Tom XX
Rośliny Oleiste
1999
Władysław Brejta, Tadeusz Barowicz, Robert Gąsior
Instytut Zootechniki w Krakowie, Zakład Paszoznawstwa i Surowców Pochodzenia Zwierzęcego
Wykorzystanie pełnotłustych nasion lnu i rzepaku
w opasie młodego bydła rzeźnego
Using full-fat flax and rape seeds for fattening young slaughter cattle
Słowa kluczowe: wołowina, len, rzepak, wzrost, mięso, jakość tuszy, kwasy tłuszczowe Key words: beef, flax, rape seeds, growth, meat, carcass, fatty acids
Określano wpływ podawania rosnącym buhaj-kom pełnotłustych nasion lnu lub rzepaku oraz mieszaniny tych nasion na tempo opasu, jakość uzyskiwanych tusz oraz właściwości mięsa. Doświadczenie przeprowadzono na 48 sztukach buhajków rasy simentalskiej, żywionych mie-szanką treściwą oraz kiszonką z traw z dodat-kiem witamin i związków mineralnych. Buhajki od 400 do 550 kg m.c. podzielono na 6 grup, które otrzymywały: standardową mieszankę (grupa kontrolna), mieszankę z 5 lub 10% dodat-kiem pełnotłustych nasion lnu, mieszankę z 5 lub 10% dodatkiem pełnotłustych nasion rzepaku oraz mieszankę zawierającą 5% nasion lnu i 5% nasion rzepaku w stosunku 1:1. Zarówno nasio-na lnu jak i rzepaku, przed sporządzeniem mieszanek, poddawano działaniu temperatury 130o C przez 15 minut. Po zakończeniu doświad-czenia zwierzęta zostały ubite, półtusze poddane dysekcji, zaś w próbkach mięsa oznaczono wskaźniki fizyko-chemiczne, zawartość kwasów tłuszczowych oraz cechy sensoryczne po obróbce termicznej. Stwierdzono, że zastoso-wany dodatek pełnotłustych nasion lnu i rzepaku nie pogarszał jakości uzyskiwanych tusz oraz właściwości fizyko-chemicznych i sensorycz-nych mięsa. Na uwagę natomiast zasługuje modyfikacja składu kwasów tłuszczowych w mięśniu najdłuższym buhajków, szczególnie zmiana proporcji wielonienasyconych kwasów typu n-6 do n-3, w kierunku wzrostu tych ostatnich.
The effect of dietary full-fat flax or rape seeds and their mixtures on the growth rate, carcass quality and meat characteristics of young bulls was studied. The experiment involved 48 Simmental bulls fed on concentrates and grass silage supplemented with vitamins and minerals. The bulls from 400 to 550 kg of body weight were divided into 6 groups, which were given a standard mixture (control group), a mixture containing 5 or 10% full-fat flax or rape seeds, and a mixture containing 5% flax seeds and 5% rape seeds. Prior to mixture preparation, both flax and rape seeds were exposed to the temperature of 130o C for 15 minutes. At the end of the experiment the animals were slaughtered, their half-carcasses were dissected, and their meat samples were assayed for physic-chemical parameters, fatty acid content and organoleptic qualities after thermal treatment. The supplement of full-fat flax and rape seeds was found not to deteriorate the quality of carcass and the physic-chemical and organoleptic qualities of meat. A change in the composition of fatty acids in the longissimus dorsi muscle is worth noting. This especially concerned the proportion of polyunsaturated fatty acids n-6 to n-3, with the increment of the latter.
Władysław Brejta ...
208
Wstęp
Wyprodukowanie odmian rzepaku podwójnie ulepszonego, o niskiej
zawar-tości substancji goitrogennych i śladowych kwasu erukowego, stwarza większą niż
dotychczas możliwość wykorzystania nasion tej rośliny w żywieniu zwierząt
(Stasiniewicz i in. 1989). Wartość energetyczna pełnotłustych nasion roślin
oleistych jest znacznie wyższa niż uzyskiwanych z nich śrut poekstrakcyjnych.
Podobnie białku takich nasion przypisuje się dużą wartość, a przyswajalność
aminokwasów jest wyższa niż w śrucie poekstrakcyjnej, poddanej procesom
technologicznym (Koreleski i in. 1990).
Użycie do żywienia przeżuwaczy pełnotłustych nasion roślin oleistych
wymaga jednak zastosowania odpowiednich technologii ich spreparowania, by
składniki pokarmowe zawarte w nasionach stały się trudno rozpuszczalne, a tym
samym nie degradowane przez mikroflorę żwacza (Strzetelski i in. 1993). Badania
Kraszewskiego i in. (1993) oraz Strzetelskiego i in. (1992; 1993) wykazały, że
trawienie tłuszczu w ogrzanych nasionach rzepaku zostaje przesunięte do jelita
cienkiego, a zastosowana temperatura ogrzewania nie upośledza trawienia białka.
