Polskie Muzeum : malarstwo, rzeźba, przemysł artystyczny. R. 1, z. 3

ROCZNIK PIERWSZY.

ZESZYT III.

_{CENA ZESZ. 2 K=1 Rb.}

POLSKIE

M U Z E U M

MALARSTWO - RZEZBA - PRZEMYSŁ ARTYST.

£

WYDAWCY

FELIKS KOPERA I JULIAN PAGACZEWSKI

KRAKÓW

NAKŁADEM ST. ZAREWICZA I SPÓŁKI.

11.

SZYMON CZECHOWICZ.

S. Marya Magdalena.

Kraków. Muzeum XX. C zartoryskich. Olejno na płótnie. W ys. 0'32 m, szer. 0‘25 m. Św ięta M arya M agdalena w yczerpana pokutą i ro zp a­ m iętyw aniem grzesznego życia, w padła w om dlenie i osunęła się na kolana. L ew ą rękę w sp arła na kam iennej ław ie, na której stoi krucyfiks. Obok puszka z w onnym i olejkam i, jako ikonograficzny atry b u t Św iętej i ro ztw arta księga. Świętą Magdalenę podtrzym uje anioł, którego ru c h je st pełen w dzięku. Tłem sceny je st grota. Na uwagę zasługuje sub­ telny i h arm onijny koloryt tego obrazka, może n ajm n iej­ szego ze w szystkich, k tó re Czechowicz w ym alow ał, ale bezw ątpienia jednego z najlepszych.

B arw y są blade i niezdecydow ane, jak na rokokow ym gobelinie.

12

.

MALARZ NIEZNANY.

Tańczące aniołki.

F resk w kaplicy ks. L ubom irskich u 0 0 . D om inikanów w K rakowie.

Kaplica L ubom irskich je st jednym z najpiękniejszych zabytków naszej a rc h itek tu ry z pierw szej ćw ierci XVII w. F undow ał ją Sebastyan Lubom irski, kasztelan w ojnicki, zm arły w 1616 r. Kopuła spoczyw a bezpośrednio na pedenty- w ach i ozdobiona jest m alow idłem al fresco, które naśladuje ulubione w ty ch czasach stiuki. Podniebie kopuły podzie­ lone je st na kilka pól, w k tó ry ch m ieszczą się olejne obraz}r, ujęte w barokow e kartusze. Ozdobne kartusze, łudząco do stiuków podobne, m alow ane są gris en gris. W m iejscu, gdzie kopuła przechodzi w latarnię, biegnie dokoła fryz, p rzed staw iający Taniec aniołków. Nagie p u tta o kształtach pełnych, tak w łaściw ych epoce baroka, tańczą z zapałem , trzy m ając się za ręce. D ekoracya kaplicy Lubom irskich p rzypom inająca sw ym ch arak terem stiuki w kościele Ś. P io ­ tr a w K rakow ie, w zam ku w iśnickim i bocznych kaplicach na Bielanach — jest, ja k sądzim y, dziełem górno włoskiego m alarza. Tło kopuły je st ponsow e w złotą szachow nicę. Kaplica L ubom irskich została p rzed kilku laty odnow iona pod kierunkiem arch itek ty , p. Zygnnm la Hendla.

13

.

JÓZEF OLESZKIEWICZ.

Portret Karoliny z Walewskich lir. Chodkiewiczowej.

K raków . Muzeum N arodow e.

Rysunek czarną kredką. Wys. (M44 m., szer. 0344 m. Oleszkiewicz był uczniem Smuglewicza. W 1803 r. A leksander h r. Chodkiew icz w ysłał go na naukę do D rezna i Paryża. W P aryżu kształcił się pod kierunkiem słynnego Dawida. Pow róciw szy do k raju m ieszkał na W ohmiu. W 1810 r. udał się do P etersb u rg a, gdzie w e dw a lata później został członkiem Akademii sztuk pięknych w od­ dziale historycznego m alarstw a. U m arł w P etersb u rg u d. 5 października 1830 r. Malował obrazy historyczne i r e ­ ligijne.

