Klaster usług logistycznych alternatywą dla centrum logistycznego w obszarze metropolitalnym

FOLIA OECONOMICA 251, 2011

Anna Leder-Pietrzko

KLASTER USŁUG LOGISTYCZNYCH ALTERNATYWĄ

DLA CENTRUM LOGISTYCZNEGO

W OBSZARZE METROPOLITALNYM

WSTĉP

Charakterystyczna dla obszarów metropolitalnych przestrzenna

koncentra-cja przemysłu, handlu, usług i ludzi na niewielkim stosukowo obszarze rodzi

wiele problemów związanych z funkcjonowaniem tych obszarów, ale równieĪ

stwarza duĪo moĪliwoĞci. Kompleksowe, zintegrowane zarządzanie przepływów

na wyznaczonym obszarze pozwala ograniczyü koszty, a takĪe wywołaü efekty

synergiczne w zakresie warunków funkcjonowania firm oraz podnoszenia

jakoĞci Īycia mieszkaĔców obszarów metropolitalnych

.

BranĪa usług logistycznych jest dziedziną bĊdącą w fazie ciągłego rozwoju.

Zmienia siĊ i rozwija pod wpływem wielu czynników. Odkąd gospodarki

przed-siĊbiorstw przeszły na orientacjĊ marketingową od „rynku sprzedawcy” do

„ryn-ku nabywcy”, liczy siĊ nie tylko sam produkt, jego jakoĞü i cena, ale równieĪ

sposób dostawy i obsługa logistyczna. Dotyczy to zarówno dóbr

przemysło-wych, jak i konsumpcyjnych.

Potrzeba specjalizacji i profesjonalnej obsługi klienta w zakresie logistyki

przyczyniła siĊ do rozwoju operatorów logistycznych – przedsiĊbiorstw o

naj-wyĪszym stopniu rozwoju w zakresie usług transportowo-magazynowych,

ofe-rujących pakiety usług. CzĊsto, ze wzglĊdu na niezbĊdne w prowadzeniu

biz-nesu operacje logistyczne, a takĪe z uwagi na technologiĊ przewozu i

przeładun-ku oraz przechowywania towaru, angaĪowane są zasoby i potencjał wiĊcej niĪ

jednego przedsiĊbiorstwa. DuĪe znaczenie w łaĔcuchu dostaw mają centra

lo-gistyczne zlokalizowane na terenie obszarów metropolitalnych.

1 _{T. M a r k o w s k i, T. M a r s z a ł, Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja…,} PAN, Warszawa 2006.

Operatorzy logistyczni w miarĊ rozwoju działalnoĞci zawierają

porozumie-nia strategiczne, dokonują fuzji i przejĊü. Powstają przedsiĊbiorstwa sieciowe,

przez co zmienia siĊ obraz rynku usług logistycznych. Dostrzegamy, Īe

nowo-czesne rozwiązania techniczno-organizacyjne wspomagane systemami

informa-tycznymi stworzyły nowe moĪliwoĞci rozwoju przedsiĊbiorstw Ğwiadczących

usługi logistyczne. Dlatego teĪ firmy produkcyjne i handlowe czĊsto korzystają

z zewnĊtrznych usługodawców w tym zakresie.

Coraz czĊĞciej przedsiĊbiorcy we współudziale z samorządami starają siĊ

wykorzystaü istniejący potencjał w celu pozyskania nowych wartoĞci. Region

łódzki posiada, szeroko rozumiany, potencjał infrastruktury logistycznej, tutaj

znajduje siĊ wiele firm Ğwiadczących usługi logistyczne, a takĪe obiekty

ma-gazynowe pozostałe po dawnych firmach przemysłu włókienniczego. Okres

tran-sformacji gospodarczej nie był łaskawy dla olbrzymich przedsiĊbiorstw z

rozbu-dowanymi magazynami. PrzedsiĊbiorstwa upadły, jednak budynki pozostały.

MoĪliwoĞü odrodzenia siĊ regionu łódzkiego odnajdywana jest w perspektywie

połączenia istniejących zasobów z pojawiającą siĊ infrastrukturą drogową

(autostrady wschód-zachód i północ-południe oraz drogi ekspresowe), kolejową

(modernizacja linii) i lotniczą (rozbudowa lotniska im. Władysława Reymonta).

Usługa logistyczna stanowi szansĊ wzrostu konkurencyjnoĞci

biorstw stanowiąc wartoĞü dodaną do wyrobów i usług. Dlatego teĪ

przedsiĊ-biorstwa chĊtnie wykorzystują działania logistyczne jako nieodzowny atrybut

innowacyjnoĞci. Konieczne są zatem wyspecjalizowane firmy, które, bĊdąc

roz-proszone lub skoncentrowane w centrum logistycznym, ułatwią przedsiĊbiorcom

osiągniĊcie wymaganego poziomu atrakcyjnoĞci dla klientów.

