R ecenzje
187
D alej katalog zaw iera w ykaż eksponow anych skrzyń okutych żelazem , pocho dzących z Europy (od X IV w .), różnego rodzaju ciekaw e eksponaty łączące się z żelazem (np. fragm ent m eteorytu, próbki rud, żelazny in stru m ent z K onga itp.) oraz przedm ioty k u lto w e w ykon ane z żelaza. O bszerny dział stanow ią żelazne •części uzbrojenia, pochodzące zarówno z Europy, jak i A zji (m.in. m iecze japońskie i krisy m alajskie) oraz A fryki, a także n iek tóre przedm ioty żelazne, pochodzące z okresu obu w ojen św iatow ych (np. żelazne m onety z Polski i Albanii).
Ponadto w ystaw a obejm ow ała akcesoria m yśliw sk ie oraz daw ne druki d o ty czące przeróbki żelaza, poczynając od De re m etallica A gricoli [(<1556 r.), oraz dzieła sztuki, dawne i w spółczesne, zw iązane -w jakiś sposób z żelazem.
K atalog kończy się bibliografią źródeł cytow anych w tek ście oraz k ilk om a ogól n ym i fotografiam i w ystaw y.
W opisie eksponatów zam ieszczono — obok nazw y przedm iotu — jego pochodzę^ nie i datowanie, m ateriał, w ym iary, n azw ę m uzeum , z którego okaz został w yp o życzony, oraz — dla w spółczesnych nam dzieł sztuki — nazw isko w ykon aw cy. D la niektórych zabytków dołączono krótkie opracowanie oraz bibliografię.
Pow ażną zaletą tego starannie opracowanego katalogu jest farm a zewnętrzna: św ietn e ilustracje i papier w ysokiej jakości.
Katalog w ystaw y w Houston pow inien zwrócić uw agę w szystk ich zainteresow a n ych historią techniki i m uzealnictw em technicznym . N ie tylko stanow i on bow iem w zór sposobu opracowania, lecz także zwraca uwagę n a n ow e m ożliw ości m uzeum technicznego, polegające na w yeksponow aniu piękna form y przedm iotów — n aw et użytkow ych — z m etalu. Jest to rów nocześnie n o w y sposób oddziaływania n a roz w ój kultury technicznej, co m a szczególnie duże — choć dotąd nied ocenion e — znaczenie dla naszego przem ysłu.
J e rzy P ia sk o w sk i
N O T A T K I B I B L I O G R A F I C Z N E
R. J. F o t b e s, Bergbau, S tein b ru ch tä tig k e it und H ü tten w esen . W pracy zbio row ej: Archaeologia H om erica. T. 2. G öttingen 1967, ss. K l—K43.
W serii trzech tom ów poświęconych dziełu Homera, przygotow anych przez N ie m iecki In stytu t A rcheologiczny, znalazł się rozdział p ośw ięcony dawnej technice, a ściślej górnictw u i hutnictw u oraz obróbce kamienia. Rozdział ten opracował prof. R. J. Forbeś, autor w ielu obszernych prac z zakresu techn iki sta ro ży tn o ści1.
N a w stęp ie rozdziału om ówiono początki obróbki m etali rodzim ych w późnej fazie neolitu oraz początki obróbki kam ienia dla celów budowlanych, a n astępn ie prof. Forbes przedstaw ił w ystęp ow an ie rud m etali, obsydianu, siarki, szm erglu, w ęgla brunatnego oraz kam ieni szlachetnych n a obszarze Morza E gejskiego i w Azji' M niejszej, W stępną część kończą ogólne w iadom ości o technice w ytop u m etali.
N astępnie om ówiono w szystk ie zaw arte w poem acie Homera w zm ianki doty czące m etali i ich stopów : złota i elektronu, srebra i ołow iu, m iedzi i brązu, cyny i żelaza. Brąz jako surow iec do w yrobu broni w spom niany jest tam aż 350 razy, złoto — 32, żelazo — 21 i cyna — 3 razy. .Ponadto /też drogi rozpow szechniania m e ta li w rejonie Morza Śródziem nego, a w końcu om ówiono m etody przeróbki m etali. Prof. Forbes opiera się głów n ie ,na źródłach pisanych, n iek ied y jednak pow ołuje
1 Por. recenzje i notatki o pracach prof. Forbesa w nraoh 1/1958 (s. 175), 2/1058 (s. ,314), 3—4/1960 (s. 438) i 1/196-4 (s. 88) „K wartalnika”.
