WPŁYWU TECHNOLOGII NA POPRAWĘ ŻYCIA W ŚRÓDMIEŚCIACH
WIELKICH MIAST
Anna Gumińska
Politechnika Śląska, Wydział Architektury, ul. Akademicka 7, 44-100 Gliwice E-mail: anna.guminska@polsl.pl
EXPO 2015 AND NEW HOUSING MILAN IN TERMS OF IMPACT OF TECHNOLOGY TO IMPROVE LIFE IN LARGE CITIES DOWNTOWNS
Abstract
The aim of the research is to present the achievements of technical and technological solutions of the architecture used in the pavilions at EXPO Milan 2015 with particular emphasis on trends in architectural - building, which may have an impact on the improvement of environmental conditions in European downtowns (for example: air purification, energy saving, water and other resources, miniaturization of devices, creative solutions as part of sustainable development). The research method is to confront the selected object exhibition, presenting technologies and main ideas.
The theme of the work is to look for trends and potential for use in revitalization, transformation of existing, historic city centers in Europe. The reasons to undertake research was, inter alia, the impact of technological developments presented at the previous World Exhibitions for the development of building technology and architecture.
The main conclusions are: presented technologies and new technical solutions enrich the architectural development thro-ugh the use of green technologies and energy-efficient, enabling the transformation of the existing urban fabric.
Suggestions for further research: the continued monitoring of trends in the transformation of city centers of European cities, the examination of the effectiveness of new technologies and technical solutions.
Practical application of research: determining the technical possibilities of applying new solutions for the transformation of existing tissue downtown, also in aspects of identity, cultural heritage of places.
Contribution to the further development of the research is to identify trends in the transformation of existing downtown tissue, the scale of possible changes and environmental, energy and social benefits.
Streszczenie
Celem pracy badawczej jest przedstawienie osiągnięć technicznych i technologicznych dotyczących architektury zasto-sowanych w pawilonach na Wystawie Światowej EXPO Mediolan 2015, ze szczególnym uwzględnieniem tendencji ar-chitektoniczno–budowlanych, które mogą mieć wpływ na poprawę stanu środowiska w śródmieściach europejskich (na przykład: oczyszczanie powietrza, oszczędzanie energii, wody i innych zasobów, miniaturyzacja urządzeń, kreatywne roz-wiązania jako element zrównoważonego rozwoju).
Metoda badawcza to skonfrontowanie wybranych obiektów wystawienniczych, przedstawienie zastosowanych technologii i głównych idei.
Przedmiotem pracy jest poszukiwanie trendów i kierunków możliwych do zastosowania podczas rewitalizacji oraz w in-nych przekształceniach istniejących, historyczin-nych śródmieść europejskich. Przesłankami do podjęcia badań był między innymi wpływ osiągnięć technicznych przedstawiany na wcześniejszych Wystawach Światowych na rozwój technologii budowlanej i architektury.
Główne konkluzje: przedstawione technologie i nowe rozwiązania techniczne wzbogacają rozwój architektury poprzez stosowanie ekologicznych, w tym energooszczędnych technologii, umożliwiając tym samym przekształcenia już istniejącej tkanki miejskiej.
Propozycje dalszych badań: dalszy monitoring tendencji w przekształceniach śródmieść miast europejskich, przy badaniu efektywności nowych technologii i rozwiązań technicznych.
Praktyczne zastosowanie badań: określenie możliwości technicznych zastosowania nowych rozwiązań przy przekształce-niach istniejącej tkanki śródmiejskiej, także w aspektach tożsamości oraz dziedzictwa kulturowego miejsca. Wkład w dal-szy rozwój badań to określenie tendencji w przekształceniach istniejącej tkanki śródmiejskiej, skali możliwych zmian i ko-rzyści ekologicznych, energetycznych i społecznych.
Keywords: modern ecological technologies; modern energy-saving technologies; city centers’ transformation
Słowa kluczowe: nowoczesne technologie ekologiczne; nowoczesne technologie energooszczędne; przekształcenia śródmieść
WPROWADZENIE
Pawilony wystawowe, które powstały z okazji Światowej Wystawy EXPO 2015 w Mediolanie, przed-stawiają osiągnięcia techniczne i technologiczne. Mogą być one także wyznacznikami głównych trendów bu-dowlanych i architektonicznych.