Centrum logistyczne, w którym skupione są wszystkie usługi logistyczne

wydaje siĊ byü najlepszym rozwiązaniem dla przedsiĊbiorców. Warunkiem jego

powstania bĊdzie jednak pozyskanie inwestora, terenów inwestycyjnych i

przy-chylnoĞü lokalnych władz samorządowych.

1. CENTRA LOGISTYCZNE A KLASTRY USŁUG LOGISTYCZNYCH

KompleksowoĞü usług realizowanych przez nowoczesne centra logistyczne

kreujące nowe podejĞcie do obsługi łaĔcuchów dostaw w warunkach ciągle

postĊpującego rozwoju elektronicznego handlu. JednoczeĞnie, mając na uwadze

ciągle zaostrzające siĊ wymogi ochrony Ğrodowiska stanowi zachĊtĊ do rozwoju

tej działalnoĞci

.

Centra logistyczne stanowią odpowiednio zorganizowane wĊzły (platformy)

lub strefy skupiające usługi logistyczne i ich realizatorów, w nich takĪe

2

trują siĊ i krzyĪują kierunki tras i terminali transportowo-magazynowych. Są

równieĪ miejscem, do którego docierają informacje rynkowe. Jest to miejsce

poĪądane przes przedsiĊbiorców, bowiem tylko taki obiekt daje moĪliwoĞü

skorzystania z pełnej gamy usług logistycznych w prawie nieograniczonym

zakresie.

StrukturĊ funkcjonalną centrum logistycznego tworzą trzy podstawowe sfery:

– intermodalny system transportowy;

– wielofunkcyjny system usług logistycznych;

– komputerowo zintegrowany system teleinformatyczny.

Struktury te, tworząc układ przestrzenno-funkcjonalny, stanowią dwa

pod-stawowe rodzaje centrów: zintegrowane (ZCL) – budowane w zwartym układzie

organizacyjno-funkcjonalnym, z reguły w pewnym (czasami doĞü znacznym)

oddaleniu od centrum duĪej aglomeracji miejskiej oraz rozczłonkowane (RCL),

które charakteryzuje siĊ m.in. tym, Īe:

• musi istnieü pewne połączenie w zakresie przepływu informacji

pozwala-jące na centralne zarządzanie przy pomocy odpowiednio zorganizowanych sieci

komputerowych;

• poszczególne funkcje RCL są rozczłonkowane (w postaci monobloków)

poza przeładunkami intermodalnymi (szyna/droga);

• obsługa strumienia materiałów przepływających pomiĊdzy

poszczegól-nymi monoblokami odbywa siĊ z wykorzystaniem specjalizowanego transportu

wewnĊtrznego.

Istotną zaletą rozczłonkowanej struktury centrum logistycznego jest to, Īe

poszczególne monobloki mogą byü usytuowane zarówno na obrzeĪach

aglome-racji miejskiej, jak równieĪ w jej obrĊbie. Natomiast wysokie koszty

specjalizo-wanego transportu wewnĊtrznego dla RCL to jego główna wada.

Zainteresowanie przedsiĊbiorstw centrami logistycznymi jest coraz bardziej

widoczne. Na potwierdzenie tej tezy obecnie przeprowadzane są badania

ankie-towe wĞród wiodących firm w regionie łódzkim. Wyniki tych badaĔ bĊdą

ko-lejnym tematem publikacji. Centra logistyczne odgrywają teĪ róĪną rolĊ w

za-leĪnoĞci od lokalizacji realizowanych funkcji operacyjnych i biznesowych oraz

powiązaĔ mikro- i makroregionalnych oraz miĊdzynarodowych. Do zasadniczych

efektów uzyskiwanych dziĊki rozwiązaniom realizowanym w centrach zalicza siĊ:

• moĪliwoĞü obniĪenia poziomu zapasów w regionalnym / miejskim /

stre-fowym obrocie towarowym;

• polepszenie jakoĞci i terminowoĞci dostaw;

• obniĪeniu kosztów fizycznego przepływu materiałowego;

• podniesienie poziomu obsługi klienta;

• poprawĊ produktywnoĞci przedsiĊbiorstw partnerskich łaĔcucha dostaw

obsługiwanych przez centrum;

• korzystną strukturĊ kosztów operacyjnych wynikającą z efektu skali;

• moĪliwoĞü szybkiego wprowadzenia innowacji i korekt biznesowych

w przypadku wystąpienia perturbacji rynkowych.

