Kinderdagverblijf Honki Ponk te Schiedam

Dokumentatie en beknopte evaluatie

D.J.M. van der Voordt D. Vrielink

H.B.R. van Wegen

CENTRUM VOOR ARCHITEKTUURONDERZOEK

Technische Hogeschool Delft - Afdeling der Bouwkunde i.s.m. STICHTING RUIMTE te Rotterdam

O. INLEIDING

1. DOCUMENTATIE

3. DE PLANONTWIKKELING

4. GEBOUW IN GEBRUIK

o.

Deze evaluatie van de bouwkundige opzet van het kinderdagverblijf HONK! PONK te Schi~dam maakt onderdeel uit van een uitgebreider onderzoek naar de huis-vesting van kinderdagverblijven in Nederland. Doel van dit onderzoek is om een beter inzicht te ontwikkelen in de wensen en eisen die leven m.b.t. de ruimtelijke accomodatie van kinderdagverblijven. Om de nodige informatie te verzamelen worden verschikkende wegen bewandelt:

a. Documentatie en vergelijkende plattegrond-analyse van ca. 25kinderdag-verblijven, die variëren naar grootte, bouwjaar, functie (alleen kinder-dagverblijven of ook buitenschoolse opvang en/of peuterspeelzaal) en huisvesting (verbouw of nieuwbouw, apart of onderdeel uitmakend van een groter complex). In verband hiermede is tevens een bezoek gebracht aan deze kinderdagverblijven en zijn gesprekken gevoerd met één of meer leidsters.

b. Evaluatie van enkele zorgv~ldig gesele~teerde kinderdagverblijven, hetzij als volledige case-study, hetzij gericht op enkele specifieke deelaspec-ten.

c. Literatuuronderzoek.

d. Gesprekken met sleutelpersonen.

Deze evaluatie is één van de case-studies van weg b.

De keuze van dit kinderdagverblijf is gebaseerd op de volgende kenmerken: het kinderdagverblijf is onlangs (1980) geherhuisvest in een voormalige school.

- het aantal kinderen varieert sterk in de loop van de dag doordat er zowel kinderen van 1~ - 4 jaar, als van 4 - 12 jaar opgevangen worden. (Tussen de middag functioneert het ook als overblijfcentrum.)

- er is geen opvang voor baby's.

het is een relatief klein kinderdagverblijf in een buitenwijk van een grote stad.

Om de totstandkoming en het functioneren van het gebouw te kunnen evalueren zijn gesprekken gevoerd met: de leidsters, inclusief de hoofdleidster/ directrice en enkele ouders.

Daarbij zijn enerzijds de organisatie en de activiteiten c.q. het ruimte-gebruik aan de orde gesteld en anderzijds de geschiktheid van de ruimtelijke

accomodatie met het oog op deze activiteiten. Daarnaast zijn enkele archief-stukken geraadpleegd en is het functioneren in de praktijk ter plaatse bekeken.

Dokumentatie ALGEMENE GEGEVENS Adres Instelling Ingebruikname Opdrachtgever Eigenaar Ontwerper Typering

ORGANISATORISCHE GEGEVENS

Soort kinderdagverblijf

Samenstelling groepen Er zijn geen vaste groe-pen. Het aantal aanwezige kinderen varieert van 22 tot 45 kinderen (inge-schreven 78 kinderen) van l~ tot 13 jaar.

Situering

lwoluwlaon

~ 2 ~

-HONKY PONK SCHIEDAM

-Schiedamseweg ló5, 3118 JB Schiedam (Nrd) Stichting Kinderdagverblijf Honki Ponk

1980

Stichting Kinderdagverblijf Gemeente Schiedam

Arch. B. Beerman, Schiedam

Vrijstaande, voormalige kleuterschool in twee bouwlagen, gelegen in Oud-Kethel in Schiedam

kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang en overblijfcentrum voor kinderen van I! - 13 jr Samenstelling personeel directrice 3 groepsleidsters 2 huish. personeel

