Sesja naukowa "Społeczne uwarunkowania instytucjonalne życia literackiego"

Staniszewski, Andrzej

Sesja naukowa "Społeczne

uwarunkowania instytucjonalne

życia literackiego"

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 2, 335-337

A ndrzej Staniszewski

SESJA NAUKOWA „SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA

INSTYTUCJONALNE ŻYCIA LITERACKIEGO”

W dniach 24—26 listopada 1977 ro k u odbyła się w Olsztynie zorganizow a­ na przez I n s ty tu t B ad ań L iterack ich PA N w* W arszaw ie i Wyższą Szkołę P e ­ dagogiczną w Olsztynie ogólnopolska sesja n au k o w a pośw ięcona „Społecznym u w aru n k o w an io m in sty tu cjo n aln y m życia literack ieg o ” . Było to trad y c y jn e coroczne spotkanie ośrodków n au k o w y ch z całego k ra ju , realizu jący ch problem węzłow y w g rupie tem aty czn ej IX — życie literackie.

B ogaty trzy d n io w y p ro g ra m sesji (24 refera ty ) p otw ierdził to, co od k ilk u ­ n astu la t o b serw u jem y w dziedzinie b ad ań nad życiem literack im , że do p e ł­ nej n o b ilitacji te j dyscypliny, tra k to w a n e j często w ym iennie z „socjologią lite r a tu r y ” i „ k u ltu rą lite ra c k ą ” jeszcze daleko. Sesja dowiodła przed e w szyst­ kim b ra k u in te g ra cji poszczególnych zespołów badaw czych, w p raw d zie re a li­ zujących podobny prog ram , ale b azujących na o dm iennym m ate ria le do-wodo- wym. Uw idoczniła się w y ra źn a różnica w w y stą p ien ia ch prof. S te fan a Żół­ kiew skiego i jego w spółpracow ników z In s ty tu tu B ad ań L iterackich, r e f e r a ­ tac h przeteoretyzow anych, obracający ch się w k rę g u bogatej lite r a tu r y spe­ cjalistycznej (głównie zachodniej), a np. p rzed staw icielam i In s ty tu tu Książki i C zytelnictw a z W arszaw y, ro z p atru jąc y ch złożoną p ro b lem a ty k ę procesów k o m u nikacji i o dbioru literack ieg o w k o n k re tn y c h w a ru n k a c h rzeczyw istości i h isto rii polskiej. W ystąpienia badaczy z pozostałych ośrodków akadem ickich: K rak o w a, W rocław ia i O lsztyna p otw ierdziły te n rozrzut m etodologiczny i t e ­ m atyczny.

W pierw szym dniu wygłoszono n astęp u jące re fera ty : S tefan Żółkiew ski — I n s ty tu t B adań L iterack ich — Uwagi o badaniu fu n kcjo n o w a n ia k u ltu r y lite­

rackiej; M arian S tępień — U n iw e rsy te t Jag ielloński — B adanie życia litera­ ckiego jako k r y ty k a w spółczesnej k u ltu r y literackiej (z pow odu nieobecności

p re le g en ta re f e r a t został przed staw io n y przez prof. Żółkiewskiego), M aryla H opfinger — I n s ty tu t B ad ań L ite rac k ich — K o m u n ik a cja film o w a lat X X

i X X X - t y c h w Polsce w obec tra d ycji k u ltu r y literackiej; J a n u sz Lalew icz —

I n s ty tu t B adań L iterack ich — Społeczny k o n te k s t f a k t u literackiego i fu n k c je

lite ra tu ry ; K rzysztof D m itru k — I n s ty tu t B ad ań L ite rac k ich — Kom xtnikacja literacka a in stytu cja publiczności. Te w yró żn iające się w y s tą p ien ia zasy g n a­

lizow ały ciekaw e zjaw iska, m ianow icie potw ierdziły, jak daleko p o sunęły się bad an ia n a d socjologią przek azu i jego u w a ru n k o w a n io m w k o n k re tn y c h śro ­ dow iskach od czasu, g d y prof. Żółkiew ski jako p ierw szy w Polsce zapoczątko­ w ał tego ty p u zaintereso w an ia socjologiczno-historyczno-literackie. W d rugim i trzecim dniu sesji wygłoszono re fera ty , k tó ry ch w arto ść n a u k o w a polegała

3 3 6 Kronika n a u k o w a

głów nie na tym , że p o kazyw ały m etodologię b ad ań życia literackiego i k o m u ­ n ik acji literackiej, opisyw ały poetykę odbioru, k tó rą m ożem y doraźnie w y k o ­ rzystać bez w zględu na u w a ru n k o w a n ia tery to rialn e. W ystąpienia te możemy pogrupow ać w edług określonych zagadnień tem atycznych.

— zain teresow ania i poziom czytelników (Janusz A nkudow icz — In sty tu t K siążki i C zytelnictw a, B iblioteka N arodow a — Teoretyc zne i m etodologiczne

p ro b lem y e m p irycz n ych badań czytelnictw a; A n d rzej R o b ert Z ieliński — I n ­

sty tu t K siążki i C zytelnictw a, B iblioteka N arodow a — Z badań nad k o m p e te n ­

cjami c zyteln ic zy m i odbiorców; M a re k Z aleski — In sty tu t B adań L iterack ich —

0 a w a n g a rd o w y m fakcie literackim).