Również wolniejsze uwalnianie się tłuszczu ze struktur komórkowych
ogrze-wanych nasion sprawia, że jego ujemny wpływ na procesy trawienne w żwaczu
jest znacznie bardziej ograniczony, niż w przypadku skarmiania wolnych olejów
(Strzetelski i in. 1993).
Zastosowanie w żywieniu bydła opasowego pełnotłustych nasion roślin
oleistych może być jedną z dróg prowadzących do poprawy wartości dietetycznej
wołowiny (St. John i in. 1987; Brandt i Anderson 1990; Clinquart i in. 1991; Ashes
i in. 1993).
Celem doświadczenia było zbadanie wpływu zastosowania w dawkach
pokarmowych dla rosnących buhajków ogrzewanych, pełnotłustych nasion lnu lub
rzepaku oraz mieszaniny tych nasion na tempo opasu, jakość uzyskiwanych tusz
oraz właściwości mięsa.
Materiał i metody
Doświadczenie przeprowadzono na 48 buhajkach rasy simentalskiej,
pocho-dzących z ZD IZ Rymanów. Zwierzęta od 300 do 400 kg masy ciała otrzymywały
kiszonkę z traw do woli i mieszankę treściwą w ilości 2,5 kg dziennie na sztukę,
o składzie podanym w tabeli 1. Po przekroczeniu 400 kg masy ciała zwierzęta
zostały podzielone na 6 grup. W tym czasie skarmiana była kiszonka z traw do
woli oraz mieszanki treściwe w ilości 3,5 kg na sztukę. Mieszanki zawierały
w swoim składzie 5 lub 10% pełnotłustych nasion lnu, 5 lub 10% pełnotłustych
nasion rzepaku oraz mieszankę zawierającą 5% nasion lnu i 5% nasion rzepaku
Wykorzystanie pełnotłustych nasion lnu i rzepaku ...
209
w proporcji 1:1. Szczegółowy skład mieszanek zawarto w tabeli 1. Nasiona
rzepaku i lnu, przed sporządzeniem mieszanek ogrzewano w temperaturze 130
oC
przez około 15 minut. Zwierzęta żywiono indywidualnie, odważając kiszonkę
z dokładnością
±0,5 kg, a mieszankę treściwą z dokładnością ±0,1 kg. Pasze
zadawano dwa razy w ciągu dnia w równych ilościach. Niedojady ważono
każdorazowo. W odstępach 14 dni kontrolowano masę ciała zwierząt.
Doświad-czenie zakończono ubojem buhajków. Ocenę poubojową tusz wołowych wykonano
metodą szczegółowej dysekcji, stosowaną w Stacji Oceny Mięsnej Buhajów
Instytutu Zootechniki. Ponadto pobrano próbki z mięśnia najdłuższego
(M. longissimus dorsi) z okolicy ostatniego kręgu piersiowego i pierwszego kręgu
lędźwiowego, a następnie oznaczano podstawowy skład chemiczny, pH — mierzone
w homogenatach wodnych wg Polskiej Normy, jasność barwy metodą Kortza i in.
(1968), wodochłonność metodą Graua i Hamma (1953) oraz wyciek termiczny
metodą Walczaka (1959). W próbkach mięsa ponadto dokonano ekstrakcji lipidów
metodą podaną przez Folcha i in. (1957) a następnie określano skład kwasów
tłuszczowych chromatografem gazowym Varian 3400. Przeprowadzono także
ocenę sensoryczną mięsa po obróbce termicznej (mięso gotowano do uzyskania
temperatury wewnętrznej prób 348 K (75
oC) )w skali 5-punktowej, wg metodyki
podanej przez Baryłko-Pikielną (1975). Skład chemiczny pasz oznaczono metodą
weendeńską. Według systemu INRA (1988) obliczono wartość energetyczną
dawek w energii metabolicznej (EM). Wyniki badań poddano weryfikacji
statystycznej stosując analizę wariancji oraz test rozstępu D-Duncana,
wyko-rzystując program komputerowy Statgraphics Plus 6.0.
Wyniki i omówienie
Skład chemiczny zastosowanych do doświadczenia pasz przedstawiono
w tabeli 2. Ilość zawartych w nich składników pokarmowych była zbliżona do
siebie, za wyjątkiem tłuszczu surowego, którego poziom był wyższy w
mieszan-kach doświadczalnych, zawierających dodatek nasion roślin oleistych. W tabeli 3
ponadto zamieszczono skład kwasów tłuszczowych w ww. mieszankach.