;--/

HONKY PONK SCHIEDAM doorsnede t \

i

\

LLf--

~

l

tJ

t

=---iIH--+-~

J

4

-HONKI PONK SCHIEDAM

TOELICHTING PLAN

er is geen sprake van vaste groepsruimten, de beide speelruimten beneden functioneren als één speelgebied, samen met de speelgang, zonder differentiatie naar activiteiten, kinderen en leidsters

• ook de eetkamer op de eerste verdieping is soms in gebruik als speel-ruimte

slapen en eten gebeurt in specifieke ruimten op de verdieping

slaapruimte en eetkamer zijn door middel van een vouwwand te koppelen • de kleine personeelsruimte is bereikbaar via de slaapruimte op de

verdieping

eetkamer in open verbinding (bar) met keuken/wasruimte

de oorspronkelijke plafondhoogte (3.70 m) is niet gewijzigd; voor een visuele verlaging van de ruimten zijn de plafonds en de bovenste meter van de wanden geverfd in donkere kleuren (donkerrood, bruin en donkerblauw)

de buitenruimte, aanvankelijk openbaar, is inmiddels nadrukkelijk afgesloten (o.a. d.m.v. een witgeverfde betonplanken-schutting) een groot deel van het buitengebied is betegeld

OPPERVLAKTE ANALYSE Nuttige vloeroppervlakte 214 m 2 65% primaire hoofdruimten 162 m 2 49% secundaire ruimten 12 ~ 2 4% nevenruimten 40 m 2 12% Verkeersoppervlakte 58 m 2 18% circulatieruimte 29 m 2 9% combinatie spelen/circulatie 29 m 2 9% Installatieruimte - m 2 - % Constructie-oppervlakte 56 m 2 17%

Totaal bruto gebouwoppervlakte 328 m 2 100%

Terrein oppervlakte 875 m 2 100%

bebouwd terrein 208 m 2 24%

bui tengebied .. _ _

,---I

I

~ ~

.

6"~"""'

'.'1)-~

o

o

o

è=::======='.J

rOl

lUl

--- ---~- - - -- - - ;

6

-2. ORGANISATORISCHE OPZET

Als uitgangspunt heeft men bewust gekozen voor een verticale groepsopbouw waarbij het kind centraal staat en waarbij zoveel mogelijk wordt

aangeslo-ten op de gezinssituatie.

Dit betekent een doorbreken van een op leeftijd gebaseerde groepsindeling. Er vindt spontane groepsvorming plaats rond activiteiten of leidsters.

Overdag (gedurende schooltijd) zijn er ca. 25 kinderen van l~ - 4 jaar

aanwezig. Gedurende de middagpauze loopt het aantal kinderen op tot ongeveer

35 in leeftijd vari~rend van 1i - 12 jaar, doordat het kinderdagverblijf

ook buitenschoolse opvang verzorgt en tevens als overblijfcentrum fungeert voor enkele kinderen die voorheen het dagverblijf bezochten.

Ouderparticipatie wordt van groot belang geacht, wat o.a. blijkt uit een actief bestuur, een ouderkrantje, een tuinmoeder en een werkgroepje ouders wat zich bezig houdt met de voorbereiding van feesten en ouderavonden. De eigen verantwoordelijkheid van de ouders voor de ontwikkeling van een kind wordt sterk benadrukt, waar de verantwoordelijkheid van het kinderdag-verblijf een afgeleide van is.

Behalve dat er geen vaste groepen zijn bestaat er evenmin een nadrukkelijke band tussen een leidster met bepaalde kinderen.

Baby's passen niet goed in dit model, omdat baby's behoefte hebben aan een

aparte ruimte, wat dus ingaat tegen de verticaliteitsgedachte. Bovendien

vindt men dat het kind tot 1~ jaar het beste bij zijn ouders kan blijven.

De hechtingssituatie van ouder/kind vindt men erg belangrijk.

Dit betekent ook, dat wanneer in een concrete situatie een kind moeite heeft om op het dagverblijf te wennen, of wanneer er problemen zijn, van de ouder verwacht wordt, dat deze het kind op de eerste plaats laat komen en desnoods zijn werk e.d. daarvoor opgeeft.

Een praktisch punt is overigens, dat de ruimte en de mogelijkheden voor een goede baby opvang ontbreken en elders in Schiedam (centrum) reeds een goede baby opvang aanwezig is.

