Z życia branży
S
S
S
Y
Y
Y
T
T
T
U
U
U
A
A
A
C
C
C
JJ
J
A
A
A
R
R
R
Y
Y
Y
N
N
N
K
K
K
O
O
O
W
W
W
A
A
A
Z
Z
Z
II
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
II
I
A
A
A
K
K
K
A
A
A
W
W
W
E
E
E
U
U
U
R
R
R
O
O
O
P
P
P
II
I
E
E
E
P
PR
P
R
R
Z
ZE
Z
E
ED
D
D
S
ST
S
T
TA
A
AW
W
W
II
I
O
ON
O
N
NA
A
A
N
N
NA
A
A
S
SP
S
P
PO
O
OT
T
TK
K
K
A
A
A
N
NI
N
II
U
U
U
K
K
K
O
O
O
M
M
M
II
I
T
TE
T
E
ET
T
TÓ
Ó
Ó
W
W
W
C
C
C
O
O
O
P
P
P
A
A
A
--
-
C
C
C
O
O
O
G
G
G
E
E
E
C
C
C
A
A
A
W
W
W
B
B
B
R
R
R
U
U
U
K
K
K
S
S
S
E
E
E
LL
L
II
I
mgr Joanna JankowskaIHAR – PIB, Zakład Agronomii Ziemniaka w Jadwisinie, 05-140 Serock e-mail: j.jankowska@ihar.edu.pl
iemniak – cenne warzywo, obok zbóż należy do grupy najważniejszych roślin uprawnych na świecie. Ziemniaki uprawia się niemal we wszystkich krajach świata ze względu na stosunkowo nieduże wymagania glebowe i klimatyczne oraz moż-liwość wszechstronnego użytkowania za-równo do celów konsumpcyjnych, jak i przemysłowych (np. w przemyśle gorzelni-czym, skrobiowym, w przetwórstwie spożyw-czym). Produkcją ziemniaków w świecie zajmują się miliony rolników. Pomimo ciągłej redukcji skali uprawy w Europie w dalszym ciągu jest to gatunek bardzo popularny na naszym kontynencie. W Polsce uprawą ziemniaków zajmuje się jeszcze ponad 600 tysięcy gospodarstw.
Po wstąpieniu Polski do UE polscy produ-cenci mogą uczestniczyć w kreowaniu wize-runku i warunków uprawy ziemniaków w Europie. Wspólnotowe prawodawstwo wy-musiło więc udział polskich rolników w dys-kusjach o poszczególnych sektorach żywno-ściowych (w tym także o ziemniakach). Pro-blemów do omówienia i uzgodnienia jest mnóstwo. Tymi sprawami zajmuje się euro-pejska organizacja Copa-Cogeca zrzeszają-ca krajowe rolnicze związki zawodowe oraz organizacje spółdzielcze. Powstała przez połączenie dwóch komitetów:
● Copa – Komitet Rolniczych Organizacji Związkowych,
● Cogeca – Główny Komitet Spółdzielczości Rolniczej.
Współpraca organizacji trwa od 1962 r., prezentują one sprawy rolników na posie-dzeniach grup roboczych w siedzibie Copa- -Cogeca w Brukseli, a następnie przed Ko-misją Unii Europejskiej. Spotkania grup ro-boczych podzielono na obszary tematyczne, m.in. artykuły spożywcze, bioenergia/bio-technologia, owoce i warzywa, pasze, rolnic-two ekologiczne, ryby, wołowina oraz ziem-niaki.
Główne cele organizacji Copa-Cogeca: ● analiza wszelkich kwestii związanych z rozwojem Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), ● reprezentowanie interesów sektora rolnic-twa jako całości,
● poszukiwanie rozwiązań leżących we wspólnym interesie,
● utrzymywanie i rozwój stosunków z wła-dzami wspólnoty oraz z innymi organizacja-mi przedstawicielskiorganizacja-mi lub partneraorganizacja-mi spo-łecznymi na poziomie europejskim.