Wystawy Światowe organizowane były i są głównie w celu przedstawiania najnowszych osiągnięć technicznych poszczególnych państw (także innych zagadnień, ale w artykule pominięto tematy niezwią-zane z architekturą i budownictwem, oraz z głównym tematem pracy). Pierwsze ważne dla późniejszego rozwoju budownictwa wystawy odbyły się w Europie, gdzie przedstawiano nowe osiągnięcia konstrukcyjne. Przykładami, które miały późniejszy wpływ na kształ-towanie architektury, mogą być obiekty takie, jak pa-ryska Wieża Eiffela z 1889 r. zaprojektowana przez G. Eiffel, M. Koechlin, czy też londyński Pałac Kryszta-łowy J. Paxtona z 1851 r.
Również współczesne Wystawy Światowe kształtują tendencje w projektowaniu architektury i kierunków rozwojowych, np. Expo w Hannoverze w 2000.r. i niemiecki pawilon ekologiczny zaprojekto-wany przez MVRDV.
Tematem opisywanego Expo 2015 było: Fe-eding the Planet. Energy for Life (Żywienie planety. Energia dla życia). Oprócz prezentacji nowych rozwią-zań technicznych i technologicznych w budownictwie i architekturze, prezentowane również były nowe tren-dy zachowań społecznych czy kulturowych, a także na przykład zrównoważony rozwój różnych dziedzin, ale przede wszystkim zagadnienia rolno-spożywcze, dostępność i wykorzystanie żywności, jej produkcja, odpowiedzialne użycie zasobów, warunki klimatyczne, a także wiele innych aspektów z dziedzin nauki i
bizne-su, powiązanych tematycznie z głównymi zagadnienia-mi wystawy.
1. GŁÓWNE TENDENCJE TECHNICZNE I TECHNOLOGICZNE W PAWILONACH WYSTAWOWYCH
W budowie pawilonów wystawowych można rozróżnić następujące tendencje: stosowanie natu-ralnych materiałów budowlanych, często charaktery-stycznych dla danych państw (np. pawilony polski, ja-poński, in.), zaawansowanych technologicznie nowych produktów i technologii (np. pawilony włoski, chiński, szwajcarski), a także uwzględniających poszanowanie środowiska, ekologii i energooszczędności (np. pawi-lony niemiecki, amerykański, koreański, wietnamski, Monako, izraelski, francuski).
2. TENDENCJE: MATERIAŁY I TECHNOLOGIE BUDOWLANE
W strukturze budowy pawilonów zauważyć można często prostotę stosowania i uwidocznienia materiałów budowlanych, a także elementy tradycji bu-downictwa regionalnego lub nawiązania do cech cha-rakterystycznych, reprezentujących ideę bądź symbol danego państwa, sponsora pawilonu. Budynki czę-sto przedstawiają najważniejsze przesłania właścicieli obiektów, tworząc ich wizerunek. Główne tendencje w stosowaniu materiałów i technologii budowlanych są ukierunkowane na poszanowanie środowiska, naturę, energooszczędność i ekologię. Poniżej przedstawiono przykłady repezentujące charakterystyczne tendencje w obiektach występujących na Expo w Mediolanie.
1Autorzy: arch. arch. Piotr Musiałowski, Michał Adamczyk, Stanisław Ignaciuk, Michał Lenczewski i inni. 2 Arch. Daniel Liebskind, Casalgrande Padana, w: http://libeskind.com/work/vanke-pavilion/.
3 Arch. Nemesi, w: http://www.archdaily.com/630901/italy-pavilion-milan-expo-2015-nemesi; http://archirama.muratorplus.pl/architektura/
wloska-pracownia-architektoniczna-zaproponowala-projekt-na-wystawe-milan-expo-2015-bryle-pawilonu-pa,67_3093.html.
2.1. Materiały budowlane
W dużej przewadze wiodącym materiałem uży-tym do budowy pawilonów było drewno. Stosowano je w różny sposób, używając jako materiału konstrukcyj-nego (dźwigary, słupy, ściany konstrukcyjne), osłaniają-cego oraz zdobniczego.