Terwijl hier (noord) de participatiegedachte - d.i. de betrokkenheid van de ouders bij de kinderopvang - belangrijk is, staat in Centrum de emanci-patiegedachte centraal. Daar wil men het kind opvangen (onderbrengen) om de mogelijkheid te scheppen voor de ouders om te gaan werken en zich te ontplooiien.

De opname van het kind in het K.D.V. wordt voorzichtig opgebouwd met in

een halve dag en zolang daaraan behoefte bestaat. Belangrijk is ook, dat de leidsters elkaar en de kinderen goed kennen en een goed contact met elkaar hebben. Dat biedt ook de mogelijkheid om gemakkelijk van elkaar één of meerdere kinderen over te nemen.

Een niet te grote organisatie (totale omvang 25 kinderen) en een dito gebouw zijn daartoe een eerste vereiste, alsmede een hechte band met de ouders en de scholen in de buurt (vanwege B.S.O.).

De keuze van het werken met verticale groepen betekent in de praktijd, dat kinderen vanaf 1~ tlm 12 jaar in het dagverblijf terecht kunnen. Een strikt uurprogramma is niet aanwezig, doch er wordt wel gerichte aandacht besteed aan de Sociale Ontwikkeling. Constateert men bij het kind een bepaalde belangstelling, dan wordt dit wel gestimuleerd. Ontwikkelings-stoornissen of bepaalde achterstanden tracht men zo vroeg mogelijk te

8

-3. DE PLANONTWIKKELING

Voordat men deze voormalige kleuterschool kreeg toegewezen was men gehuis-vest in een oud woonhuis.

Toen deze te weinig ruimte boden aan de kinderen was men wel genoodzaakt naar een andere huisvesting uit te zien. Een programma van eisen is niet geschreven. Samen met een architect/ouder is een verbouwingsplan gemaakt. Het gebouw stond er en is vervolgens zo goed en efficiënt mogelijk inge-deeld.

Een voordeel was dat de lokalen niet zoals in oude schoolgebouwen zo vaak het geval is - achter elkaar zijn gesitueerd. Toch dienden er wel enige noodzakelijke ingrepen plaats te vinden om het gebouw als K.D.V. geschikt te maken. Met de fl. 170.000,--., die men tot zijn beschikking had zijn de volgende veranderingen c.q. voorzieningen getroffen:

begane grond:

- het aanpassen van de toiletten

- berging onder de trap is kantoor geworden - de trap is afsluitbaar gemaakt

- verbetering/uitbreiding schuurtjes tot bergingen en werkplaatsje Verdieping:

- het aanpassen van de toiletten en het aanleggen van een badkamer de voormalige gang is verbouwd tot CV-ruimte en personeelsruimte beide lokalen zijn te koppelen doordat een 2.80 m brede vouwwand is aangebracht

- in de voorste ruimte (eetkamer) is een keuken geplaatst Algemeen

de oorspronkelijke gevelkachels zijn vervangen door een CV-installatie - het gebouw is voorzien van een brandmeldinstallatie, als aanvulling op

KOSTEN STICHTINGSKOSTEN (d.d. 1980) 1. boekwaarde/marktwaarde gebouw 2. verbouwingskosten 3. inrichtingskosten gebouw 4. inrichtingskosten tuin 5. brandmeldinstallatie totaa 1 Dekkingsmiddelen stichtingskosten 1. subsidie provincie (i.v.m.

werk-gelegenheidsbevorderende maatregelen 2. subsidie gemeente 3. subsidie kinderpostzegels-fonds HUISYESTINGSKOSTEN (jaarrekening 1982) 1. huur 2. energiekosten 3. onderhoud en schoonmaak 4. verzekeringen en belasting 5. brandpreventie (invest. ) 6. overige kosten p.m. fl. 170.000,--. fl. 25.000,--. fl. 5.000,--. fl. 16.000,--. fl. 150.000,--. f1. 33.000,--. fl. 33.000,--. fl. 12.360, --. fl. 11.080,--. fl. 4.350,--. fl. 780,--. fl. 2.000, --. fl. 1.860,--. fl. 216.000,--. totaal fl. 32.430,--. Totale jaarlasten (1982) personeelskosten huisvestingskosten

organisatiekosten (incl. voeding) activiteitenkosten totaal Dekkingsmiddelen jaarlasten (1982) rijksbijdrage personeelskosten ouderbijdrage subsidie gemeente fl. 233.000,--. fl. 32.430,--. fl. 31.000,--. fl. 13.000,--. fl. 165.000,--. fl. 87.000, -- . fl.57.430,--. fl. 309.430, - - .