Inne zalety związane są z rolą, jaką poszczególne centra logistyczne

odgry-wają w swoim otoczeniu, takie jak:

• tworzenie racjonalnych struktur i form wykorzystania transportu w

re-gionie;

• odciąĪenie infrastruktury komunikacyjnej duĪych miast od znacznej

czĊ-Ğci przewozów, zwłaszcza na duĪe odległoczĊ-Ğci i tranzytowych;

• oferowanie usług outsourcingu logistycznego.

Usługi logistyczne są dla innowacyjnych i konkurencyjnych

przedsiĊ-biorstw gwarancją sukcesu. Najlepiej moĪna by było z nich korzystaü w

wyspe-cjalizowanych i nowoczesnych centrach logistycznych. Od długiego czasu trwa

dyskusja na temat lokalizacji nowych centrów logistycznych w Polsce

. To, czy

powinny powstawaü w Polsce centra logistyczne, rozstrzygniĊto juĪ dawno

temu. Stefan Abt wskazywał przed laty, Īe w Polsce powinno powstaü

przy-najmniej 5 miĊdzynarodowych centrów logistycznych, których lokalizacja

win-na byü uwarunkowawin-na aktualnie istniejącymi lub przewidywanymi korytarzami

transportowymi

. Istota oraz zakres koncentracji i

kompleksowoĞci usług

logi-stycznych, realizowanych przez centra logistyczne poprzez nowoczesne

podej-Ğcie do obsługi łaĔcuchów dostaw, stanowi o róĪnorodnoĞci charakteru tych

centrów.

NaleĪy równieĪ braü pod uwagĊ, Īe centra logistyczne stanowiąc ogniwa

łaĔcuchów dystrybucji o okreĞlonym zasiĊgu, mogą siĊ rozwijaü stopniowo

i początkowo niezaleĪnie od siebie, ale łączone kolejno wiĊzami

informatycz-nymi, organizacyjnymi i funkcjonalnymi stają siĊ z czasem kluczowymi

ele-mentami struktury krajowego systemu logistycznego.

Alternatywą rozproszonych centrów logistycznych są klastry, zapewniające

obsługĊ logistyczną. Firmy Ğwiadczące róĪnorodne usługi logistyczne, są

zloka-lizowane w otoczeniu przedsiĊbiorstw zainteresowanych korzystaniem z ich

oferty. PrzedsiĊbiorcy działając w geograficznej bliskoĞci mają moĪliwoĞü

two-rzenia wiĊzi w celu uzyskania wzajemnego wsparcia własnej działalnoĞci,

po-budzania do innowacyjnoĞci i osiągania korzyĞci tzw. klubowych. DziĊki

ta-kiemu rozwiązaniu przedsiĊbiorcy mają moĪliwoĞü realizacji usług

logistycz-nych przez firmy „z sąsiedztwa”, znane i budzące zaufanie.

Klastry, podobnie jak centra logistyczne, są równieĪ swego rodzaju

inkuba-torami aktywnoĞci w zakresie: transferu nowych technologii logistycznych,

edukacji logistycznej, propagowania nowych idei strategicznego planowania

regionalnego w sferze handlu i transportu, inĪynierii ruchu miejskiego i ochrony

Ğrodowiska.

3 _{W. M a t y s i a k, Centrum logistyczne Modlin – szansa dalej niewykorzystana, „Logistyka”} 2008, nr 1.

4 _{S. A b t, ŁaĔcuchy dostaw a systemy logistyczne, materiały konferencyjne LOGISTICS 2002,} Instytut Logistyki i Magazynowania, PoznaĔ 2002.

Klaster to geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm,

wyspecjali-zowanych dostawców, jednostek Ğwiadczących usługi, firm działających w

po-krewnych sektorach oraz związanych z nimi instytucji (np. uniwersytetów,

jednostek normalizacyjnych i stowarzyszeĔ branĪowych) w poszczególnych

dzie-dzinach konkurujących miĊdzy sobą, ale równieĪ współpracujących. Mogą

pow-staü oddolnie, inicjowane bezpoĞrednio przez tworzące je przedsiĊbiorstwa lub

odgórnie, gdy ich powstanie jest zamiarem realizowanej polityki władz na

poziomie lokalnym, regionalnym, narodowym czy ponadnarodowym

.

Klastry usług logistycznych są w stanie zapewniü spójną funkcjonalnoĞü

tych systemów, ponadto dając moĪliwoĞü korzystania z prawie nieograniczonej

liczby uczestników.