Zastosowano również inne materiały, jak: ce-ramika, beton, szkło. Panele ceramiczne użyte w pa-wilonie chińskim mają właściwości oczyszczające po-wietrze, są samoczyszczące, a także zmieniają kolor, w zależności od ułożenia względem światła2. Nowo-czesny beton zastosowano w pawilonie włoskim. Po-siada on właściwości również oczyszczające powietrze ze związków siarki i pestycydów za pomocą reakcji fotokatalitycznej3. W pawilonie amerykańskim zasto-sowano szklane panele zmieniające kolor jako osłony przeciwsłoneczne.
Główną tendencją w zakresie materiałów bu-dowlanych jest zastosowanie materiałów możliwie mało przetworzonych, naturalnych, nieniszczących środowiska i możliwych do ponownego wykorzystania. Także materiały stosowane w technologiach proeko-logicznych używane są w sposób wykorzystujący ich naturalne właściwości.
2.2. Technologie budowlane
W wielu pawilonach przedstawiono możliwości wykorzystania struktury budowlanej służącej do zrów-noważonego rozwoju środowiska, pozyskiwania energii biologicznej i słonecznej, czy też oczyszczania atmosfe-ry. Wcześniej przedstawiono już beton fotokatalityczny zastosowany w pawilonie włoskim. Biologiczne pozy-skiwanie energii za pomocą glonów, alg wykorzystano w konstrukcji pawilonu przed nowoczesnym marketem spożywczym.4 Szeroko natomiast stosowane są pane-le fotowoltaiczne do pozyskiwania energii słonecznej, często w różnych postaciach - jako nadrukowane na tkaniny, czy też naklejone na szyby itp.
Ryc. 1. Tendencje budowlane pawilonów wystawowych na Expo
2015: drewno, ochrona środowiska naturalnego oraz zieleń (ogro-dy, farmy): 1.1. Pawilon japoński – naturalny materiał (drewno),
tradycyjny sposób połączeń elementów bez gwoździ;
1.2. Pawilon włoski –zastosowanie materiału (technologia betonu)
na elewacji, który oczyszcza powietrze z zanieczyszczeń;
1.3. Pawilon amerykański – farmy pionowe na elewacji z
warzy-wami i owocami; źródło: fot. autorka
Fig. 1. Building trends of exhibition pavilions at the Expo 2015:
wood, environmental protection and green (gardens, farms):
1.1. Japanese pavilion - a natural material (wood), the traditional
way to connect elements without nails; 1.2. Italian pavilion’s
acce-lerate material (concrete technology) on the facade, which cleans the air from pollution; 1.3. American pavilion - vertical farms on
Ryc. 2. Materiał budowlany najczęściej stosowany w konstrukcji,
na elewacji jako dekoracja – drewno: 2.1. Pawilon polski –
zasto-sowanie drewna jako symbolu (skrzynka na jabłka), ozdoby;
2.2. Szczegół elewacji wykończonej sklejką pawilonu KiP; 2.3. Pawilon francuski – drewniana kratownica przestrzenna,
funkcja konstrukcyjna i ozdobna; źródło: fot. autorka
Fig. 2. The building material most commonly used in
construc-tion, on the facade as decoration – wood: 2.1. Polish pavilion
accelerate wood (box of apples) as a symbol, ornaments;
2.2. Detail of the facade of finished plywood, KiP pavilion; 2.3. French pavilion - wooden truss spatial, structural and
decora-tive function; source: photo by the author
Ryc. 3. Inne materiały: 3.1. Pawilon chiński – zastosowanie
cera-micznych, geometrycznych paneli samoczyszczących; 3.2.
