drobnycQ, w16lden akty.nolltu (tremolitu)
o.a
kBzt.alt iPilSni (rye. 5). Tego rodzaju budowa slwpien d znie-~tatceriie osOlbniMw aktynolitu tmiemoZllwiajll 0-kreSlende kilts. Sciemnienia swiatia. Jego ~~mk:l
a:alamaWS! ~wiatla 61l Dast~lICe: na = 1,600, ny=1,625, a dw6jtomnoM ny-na=0,025. W ne-frycie tym ~ sll ~sty zoizytu aub diopsydu, lokamie zabarwiaj!l(.'e go '!la ;r6:oowo loobiaro.
Biatezabarwitmde lPQWOduje takZe zylki tremolitu,
wyjq,t-Irowo ubogie
w
FeO, ~t6ry wykls.ztatoolOY jestw
po-stad slupk6w, nieltiedy doM! duZej grubo&ci. Stanowi on mloqszll generacj~. W chodqca w sklad nefrytu
star~ gener,acja tego mineralu twmv.y wl6kna lub igielki,
Obecnoac
d.w6ch Oidmian tremoli'lu w Jorda-IlOWie Iw.IIkazu,Je zatem na mlieano~e charakteruche-micme~ ~rodowiska jego kryatalimcji.
W Jordanowie stwierdzooo r6wnieZ wystljlpowanie aktyDOlitu, kt6ry tworzy stosunkowo duze monomi-nera1ne skupieniB 0 grubo~ci okolo 0,5 m, ~Il Cl' W .eaz1;wie skaly nefrytowej, lecrz. nie majlloo
:Z
IPUl
lbe2p)6red.niego Ikootaiktu.EKSPLOATAClA I WYKORZYSTANIE NEFRYTU
. . . . DOLNOSIu\SlOEGO
RqrLmfary dotychozasowej el$sploa'tacji nef:ry:tu w JordaJllowie SIl stoounkowo male,
jedru!ak
W.zmstajll-re IZalPOtrzebowanie na WYIl'Oby galaaJ,teryjne z neflry-tu WIlIk&uje:na
lronieorioM zwi~kszen.ia jego wy-dIobycia. Ietnieje d~ pmwdopodoOOieDsltwq, Zeil'OZ-Mjaj~a si~ eksploatacja f!eJ."jpeD.tynitu od&lonl w tyro rejo!tie nawe ~ieoi.ell.e!frytu. a moze na-wet i ll'Odingitbw, kit6re pooJobnie jak lOefry'ty B!l ,~ dzo efektownymi kamieniami p6tsz1achetnymi. Wy-niki dotychczasowej eksploatacji wskazuJlI. Ze w Jm;danowie mot!:la uzyskae bloki 0 dlugo§ci 2,5 m,
a grubQ~ci 0,4 m.
A'by grnQZliwic uzyskanie me spQkenych dUZych blok6w
fI:os.u3e
si~ specjaln~ tecbnik~ !Z.lad.ania materliai6w wybuchowych 0 malej de detonacji i ich lJIdst,rmlu. Na~iej .jednak (pOSluguJe si~ od wie-k6w mlanyIXl sposobem, a miOOlowieie mel1xl'dl\kLino-Wll. Polega ona na wbijaniu w szczellny wok6l
bry-11 .n.~ytu Idin6w drewnianyc:h, kt6re pQtem nawil-ia si~ wodll. Ilirewrno p~c:znieje i powoduje ;ramadze-nie skaly. Jeie1i ;ramadze-nie ma 1DI8tura.lnych S21C2eHn, to
Ska-l~ 8~gf;b lD:8IW.ierca si~ ~widrami, wykorzyl!1f;ujq,c
kie-runki
naturalne ciosu, a nast~nie wbija drewnia-ne lWny. Technika fa !/'iaIPe'WiIlia uzySlmnie blok6w DElfl:-ytowych P'O'Lbawionych jakichlrolwiek sp~n.W ostatnich latach przed drugq, wojnll swiatowll skierowano panownie uwag~ na elmpJ.oaita£lj~ &e't!pen-tynit6w i nefryt6w
d<lJnomll\Skicll.