Porównując skład infrastruktury centrów logistycznych, do których zalicza siĊ:

• budynki umoĪliwiające pracĊ wszystkich komórek centrum realizujących

usługi logistyczne,

• magazyny wraz z ich wyposaĪeniem, w tym magazyny specjalistyczne,

takie jak chłodnie czy dla materiałów niebezpiecznych,

• terminale przeładunkowe wraz z wyposaĪeniem (kontenerowe, nadwozia

wymienne) oraz placami manewrowymi i drogami dojazdowymi,

• sieci informatyczne, umoĪliwiające współpracĊ z dostawcami i

odbior-cami, bankami, firmami ubezpieczeniowymi, agencjami celnymi,

• zaplecze hotelowo-gastronomiczne, medyczne, warsztatowe (zwłaszcza

warsztaty samochodów),

moĪna stwierdziü, Īe firmy oferujące usługi logistyczne w obrĊbie klastra,

wy-korzystują taką samą infrastrukturĊ. Jest ona co prawda rozproszona i

rozczłon-kowana na poszczególne podmioty gospodarcze. PrzedsiĊbiorstwa działające

w obrĊbie klastra mają bardziej skomplikowaną strukturĊ niĪ centra logistyczne,

lecz posiadają niewątpliwą przewagĊ nad CL: wykorzystują istniejące zasoby,

łatwo siĊ zmieniają i są elastyczne. Ponadto klastry w porównaniu z CL mają

moĪliwoĞü otrzymania duĪego wsparcia z zewnątrz, wykorzystują istniejące

zasoby, bazują na dotychczasowej współpracy. Dlatego teĪ moĪna stwierdziü, Īe

proces budowy centrum logistycznego „od podstaw” wymaga dłuĪszego czasu

na przygotowanie infrastruktury, pozyskanie terenów inwestycyjnych, spełnienie

wymaganych warunków i jest procesem bardziej kosztownym.

NajwyĪszy stopieĔ rozbudowy organizacyjnej i funkcjonalnej, oferujący

cały pakiet usług logistycznych, takich jak magazynowanie, sortowanie,

prze-ładunek, przewóz, załatwianie formalnoĞci celnych, ubezpieczenie towaru itp.,

realizują miĊdzynarodowe centra logistyczne, charakteryzujące siĊ promieniem

współpracy około 500–800 km, powierzchnią zagospodarowania 100–150 ha,

rozwiniĊtą infrastrukturą logistyczną, pełnym systemem informatycznym, a

5

Īe rozwiniĊtym serwisem usług logistycznych. Leszek Mindur uwaĪa, Īe

róĪ-norodnoĞü i złoĪonoĞü zadaĔ logistycznych związanych z przepływem towarów

i usług stwarza koniecznoĞü ich realizacji w centrach logistycznych

.

Jednocze-Ğnie unowoczeJednocze-Ğnienie i usprawnienie Ğwiadczenia usług logistycznych

przyczy-nia siĊ do wielokrotnych korzyĞci. Klastry usług logistycznych mają tą

przewa-gĊ, Īe dziĊki niewielkim rozmiarom poszczególnych firm, mają moĪliwoĞü

wiĊkszej elastycznoĞci działania i łatwiejszego dostosowania siĊ do potrzeb

ryn-kowych. ZwiĊkszenie zainteresowania zarządzaniem logistycznym

przedsiĊ-biorstw związane jest głównie z moĪliwoĞcią znacznego obniĪenia kosztów

produkcji, poniewaĪ w procesach logistycznych zaangaĪowany jest pokaĨny

kapitał. Jego lepsze wykorzystanie poprzez przyspieszenia przepływu strumieni

towarów sprzyja wzrostowi efektywnoĞci wytwarzanych dóbr i usług. KaĪde,

nawet nieznaczne procentowo zmniejszenie kosztów logistycznych, moĪe

wpły-nąü na powaĪne obniĪenie kosztów produkcji i wzrost dochodu narodowego.

Według L. Mindura, przesłankami racjonalnej lokalizacji CL są: wielkoĞü

prze-wozów poszczególnych gałĊzi transportu, z uwzglĊdnieniem kontenerów;

pun-kty ładunkowe, w tym terminale transportu kombinowanego oraz województwa

posiadające warunki do funkcjonowania centrów.

Regiony te wyróĪniają siĊ wysokim udziałem obrotów miĊdzynarodowych,

w tym towarami drobnicowymi o duĪej wartoĞci dodanej; wysokim

wskaĨni-kiem gĊstoĞci dróg, zapewniającym dogodny dostĊp do sieci komunikacyjnej,

zwłaszcza dróg miĊdzynarodowych; wysokim wskaĨnikiem tendencji

rozwojo-wych. Region łódzki Ğwietnie wpisuje siĊ w te wymagania, biorąc pod uwagĊ

planowane działania związane z poprawą infrastruktury logistycznej oraz

pla-nowane inwestycje.