Pawi-lon włoski – na elewacji okładzina z oczyszczającego atmosferę betonu; 3.3. Pawilon amerykański – szklane zadaszenie pełniące
rolę żaluzji zmieniających kolor; źródło: fot. autorka
Fig. 3. Other materials: 3.1. Chinese pavilion - use ceramic,
geo-metric panels self-cleaning; 3.2. Italian Pavilion - for the facade
cladding of purifying the atmosphere of concrete; 3.3. American
Pavilion - glass roof to act as shutters changing color; source: photo by the author
Ryc. 4. Pozyskiwanie energii słonecznej i biologicznej przy
pomo-cy konstrukcji pawilonów: 4.1. Pawilon – pergola do pozyskiwania
energii biologicznej; 4.2. Pawilon niemiecki – panele
fotowolta-iczne nadrukowane na „kielichy – drzewa”; 4.3. Pawilon belgijski
– ogniwa fotowoltaiczne przymocowane do szklanych ścian, za-daszenia, również pełniące rolę żaluzji; źródło: fot. autorka
Fig. 4. Acquisition of solar energy and biological with the
con-struction of the pavilions: 4.1. Pavilion - pergola for energy
facili-ties; 4.2. German pavilion - printed on the „cups - tree”
photovol-taic panels; 4.3. Belgian pavilion - photovoltaic cells attached to
the glass walls, canopies, also act as shutters; source: photo by the author
Ciekawym rozwiązaniem architektonicznym jest wykorzystanie w konstrukcji budynku energii pozyski-wanej do prezentacji multimedialnej. Takie zastosowa-nie pokazano w pawilozastosowa-nie Enel.
Zastosowanie architektury wirtualnej, hologra-mów również zmienia postrzeganie przestrzeni archi-tektonicznej. W wielu pawilonach prezentacje przed-stawiano w takiej właśnie formie. Nowe technologie cyfrowe mogą przyczynić się do oszczędności mate-riałów poprzez stosowanie wizualizacji cyfrowych, mul-timedialnych, hologramów zamiast rzeczywistych pre-zentacji, modelów, makiet i fizycznego wystroju wnętrz. Przykładami takimi mogą być: pawilon chińskiej korpo-racji nieruchomości, pawilon malezyjski, pawilon włoski i inne.
2.3. Przyjazne, naturalne środowisko
W wielu pawilonach można zauważyć tenden-cje projektowe nawiązujące do powrotu do natury, odnośników symbolicznych, a nawet poruszania naj-ważniejszych zagadnień zrównoważonego rozwoju czy ochrony środowiska. Przedstawiono w pawilonach między innymi problem ubywającej żywności, wody, a także zniszczeń ekosystemu, np. w postaci ginących pszczół.
Zielone ściany i inne konstrukcje z zielenią za-stosowano w wielu pawilonach. Pełnią one funkcje nie tylko ozdobne, ale przede wszystkim proekologiczne (zwiększają powierzchnię zieloną w mieście), estetycz-ne i użytkowe (jako funkcja zieloestetycz-nej farmy, jedzenie i tlen, oczyszczanie powietrza i żywienie).5
Następnym ważnym kierunkiem stosowanym w architekturze jest recykling, budowanie z odzyska-nych materiałów, wykorzystywanie materiałów po-wtórnie, co może w rezultacie zmniejszyć globalną ilość odpadków. Trend ten jest już stosowany w ar-chitekturze, jednak ze względu na jego ważne cele jest on kontynuowany także w projektach pawilonów wystawowych. Do pawilonów wykorzystujących recy-kling można zaliczyć pawilony Monako, Korei, Argen-tyny, które symbolicznie odnoszą się do powtórnego przetwarzania materiałów. Większość ze zrealizowa-nych pawilonów Expo 2015 przeznaczozrealizowa-nych jest do rozbiórki i ponownego wykorzystania w innych miej-scach, najczęściej w rodzimych państwach, głównie na cele charytatywne.
Ryc. 5. Pozyskiwanie energii słonecznej i jej zastosowanie
w prezentacji multimedialnej, a także oszczędność fizycznych materiałów poprzez zastosowanie w wystroju wnętrz
multimedial-nych prezentacji oraz hologramów: 5.1. Pawilon Enel – elementy
pozyskujące energię - panele fotowoltaiczne; 5.2. Pawilon Enel
– nocna ekspozycja; 5.3. Pawilon chińskiej korporacji - hologram;
źródło: fot. autorka
Fig. 5. Acquisition of solar energy and the use of the multimedia
presentation, as well as savings by the use of real materials in the interior design of multimedia presentation and holograms: 5.1.