Wydobycie ne.fry-tu zoetalo w tym czasie wyda1mie ~. W 10-mie W Joa:idanowie wydobyty nefryt poddaw.ano ~~ciQwej dbr6bce z'a pomOCIl pi! mechaJni.cznych, prze-ci~te zaA kewuki wysylano w gl~b Niemiec, gdzie wyr,abiano z nich przedmioty jubilerSkie i
gallante-l'Yj!ne.. .
O'beanle
w
Polsce proidukuje si~ z nefrytu: OICtl!ka do pieJjci0llllk6w i wisi'oa.'kiw
!formie kabo62XXlllJw 0 pWdkiej pod<rtaw~e o:raz IPlytki do bransolet, szachy itp. W~jesi.~ go. rrowniei do produkJcji moZ-dD!r!y ll'8lboratoryjIlych (rye. 6). DY9poDJUj/il'C 1laGt piQk-nym surowcem, jakim jest nefryt jordanowski,mo-Zemy Wykony,wae 2: niego wiele 'bardziej albrakcyjlIlych
i :rz6i.nLcowany.ch wyr0b6w, np. sWsujllC zmodyftko-wane azlify ka.boszanowe, fasetikowe, klombiJnarlj~ obu rtych' ~6w itp. Istniejq, wi~ duze ~lwoSci u-a1mkcyjcleniJa asortymentu :wyrob6w IDefrytowych w
Polsoe.
-. Produkcja wyrtllb6w nefrytowyoh ipowmna bye szc:zeg6l!nie rnzwijana, gdyz ceny ich na IfYll:kach ~wJ.atowych ~ wysokie. CeDlI'likii wytw6itmoI
w
Idar Obenrteiln (palatynat, RFN) 7Jru!IIlyCIh praoowni sz1i-fieTskLch, kt6re wybitnie W!plYwa'jll IIl8 uB'llaleniecen ~atowych na wytroby z ka:nieni ~tnych
i. p6lszlaJchetnych oraz bizuterii, pociajll c~ 1 kg drobny.ch okIruch6w surowego nefryltu 0,5 OOI.a:ra USA. . Cana 1 kg nie OibrQbionej bryly nefrytu 0 atrakcY'jnej barwie dochodzi do 120 dol. Ce!nty te wy-kazujll niewielkie tendencje zwyZkowe.
l"acij~e pawiE:kB~nia wydQbycia n~tu w Jor-danowie·· bylolby pr2ed6i~wzi~c.iem ~la.calnym, tym 524
lbamdziej
Ze
nefryt ten jest jednym 2: IOianndknJej-szyCh w swiecie. Zbyt na wyroby z niego bylbyza-~. D<nychaasowa produkcja wyrob6w jubi-lemko-gaLanteryjnych przez Sp6ldzielmE: ,,NefJryt"
i "Skala" w Joroanowie jest st'OI8Ilnkowo mala. Nie zaS!POkaja -narwet zapo1nebowa:nia kmljowegQ.
LITERATURA
1. F i ill C k h L. - Die Stellung der Gabb1'06 unci Serpena't.i.ne Nieder Sohlesiens und ihre Be"lliehUJIl-gen 7JU den Gneisen und Grahitben. JaIh:rb. Plreuss. Geol. L. A. f. d. J8Ihr. 1923, 1-4.
2. F ion c k h L. - Erlate<l'lWlgen IZ. Geo1ogischen
K:arte v. Preusserl. Blatt Zobten (Lief. 210).
Ber-lin, 1928.
3. G awe 1 A. - Nefryt. Wiad. Muzewn Ziemi, 1949, t. IV. 65.
4. G awe I A. - Nefryt z Jordainowa ne Dolnym
SlIlBku.
PIrz. geol., 1957, nr 7:5. He fl Lk: W. - Nefryt z Joroanowa i warunld jego tWOll:Zen:ia siE:. Spraw. z Pas. Kom. NaU'k Mi-ner. O/PAN Krak6w, lipiec - grudz.ien 1966. 6. He if 1 i k W. - Studium
miner.aiogiczno-petro-gralficzoe leuImImvtycznej strefy pruobraionej okdic JOl'Id:aal.owa (Domy Sl~). Pr. miner. 1967, nr 10.
7. He f H k W. - Minieralogija i .gi€l!l:ie2is nie:f.rita iz Jol'daalowa (NiZniaja Siiezija, Pols7a). Zap. WBjesoj. Minieral. Obszcz. 1968, wyp. 1.