Polską branżę ziemniaczaną w Copa- -Cogeca reprezentuje przedstawiciel Sto-warzyszenia Polski Ziemniak z ramienia
organizacji rolniczej – Federacji Branżowych Związków Producentów Rolnych. Spotkania członków grupy roboczej ‘‘ziemniaki” odby-wają się dwa razy do roku: na wiosnę przed zbiorami (prognoza) oraz pod koniec roku po zbiorach ziemniaków (zbiory szacunkowe). W pierwszej części posiedzenia uczestnicy przyjmują porządek obrad i sprawozdanie z poprzedniego posiedzenia, a następnie oma-wia się punkty formalne i członkowie
powiadają swoje opinie na temat zagadnień związanych z ziemniakiem.
Wśród najważniejszych problemów będą-cych przedmiotem dyskusji w dniu 6 grudnia 2011 r. w siedzibie Copa-Cogeca w Brukseli, w którym uczestniczyła autorka artykułu, znalazły się następujące.
Trudny, a zarazem ciekawy temat
włą-czenia ziemniaka do Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku. Do 31 grudnia 2011 r.
istniał tylko jeden system, obejmujący szero-kim zakresem wsparcie producentów ziem-niaków skrobiowych. Problem dopłat do ziemniaków skrobiowych zaczął się już z początkiem 2012 r., a od 2013 (nowy system dopłat do rolnictwa) nie wiadomo, co będzie z dopłatami, i dla sektora ziemniaczanego nie ma nowych propozycji. Powstaje zasad-nicze pytanie branży ziemniaczanej, skąd będzie płynęła pomoc dla producentów ziemniaków jadalnych? Przecież ziemniak jadalny nie powinien należeć do gorszej gru-py, więc dlaczego nie jest objęty dopłatami? Organizacje rolnicze chcą skutecznie bronić praw producentów ziemniaków jadalnych, zwracając szczególną uwagę na to, że po-wierzchnia uprawy ziemniaków z roku na rok spada. Przez niekorzystne ceny produkcja ziemniaków jadalnych stała się nieopłacalna, rolnicy ograniczają areał uprawy na rzecz zbóż. Eksperci są jednomyślni: „trzeba szyb-ko działać, aby ziemniaki jadalne były uwzględnione w WPR”, i proszą o ich uwzględnienie, chcąc utrzymać sytuację rynkową na lepszym poziomie.
Przewodniczący weźmie pod uwagę wnioski grupy i na przełomie grudnia i stycz-nia przygotuje stosowny dokument. Następ-ne spotkanie na ten temat przewidziano na luty 2012 r.
Kolejnym tematem, jaki poruszono pod-czas posiedzenia grupy roboczej, była
Zie-lona Księga w sprawie polityki promocji.
Uznano, że należy uświadamiać konsumen-tom z Unii Europejskiej oraz pozostałych części świata znaczenie jakości, tradycji oraz wartości poszczególnych europejskich pro-duktów rolno-spożywczych. Obecny doku-ment przedstawia sposób działań promocji i informacji dotyczących pochodzenia, jakości i cech produktów. Trudność stanowi obecna formuła aplikacji, którą należy uprościć. Duży
problem stanowią kwestie podatkowe w wy-padku współpracy między państwami.
Po wstępnej analizie grupa podjęła decy-zję o kontynuacji polityki promocyjnej oraz zobowiązała komisję do przygotowania i opublikowania wniosków legislacyjnych.
Fot. 1. Przedstawiciele Unii Europejskiej podczas spotkania grupy roboczej „ziemniaki”. W pierw-szym rzędzie od lewej: Fausto Bosca – UNAPA Włochy, przedstawiciel Instytutu Arvalis – Fran-cja, przedstawiciel Hiszpanii, Joanna Jankowska SPZ Polska, Jesus F. Carrion Recio – APP Por-tugalia, przedstawiciel Francji; w drugim rzędzie od lewej: Antti Lavonen – MTK Finlandia, Yves Begue CN Francja, Martin Mascre UNPT Fran-cja, Carl Detlef – Heiselberg Dania
W następnym punkcie posiedzenia
przy-pomniano ogólne informacje o sytuacji rynkowej ziemniaka w latach 2009 i 2010 w krajach Unii Europejskiej:
● w 2009 r. obserwowano spadek produkcji ziemniaków w UE o 1,3%, ale nastąpił wzrost o 1,4% produkcji światowej. Najwięk-szy udział w produkcji ziemniaków mają kra-je Azji, Afryki i Europy, która kra-jest podzielona na dwa sektory: państwa członkowskie UE 19% i państwa spoza Unii – również 19%. Do grupy największych światowych produ-centów ziemniaków zalicza się Chiny, Indie i Rosję;
● rynek ziemniaka w 2010 r. wyglądał na-stępująco: produkcja sadzeniaków w Europie spadła o 9,6%, wzrósł zaś eksport materiału rozmnożeniowego oraz młodych ziemnia-ków. Import do Europy, głównie z Izraela, wzrósł o 23%, a import z Egiptu spadł o 11,6%.