Mie-szanki doświadczalne charakteryzowały się znacznie wyższą ilością nienasyconych
kwasów tłuszczowych. Wzrost ten w przypadku mieszanek z 5 lub 10% dodatkiem
rzepaku spowodowany był wyższą zawartością w nich jednonienasyconych
kwasów tłuszczowych (MUFA), zaś w mieszankach z udziałem lnu —
wielo-nienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA), szczególnie z rodziny n-3. Nie
obserwowano natomiast wpływu skarmianych dawek pokarmowych na tempo
wzrostu buhajków i wykorzystanie przez nie paszy (tab. 4). Końcowa masa ciała
buhajków przy uboju wynosiła średnio 539,7 ± 0,9 kg i wahała się od 530 do 549 kg.
Tabela 1
Skład (w %) oraz wartość pokarmowa, mieszanek treściwych użytych do doświadczenia
Composition (%) and nutrient content of experimental concentrate mixtures
Okres doświadczenia — Period of experiment od 300 do 400 kg masy ciała at 300 to 400 kg body weight od 400 do 550 kg masy ciała at 400 to 550 kg body weight Wyszczególnienie Item wszystkie grupy all groups (1a-6a) kontrola control (1b) 10% rzepaku 10% rapeseed (2b) 10% lnu 10% flax (3b) 5% lnu 5% flax (4b) 5% lnu + 5% rzepaku 5% flax +5% rapeseed (5b) 5% rzepaku 5% rapeseed (6b) Śruta jęczmienna Ground barley 85,5 85,7 79,4 82,4 82,3 81,4 83,4
Poekstrakcyjna śruta rzepakowa Rape seed meal
12,6 12,6 8,3 5,3 10,7 6,3 9,6
Pełnotłuste nasiona rzepaku Full-fat rapeseed
10,6 5,3 5,3
Pełnotłuste nasiona lnu Full-fat flax 10,6 5,3 5,3 Mieszanka mineralna Mineral Premix 1,6 1,3 1,3 1,3 1,3 1,3 1,3 Mieszanka witaminowa Vitamin Premix 0,3 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 JPŻ — UFV BTJN — PDIN [g] BTJE — PDIE [g] 1,08 100,28 106,54 1,08 100,28 106,52 1,08 97,88 96,02 1,12 94,81 98,49 1,10 100,65 103,64 1,10 95,47 96,96 1,08 97,69 100,87
2
Tabela 2
Skład chemiczny (w % s.m.) zastosowanych w doświadczeniu pasz — Chemical composition of experimental feeds
Wyszczególnienie Item Sucha masa Dry matter Popiół Ash Substancja organiczna Organic matter Białko ogólne Crude protein Tłuszcz surowy Ether extract Włókno surowe Crude fibre Bezazotowe wyciągowe N-free extractives Kiszonka z traw Grass silage 22,61 7,39 92,61 15,41 4,03 31,03 42,14
Mieszanka treściwa od 300 do 400 kg masy ciała (a) — Concentrates mixture at 300 to 400 kg body weight
Grupy — Groups 1a–6a 85,90 4,94 95,06 17,42 2,80 7,02 67,82
Mieszanki treściwe od 400 do 550 kg masy ciała (b) — Concentrates mixtures at 400 to 550 kg body weight Grupa — Group 1b kontrola — control 86,60 4,55 95,45 16,87 2,85 7,55 68,18 Grupa — Group 2b 10% rzepaku — rapeseed 87,31 4,43 95,57 16,69 7,46 8,26 63,16 Grupa — Group 3b 10% lnu — flax 87,60 4,32 95,68 17,05 6,90 9,02 62,71 Grupa — Group 4b 5% lnu — flax 88,31 4,22 95,78 16,83 7,07 8,14 63,74 Grupa — Group 5b 5% lnu + 5% rzepaku 5% flax + 5% rapeseed 87,58 4,09 95,91 16,55 6,57 7,93 64,86 Grupa — Group 6b 5% rzepaku — rapeseed 87,65 4,20 95,80 16,81 6,70 8,96 63,33
Władysław Brejta ...