Centra logistyczne zwykle lokalizowane są w miejscach, gdzie skupiają

siĊ i krzyĪują kierunki oraz połoĪenia dróg tranzytowych. DziałalnoĞü ich

pozwala na koordynacjĊ przepływu surowców, materiałów i wyrobów

goto-wych – przy minimalizacji kosztów tego przepływu. Centra pozwalają

wyko-rzystaü nowoczesne rozwiązania transportowe, organizacyjne i

architektonicz-ne. JednakĪe centra logistyczne wymagają olbrzymich wolnych terenów pod

zabudowĊ inwestycyjną, stworzenia infrastruktury komunikacyjnej, zasobów

ludzkich i zintegrowanej gospodarki ekologicznej. Klastry natomiast stanowią

naturalną formĊ rozwoju przedsiĊbiorczoĞci regionu. BliskoĞü

współpracują-cych i konkurująwspółpracują-cych przedsiĊbiorstw sprawia, Īe mogą one podpisywaü

o wiele korzystniejsze kontrakty. MoĪliwe są teĪ rozwiązania przynoszące

dodatkowe pozytywne rozwiązania dla firm działających w ramach klastra,

w oparciu o powstałe w nich wiĊzi.

6 _{L. M i n d u r, Społeczno-ekonomiczne aspekty tworzenia centrów logistycznych,} „Logis-tyka” 2002, nr 1.

2. USŁUGI LOGISTYCZNE W OBSZARACH METROPOLITALNYCH

Ocena satysfakcji klienta usług logistycznych odbywa siĊ w oparciu o

anali-zy czterech elementów tzw. mieszanka 4C: WartoĞci dla klienta (customer

value

), kosztów nabycia (cost), wygody nabycia (convenianse) i komunikacji

(communinications), otrzymuje siĊ konkretną ocenĊ satysfakcji klienta

.

Z rachunku ekonomicznego wynika, Īe CL są bardziej opłacalne dla

inwe-storów i gospodarki narodowej, niĪ usługi logistyczne Ğwiadczone przez

rozpro-szonych operatorów lub realizowane we własnym zakresie. Koncepcja klastra

usług logistycznych, ma wiele cech wspólnych z CL:

1) moĪliwoĞü wykorzystania istniejących zasobów z kaĪdej dziedziny,

wy-korzystanie relacji i powiązaĔ miĊdzy przedsiĊbiorstwami,

2) stosunkowa łatwoĞü utworzenia sieci za poĞrednictwem nowych bądĨ

funkcjonujących firm okołobiznesowych,

3) geograficzna bliskoĞü (patriotyzm lokalny) stanowią podwaliny do

two-rzenia klastra.

Analizując to zjawisko, moĪna stwierdziü, Īe podstawową usługą na rynku

usług logistycznych wynikającą z potrzeby przemieszczania rzeczy, osób i

ener-gii z miejsca na miejsce, pozostaje nadal usługa transportowa. Kryje ona w sobie

czynnoĞci techniczne oraz organizacyjne. Popyt na usługi transportowe ma

charakter wtórny do popytu na okreĞlone dobra i usługi. Definiując transport

dochodzi siĊ do wniosku, Īe jest to „proces technologiczny wszelkiego

przeno-szenia na odległoĞü”, czyli wiąĪe siĊ z przepływem ładunku i wykonywaniem

operacji oraz czynnoĞci nastĊpujących po sobie w okreĞlonym czasie i

kolejno-Ğci

. Co prawda transport we własnym zakresie nie jest usługą z punktu widzenia

usług logistycznych

, jednak istnieje duĪe prawdopodobieĔstwo, Īe firmy

posia-dające własną bazĊ transportową mogą zmieniü sposób funkcjonowania i

sko-rzystaü z outsourcingu bądĨ wykorzystując swój potencjał – Ğwiadczyü usługi na

zewnątrz.

Logistyka w obszarach metropolitalnych ma koordynowaü przepływ

poto-ków róĪnych rodzajowo i natĊĪeniowo, zorientowanych na podmioty

funkcjonu-jące w obszarach metropolitalnych i ich mieszkaĔców. Działając na tych

ob-szarach podmioty gospodarcze oraz mieszkaĔcy metropolii w konsekwencji

przyczyniają siĊ do rozwoju tych obszarów. SprzĊĪone usługi logistyczne mają

eliminowaü chaos, patologiĊ ruchu i zapobiegaü paraliĪowi transportowemu.

JednakĪe warunki realizacji procesów logistycznych muszą uwzglĊdniaü cele

społeczno-gospodarcze, a co za tym idzie podmioty gospodarcze działając

7 _{A. S z r o m n i k, Marketing terytorialny: miasto i region na rynku, Oficyna Wolter Kluwer} Business, Kraków 2007.

8 _{I. T a r s k i, Ekonomika i organizacja transportu miĊdzynarodowego, PWE, Warszawa 1973.} 9

efektywnie i maksymalizując swój zysk muszą podejmowaü decyzje racjonalnie,

respektując te cele.