— cezura czasowa i w yraźnie zarysow ane środow isko (Janusz K ostecki — I n s ty tu t K siążki i C zytelnictw a, B iblioteka N arodow a — C h a ra k te r ys ty k a w y ­

branych społecznych sytuacji k o m u n ika c ji czytelniczych w p olskie j k u ltu rz e czytelniczej II p ołow y X X w iek u ; S tan isław S iekierski — I n s ty tu t Książki

1 C zytelnictw a, B iblioteka N arodow a — F u n kc ja zakładu pracy w k szta łto w a ­

niu uczestn ictw a kulturalnego m ło d zieży ze szczególnym u w zg lęd n ie n iem książki. N a przykła d zie zakładów pracy aglomeracji w arszaw skiej; W itold

A dam iec — In s ty tu t K siążki i C zytelnictw a, B iblioteka N arodow a — W a ru n k i

u pow szechnienia czyteln ictw a na w si m ię d z y w o je n n e j p rzez k ó łk a rolnicze i z w ią zk i m ło d zieży w św ietle p a m iętn ikó w ; J e rz y P ilch — U n iw e rsy te t J a ­

gielloński — P ro b lem y m etodologiczne badania życia literackiego okresu k o n ­

spiracji w czasie II w o jn y światowej).

— te ry to ria ln e zróżnicow anie tem a ty k i (E d w ard P o lanow ski — Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie — P r o b lem a ty k a badań nad ż y c ie m lite­

ra c k im ośrodków prow incjonalnych; T adeusz Zienkiew icz — Wyższa Szkoła

P edagogiczna w Olsztynie — Prasa M azur (1842— 1939) w procesie k o m u n ik a ­

cji literackiej. Z zagadnień p o lity k i literackiej pism ; J a n in a Szym ańska —

U n iw e rsy te t W arszaw ski — K u ltu r a i literatura dla ludu. N a podstaw ie

m ateriałów zeb ra n ych do „Kroniki życia literackiego W a rs za w y w 1880”).

— tem a ty k a szkolna i u n iw ersy teck a (W ładysław D ynak, A le k sa n d er W it L ab u d a — U n iw e rsy te t W rocław ski — S zk o ln a k u ltu ra literacka w okresie

zaborów. Rozważania źródłoznaw cze; W ładysław D y n ak — U n iw e rsy te t W ro­

cław ski — Ś w ia d ec tw a i reg u ły odbioru г о szkolnej lek tu rze literackiej. Na

m ateriale tzw . „ b r yk ó w ” z lat 1897— 1 9 3 9 ; J a n Polakow ski, Zenon U ry g a —

Wyższa Szkoła Pedagogiczna w K rak o w ie — P ro b lem y m etodologiczne d y d a k ­

ty c zn y ch badań nad ko m u n ika c ją literacką).

— g a tu n k i literackie, specyficzne in icjaty w y w ydaw nicze, perio d y k i (Jan K arw o w sk i — In s ty tu t K siążki i C zytelnictw a, B iblioteka N arodow a — Z ba­

dań nad r z e c z y w is ty m i fu n k c ja m i społecznym i serii w y d a w n ic z e j „Druga w o j­ na św ia to w a ”. Zarys koncepcji; Eugeniusz K loc — In s ty tu t K siążki i C zytel­

nictw a, B iblioteka N arodow a — S ty le czytania odbiorców w spółczesnej pol­

skiej powieści kry m in a ln e j; O skar S tan isław C zarnik — I n s ty tu t B ad ań L ite­

rackich — Proza arty styc zn a a prasa codzienna. Uwagi historyczne i rozw a­

żania o m etodzie badań; P io tr K ow alski — U n iw e rsy te t W rocław ski — M ię­ d zy historycznością a „romansem”; M agdalena L u b elsk a — U n iw e rsy te t J a ­

gielloński — Sposoby le k tu r y „Generała Bar cza*3; Zbigniew B a u er — U n iw e r­ sy te t Jag ielloński — Treści id eo w o -ku ltu ra ln e w m agazynie ilustrow anym .

Kronika n a u k o w a 3 3 7

Sesja olsztyńska w ykazała niezbicie, że jeszcze chyba n ig d y b adania czy­ telnicze nie stały ta k blisko n a u k i o lite ratu rz e, socjologii, psychologii, n au k i 0 książce. W spólny przed m io t b adań oraz możliwość odw ołań teoretycznych 1 m etodologicznych zbliżają te dziedziny. B yła to p rezen tacja s ta n u b a d ań n a d w spółczesnym życiem literackim , tak że w odniesieniu do tzw . regionu, p ro ­ wincji. W iele in stru k ty w n eg o m ateriału , p rzy datnego do dalszych b ad ań nad h istorią k u ltu ry i sztuki poszczególnych rejonów Polski w niosły szczególnie w ystąp ien ia Ja n in y S zym ańskiej, Jerzego Pilcha, E d w a rd a Polanow skiego i T a ­ deusza Zienkiew icza. W skazyw ano na ogrom ną rolę p ra sy w k o n k re tn y c h w a ­ ru n k a ch rzeczyw istości polskiej bez w zględu na lokalne b a rie ry a d m in istra ­ cyjne, językowe czy religijne. P ro w in cja czy region (pow stały na sesji k o n ­ tro w e rsje co do pojęcia ośrodka prow iricjonalnego czy regionalnego) dostarcza interesującego m a te ria łu do rozw ażań n a d typologią odbioru, u w a ru n k o w a ­ nego splotem sy tuacji życiowych, stopniem rozw oju świadomości, p u n k tem odniesienia do w artości nadrzędnych. G ru n to w n e przeb ad an ie h isto rii p ra sy na obszarach leżących poza m etro p o lią jest w a ru n k ie m stw orzenia pełnego obrazu życia literackiego z pozycji czytelnika.

Zapow iedziana, że w y b ra n e r e fe ra ty u każą się d ru k iem w „ P am iętn ik u L ite rac k im ” .