212
Tabela 3
Skład kwasów tłuszczowych w mieszankach treściwych zastosowanych w opasie buhajków
w przedziale wagowym od 400 do 550 kg masy ciała (w% sumy kwasów) — Fatty acids
composition in concentrates mixtures used to fatten bulls of 400 to 550 kg body weight
(in % of total fatty acids)
Grupy — Groups Kwasy tłuszczowe Fatty acids (1b) (2b) (3b) (4b) (5b) (6b) C8 C10 C12 C14 C16 C16:1 C18 C18:1 C18:2 γ C18:3 C18:3 (ALA) C20 C20:4 (AA) C20:5 (EPA) C20:6 (DHA) C22 C22:1 0,04 0,07 0,10 1,20 22,62 1,09 8,69 31,50 27,53 0,17 5,71 0,36 0,08 0,03 0,15 0,27 0,40 0,00 0,02 0,03 0,29 10,20 0,46 2,87 48,45 25,56 0,05 7,86 0,52 0,02 0,02 0,25 0,29 3,09 0,03 0,05 0,06 0,58 13,66 0,37 5,63 24,52 23,29 0,06 30, 98 0,25 0,04 0,03 0,13 0,13 0,18 0,02 0,02 0,05 0,25 10,20 0,20 4,54 22,82 22,26 0,05 38,93 0,26 0,05 0,01 0,04 0,17 0,15 0,02 0,03 0,05 0,26 10,33 0,27 3,58 34,83 25,40 0,03 23,27 0,39 0,01 0,01 0,10 0,26 1,17 0,02 0,02 0,07 0,21 9,01 0,26 2,39 48,63 24,65 0,02 11,22 0,51 0,01 0,01 0,16 0,26 2,57 Kwasy nasycone (SFA)
Kwasy nienasycone (UFA) Kwasy jednonienasycone (MUFA) Kwasy wielonienasycone (PUFA) Kwasy wielonienasycone n-3 (PUFA n-3) Kwasy wielonienasycone n-6 (PUFA n-6) Kwasy neutralne
i hipocholesterolemiczne (DFA) Kwasy hipercholesterolemiczne (OFA)
33,35 66,65 33,00 33,65 5,88 27,77 75,34 24,66 14,23 85,77 52,01 33,77 8,13 25,63 88,64 11,36 20,39 79,61 25,08 54,53 31,14 23,39 85,24 14,76 15,50 84,50 23,16 61,34 38,99 22,35 89,04 10,96 14,91 85,09 36,27 48,82 23,38 25,44 88,67 11,33 12,49 87,51 51,46 36,06 11,38 24,68 89,90 10,10 UFA/SFA MUFA/SFA PUFA/SFA PUFA (n-6)/(n-3) DFA/OFA 2,00 0,99 1,01 4,72 3,05 6,03 3,65 2,37 3,15 7,81 3,90 1,23 2,67 0,75 5,78 5,45 1,49 3,96 0,57 8,12 5,71 2,43 3,27 1,09 7,83 7,01 4,12 2,89 2,17 8,90
Wykorzystanie pełnotłustych nasion lnu i rzepaku ...
213
Tabela 4
Tempo wzrostu buhajków i zużycie paszy oraz składników pokarmowych
Growth efficiency rate of bulls, feed and nutrient conversion
Grupy — Groups Wyszczególnienie
Item (1b) (2b) (3b) (4b) (5b) (6b) SE∗
Liczba zwierząt — No. of animals 8 8 8 8 8 8
Początkowa masa ciała [kg] Initial body weight
308,1 311,5 311,5 308,0 310,9 308,4 1,44
Końcowa masa ciała [kg] Final body weight
539,4 539,8 538,8 540,0 539,4 540,9 0,91
Dni tuczu — Fattening period 254,6 234,1 257,8 259,6 271,4 260,3 4,2
Przyrost dzienny [g] Daily gain
908,4 975,0 881,4 893,6 841,9 893,2 15,7
Pobranie pasz [kg s.m./dzień]: Feed intake [kg of d.m./day] — kiszonka z traw — grass silage — mieszanka treściwa concentrates mixture Razem — Total 4,20 2,72 6,92 4,22 2,92 7,14 4,31 2,57 6,88 4,19 2,68 6,87 4,21 2,56 6,77 4,22 2,66 6,88 0,10 0,14 0,15 Zużycie pasz/kg przyrostu :
Feed conversion/kg of gain: — kiszonka z traw [kg s.m.] grass silage [kg of d.m.] — mieszanka treściwa [kg s. m.] concentrates mixtures [kg of d.m.] Razem [kg s.m.] Total [kg of d.m.] 4,62 2,99 7,61 4,33 2,99 7,32 4,91 2,92 7,23 4,68 3,00 7,68 4,99 3,04 8,03 4,74 2,98 7,72 0,11 0,08 0,19 Wykorzystanie składników pokarmowych / kg przyrostu Nutrient conversion / kg of gain: JPŻ — UFV BTJN — PDIN [g] BTJE — PDIE [g] 6,59 630 632 6,82 646 648 6,49 624 626 6,40 618 622 6,52 627 625 6,52 628 624 0,44 15 17 ∗ — błąd standardowy średniej — standard error of mean
Władysław Brejta ...
214
Opas w trakcie doświadczenia trwał średnio 256,3 ± 4,3 dni, zaś przyrost
dobowy wynosił 908,7 ± 16,3 gramów z granicą wahań od 730 do 1204 gramów.