10

-4. GEBOUW IN GEBRUIK

Situering (zie documentatie)

Het kinderdagverblijf is gehuisvest in een bestaand vrijstaand gebouw, dat aanvankelijk als kleuterschook dienst deed. Het bevindt zich in de nabij-heid van de oude dorpskern, temidden van naoorlogse woonbebouwing. De

bereikbaarheid met het openbaar vervoer (bus) is goed en voor kinderen, die met de auto gehaald en gebracht worden zijn er geen problemen met de

parkeerruimte.

Ook ten opzichte van de wijk is het K.D.V. redelijk centraal gelegen.

Het buitengebied is ruim van opzet, licht en zonnig door de situering op het zouden en biedt voldoende mogelijkheden om diverse spelactiviteiten te ontplooiien.

De speelruimten

Elke speelruimte biedt in principe

de mogelijkheid tot een bepaalde activiteit, m.a.w. de ruimten zijn niet groeps- of

activiteits-gebonden, ofschoon er wel sprake is van bepaalde accenten. De

achterste speelruimte dient vooral als doe-ruimte. Hier kan men

zitten, lezen, tekenen, kleien, poppekast spelen e.d. De voorste speelruimte is vooral als speel-ruimte bedoeld. Vandaar dat de tafeltjes en stoeltjes hier

zo-tlDE-l?UIMTE

[

o

H n

veel mogelijk zijn weggelaten, waardoor een grote speelruimte ontstaat om te fietsen en te rennen en voor activiteiten op glijbaan, hobbelpaard of kl imrek.

Men is tevreden over de grootte van de ruimten. Daardoor is het mogelijk

aparte hoeken te creëeren zoals een school hoek, een hoekje voor de grotere jeugd, een hoek waar de poppenkast is opgesteld voor de kleinere kinderen

en zelfs een podium met kussens en discolampen, waar voordrachten, toneel-stukjes e.d. kunnen worden opgevoerd.

11

-dat verlaagde plafonds (m.b.v. lattenplafond) de ruimte veel aantrekkelijker zouden maken,

:....J~.t-~":41dit niet alleen visueel maar ook tvanwege het geluid.

In de voorste speelruimte is

~"""''''''''''b.. aan de voorzi j de een ha lfci rce

1-vormige verhoging gemaakt, waardoor de kinderen uitzicht hebben op de weg en zo hun ouders kunnen uitzwaaien. De raamhoogte ervaart men niet als te hoog. Weliswaar is het zicht naar buiten voor de kleintjes wat minder, doch lage raampjes hebben het bezwaar, dat ze de onveiligheid vergroten. Over de lichttoetreding is men erg

tevreden. Het zijn erg lichte ruimten. Men voelt geen behoefte om gordijntjes voor de ramen te hangen. Dat zou op 'oog-hoogte' bovendien te veel "licht" weg-nemen.

De verbindingsdeur tussen de beide ruimten biedt de mogelijkheid om de ruimte op te delen in een rustige en een active ruimte. De beide speelruimten bezitten geen directe toegang tot het buitengebied. Men beschouwt di t echter geenszi ns als een bezwaar. ·

Tocht, koude, wordt daarmee voorkomen. Bovendien moeten de kinderen meestal een jasje aan als ze buiten spelen, zodat een directe buitentoegang weinig zin heeft.

12

-De speel gang

Behalve verbindingsweg tussen entree en achteruitgang vormt de speel gang een aantrekkelijke ruimte, waar van alles kan gebeuren. Hier bevindt zich ook aller-hande speelgoed zoals fietsjes, wagentjes, touwen, zowel voor binnen- als buiten-gebruik.

Ter wille van de veiligheid zijn de wanden afgewerkt met een naaldviltvloerbedekking.