Usługi logistyczne stanowią łaĔcuchy i sieci dostaw w okreĞlonej

transfor-macji czasowo-przestrzennej i jakoĞciowej, a z konfiguracji tych systemów

moĪna szczegółowo wyróĪniü zakres logistyki miejskiej jako:

• transport towarowy w metropoliach, transport dostawczy i wywozowy,

• transport tranzytowy towarowy,

• osobowy transport miejski i podmiejski,

• osobowy ruch tranzytowy,

• zaopatrzenie metropolii,

• składowanie i zabezpieczanie dóbr,

• wywóz odpadów i nieczystoĞci.

Działania w wymienionych obszarach stanowią przedmiot rynku usług

logi-stycznych. Na tej podstawie moĪliwy jest rozwój klastra usług logistycznych

w obszarach metropolii.

Logistyka miejska, tworzy podstawy do funkcjonowania klastra, gdyĪ jej

podstawą jest układ celowo zorganizowanych przepływów fizycznych, w skład

których wchodzi:

• infrastruktura transportu (drogi lądowe poszczególnych gałĊzi transportu,

sieci wodociągowe, gazociągowe, ciepłownicze, kanalizacyjne, energetyczne,

drogi wodne Ğródlądowe, morskie, przeprawy promowe, fragmenty dróg

lot-niczych);

• infrastruktura procesów składowania (składy i magazyny róĪnych typów,

centra dystrybucyjne i centra usług logistycznych o róĪnym promieniu

oddzia-ływania w tym takĪe Ğwiadczące usługi dla metropolii, a takĪe komunalne

składowiska odpadów) wraz z technicznym wyposaĪeniem, niezbĊdnym do

realizacji załoĪonych funkcji;

• infrastruktura telekomunikacyjna i infrastruktura przesyłania danych

w metropolii, a wiĊc sieci i wĊzły telekomunikacyjne oraz sieci informatyczne

i ich wĊzły – np. metropolitalne centra superkomputerowo-sieciowe.

JednakĪe, podstawą koncepcji logistyki miejskiej oraz jej sukcesu są ramy

organizacyjno-prawne stworzone przez władze miasta

.

Początki koncepcji klastra siĊgają 1890 r. Alfred Marshall wydał wtedy

dzieło Zasady ekonomiki, w którym pisał m.in. o okrĊgach przemysłowych,

któ-re utoĪsamiał z któ-regionalnymi skupiskami przedsiĊbiorstw tej samej lub pokktó-rew-

pokrew-nej branĪy. Firmy te, zdaniem Marshalla

, czerpały korzyĞci z funkcjonowania

w geograficznej bliskoĞci i wchodzenia w relacje zarówno kooperacyjne, jak

i konfrontacyjne z innymi uczestnikami branĪy. KorzyĞci te wiązały siĊ z

dos-tĊpem do wyspecjalizowanej siły roboczej i pozytywnymi efektami w dziedzinie

10 _{R. B r o l (red.), Ekonomika i zarządzanie miastem, Wydawnictwo AE, Wrocław 2001, s. 173.} 11

komunikacji. Komunikacja pomiĊdzy firmami i przemieszczanie siĊ

pracowni-ków dziĊki bliskoĞci geograficznej pobudzało do innowacji. Na sukces

wpływa-ły równieĪ instytucje wspierające biznes

.

Nie mniej waĪnym w procesie budowania klastra jest wypracowanie

kon-sensusu we współpracy grupy podmiotów działających w ramach klastra.

Pod-mioty oferujące róĪny zakres usług, pomimo bliskoĞci geograficznej funkcjonują

w innych Ğrodowiskach i przyjmują inne priorytety działania. CzĊsto trudno jest

pogodziü konkurujące ze sobą firmy, a jeszcze trudniej sprawiü by ze sobą

kooperowały.

3. WADY I ZALETY KLASTRA

Idea wspierania rozwoju gospodarczego regionów z wykorzystaniem

kla-strów to nowy nurt w teorii i praktyce prowadzenia polityki regionalnej.

Pod-stawową barierą dla rozwoju systemów klastrowych usług logistycznych jest

słaba skłonnoĞü przedsiĊbiorstw do współpracy z innymi instytucjami i

organi-zacjami, w tym z innymi przedsiĊbiorstwami. Przełamanie tej – w

zdecydowa-nym stopniu – mentalnej bariery bĊdzie trudne i czasochłonne. ĝwiadectwem

tego stanu rzeczy jest bardzo ograniczone uczestnictwo przedsiĊbiorców w

sto-warzyszeniach, zrzeszeniach czy organizacjach przedsiĊbiorców zarówno o

cha-rakterze branĪowym, jak regionalnym czy powszechnym. Do innych barier

rozwoju klastra usług logistycznych naleĪą m.in.:

• słabo rozwiniĊta infrastruktura telekomunikacyjna, transportowa, a takĪe

dodatkowe potrzeby rozwoju sieci,

• brak terenów przemysłowych przeznaczonych na nowe inwestycje dla

firm z zewnątrz i wysokie koszty gruntów,

• brak dostĊpu do kapitału, w tym kapitału wysokiego ryzyka, który moĪna

przeznaczyü na wspieranie nowych przedsiĊwziĊü biznesowych,

• niedostosowane zaplecze technologiczne, usługi niedopasowane do

zinte-growanych propozycji zgłoszonych przez grupy firm w klastrze,

• koniecznoĞü dostosowania funkcjonowania usług logistycznych do

istnie-jącej zabudowy,

• izolacja spowodowana brakiem obecnoĞci koncernów

miĊdzynarodo-wych, które są gotowe do aktywnego wpierania procesów wymiany informacji

i wiedzy z poziomu Ğwiatowego do poziomu regionalnego,

• brak wykwalifikowanej siły roboczej oraz brak elastycznoĞci w systemie

edukacji i kształcenia, w celu dostosowania siĊ do nowych potrzeb

przedsiĊ-biorstw,

12 _{M. H o r y n i a, Klastry – panaceum na konkurencyjnoĞü, „Rzeczpospolita” 21 marca} 2008, s. B11.

• piramidalna struktura gospodarcza, w której relacje z podwykonawcami

są prawie wyłącznie dyktowane przez niskie ceny i koszty, tradycyjne sektory

charakteryzujące siĊ duĪym stopniem dojrzałoĞci bez moĪliwoĞci tworzenia

nowej wartoĞci dodanej,

• brak zaufania pomiĊdzy partnerami biznesowymi,

• Ĩle pojmowana kultura konkurencji nie postrzegająca w kooperacji szans

na wspólny rozwój,

• dodatkowe zanieczyszczenie Ğrodowiska w obszarach metropolitalnych,

• brak akceptacji najbliĪszych mieszkaĔców.

JednakĪe klaster usług logistycznych bĊdący pomostem pomiĊdzy

niezaleĪ-nymi usługami logistyczniezaleĪ-nymi a zintegrowanym centrum logistycznym ma

rów-nieĪ zalety. Przede wszystkim dlatego, Īe przedsiĊbiorstwa skupione w klastrze

odnoszą korzyĞci wynikające z faktu, iĪ lepiej jest dla nich działaü razem niĪ

osobno. Wspólne działanie pozwala im osiągnąü wyĪszą konkurencyjnoĞü niĪ

izolacja i działanie w pojedynkĊ. PrzedsiĊbiorstwa z zakresu usług logistycznych

mogą współdziałaü tylko w pewnych obszarach działalnoĞci. Jak wykazują

wy-niki badaĔ, współpraca dotyczy najczĊĞciej badaĔ marketingowych, promocji na

rynkach zagranicznych, szkoleĔ, koordynacji inwestycji publiczno-prywatnych

czy lobbingu na poziomie władz krajowych. Współpraca w ramach klastra moĪe

oznaczaü dla przedsiĊbiorstw:

•

szybszy i lepszy rozwój,

•

wyspecjalizowane i taĔsze czynniki produkcji, w tym pracownicy

i ich wiedza,

•

wiĊkszą zdolnoĞü do innowacji, poprawiając przepływ informacji, wiedzy

i umiejĊtnoĞci zarówno przez kontakty formalne, jak i nieformalne uczestników,

•

współudział w rewitalizacji miasta,

•

wyĪszą produktywnoĞü, efektywnoĞü, skutecznoĞü, przedsiĊbiorczoĞü,

wiĊkszą skutecznoĞü oddziaływania na władze regionalne oraz instytucje

publiczne,

•

moĪliwoĞü rozwoju sieci dróg i linii transportowych,

specjalizacjĊ oferty,

•

bardziej elastyczną organizacjĊ pracy, bliskoĞü miejsca pracy,

•

wspólne wykorzystanie parku maszynowego, sieci transportowych i

ko-munikacyjnych,

•

zwiĊkszoną widocznoĞü (marki, wizerunku),

zmniejszenie kosztów na uzbrajanie terenów,

•

niĪsze koszty inwestycyjne przy wykorzystaniu istniejących zasobów,

współudział w zwiĊkszeniu konkurencyjnoĞci metropolii.

RozwaĪenie wszystkich elementów decydujących o efektywnych

czynni-kach funkcjonowania klastrów doprowadzają do wniosku, Īe klastry są

sym-bolem innowacyjnoĞci. I nie jest tu najwaĪniejsza materia, lecz współpraca

i kapitał ludzki.