Zwierzęta w poszczególnych grupach pobierały dziennie od 6,77 do 7,14 kg suchej
masy paszy. Na przyrost 1 kg masy ciała zaś zużywały od 7,23 do 8,03 kg suchej
masy paszy, w tym odpowiednio: 6,40–6,82 JPŻ, 618–646 BTJN i 622–648 BTJE.
Różnice były statystycznie nieistotne. Niektóre wskaźniki oceny jakości tuszy
użytych do doświadczenia buhajków zamieszczono w tabeli 5. Średnia masa ciała
po głodzeniu wynosiła 529,1 ± 1,4 kg i wahała się od 500 do 545 kg. Zastosowany
czynnik żywieniowy wywarł wpływ na masę tusz buhajków w poszczególnych
grupach (P ≤ 0,05). Średnia masa tuszy wynosiła 285,5 ± 0,7 kg, z wahaniami od
278,4 do 298,9 kg. Nie obserwowano różnic w wydajności rzeźnej dla buhajków
w poszczególnych grupach. Wynosiła ona średnio 58,29 ± 0,19% i wahała się od
56,13 do 61,28%. Nie obserwowano również istotnych różnic w masie pięciu
podstawowych wyrębów. Zaznaczyły się natomiast różnice w masie mięśnia
najdłuższego (P ≤ 0,05) oraz masie udźca. W przypadku tego ostatniego różnice
w zawartości mięsa w udźcu były statystycznie wysoce istotne (P ≤ 0,01). Najlepiej
umięśnione były udźce buhajków, otrzymujących w diecie 10% dodatek nasion
rzepaku lub lnu. W udźcach zwierząt z tych grup obserwowano również
najmniej-sze otłuszczenie wewnątrzmięśniowe (P
≤ 0,01). Nie obserwowano natomiast
statystycznie istotnych różnic między badanymi grupami buhajków w przypadku
cech fizyko-chemicznych mięsa (tab. 6). Analiza składu kwasów tłuszczowych
w tkance mięśnia najdłuższego wykazała brak statystycznie istotnego wpływu
zastosowanego czynnika żywieniowego (tab. 7). Obserwowano nieznaczną
popra-wę składu kwasów tłuszczowych, szczególnie wielonienasyconych (PUFA n-3).
Na uwagę zasługuje zmiana proporcji wielonienasyconych kwasów tłuszczowych
typu n-6 do n-3, w kierunku wzrostu tych ostatnich. Otrzymane w trakcie
doświadczenia mięso wołowe, zasobniejsze w kwasy tłuszczowe z rodziny n-3,
z punktu widzenia dietetyki żywienia człowieka może wywierać korzystne
dzia-łanie przeciwmiażdżycowe (Brisson 1986). W tabeli 8 przedstawiono wyniki
sensorycznej analizy mięsa. Nie obserwowano negatywnego wpływu stosowanych
w diecie pełnotłustych nasion rzepaku i lnu na cechy sensoryczne mięsa. Wręcz
przeciwnie, 10% dodatek nasion lnu w diecie buhajków poprawił soczystość,
kruchość i smakowitość wołowiny. Mięso buhajków z tej grupy żywieniowej
odznaczało się również najmniejszymi ubytkami cieplnymi. Różnice były
statystycznie nieistotne. Uzyskane przez nas wyniki dla cech opasowych, rzeźnych
oraz właściwości fizyko-chemicznych mięsa buhajków nie odbiegały od
uzyskiwanych przez autorów zajmujących się opasem buhajków simentalskich
(Trela i in. 1985; Szarek i in. 1991). Dodatek 10% pełnotłustych nasion lnu lub
rzepaku wpływał dodatnio na stopień umięśnienia udźca oraz ograniczał w nim
udział tłuszczu.
Wykorzystanie pełnotłustych nasion lnu i rzepaku ...