Pavilion Enel - acquiring means of energy - photovoltaic panels;
5.2. Pavilion Enel - night exposure; 5.3. Pavilion of Chinese
Ryc. 6. Poszanowanie środowiska, ekologia, tradycja, powrót do natury: 6.1. Pawilon Austrii – elementy natury: zapachy i mikroklimat; 6.2. Szwajcarskie wieże żywnościowe - symboliczne ubywanie żywności oraz wody; 6.3. Pawilon angielski – poruszenie zagadnienia
wymierania pszczół (ul z metalowych migających elementów), naturalna przyroda; źródło: fot. autorka
Fig. 6. Respect for the environment, ecology, tradition, back to nature: 6.1. Austrian pavilion - the elements of nature: the smells and
microclimate; 6.2. Swiss food towers - symbolic depletion of food and water; 6.3. English pavilion - motion blur issues extinction of bees
(an illuminated hive of metal elements), natural wildlife; source: photo by the author
5 Wcześniej stosowano zielone ściany - są one bardzo popularnym rozwiązaniem, zapoczątkowanym w Le Mur Vegetal przez Patricka
Blan-ca w Muzeum Quai Branly w Paryżu (Francja) z 2005 r. (według projektu Jeana Nouvela), który stworzył konstrukcję z płyt PVC oraz polia-midowego filcu zastępującego glebę. Obecnie powstaje dużo zielonych ścian, ogrodów wertykalnych, np. w Katowicach czy Olsztynie.
Ryc. 7. Ogrody w pawilonach: 7.1. Widok pergoli – ogród w konstrukcji nośnej; 7.2. Widok pawilonu USA – piętrowy ogród
poziomy; 7.3. Widok pawilonu USA - ogród pionowy;
źródło: fot. autorka
Fig. 7. Gardens in pavilions: 7.1. View pergolas - garden in the supporting structure; 7.2. View of the US pavilion – multilevel
horizontal garden; 7.3. View of the US pavilion - a vertical garden; source: photo by the author
Ryc. 7.1 Ryc. 7.2
Ryc. 8. Systemy proekologiczne w pawilonach wystawowych: 8.1. Pawilon polski – ogród rekreacyjny z rzeźbami, muzyką i
roślinno-ścią, np. jabłonie na dachu pawilonu; 8.2. Pawilon Monako, recykling kontenerów; 8.3. Pawilon Korei – w elewacji umieszczono
ekspo-zycję dotyczącą różnych postaci recyklingu; źródło: fot. autorka
Fig. 8. Ecological systems in pavilions: 8.1. Polish pavilion - recreational garden with sculptures, music and vegetation for example:
apple trees on the roof of the pavilion; 8.2. Monaco pavilion - recycling containers; 8.3. Korea pavilion - elevation an exposition on the
3. TENDENCJE W ARCHITEKTURZE PAWILONÓW Główne tendencje w architekturze pawilonów na Expo 2015 są kontynuacją dotychczasowych kie-runków budowlanych oraz technologicznych, jednak z pewnymi nowoczesnymi modyfikacjami techniczny-mi. Zgodnie z głównymi założeniami Światowej Wy-stawy Expo Mediolan 2015 pawilony przedstawiają poprzez symbolikę architektury dbałość o środowi-sko, ekologię i energooszczędność. Można zauważyć postęp w rozwoju technologii, które mogą być zasto-sowane także w przekształceniach śródmieść miast, w tym historycznych.
Widoczne jest dążenie do maksymalnego ogra-niczenia wpływu złego i niszczącego oddziaływania, powstawania i eksploatacji budynków, ograniczania zanieczyszczeń środowiska zarówno mieszkalnego, zbudowanego, jak też tego naturalnego bądź przywra-canie go do dobrostanu. Wyraźne są tendencje do po-szanowania i ochrony natury, środowiska już zastane-go. Kierunkiem wiodącym jest szerokie wprowadzenie różnej roślinności zarówno ozdobnej, jak i spożywczej do elementów budynków z wykorzystaniem ich jako dodatkowych miejsc wegetacji roślin, głównie upraw-nych. Powstały fermy żywieniowe jako sposób wpro-wadzenia naturalnego środowiska do środowiska zur-banizowanego. Architektura pawilonów kształtowana jest możliwie z naturalnych surowców (drewno, kamień, zieleń wegetatywna), podlegających jak najszybszemu recyklingowi po wykorzystaniu obiektu. Pawilony służą ukazaniu poprzez zastosowane technologie potrzeby współpracy z naturalnym środowiskiem, powiązania, koegzystencji wszystkich użytkowników planety.