P o rtre t Karoliny hr. C hodkiew iczow ej, jakkolw iek w ykonany na sam ym początku XIX w., je st już zw iastunem epoki rom antycznej. H rabina u b ran a w suknię empire, w yciętą do gorsu i z krótkim i rękaw am i, podnosi p ra w ą rę k ą koniec długiego w zorzystego szala, którym ow inięta je st niem al cała jej postać. Szale są m odne w ty ch czasach, c h arak te­ ry sty czn ą jed n ak częścią stro ju staną się dopiero w epoce

tyczna, pociąga m elancholijnym w yrazem i jakim ś nieo k re­ ślonym sentym entem , słowem p o rtre t hr. C hodkiew iczow ej ma styl i jest w swoim ro d zaju nastrojow ym . Rysunek, w ykonany bardzo starannie czarną kredką, jest podpisany

M ikołay Oleszkiewicz. R yso w a ł 1808 r., sygnatura um ie­

szczona na kraw ędzi szala, nie ro b i jednak w rażenia w ła­ snoręcznego podpisu tem bardziej, że O leszkiewiczowi było na imię Józef, inny zaś m alarz tego samego nazw iska — o ile dotychczas w iadom o — nie istniał. Podpis dodano praw dopodobnie później.

14

.

PACYFIKAŁ Z DARU KARDYNAŁA

FRYDERYKA JAGIELLOŃCZYKA.

Gniezno. K atedra. S rebrny, pozłacany.

W ys. 0*53 m.

Przełom z gotyku w Odrodzenie — to czasy ożyw io­ nej produkcyi artystycznej w Polsce, zarów no na polu arch itek tu ry , rzeźby, m alarstw a, jak i przem ysłu arty sty ­ cznego. Z końca XV i pierw szej połow y XVI w. pochodzą najcenniejsze zabytki z dziedziny złotnictw a, które zdobią skarbce naszych kościołów . Są to po w iększej części dary członków rodziny królew skiej, biskupów lub zam ożnych patrycyuszów , którzy nie szczędzili grosza na chw ałę Bożą. Pacyfikał gotycki, darow any katedrze gnieźnieńskiej przez kardynała F ry d ery k a Jagiellończyka, któ ry od 1493— 1503 r. był arcybiskupem gnieźnieńskim , należy do n ajpięk­ niejszych i typow ych okazów naszego złotnictw a z końca XV lub p ierw szych lat XVI w. Stopa pacyfikału podzielona jest na ośm pól, p o k ry ty ch naprzem ian liściastym i splotam i i drobnym ornam entem , w ypełnionym em alią kom órkow ą (em ail cloisonne). Na czterech polach w idnieją cztery tarcze z herb am i Polski, Litw y, H absburgów i W ęgier. W ęzeł ro z ­ członkow any zapom ocą przeźroczystych przypór, u jm u ją­ cych okienka o późnogotyckim m asw erku, skom ponow any je st bardzo m isternie. Część szczytow ą stanow i ozdobny krzyż, na którym rozpięty jest C hrystus. W narożnikach krzyża w idnieją atry b u ty czterech ew angelistów a pom ię­ dzy jego ram ionam i gęste skręty z puszystych liści, styli­ zow anych w sposób w łaściw y przekw itającem u gotykowi. Belki krzyża ożyw ione są gdzieniegdzie roślinnym ornam en­ tem , w ypełnionym em alią kom órkow ą. Na szczycie pacyfi­ kału, przeznaczonego na pom ieszczenie partykuły K rzyża Św., w idzim y pelikana, który siedząc w gnieździe, k rw ią z w ła­ snej piersi w ydobytą karm i pisklęta. Jest to ro zpow szech­ niony w średnich w iekach sym bol Odkupiciela świata. Sądząc po stylu pac}7fikał ten w ykonany został w ostatnich latach XV w., nie jest jed n ak w ykluczone, że może pocho­ dzić z pierw szych trzech lat XVI w. (kardynał F ry d e ry k f 1503 r.), chociaż niem a w nim ani śladu renesansu. N ad­ m ienić należy, że w złotnictw ie trad y cy e gotyckie zacho­ w ały się najdłużej. Pacyfikał ten, jako dar kardynała F ry ­ deryka, w ykonany został najpraw dopodobniej w K rakow ie, w w arsztacie znakom itego złotnika, którego nazw iska nie znamy.