215
Tabela 5
Niektóre wskaźniki oceny jakości tusz — Some parameters of carcass quality
Grupy — Groups Wyszczególnienie
Item (1b) (2b) (3b) (4b) (5b) (6b) SE*
Liczba zwierząt — No. of animals 8 8 8 8 8 8
Masa ciała przed ubojem [kg]
Weight at slaughter 528,7 528,9 528,9 527,8 529,3 531,0 1,4
Masa tuszy [kg]
Carcass weight 285,1ab 288,2ab 289,1a 283,7ab 282,7b 284,0ab 0,6
Wydajność rzeźna netto [%]
Dressing, net 58,30 58,67 59,16 58,10 57,66 57,88 0,18
Masa udźca — Round weight [kg] Masa mięsa w udźcu [kg] Meat of round weight Masa tłuszczu okołomięśniowego [kg] Fat perimeat weight Masa tłuszczu
wewnątrzmięśniowego [kg] Fat intermeat weight
Masa kości — Bones weight [kg] 40,9ab 32,4 Aa 0,9 1,3Aa 5,7 41,6b 34,9Bb 0,7 0,6Bb 5,4 41,8b 34,6b 0,7 0,7Bb 5,5 40,6ab 33,2a 1,0 1,0ab 5,4 39,8a 32,9a 0,6 0,9b 5,4 40,0ab 32,6a 1,0 0,9b 5,6 0,2 0,2 0,04 0,04 0,07 Masa pięciu podstawowych
wyrębów [kg] Weight of 5 primal cuts
86,1 88,0 87,8 85,9 85,6 85,9 0,3
Masa mięśnia najdłuższego [kg] Weight of m. L. dorsi
10,3ab 9,9ab 10,5ab 11,2a 10,8ab 9,8b 0,1
Powierzchnia mięśnia najdłuższego [cm2] L. dorsi muscle area
101,9 101,7 100,9 100,7 98,1 100,7 0,6
Masa tłuszczu okołonerkowego
Kidney fat weight [kg] 3,0 3,0 2,8 2,8 3,2 3,2 0,1
∗ — błąd standardowy średniej — standard error of mean
a, b — wartości w wierszach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (P ≤ 0,05) a, b — values in the same rows with different letters differ significantly (P ≤ 0.05) A, B — jak wyżej dla P ≤ 0,01
Władysław Brejta ...
216
Tabela 6
Cechy fizyko-chemiczne mięsa — Physical and chemical properties of meat
Grupy — Groups Cechy Traits (1b) (2b) (3b) (4b) (5b) (6b) SE* Liczba zwierząt No. of animals 8 8 8 8 8 8 Sucha masa [%] Dry matter 25,93 26,04 26,46 25,91 25,84 25,97 0,13 Białko ogólne [%] Crude protein 23,31 23,16 23,02 23,04 22,75 22,89 0,11 Tłuszcz surowy [%] Crude fat 1,46 1,48 1,60 1,10 1,73 1,73 0,10 pH 24 5,65 5,63 5,61 5,58 5,64 5,59 0,01 Wodochłonność [%] Water binding capacity
23,75 22,56 24,03 24,01 22,50 24,39 0,37 Jasność barwy [%] Brightness of colour 10,35 11,90 11,75 11,34 12,26 12,50 0,31 Ubytki termiczne [%] Termal drip 39,44 37,35 33,86 37,89 38,64 34,12 0,89
∗ — błąd standardowy średniej — standard error of mean
Krełowska i in. (1991) wykazali, że mięso młodych buhajków opasanych
mieszanką zawierającą 30% rozdrobnionych nasion rzepaku podwójnie
ulepszo-nego, w porównaniu z mięsem buhajków otrzymujących mieszankę z udziałem
30% jęczmienia, zawiera więcej białka a mniej tłuszczu (P ≤ 0,05) i charakteryzuje
się korzystnymi parametrami barwy. Clinquart i in. (1991), opasając rosnące
buhajki dietą zawierającą w swoim składzie 10% dodatek nasion lnu, obserwowali
ujemny wpływ tych ostatnich na tempo wzrostu i wykorzystanie paszy. Autorzy
ci obserwowali zmianę składu kwasów tłuszczowych w tłuszczu zapasowym
i mięśniach buhajków. Różnice były jednak statystycznie nieistotne. Podobny brak
wpływu skarmianej śruty z pełnotłustych nasion rzepaku na skład kwasów
tłuszczowych w lipidach tkankowych u opasanych wolców stwierdzili St. John
i in. (1987).
Wykorzystanie pełnotłustych nasion lnu i rzepaku ...
