki · .Opatowskie and in the neighbourhood area are a monument of .world significance, considerably gteater and, first of all, better preserved than other objects of this type in .EUrope.
blozna tu zwiedzic r6wniez niewielki odcinek ppd-ziemi, do kt6rych prowadZ!4 odpowiednio zabezpie-czone zejAcia w kilku dostc:Pnych szybach. Dojazd do . samego rezerwatu w Krzemionkach, gdzie urq-dzono r6wniei obszerny parking zapewnia doAc dobra szosa z Ostrowca Swic:tokrzyskiego (okolo 7 km), a obsblgc: ruchu turystycznego objlll miejscowy
od-dzial PTTK. .
. Jui przed wojnll, w okresie pocZlitkowych badail archeologicznych, w wyniku dzialalnoAci konserwa-torskiejzabytk6w prehistorycznych wydano wiele zarZlldzeD. ocbronnych i wykupiono z
J;'Nt
prywatnych. cz~AC grunt6w. Po wojnie dokonano dalszej wymiany grunt6w, tak ze dziA prawie caly teren kopalil.. sta-nowillcy rezerwat archeologiczny, jest jednoozemte rezerwatem przyrodniczym wylllczonym spod iOSpo-darki, co sprzyja rozwojowi iutrzymywaniu odpo-wiedniej szaty roslinnej. Warto podkreAlic, ze doZy wklad w zakresie prac konserwatorskich z~ch z . zabezpieczeniem urzlldze6. kopalni jest dzielem
.
w.
T. Zurowskiego, kt6ry zajmowal sic: tymobiek-tem w latach powojennych (1957-1967) z ramienia ZarUldu Muzeum i Ocbron:,. Zabytk6w Mini!Jterstwa Kultury i Sztuki, co znalazlo wyraz w kUku jego publikacJach. . .. . . .
Kopalnia w Krzemionkach Opatowskich. przez wiele lat pozostawata pod opieq r6Znych instytucji, co nie sprzyjalo wlaSciwemu rozwojowi i zagospo-darowaniu tego rodzaju obiektu. Dopiero w 1967 r. rezerwat archeologiczny w Xrzemionkach Opatow-skich stal sic: Oddzialem Panstwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie;
Patistwowe Muzeum Archeologiczne ma szerokie plany udost@nienia zabytkowego obiektu oraz prze-prowadzenia . dalszych naukowych badafl archeolo-gicznych, przy wsp6ludziale r6Znych specjalist6w z innych dziedzin nauki. Plany te, kt6re przedstawil w swym referacle aut~r projektu ciyrektor muzeum prof. dr Z. Rajewski,przewidujll m. in.' odslonic:cie
. czc:Aci kopalti dla zwiedzajllcych, przy odpowiednim zabezpieczeniu tego odslonic:cia od czynnik6w zew-nc:trznych. Tego typu prace Die naruBZII jednak
obec-me
udost@nionych pOdziemnych urut,dzefl kopalni. Badari.ia archeologiczne nie ograniczil sic: tylko do samej kopalni, lecz obejIIU\ bllisze i dalsze okolice Krzemionek w celu odkrycia osad, miejsc poch6wk6w, 6wczesnych tr6del wady i innych Ul'ZIi-dzeD.. Wie1e osad archeologicznych odkryto jui w okollcy, a ·najbardziej znanll z nich. jest osada w Cmielowie tzw. Gawroniec, z bogatym. inwenta-.rzem kultury puchar6w lejkowatych z' mlodszej epoki kamiennej.
PE310MB
no CJIY'l8IO 25 .. JieTHH· nom.CB:oR Hapo~oa Pec-ny6mnm 6bIJIa OPraHH30BaHa HaY'DW-llODYJUlPHaR ceccWl Ha TeIIY' ,lU)eBSHX pa3pa6orox no ~06lJ1!e 1q)e'K-HH B MecTBOCTK Kmeu:emm:-<>nll'l'OBCKHe H
opr8BH3a-:qHH apXeoJIomqecxooo 3aIIOBeJWl8K8, a TaJCB:e Ba Tf!16Y
~05hNH EPeMHJl: B HeoJIHTe. 'Bo BpeKH CeccHH
HaCTY'-IIKJIO ClTKp.bJTHe apxeoJIorJAecKoA BbICnBEH B HOBOX
IIaBHJIbOHe B Kmeu:eHltH-OnaToBCEe. .
., "Kax H3Bec'l'HO, 110pHhIe Bhlpat>o'l'XH B 3'l"OM pajtoHe
6bLlJH OTB:pblTbI npo!l:J. H. CmCOHOBJAeM B 1922 r. Heo.nHTOBbIe pa3pat>o'l'KH B paAoHe KmeMl!BJm-Oua-'l'OBCEe 8BJUUO'l'CH apxeonol'H'leCEHM DaMIlTHHKOM
MH-poBoro 3HaqeaHst, a nOBemAJme H CTe1IeIm COxpaH-. BOOTH OUK IIPeBbIIIl8IO'l' APYl'Ke DaxaTBHlO! STOOO 'l'HJI8
B EBpone.