15

.

PACYFIKAŁ Z DARU KARDYNAŁA

_{FRYDERYKA JAGIELLOŃCZYKA.}

Gniezno. K atedra.

S rebrny, pozłacany. Wys. 0’53 m. (S trona odw rotna).

Strona o d w ro tn a opisanego pow yżej pacyfikału, nie wiele różni się od strony głównej. Zam iast U krzyżowanego C hrystusa i sym bolów ew angelistów , m ieszczą się w środku krzyża i na jego narożnikach oszklone okienka, przeznaczone na relikw ie. Na belkach krzyża w idzim y nieco ozdobniejszy

K R A K Ó W

Muzeum XX. Czartoryskich,

X V III W IE K

Malarstwo polskie.

SZYMON CZECHOWICZ

S. Marya Magdalena.

Olejno na płótnie. Wys. 0,32 m., szer. 0,25 m.

K R A K Ó W

Kościół Dominikanów

Kaplica Lubomirskich.

X V II W IEK

Malarstwo włoskie w Polsce.

K R A K Ó W

Muzeum narodowe.

XIX W IE K

Malarstwo polskie.

JÓZEF OLESZKIEWICZ

P o rtre t K aroliny z W alew skich hr. Chodkiewiczowej.

Rysunek kredką. Wysokość C444 m., szerokość 0^344 m.

GN IEZN O

Katedra.

X V W IE K

Złotnictwo krakowskie.

Pacyfikał

GN IEZN O

Katedra.

Pacyfikał

z daru kardynała Fryderyka Jagiellończyka.

Srebro pozłacane. Wys. 0,53 m. (Strona odwrotna).

X V W IE K

Złotnictwo krakowskie.

Tadszedł już czas, że zabytkami naszymi zaczęła

* ^ się interesować Europa. Coraz częściej przy­

byw ają do naszych krajów cudzoziemcy: Fran­

cuzi, Włosi, Niemcy i Anglicy, którzy się nietylko

polskimi zabytkami zajm ują, ale je badają i wydają,

a to zarówno w publikacyach naukowych, jak i po­

pularnych, jako dzieła m ające znaczenie dla dziejów

cywilizacyi.

W pierwszym rzędzie jest obowiązkiem na­

szego społeczeństwa zapoznać się z tymi zabytkami

sztuki i kultury, które mu przeszłość pozostawiła.

One bowiem nietylko że w yrabiają poczucie piękna,

ale zarazem illustrują doskonale dzieje naszej cy­

wilizacyi, która się w nich odzwierciedliła.

W tej myśli, mimo że zdajem y sobie sprawę

z licznych trudności, które nas czekają, zaczęliśmy

to wydawnictwo.

Znajdzie tu każdy, kogo obchodzi nasza prze­

szłość, dzieła pierwszorzędnych mistrzów polskich

i obcych, którzy w Polsce i dla Polski pracowali’

znajdzie portrety naszych królów, hetmanów i innych

dygnitarzy, widoki dawnych miast, mieszkań, apa­

raty liturgiczne, zbroje, medale, hafty, tkaniny itd.,

gdyż wydawnictwo nasze obejmie pomniki m alar­

stwa, rzeźby i przemysłu artystycznego.