Przedstawiciele poszczególnych państw zaprezentowali szacunkowo produkcję ziem-niaków i sytuację rynkową w 2011 roku.
We Włoszech, gdzie występują różne
obszary klimatyczne (1 lub 2 zbiory w roku), odnotowano zarówno wzrost, jak i spadek produkcji w zależności od regionu. Spodzie-wane są ograniczenia sprzedaży sadzenia-ków do ok. 10%. Ceny ziemniasadzenia-ków dla kon-sumenta są niezmienne od kilku lat. Cena w 2011 r. wynosiła 1,4 euro/kg, natomiast cena sadzeniaków dla producenta rosła. Propor-cjonalnie ceny w rejonie Apulii, w odróżnie-niu od Sycylii, wynosiły ok. 0,4 euro/kg do maja, a potem spadły do 0,18 euro/kg. W takiej sytuacji produkcja ziemniaków stała się nieopłacalna. Rolnicy zmieniają kierunek, przechodzą na uprawę kukurydzy i rzepaku na biopaliwa.
Przedstawiciel Francji poinformował, że w 2011 r. plony ziemniaków jadalnych wzro-sły do ok. 48,0 t/ha (tj. o ok. 13%) dzięki sprzyjającym warunkom dla rozwoju ziem-niaka, lecz były one gorszej jakości. Ze względu na intensywne opady deszczu bul-wy były duże, ale zdeformowane, co obniża-ło ich jakość handlową. Uprawa na wczesny zbiór zapowiadała się dobrze, lecz rynek został zachwiany przez bakterię Escherichia
coli. Jednak konsumpcja ziemniaków została
utrzymana na stałym poziomie dzięki odpo-wiedniemu marketingowi, tj. reklamie, pro-mocji i niskiej cenie.
Sąsiedzi zza zachodniej granicy –
Niem-cy – są zadowoleni z dobrych plonów, lecz
zaniepokojeni szybkim spadkiem cen ziem-niaków i rosnącymi kosztami produkcji. Ogólna powierzchnia uprawy ziemniaków w Niemczech wzrosła do ok. 259 tys. ha, czyli o 2%. Wyjątkowe warunki pogodowe przy-spieszyły zbiory. Uzyskano plon słabej jako-ści, z przewagą bulw małych i dużą ilością zdeformowanych. Nadmierne opady deszczu przyczyniły się do wystąpienia chorób bakte-ryjnych bulw, pogarszając ich jakość. Ponad-to bulwy zainfekowane bakteriami bardzo źle się przechowują. Ekspertka niemiecka pod-kreśliła, że jest problem z wiarygodnością materiału siewnego.
Belgia w 2011 r. odnotowała spadek
are-ału uprawy ziemniaków jadalnych o 2,3%. Uzyskano średni plon na poziomie 54,6 t/ha, co dało w sumie ok. 4,1 mln ton ziemniaków
– wzrost o 16,5% w porównaniu z rokiem 2010. Jakość materiału rozmnożeniowego oceniono jako dobrą pod względem wystę-powania chorób. O dyskwalifikacjach decy-dowały głównie wady kształtu bulw. Zaob-serwowano problemy z ziemniakami późny-mi ze zbiorów 2011 r. Przewidywane są du-że straty podczas przechowywania, będą wyższe niż w latach poprzednich. Przepro-wadzono ankietę wśród producentów, aby ocenić stan zapasów ziemniaków w prze-chowalniach. Wyniki są zaskakujące, ponie-waż okazało się, że zapasy są znacznie większe niż w roku 2010. Przetwórstwo ziemniaków odbywa się na dużą skalę ze względu na wysoką podaż. Ceny rynkowe ziemniaków spadają bardzo szybko.