De slaapruimte

Ofschoon in de groepsruimten wel de moge-lijkheid bestaat om te rusten of te slapen (Rode Bank) geschiedt het slapen toch primair op de bovenverdieping in een aparte daartoe ingerichte slaap-ruimte. Tot 2 jaar slaapt elk kind. Daar-na kan hier elk kind afhankelijk van de behoefte voor rust of slaap terecht. De ruimte is eigenlijk groter dan strikt noodzakelijk, doch biedt daardoor meer moge 1 ijkheden.

Naast de 7 ruim bemeten slaapplekken zijn er enkele plekken en een ruimte die de mogelijkheid biedt om tafeltennis te spelen. Op deze wijze is een multifunctionele ruimte gecreëerd, die niet mank gaat aan een opeenhoping van activiteiten in een (te) kleine ruimte, doch juist als gevolg van ruimere opzet een sfeer ademt van rust en ruimte.

Opsplitsing van deze ruimte in meerdere, kleinere slaapcabins om daarmede de kinderen een wat grotere privacy te geven heeft men wel eens overwogen, doch acht men niet beslist noodzakelijk.

Bovendien is het uit o.a. veiligheidsoverwegingen gewenst, dat er altijd

Eetkamer/keuken

Een vouwwand scheidt de slaapruimte mogelijkheid om de beide ruimten in oudervergaderingen, feestjes e.d.

van het eetgedeelte. Dit biedt de één grote ruimte te veranderen t.b.v. Het eten vormt een van de

gemeen-schappelijke activiteiten, die met de gehele groep geschiedt.

De lagere schooljeugd eet zelfstandig, de kleutertafel moet nog begeleid worden. De eetkamer beschouwt men als een ruime, zeer praktische ruimte met een uitstekende ventilatie. Het voor-deel van zo'n gemeenschappelijke cen-traal gelegen ruimte is ook dat men etensluchtjes, kruimels e.d. op één plek localiseert.

r

o

o

Ook uit hygiënisch oogpunt vindt men het eten in een speciaal daartoe ingerichte ruimte, die gescheiden is van overige activiteiten belangrijk. Overigens wordt de ruimte ook wel gebruikt als ontspanningsruimte m.n. op woensdagmiddag ten behoeve van de buitenschoolse opvang.

Ook voor het dagelijkse gezamen-lijke koffie- en thee-drinken wordt deze ruimte gebruikt. De keuken is d.m.v. een hoge bar afgescheiden van de eetkamer. Hier bevindt zich ook de was-machine. Een aparte wasruimte zou wel handig zijn i.v.m. drogen

(zeker 's winters), maar het ont-breken daarvan is niet echt een probleem.

14

-Personeelsruimte

Badkamer

Op de eerste verdieping is één centrale badruimte gesitueerd

(zie foto ). Aangezien meerdere leeftijdsgroepen hiervan gebruik maken is bij de verbouwing daar-mee rekening gehouden door 2 wasblokken van verschillende hoogte in te bouwen.

De ruimte voldoet uitstekend.

Een eigen ruimte voor de leidsters vindt men een absolute noodzaak. Zeker in de winter is een eigen plek, een pied ä terre erg belangrijk. Vandaar, dat bij de verbouwing een aparte ruimte voor dat doel is gecreëerd. De ruimte is wel wat aan de krappe kant en onhandig gesitueerd: toegang is alleen mogelijk via de slaapkamer!

Buitengebied (zie documentatie)

Aanvankelijk bestond het buitengebied uit een openbare ruimte, een speel-plaats, die ook openstond voor de buurtkinderen. Aangezien dit te veel problemen bleek op te leveren is de ruimte in een later stadium afgesloten.

De speelplaats is zeer ruim op-gezet met gevarieerde speel-moge 1 ijkheden.

De behoefte aan een overdekt buitengebied is niet aanwezig. De vraag is ook hoe groot dit zou moeten worden wil men er b.v. 20 kinderen herbergen. Bovendien zjn zulke overdekte buitengebieden vaak echte tocht-gaten.