217
Tabela 7
Skład kwasów tłuszczowych w mięśniu najdłuższym (w % sumy kwasów)
Fatty acids composition of longissimus dorsi muscle (in % of total fatty acids)
Grupy — Groups Kwasy tłuszczowe Fatty acids (1b) (2b) (3b) (4b) (5b) (6b) SE* C8 C10 C12 C14 C16 C16:1 C18 C18:1 C18:2 γ C18:3 C18:3 (ALA) C20 C20:4 (AA) C20:5 (EPA) C20:6 (DHA) C22 C22:1 0,02 0,04 0,06 1,73 22,63 2,74 23,31 37,70 7,14 0,12 1,67 0,17 1,93 0,41 0,21 0,09 0,01 0,03 0,04 0,08 1,87 24,34 2,73 20,76 37,72 7,38 0,17 2,03 0,20 1,89 0,44 0,21 0,09 0,03 0,03 0,05 0,06 2,08 23,99 3,10 22,49 37,60 6,40 0,14 1,71 0,18 1,66 0,36 0,19 0,08 0,02 0,03 0,04 0,06 1,62 22,39 2,79 23,54 36,21 7,79 0,13 2,11 0,19 2,18 0,57 0,25 0,09 0,02 0,03 0,05 0,08 2,17 24,84 3,13 21,81 36,03 7,24 0,16 1,89 0,25 1,66 0,38 0,18 0,08 0,02 0,03 0,05 0,09 2,15 24,74 3,10 21,19 38,09 6,26 0,14 1,75 0,21 1,54 0,36 0,21 0,07 0,02 0,001 0,002 0,004 0,06 0,26 0,09 0,70 0,81 0,22 0,005 0,08 0,01 0,09 0,02 0,009 0,003 0,003 Kwasy nasycone (SFA)Kwasy nienasycone (UFA) Kwasy jednonienasycone (MUFA) Kwasy wielonienasycone (PUFA) Kwasy wielonienasycone n-3 (PUFA n-3) Kwasy wielonienasycone n-6 (PUFA n-6) Kwasy neutralne
i hipocholesterolemiczne (DFA) Kwasy hipercholesterolemiczne (OFA)
48,05 51,95 40,45 11,49 2,29 9,20 75,25 24,75 47,39 52,61 39,24 12,13 2,68 9,45 73,37 26,63 48,83 51,17 40,72 10,45 2,39 8,07 73,67 26,33 47,95 52,05 39,03 13,03 2,94 10,10 75,59 24,41 49,32 50,68 39,18 11,51 2,44 9,06 73,75 26,25 48,53 51,47 41,21 10,26 2,32 7,94 72,66 27,33 0,67 0,67 0,87 0,40 0,10 0,31 0,35 0,35 UFA/SFA MUFA/SFA PUFA/SFA PUFA (n-6)/(n-3) DFA/OFA 1,09 0,85 0,24 4,05 3,07 1,12 0,86 0,26 3,63 2,76 1,06 0,85 0,22 3,41 2,81 1,13 0,86 0,27 3,45 3,12 1,04 0,81 0,39 3,77 2,90 1,07 0,86 0,21 3,53 2,68 0,03 0,03 0,21 0,07 0,06
Władysław Brejta ...
218
Tabela 8
Właściwości sensoryczne mięsa — Sensory properties of meat
Grupy — Groups Cechy Traits (1b) (2b) (3b) (4b) (5b) (6b) SE∗ Liczba zwierząt No. of animals 8 8 8 8 8 8 Soczystość [pkt.] Succulence [points] 4,29 4,29 4,53 3,99 4,20 4,51 0,06 Kruchość [pkt.] Tenderness [points] 4,39 4,29 4,60 4,48 4,61 4,50 0,07 Zapach — Aroma: — intensywność [pkt.] intensity [points] — jakość [pkt.] quality [points] 4,90 4,83 4,89 4,92 4,86 4,86 4,89 4,89 4,90 4,84 4,86 4,84 0,02 0,02 Smakowitość — Palatability: — intensywność [pkt.] intensity [points] — jakość [pkt.] quality [points] 4,43 4,46 4,29 4,34 4,56 4,59 4,18 4,29 4,21 4,30 4,49 4,56 0,05 0,05
∗ — błąd standardowy średniej — standard error of mean
Odmienne wyniki uzyskali Strzetelski i in. (1992). Chrząszcz i in. (1995)
natomiast, żywiąc cielęta mieszankami z dodatkiem 15–25% pełnotłustych nasion
rzepaku, wykazali w ich tłuszczu więcej nienasyconych kwasów tłuszczowych
o długich łańcuchach węglowych oraz mniej wolnych kwasów tłuszczowych,
w porównaniu z tłuszczem cieląt żywionych mieszanką ze śrutą sojową.
Podsumowanie
Wyniki badań wskazują, że zastosowane 5 lub 10% dodatki pełnych nasion
lnu i rzepaku lub mieszaniny tych nasion do dawek pokarmowych dla rosnących
buhajków, w okresie wzrostu od 400 do 550 kg masy ciała nie wywierały
statystycznie istotnego wpływu na tempo wzrostu i jakość uzyskiwanych tusz oraz
właściwości fizyko-chemiczne i sensoryczne mięsa. Na uwagę zasługuje natomiast
modyfikacja (wprawdzie statystycznie nieistotna) składu kwasów tłuszczowych
w mięśniu najdłuższym rosnących zwierząt, szczególnie zmiana proporcji
wielo-Wykorzystanie pełnotłustych nasion lnu i rzepaku ...
219
nienasyconych kwasów tłuszczowych typu n-6 do n-3, w kierunku wzrostu tych
ostatnich. Otrzymane mięso, zasobne w wielonienasycone kwasy tłuszczowe,
szczególnie z rodziny n-3, w diecie człowieka może wywierać korzystne działanie
przeciwmiażdżycowe.