Wady klastrów wynikają przede wszystkim z uwarunkowaĔ, mało

plastycz-nych, walorów geograficznych i czynników społecznych. JednakĪe zalety

zwią-zane z dąĪeniem do polepszania struktury przestrzennej, gospodarczej i

społe-cznej niwelują wczeĞniejsze niedoskonałoĞci i są Ĩródłem konkurencyjnoĞci

regionu.

PODSUMOWANIE

Koncepcja klastrowego modelu centrum logistycznego opiera siĊ na

zloka-lizowanym i na wyodrĊbnionym obszarze sieci wzajemnych powiązaĔ

przedsiĊ-biorstw Ğwiadczących usługi logistyczne (dostawców i klientów), instytucji

nau-kowych i edukacyjnych, specjalnych agencji rządowych i tzw. instytucji

po-mostowych, Ğwiadczących usługi techniczne i konsultacyjne oraz instytucji

finansowych i ubezpieczeniowych. Inaczej klastrowe centrum logistyczne to

grupa przedsiĊbiorców zintegrowanych wertykalnie lub horyzontalnie,

działają-cych na rzecz usług logistycznych, magazynów, placów składowych,

powierz-chni biurowych (usługi celne, finansowe, ubezpieczeniowe itp.), usług

towarzy-szących (techniczna obsługa pojazdów, stacje paliw, gastronomia itp.).

Elektro-niczna platforma informacyjno-transakcyjna integruje rozproszone zasoby,

czego uzupełnieniem jest terminal kolejowy, lotnisko i sieü dróg tranzytowych.

Obszary metropolitalne charakteryzuje duĪa moĪliwoĞü wykorzystania

ist-niejących zasobów urbanistycznych bądĨ teĪ tworzenie nowych inwestycji na

terenie miejskim dające moĪliwoĞü powstania klastrowego centrum

logistyczne-go. Klaster usług logistycznych stanowi model przejĞciowy do koncepcji

funk-cjonowania centrum logistycznego.

W obszarach metropolitalnych, w których powstanie centrum logistycznego

zintegrowanego stanowi wyzwanie trudne do pokonania z uwagi na braki

w zasobach inwestycyjnych, infrastrukturalnych, ekologicznych i in., a ponadto

jest kwestią doĞü odległą w czasie, funkcjonowanie klastra jest dobrą

alternaty-wą na rozwiązanie problemów logistycznych, a takĪe metodą wzrostu poziomu

konkurencyjnoĞci zarówno firm, jak teĪ rejonów, na których klastry funkcjonują.

LITERATURA

A b t S., ŁaĔcuchy dostaw a systemy logistyczne, materiały konferencyjne LOGISTICS 2002, Instytut Logistyki i Magazynowania, PoznaĔ 2002.

B r o l R (red.), Ekonomika i zarządzanie miastem, Wydawnictwo AE, Wrocław 2001. C i e s i e l s k i M. (red.), Rynek usług logistycznych, Difin, Warszawa 2005.

H o r y n i a M., Klastry – panaceum na konkurencyjnoĞü, „Rzeczpospolita”, 21 marca 2008, s. B11.

K o r z e Ĕ Z., Centra logistyczne w Polsce, „Logistyka” 2001, nr 3.

M a r k o w s k i T., M a r s z a ł T., Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja…, PAN, Warszawa 2006.

M a r s h a l l A., Zasady ekonomiki, Warszawa 1925.

M a t y s i a k W., Centrum logistyczne Modlin – szansa dalej niewykorzystana, „Logistyka” 2008, nr 1.

M i n d u r L., Społeczno-ekonomiczne aspekty tworzenia centrów logistycznych, „Logistyka” 2002, nr 1.

P o r t e r M. E., Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001.

P o r t e r M. E., Konkurencyjna przewaga narodów, PWE, Warszawa 1990.

S z r o m n i k A., Marketing terytorialny: miasto i region na rynku, Oficyna Wolter Kluwer Business, Kraków 2007.

S z u l t k a S. (red.), Klastry. Innowacyjne wyzwanie dla Polski, Instytut BadaĔ nad Gospodarką Rynkową, GdaĔsk 2004.

T a r s k i I., Ekonomika i organizacja transportu miĊdzynarodowego, PWE, Warszawa 1973.

Anna Leder-Pietrzko

Logistic clusters alternative to a logistic center in the metropolitan area

The article is the analysis of possibility of functioning as alternative form the cluster of lo-gistic services to lolo-gistic centre in metropolitan area.

It existence in present study was showed was on chance the cluster of logistic services, using existing already economic potential, beside logistic centre. Introduce conditions, in which the stamps album of logistic services takes over the task of logistic centre. Firm participating in logistic chain as link cluster’s, they can assure full range testified services. It advantages then the competitiveness and the innovation on market of logistic services in region.