8. He f 1 i k W. - MoZliwosci rmalezienias Il'OoWych zlM nefr,}'ltu w akolicach S0b6tki na
IJolnlYm
SlllSku. Prz. geol., 1968, nr 11.9. He fl i k W. - Geneza. minenll6w z leukokra-tYC2l1lej strefy przeobrazeniOlWej olroUc Jordanl()-wa (Do~ SIIlSk). Ibidem, 1972, n.r 4.
10. Heflik W. - Nefry"t. N8iuka dla Wszystkich, 1974, nr 229.
1L Heflilk W. - Szanujmy i chronmy abiekty mi-nem!logiClZlle. Aura, 1975, IlIl' 1.
12. M as la n k i e w i c z K. - Kaanienie
s-machet-ne. Wan:zawa, 1960. .
] 3. P 0 1 a n ski A. - Studia nad mete.rnorfoq for-macji krystaliCZl!lYcb G6:r Sowich. Atdh. mi'Iler., 1954, z. 2.
14. Sachs A. - Der "Wef8stein" der JordansmU-hler Nepbritvormmmens. Zen.tr.alblatt f. Minara-loeie 1902.
15. S'm u l i k 0 w SI k i K. - Uwagi 0
6t.arokrysiba-licrmych formacjech Sudet6w. Rocz. Pol. Tow. GeIc>l., 1951, 21.
16. Smulikowski K., TeJsseyre H. -
Re.gio-lIl'alIIla Geologia Po1ski, t. Ill. Sudety (utwory
pWedt:rrz;eciarz~dowe). Krak6w, 1957.
17. Traube H. - 'Ober Ne.phrit von JordaJnsmUhl din Schle5ien. N. Jb. Min. 1885. B. Ill. 412. 18. T r a u b e H. - O'ber emen neuelIl. Eund von
anstehenden Nephrlt bei Reidhen&tein iJn Schle-sian. N. Jb., 1887, Ref. Ill. 275.
19. T If a u be H. - Die Minerale Sehlesiens. Bres-lau, 1888.
SUMMARY
The paper presents some data coDCel'lll:iog the geol'Ogica1 setting; II.'eSOllIl'Ces, history amd explodta-tioo and use of Lower Silesian nea>hrite depoait as well as physical properties of the nephr.iJte. The nep-hrite deposit occurs in ser,penti.nites in the form of pockets al1lCl veins variable in thiclmess and highly irregular In coume. The nephrite aJOCUmulat:oos are !primarily related to the zones of se.r;pentinite displa-ying tnwes of heavy dynamic and sub&t.alntional al-teratio.ns. The deJ;liOlSd't occurs QIl souJthern slopes of Naslawickie Wzg6rza., about 2 km WNW of Jorda-now. It is exploited in a quany about 3000 m2 in si-ze. The nepbJrite re9()U(t"ces are difficult to estimate acooraJtely but they seem
to
be :raJthe«' small.Ho-wever, it is highly probable that otheil' Ile,pbr.!;te de-posits occur in thLs area. At (pI'esent the author is preparing a detail programme of ne.pbrite prospec .. ting in the Jordan6w area.
Jordan6w nephdte i;s the product of alteration of se.rpentini'iles U!DIder the i,nfluenre cxf iaJdection of poB!--gabbro m~ dch in water vapo1L1", which was the main milnemllizing agent. The nephrite is related to the occurrence of minerals such aB diop&ide, zo:isite, grossular, chrome hycirogro6sulalr, ve9Uvianite, cJino-.zoiEite, prebnite, pumpellylte, desmi!lle, ilrem{)lie, ac-tilnolite, dio.lOIchlore, etc. The nerphrlte depcMSdt was fou.nd by H. 'ltaPJi'be in 1885.
Jordan6w nephrite maoroscQPi.calJ.y is chlla"8cteri-zed by darkgu:een oolour and by various sades of green when jpOlished. Its ha!rldnesiS equ:aJs 6 in Mohs scale.