Kształty, formy, użyte materiały pawilonów czę-sto nawiązują swoją symboliką do natury krajów rodzi-mych (pustynia, las, ul, zieleń, ukształtowanie terenu) bądź do symboli, które reklamują (koszyk, skrzynka ja-błek, żagle, tabliczka czekolady, beczka).
Ryc. 9. Tendencje proekologiczne w budynkach: 9.1. Elewacja
z kurtyną wodną pawilonu socjalnego – naturalny klimat, chłodze-nie powietrza; 9.2. Pawilon włoski – wykorzystanie naturalnych
cech obiektu: struktura, technologie, materiały; 9.3. Struktura
pawilonu: żaluzje wentylacyjne, „kielichy – drzewa”: technologia analogiczna do pozyskiwania energii przez drzewo; źródło: fot.
autorka
Fig. 9. Environmental trends in buildings: 9.1. Elevation of the
wa-ter curtain of social pavilion – natural atmosphere, cooling the air;
9.2. Italian pavilion – the use of the natural characteristics of the
object: structure, technologies, materials; 9.3. The structure of the
pavilion: blinds ventilation, “cups-tree”: technology analogous to generate energy by tree; source: photo by the author
Ryc. 10. Formy obiektów: 10.1. Formy podstawowe,
pro-ste – analogia do skrzynki na jabłka, skrzynki z czymś cennym
(pawilon polski); 10.2. Formy
naturalistyczne – analogia do drzewa w formie, konstrukcji, technologii i strukturze budynku
(pawilon włoski); 10.3. Formy
lustrzane – odbicia upraw usytu-owanych u podnóża pawilonów – zwrócenie uwagi na elementy odbijające się w elewacji, a nie na budowę samej elewacji;
źró-dło: fot. autorka
Fig. 10. Forms of objects: 10.1. Basic forms, simple –
analogy to the case of apples, boxes of something valuable
(Polish pavilion); 10.2.
Natu-ralistic forms – an analogy to a tree in the form, construction, technology and the structure of the building (the Italian pavilion);
10.3. Forms of mirror – reflection
of crops located at the foot of the pavilions – to draw attention
to the elements reflected in the facade, not just to construction of elevation; source: photo by
the author Ryc. 10.1
4. MOŻLIWOŚCI KSZTAŁTOWANIA ARCHITEKTU-RY W ŚRÓDMIEŚCIACH WIELKICH MIAST
Ukształtowanie śródmieść w miastach euro-pejskich ze względu na ich miejsce i czas powstania łączą podobne formy struktury tkanki budowlanej. Często są to przestrzenie i obiekty o dużym znaczeniu historycznym i kulturowym, co ma wpływ na zakres wszelkich modernizacji i przekształceń przeprowa-dzanych w tych przestrzeniach. Wspomniane kierunki w kształtowaniu architektury dają szerokie możliwo-ści innego spojrzenia na wymagające odnowy i do-stosowania do współczesnych potrzeb śródmieścia europejskie. Zaprezentowane rozwiązania częściowo mogą umożliwić łatwiejsze i bardziej efektywne do-stosowywanie tych przestrzeni do nowych wymogów technicznych, funkcjonalnych, estetycznych. Ukazane tendencje architektoniczno-budowlane mogą bardzo korzystnie wpłynąć na poprawę stanu środowiska w śródmieściach europejskich. Wskazane techno-logie oczyszczania powietrza, oszczędzania energii, wody i innych zasobów, przy miniaturyzacji urządzeń wykorzystywanych do pozyskiwania ekologicznych źródeł energii, dają możliwość efektywnego zastoso-wania w przekształceniach śródmieść. Jednocześnie przy koniecznych zmianach struktury budowlanej nie naruszają istotnych cech tworzywa urbanistycznego,
w tym estetyki, umożliwiając zachowanie możliwie jak najwięcej elementów dziedzictwa kulturowego tych miejsc.
W centrum Mediolanu w nowych inwestycjach można zauważyć dążenie do podporządkowania się wymogom proekologicznym. Przykładem takim jest re-alizacja wież mieszkalnych „Bosco Verticale” architekta Stefano Boeriego z 2014 roku, z drzewami i roślinno-ścią na balkonach.