188
R ecenzjesię n a analizy dawnych stopów; w zm ianki te są bardzo n ieliczn e i w skazują, jak bardzo m ała jest ilość tego rodzaju badań.
Cennym uzupełnieniem pracy jest słow nik .greckich wyrażeń zw iązanych z jej tem atem , zaw ierający 97 haseł.
J. P.
TRZY NOWOŚCI ANGIELSKIEJ B IB L IO T E K I M Y Ś L I PED AGOG ICZNEJ Cyril W i n n , M aurice L. J a c k s , A risto tle. His Thought and its R elevan ce
Today. M ethuen, London 1967, ss. 128, ilustr. 4.
M. R. H e a f f o r d , P estalozzi. His Thought and its R elevan ce Today. M ethuen, London 1967, ss. 112, ilustr. 1.
M. V. C. J e f f r e y s , John L ocke: P roph et o j Com m on Sense. His Thought
and its R elevan ce Today. M ethuen, London 1967, ss. 128.
W serii The L ib ra ry of E ducational Thought prowadzonej przez C. H. D obin- sona, która św ieżo, atrakcyjnie i pożytecznie popularyzuje historię m yśli peda gogicznej, ukazały się w ubiegłym roku trzy książki: A ry sto te le s, P estalozzi, John
Locke, w szystk ie zestaw iające ich poglądy z m yślą w spółczesną; stąd jednakowo
brzm iący podtytuł tych książek.
Może najbardziej interesująca pierw sza praca w ychodzi od ogólnej charaktery styki um ysłow ości A rystotelesa, która obejm ow ała całość ów czesnej w iedzy lu d z kiej. W yróżniał szczególnie A rystoteles w iedzę biologiczną i stw orzył podstaw y etyk i. D latego też jego poglądy pedagogiczne b yły o w iele bardziej racjonalne, n iż poglądy jego m entora — Platona. Są one jednak bardzo rozproszone w pism ach A rystotelesa, a tym samym o w iele trudniej dostępne.
Om awiana książka, dzieło dwóch autorów zasłużonych na polu pedagogiki, obu przy tym kom petentnych w sprawach w ykładu filozofii A rystotelesa, zbiera i przed staw ia jego poglądy na edukację w lapidarnych tłum aczeniach i niecodziennym ze staw ien iu ze w spółczesnym i pojęciam i z tej dzisdiziny, pojęciam i ogólnie przyjęty m i ale, być może, w łaśn ie tym bardziej problem atycznym i.
K siążkę H eafforda otwiera życiorys Pestalozziego, w którym podkre ślono rolę w szystkich tych czynników, które m iały w p ływ na rozwój jego poglą dów. Przedstawiono także historię jego in stytu tów kształcenia. N astępnie autor w sposób system atyczny prezentuje najw ażniejsze pedagogiczne poglądy P esta- lozziego: poczynając od analizy różnych aspektów jego M etody, przechodzi dalej do rozważań nad pew nym i cechami teorii Pestalozziego, m ającym i szczególne znacze n ie — nad jego poglądami na dyscyplinę, na rolę n auczycieli i rodziców, na k ształcenie ogólne i zawodowe.
Poglądy Locke’a na edukację m iały w ielk i w p ły w zarówno w A nglii, jak za granicą. Cetlem k siążk i Jeffreyisa jest p rzedstaw ienie ich w kontekście jego m yśli filozoficznej, poniew aż Locke jako filozof w łaśn ie zdobył sobie trw a łe m iejsce w h i storii. Pew ną uwagę pośw ięca się rów nież zw iązkom Locke’a z „przebiegłym ” politykiem lordem Shaftesbury, bez którego kariera Locke’a potoczyłaby się zu peł n ie inaczej. Autorem książki jest em erytow any profesor pedagogiki uniw ersytetu w Birm ingham , w ładający pełnym uroku stylem wykładu.
John P l a m e n a t z , M an and S ociety. T. 1: M achiavelli through Rousseau. T. 2: B entham through M arx. M oG raw -H ill, N ew York 1963, ss. 480 + 408.
A utor stara się zanalizować „wyobrażenia człow ieka cyw ilizacji zachodniej o sam ym sobie i swoim środowisku społecznym ”. Poddaje badaniu założenia i po glądy w ybitnych teoretyków m yśli politycznej i społecznej od M achiavellego do M