W 2012 r. przewiduje się spadek po-wierzchni uprawy ziemniaków, szczególnie jadalnych, z uwagi na brak pomocy z Unii Europejskiej wspierającej tę produkcję oraz dużą konkurencyjność ze strony zbóż.
Na terenie Czech początek roku 2011 był dobry, zebrano wysokie plony, wyższe o 10- -15%. Obecnie trudno oszacować straty w czasie przechowywania oraz ile zostanie do spożycia i dalszej reprodukcji. Wzrasta popyt na ziemniaki importowane z Francji i Nie-miec. Ceny są bardzo niskie, nie rekompen-sują kosztów produkcji i stawiają producen-tów ziemniaków na skraju bankructwa. Od-notowano zainteresowanie rolników produk-cją nasion roślin motylkowatych, na które nastąpił popyt. Czeski ekspert przewiduje, że w 2012 r. powierzchnia uprawy ziemniaków będzie mniejsza.
Holandia odnotowała wysokie plony
ziemniaków jadalnych (54,5 t/ha), pomimo uprawy w trudnych warunkach. Ogólna po-wierzchnia uprawy wyniosła 158 tys. ha. W plonie przeważały bulwy duże z licznymi wadami kształtu. Nastąpił spadek cen do ok. 4-5 euro/dt. W 2010 r. zanotowano rekordo-wy eksport do krajów Afryki Południowej i na Bliski Wschód. Eksport w 2011 r. dotyczył głównie Europy i Syrii.
W Polsce po niskich plonach ziemniaków
w 2010 r. i wysokiej cenie w okresie zimo-wym i wiosennym wzrosło zainteresowanie ich uprawą, co skutkowało wzrostem areału w 2011 r. Powierzchnia uprawy ziemniaków wyniosła 406,4 tys. ha. Zbiory w 2011 r. na-leżały do wysokich – 9,36 mln ton, średni
plon ok. 23 t/ha. Warunki wegetacji sprzyjały gromadzeniu plonu, ale również rozwojowi chorób. Zebrany plon charakteryzował się występowaniem dużych bulw z licznymi de-fektami kształtu i znaczącym porażeniem
chorobami. Obecnie cena rynkowa ziemnia-ków jest bardzo niska dla producenta. Za to korzystne ceny w 2011 roku uzyskali produ-cenci ziemniaków skrobiowych.
Tabela 1
Powierzchnia uprawy oraz zbiory ziemniaków w wybranych państwach Europy w 2011 r.
Państwo Powierzchnia
uprawy (tys. ha) Zbiory (tys. t)
Austria 23 778 Belgia 76* 4195* Czechy 27 786 Dania 42 1386 Finlandia 25 630 Francja 110* 5327* Hiszpania 79 2255 Holandia 158 7297 Niemcy 259 11933 Polska 406** 9361** Portugalia 25 395 Wielka Brytania 109* 26632* * Euro-potato – dane bez sadzeniaków i ziemniaków skrobiowych ** GUS
Źródło: Eurostat, Euro-potato, GUS
Podsumowanie sytuacji sektora ziemniaczanego w Unii Europejskiej:
● nastąpił spadek powierzchni uprawy ziemniaków,
● wyjątkowe warunki pogodowe wpłynęły na wysokie plo-ny,
● na skutek nadmiernych opadów pojawiły się problemy z jakością bulw i chorobami,
● spadły ceny ziemniaków, a wzrosły koszty materiału siewnego,
● wystąpił spadkowy trend spożycia ziemniaków nieprze-tworzonych przy wzroście konsumpcji przetworów ziemnia-czanych,
● niska jakość bulw stwarza problemy z przechowywa-niem plonu,
● przy malejącym zainteresowaniu uprawą ziemniaków wzrasta zainteresowanie uprawą zbóż.
Rok 2011 pod względem poziomu plonowania ziem-niaków uważa się w państwach europejskich za dobry.