Zabytki polskie giną, a giną dlatego, że ogół,

choć kulturalny, dotychczas nie zdaje sobie dokła­

dnie sprawy z tego, co mu na polu sztuki wspa­

niała przeszłość pozostawiła, bo dotąd nie było

u nas popularnych i tanich publikacyi, któreby

mogły dotrzeć do wszystkich sfer.

Najlepszym sposobem obrony zabytków jest

ich opublikowanie, a tern samem oddanie pod nad­

zór ogółu.

Niszczący się obraz, próchniejąca rzeźba, źle

wystawione dzieło sztuki, zwróci uwagę, a opi­

nia zmusi odpowiednie czynniki do zapobieżenia

złemu.

Ale także dla badaczów historyi sztuki i kul­

tury znajdzie się tu materyał pierwszorzędnego

znaczenia, który ułatwi przegląd całości i umożliwi

studya porównawcze.

Dodaj my do tego, że wydawnictwo nasze,

podjęte w celach idealnych, jest mimo wielkich

kosztów, stosunkowo bardzo tanie.

Zeszyty pojawiać się będą w odstępach mie­

sięcznych i zawierać po 5 tablic cynko typ owych,

wykonanych w pierwszorzędnych zakładach repro­

dukcyjnych i odbitych na najlepszym papierze

kredowym oraz pół arkusza illustrowanego tekstu,

poświęconego charakterystyce artystów, kierunków

i technik.

Warunki prenumeraty:

W Krakowie, Galicyi, Austryi i K sięstwie Poznańskiem :

Zeszyt pojedynczy

. K.

2-20

kwartalnie . . . .

... »

5*50

»

...

6-—

półrocznie . . . .

... » i r —

»

...

. » 12 —

rocznie

...

... » 22‘—

»

...

24 —

W K rólestwie Polskiem i Cesarstwie:

Zeszyt pojedynczy . ... Rb. 1*— z p rz e s y łk a ...

Rb.

1-20

kwartalnie

. . . .

»

3-—

półrocznie

. . . .

...

»

5*—

»

...

»

6-—

r o c z n ie ... ...

» 10'—

»

...

»

12 —

Ekspedycya główna

w Księgarni G. Gebethnera i Spółki w Krakowie

oraz Gebethnera i Wolffa w Warszawie.

TREŚĆ

Z E S Z Y T III.

TABLICE

11. SZYMON CZECHOWICZ. Ś. Marya Magdalena. Kraków. Muzeum XX. Czartoryskich.

12. MALARZ NIEZNANY. Tańczące aniołki. Fresk w kaplicy XX. Lubomirskich u 0 0 . Dominikanów

w Krakowie.

*

13. JÓZEF OLESZKIEWICZ. Portret Karoliny z Walewskich hr. Chodkiewiczowej. Rysunek kredką. Kraków.

Muzeum Narodowe.

14. PACYFIKAŁ KATEDRY GNIEŹNIEŃSKIEJ z daru kardynała Fryderyka. Gniezno. Katedra.

15. Toż samo strona odwrotna.

TEKST

JULIAN PAGACZEWSKI. Szymon Czechowicz. Ryciny w tekście 1) Chrystus po Zmartwychwstaniu.

Kraków. Muzeum Narodowe. 2) Dl. Kadłubek. Kraków. Muzeum Narodowe.

NASTĘPNY ZESZYT ZAWIERAĆ BĘD ZIE:

JAN SAUERDUMM. Portret Zygmunta Augusta. Drzeworyt.

KARTA TYTUŁOWA Z FIGLIKÓW REYA.

DWA PORTRETY MIKOŁAJA REYA Z FIGLIKÓW.

»RAY ZYEMSKICH ROSKOSZY«. Illustracya z »Kroniki wszytkyego swyata« Bielskiego z r. 1551.

GROBOWIEC BARBARY TARNOWSKIEJ. Tarnów. Katedra.

TEKST

FELIKS KOPERA. O drzeworytach XV i XVI wieku.

Zmiany zastrzeżone.