Realizacja osiedli mieszkaniowych City Live w pobliżu dzielnicy kongresowej Fiera Milano, w są-siedztwie historycznej dzielnicy Milanese, realizuje wy-mienione wcześniej niektóre proekologiczne tendencje architektoniczne. Stosowane tu są naturalne materiały i technologie, forma budynków nawiązuje do natural-nych miękkich kształtów, ukształtowanie osiedla opar-te jest na tradycyjnym układzie dziedzińca. Pomimo, że są to osiedla jeszcze nie w pełni zamieszkane, to usługi dodatkowe, jak parki, przestrzenie rekreacyjne, place zabaw, wybiegi dla psów, są już udostępnione użytkownikom. Obecne nowe realizacje w Mediolanie potwierdzają słuszność głównych kierunków architek-tonicznych i budowlanych pawilonów wystawowych Expo 2015.
6 Arch. Foster + Partners.
Ryc. 11. Obiekty, pawilony jako symbole: 11.1. Pawilon „0” – nawiązujący do form gór w okolicy; 11.2. Rzeźby na głównym placu –
funkcja symboliczna; 11.3. Pawilon Zjednoczonych Emiratów Arabskich6 – przeniesienie symboliki pustyni w kształt i estetykę
symbo-liczną budynku; źródło: fot. autorka
Fig. 11. Objects, pavilions as symbols: 11.1. Pavilion “0” - referring to the mountains in the area; 11.2. Sculpture in the main square –
the symbolic function; 11.3. The pavilion of the United Arab Emirates – transfer of the symbolism of the desert in the shape and
Ryc. 12. Współczesne osiedla mieszkaniowe w Mediolanie: 12.1. Wieże mieszkalne „Bosco Verticale”, arch. Stefano Boeri,
2014; 12.2. City Life Milan Residential Complex, arch. arch. Zaha
Hadid, Patrik Schumacher, 2014 – zielony skwer; 12.3. CityLife
Milan Residential Complex, plac zabaw dla psów; źródło: fot. autorka
Fig. 12. Modern housing estates in Milan: 12.1. Residential
to-wers “Bosco Verticale” arch. Stefano Boeri; 2014; 12.2. City Life
Milan Residential Complex, arch. Arch. Zaha Hadid, Patrick Schu-macher, 2014 – green square; 12.3. CityLife Milan Residential
Complex, a playground for dogs; source: photo by the author PODSUMOWANIE
Światowe wystawy Expo mają bardzo duże zna-czenie w kształtowaniu tendencji również budowlanych. Na początku organizowanych wystaw były to trendy głównie w technice, budownictwie, sztuce. Expo 2015 dotyczyło głównych problemów ludzkości, związanych z wyżywieniem, rolnictwem, oczywiście także z ochro-ną środowiska. Powiązanie zagadnień dotyczących wyżywienia świata z problemami środowiska, jego ja-kością jest bardzo ważne, problemy te bowiem prze-nikają się. Tak więc kształtowanie środowiska zbudo-wanego jest ważnym elementem w zrównoważonym rozwoju, który wpływa na kształt architektury, także tej już istniejącej, a wymagającej dostosowania do aktual-nych potrzeb użytkowników. Na wystawie Expo 2015 ukazano najnowsze technologie możliwe do zastoso-wania zarówno w nowoczesnym budownictwie, jak i w przekształceniach już istniejącej zabudowy. Przedsta-wiono również konieczność stosowania nowatorskich technologii i materiałów energooszczędnych i proeko-logicznych w zastosowaniu kryteriów zrównoważone-go rozwoju.
LITERATURA
1. Aa.vv. (2015), Feeding the Planet Energy for Life,
Offical catalogue Expo Milano 2015; catalogues, ISBN: 9788891804846, 24Ore Cultura – Electa, Me-diolan. 2. http: //www.archdaily.com/630901/italy-pavilion-milan-expo-2015-nemesi [dostęp: 29.06.2015.]. 3. http: //archirama.muratorplus.pl/architektura/wloska- pracownia-architektoniczna-zaproponowala-projekt- na-wystawe-milan-expo-2015-bryle-pawilonu-pa,67_3093.html [dostęp: 29.06.2015.]. 4. http://libeskind.com/work/vanke-pavilion/ [dostęp: 29.06.2015.].