Odnotowano najwyższą produkcję w ostatnim dziesięciole-ciu. Uzyskany plon charakteryzował się dużymi bulwami ze znacznym udziałem bulw zdeformowanych. Choroby po-chodzenia grzybowego, występujące na ziemniakach w Polsce i Niemczech, były spowodowane intensywnymi, długotrwałymi opadami deszczu. Plantacje we Francji
zaat-akowała bakteria Escherichia
coli. Istnieje obawa, że
wyjąt-kowo wilgotny okres wegetacji wpłynie na większe straty ziemniaków podczas prze-chowywania. Obecnie nie wiadomo, jaki procent bulw pójdzie na straty oraz ile prze-znaczymy do dalszej produkcji bądź konsumpcji. Powyższa sytuacja może spowodować w okresie zimy i wczesną wio-sną sezonowy wzrost cen ziemniaków, ale generalnie cena będzie znacznie niższa niż w latach poprzednich. Ce-ny kształtują podaż i popyt, jednak cenę na europejskim rynku ziemniaczanym dyktują potentaci ziemniaczani w Eu-ropie, tj. Belgia, Francja, Ho-landia, Niemcy, Wielka Bryta-nia (UE-5). Zbiory w 2011 r. w tych krajach (bez sadzenia-ków i ziemniasadzenia-ków skrobio-wych) wyniosły 26,6 mln ton, średnie plony ukształtowały się na poziomie ok. 49 t/ha, powierzchnia uprawy obej-mowała 541,9 tys. ha.
Reasumując, sytuacja rynkowa sektora ziemniaka w Europie jest niezadowala-jąca. Spadek cen przyczynił
się do spadku powierzchni uprawy ziemniaków. Bardzo trudna sytuacja producentów ziemniaków jadalnych zaist-niała ze względu na brak wsparcia dla nich, gdyż dota-cje unijne dotyczą tylko ziem-niaków skrobiowych. Rolnicy rezygnują z uprawy ziemnia-ków jadalnych na rzecz skro-biowych, w wielu wypadkach zaprzestają uprawy roślin okopowych, decydując się na zboża. Spożycie zbóż w
Eu-ropie i na świecie wzrosło, ceny również utrzymują się na wysokim poziomie. Sytuacja sektora kukurydzy jest bardzo napięta, ponieważ produkcja wynosi 883 mln ton, a kon-sumpcja 861 mln ton. Powyższe czynniki przyczyniają się do zainteresowania rolników uprawą zbóż, dodatkowym atutem są dopłaty unijne otrzymywane przez producentów.
Uprawa ziemniaków wymaga dużych nakładów pienięż-nych, m.in. na specjalistyczny sprzęt, środki ochrony roślin, magazyny do przechowywania oraz na pracę rolnika. Ko-lejny problem stanowi spadek spożycia ziemniaków
świe-żych. W Europie oraz na świecie zaobserwowano wzrost spożycia produktów przetworzonych, tj. chipsów, frytek, suszów. Warto zazna-czyć, że ziemniak pod wzglę-dem znaczenia gospodarcze-go na świecie znajduje się na czwartym miejscu po pszeni-cy, ryżu i kukurydzy.
Wydawnictwo Wieś Jutra
poleca
PRODUKCJA I RYNEK ZIEMNIAKA
pr. zbior. pod redakcją dr. Jacka Chotkowskiego
Cena 50 zł (plus koszty wysyłki). W sprzedaży od kwietnia 2012 roku
e-mail: biurowj@op.pl, tel. (22) 643 82 60
W podręczniku zaprezentowano podstawowe zalecenia nauki odnośnie do poszczególnych problemów produkcji ziemniaków. Wynikają one z prac badawczych i rozwojowych prowadzonych w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin oraz innych placów-kach krajowych i zagranicznych.
W warunkach nowoczesnej gospodarki elementem wyjścio-wym w procesie planowania i organizowania produkcji jest wybór rynków zbytu i nawiązanie kontaktu z odbiorcami. Następnym krokiem jest dobór właściwych odmian do założonych kierunków użytkowania ziemniaków i wymagań docelowych rynków.
W podręczniku przedstawiono zalecenia technologiczne doty-czące:
● uprawy na najwcześniejszy zbiór,
● uprawy ziemniaków jadalnych i przemysłowych,
● metod ochrony plantacji przed chorobami i szkodnikami, ● uprawy metodami ekologicznymi,
● prawidłowego przechowywania.
Książka jest przeznaczona dla producentów ziemniaków różnych kierunków użytkowania, pracow-ników służb doradczych, pracowpracow-ników firm obrotu i przetwórstwa, uczniów i studentów oraz wszyst-kich zainteresowanych problematyką branży ziemniaka.