Increase in exploitation of JordenOw oephrite would be very advantageous from the
pomt
CJIf viewCJIf eooDomy a~ the nephrite js one of the most beau-tiful in the world. The products of the nerphrite sell well and the presetnt production of jeweHer's work of the sta·te Enlterprise "Ska!a" ad; Jord8llloW is re-latively 8IIlall, insufficient even far the intemlBil
mar-ket.
PE310ME
B CTaT&e OIIHcaHhI reon:ormecKoe CTpOewre, 3a-naCDI, <i>H3meCKHe CBoAcTBIi, HCTOPHS pa3pa60TlCH H nyTH HCnOJIh30Bal!HS MeC'l'opo:2':,lIeHHR Heq,pH'l'a B HHlK-ReA CHJIe3HH. Heq,pHT pacnpoC'l'PaHeH B BH,D:,e 0'1'-,lIeJIbHhIX rHe3,l1oo5paSHbIX H :2':HJILHbIX cPoPM pa3Ho:ti:
I\(O~HOCTH cpe,llH 3MeeBHKoB, xapate'l'epH3yK1111HXCSI, KaK
npasHJlo, CHJlbHbIM npe06pa:zeHHeM MHflepaJILHOrO COCTaBa H ,lIHHaMH'l:eCKHMH HapymeHHSlMH. MeCTOpom-AeHHe pacnOJIaraeTCSI Ha IOlltHOM CKJIOHe HaciIa~ B03BbIweHHOCTeA, B 2 IQ[ K 3C3 0'1' MeCTHOCTH Hop-,lIaHyB. Pa3pa6aTbIBaeTCSI KapLepHblM cnoc06oM, DJIO-~~ pa3pa60TOK COCTBBJJHeT otroJIO 3000 loll. 3anaCbI lIecTOpoJK,lIeHHSl AeTaJIbHO He onpe,lleJIeHbI. HMelOTCH npe,llIIOCbIJIKH Ha BbIHBJIeHHe ,lIPyrHX CKOIIJIeHJd.!: STOro
~eHHoro IIOJIe3HOrO HCKonaeMoro. B HaCTO~ee BpeMa:
aBTOp COCTaBmleT npoeKT ~eTaJILHb1X IIOHCKOB He<I>-pHTa B paiioIfe HOp,llaHYB_
He<i>PHT paCCMaTpHBaeMOro MeCTOpOZ,lIeHHH Dpe,ll-CTaBJIHeT npo,llyKT H3MeHepHSI 3MeeBHEOB npH BHe,llpE!-HHH OCHoBHoA MarMbI, o60ra~eHHOA BO~SlHhlll napoM, HBJIHBDIHMCH rJIaBl'.bIM MHHepaJIH3yIOIl(HM q,aETOpOM. Heq,pHT conpoBO:2':,lIaeTCSI TaKHMH IIfHuepaJIaMH Eate: ,l{HODCH,lI, . ~OH3HT, rpoCCYJIHP, xpoMHC'l'bIii rH,llporpoc-CYJIHP, Be3YSHaH, KJIHHO~H3HT, npeHHT, iIYMneJIJIHHHT, )l'eCIlfHH, TpeMOJIHT, aKTHHOJIHT, KJIHHOXJIOP H ,lIP. Ma-KpoCKOnH'l:eCKH Heq,pHT IIPe,llCTaBJI.HeT 'l'eMH03eJIeHYlO nopo,llY, nOCJIe IIOJIH.pOBKH BbI.HBJI.HeT PH~ OTTeHKOB 3TOro ~BeTa. TBep,llocTE> no WEaJIe Mooca - 6. Me-cTopollt,ll'eHHe 6bIJIO OTJqlblTO X. Tpay6e B 1885 r. YBeJIH'ieHHe ,ll'o6E>I"lH HeQ>pwra 5Y;l{eT HeCOMHeHHO peH-Ta5eJIbHoe. TaK KaK B CBH3H C ero KPacHBeAmeA paCKpaCEoA OH nOJIb3YeTCH 150JIbWHIIf cnpoCOM. lOBe -JIHPliDle H nO,ll'eJIO'l:HbIe H3~eJIHSI, BbmyCKaeMDle B Ha-CTO~ee BpeIlfSl apreJIblO "CKaJIa" B r. Hop,llaHYB, He Y,lIOBJIeTBOpmoT IIOTpe6Hocre:ii ,l!;a:!K'e BHYTpeHHero pbIHKa.