Literatura
Ashes J.R., Thompson R.H., Gulati S.K., Brown G.H., Scott T.W., Rich A.C., Rich J.C. 1993.A comparison of fatty acid profiles and carcass characteristics of feedlot steers fed canola seed and sunflower seed meal supplements protected from metabolism in the rumen. Austral. J. Agric. Res., 44: 1103-1112.
Baryłko-Pikielna N. 1975. Zarys analizy sensorycznej żywności. WNT, Warszawa.
Brandt R.T., Anderson S.J. 1990. Supplemental fat source affects feedlot performance and carcass traits of finishing yearling steers and estimated diet net energy value. J. Anim. Sci., 68: 2208-2216.
Brisson G.J. 1986. Dietary fat and human health. Rec. Adv. Anim. Nutr., eds. W. Haresign i D.J.A. Cole, Butterworts, Boston, 3-24.
Chrząszcz E., Kistowski T., Korniewicz A., Czarnik-Matusewicz H. 1995. Wpływ nasion rzepaku na wskaźniki produkcyjne i fizjologiczne cieląt oraz jakość tuszy. Rocz. Nauk. Zoot., 22: 231-249. Clinquart A., Istasse L., Dufrasne I., Mayombo A., van Eenaeme C., Bienfait J.M. 1991. Effects on
animal performance and fat composition of two fat concentrates in diets for growing- fattening bulls. Anim. Prod., 53: 315-320.
Folch J., Lees M., Sloane Stanley G.H. 1957. A simple method for the isolation and purification of total lipids from animal tissue. J. Biol. Chem., 226: 497-509.
Grau R., Hamm R. 1953. Eine einfache Metode zur Bestimmung der Wasserbindung im Muskel. Naturwissenschaften, 40, 29.
INRA 1988. Alimentation des bovins, ovins, caprins. Institut National de la Recherche Agronemique, Paris, red. R. Jarrige.
Koreleski J., Fraś B., Kubicz M. 1990. Wpływ preparowania nasion rzepaku na jakość białka oraz zawartość energii metabolicznej. Rocz. Nauk. Zoot., 17: 63-72.
Kortz J., Różycka J., Grajewska-Kolaczyk S. 1968. Methodical aspects of the objective determination of colour in fresh pork meat. Rocz. Nauk Rol., 90-B-3: 333-342.
Kraszewski J., Wawrzyńczak S., Bielak F. 1993. Przydatność dodatku preparatu tłuszczowego Erafet w postaci mydeł wapniowych i magnezowych w żywieniu krów. Rocz. Nauk. Zoot., 20: 183-191. Krełowska-Kułas M., Kędzior W., Strzetelski J. 1991. The quality of meat and fat of young bulls
fattened with a full ratio mixture containing ground rape seeds. Arch. Anim. Nutr., 41: 657-662. Stasiniewicz T., Strzetelski J., Bilik K. 1989. Śruta z całych nasion rzepaku odmian 00 w dawkach
pokarmowych dla wysokomlecznych krów. Instrukcja wdrożeniowa IZ.
St. John L.C., Young C.R., Knabe D.A., Thompson L.D., Schelling G.T., Grundy S.M., Smith S.B. 1987. Fatty acid profiles and sensory and carcass traits of tissues from steers and swine fed an elevated monounsaturated fat diet. J. Anim. Sci., 64: 1441-1447.
Strzetelski J.A., Lipiarska E., Kowalczyk J., Stasiniewicz T., Maciaszek K. 1992. The use of rape seeds in a complete feed in intensive fattening of young bulls. J. Anim. Feed. Sci., 1: 107-116.
Władysław Brejta ...
220
Strzetelski J., Ryś R., Stasiniewicz T., Lipiarska E., Stankiewicz B. 1993. Wpływ stosowania ogrzewanych nasion rzepaku w mieszankach treściwych dla krów na efekty produkcyjne, skład tłuszczu mleka i fermentację w żwaczu. Rocz. Nauk. Zoot., 20: 107-121.
Szarek J., Gil Z., Brzuski P., Zapletal P. 1991. Zdolność opasowa i wartość rzeźna buhajków krajowych ras bydła. Rocz. Nauk. Zoot., 18: 51-58.
Trela J., Kraszewski J., Choroszy Z. 1985. Produkcja buhajów do krzyżowania towarowego przy wykorzystaniu mięsnych ras Limousine, Piemontese i krów Simentalskich – wyniki pokolenia F1. Rocz. Nauk. Zoot., Monogr. i Rozprawy, 23: 25-35.
Walczak Z. 1959. Laboratoryjna metoda oznaczania zawartości galarety w konserwach mięsnych. Rocz. Nauk. Rol., 74-B-4: 619-625.