Oppervlakte primaire hoofdruimten

De totale oppervlakte van de ruimten die direct voor activiteiten met kinderen gebruikt worden, zoals speelruimten, slaapruimten en de speel-gang bedraagt 191 m2.

Bij 25 - 35 kinderen betekent dat dus een oppervlakte van 7,6 m2 tot 5,5 m2 per kind.

5. DISCUSSIE/SAMENVATTING

Over het algemeen blijkt men tevreden met dit gebouw, zowel qua ligging, indeling, aantal en grootte van de ruimten. Alleen de personeelsruimte is wat klein, terwijl qua sfeer de plafondhoogte als een negatief punt wordt ervaren. Een aantal in het oog springende punten bij dit kinderdagverblijf willen wij nog eens apart noemen.

De groepsopbouw

Hoewel er in principe gekozen is voor één grote (verticale) groep van wisselende omvang en samenstelling (van I! - 12 jaar) blijkt er in de prak-tijk spontane groepsvorming plaats te vinden rond bepaalde activiteiten

(zoals spelen, eten, slapen). Soms leidt dat in zekere zin tot leef tijdsgebonden groepen, zoals bij het eten.

In deze werkopvatting blijken baby's moeilijk in te passen omdat deze een eigen ruimte behoeven en het verticaliteits-principe daarmee zou worden door-broken.

Bovendien is men van mening dat baby's tot ongeveer l~ jaar beter onder de directe verantwoordelijkheid van de ouders kunnen blijven. Ouderparticipatie

De ouders blijven de eerst verantwoordelijken; ook daarom hecht men sterk aan ouderparticipatie. Het kind staat centraal, daaraan is al het andere ondergeschikt.

- - -

~ 16 ~

-• Een klein centrum

Men is voorstander van een klein en organisatorisch overzichtelijk dag-verblijf, waarin men elkaar kent en de mogelijkheid heeft taken van elkaar over te nemen. Daardoor zijn er geen eigen groepen en bestaat er ook geen uidrukkelijke band met een bepaalde leidster.

Voor de kinderen is het belangrijk, dat ze zich thuis voelen, dus ook de het gehele pand als hun huis ervaren.

Bij een groot centrum is dat niet mogelijk . • Veiligheid

Er is erg goed nagedacht over het veiligheidsaspect.

Dit blijkt o.m. uit de brandvoorzieningen die zijn getroffen. Naast de aanwezigheid van een vluchttrap is besloten de veiligheid te vergroten door het aanbrengen van een uitgekiend brandmeldsysteem, waarbij op 12 plaatsen in het gebouw automatisch het ontstaan van brand wordt gemeld. Heeft men na 4 minuten de brand nog niet geblust, dan gaat automatisch een alarm bij de brandweer. 's Nachts en in de week-ends gaan meldingen direct naar de brandweer.

Voorts zijn zoveel mogelijk voorzieningen getroffen om harde of scherpe

, delen of onderdelen af te schermen. De

wand in de speel gang is bekleed met vloerbedekkingsmateriaal, de radiotoren zijn "omkluisd". Ook de hoge ramen heeft men gehandhaafd omdat men glas

op kinderhoogte gevaarlijk acht. Het slapen geschiedt steeds onder toe-zicht van een leidster.

Vele leidsters zijn trouwens in het bezit van een EHBO-diploma.

Niettemin vindt men het belangrijk, dat de kinderen leren omgaan met de hen om-ri ngende wereld. Dus de aanwezi ghei d van trappen, glijbanen, klimrekken e.d. is belangrijk.

17

-Gemeenschappelijk ruimtegebruik

Opvallend is de afwezigheid van specifieke groepsruimten t.b.v. een specifieke groep. Wel zijn er duidelijk rust-, speel-, slaap- en eet-plekken te onderscheiden, maar deze zijn centraal en voor iedereen be-doeld. Al deze plekken worden overigens ook nog voor andere activiteiten gebruikt (tafeltennissen in de slaapkamer, spelen in de eetkamer en slapen in de rustige speelruimte). Dit betekent dat er geen groeps-gebonden eet-, slaap-, of badruimte is, doch een gemeenschappelijke bad-kamer, gemeenschappelijke eetkeuken en een gemeenschappelijke slaapruim-te.