Procesy grupowe: wpływ innych na efektywność działań jednostki

(1)

Tomasz Bajkowski

Agnieszka Nowakowska Tomasz Sosnowski

(2)

Grupa to coś zdecydowanie więcej niż suma jednostek do niej należących, gdyż w ramach grupy

zachodzi szereg procesów specyficznych. Wynikają one z

wzajemnego oddzia wzajemnego oddzia wzajemnego oddzia

wzajemnego oddziałłłływania ywania ywania ywania na siebie członków grupy.

Niektóre z tych procesów ulepszają funkcjonowanie grupy i grupa osiąga lepsze efekty niż „suma jednostek”.

Natomiast istnieje szereg procesów zakłócających i pogarszających funkcjonowanie jednostek w grupie.

A to powoduje, że suma jednostek może być lepsza niż te same jednostki w grupie, działające razem.

(3)

Klasa szkolna Klasa szkolna Klasa szkolna

Klasa szkolna jest grupą społeczną, ale również w ramach tej grupy istnieje zazwyczaj kilka mniejszych podgrup.

Nauczyciel może również na potrzeby jakiegoś zadania szkolnego stworzyć inne, nowe grupy. Ich los

zdeterminowany będzie głównie faktem wykonania

jakiegoś zadaniazadaniazadaniazadania, poleconego przez nauczyciela. Zatem najczęściej po wykonaniu tego zadania, takie grupy

przestają istnieć, a ich członkowie (uczniowie) wracają do swoich pierwotnych grup.

Bardzo ważne jest to, aby nauczyciel pracując z grupą społeczną, jaką jest klasa, pamiętał o szeregu procesprocesprocesprocesóóóówwww, rządzących grupą i w niej zachodzących.

(4)

Zmiana zachowania jednostki na skutek rzeczywistego, bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi.

Jest to poddanie i podporządkowanie się normom grupy własnej lub grupy posiadającej istotny wpływ na

jednostkę.

Konformizm służy ujednolicaniu i unifikacji zachowań, ale też poglądów i postaw ludzi.

Nie służy realizacji celów indywidualnych, gdyż zakłada wyższość celów grupowych.

(5)

Istnieją dwa podstawowe typy konformizmutypy konformizmutypy konformizmutypy konformizmu:

1/ INFORMACYJNY wp

łłłł

yw spo

łłłł

eczny

Wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ spostrzegamy te osoby jako źródło informacji, dające wskazówki dla naszego zachowania;

dostosowujemy się, ponieważ wierzymy, że cudza

interpretacja niejasnej sytuacji jest bardziej poprawna niż nasza.

Zarówno młodzież jak i dorośli, znajdując się w zupełnie obcej i nieznanej dla siebie sytuacji, mają tendencję do poszukiwania kogoś (tzw. informatora), kto będzie wskazywał na właściwy sposób zachowania. Z racji mniejszych życiowych

doświadczeń, młodzież częściej poszukuje kogoś, kto pokaże i nakieruje na właściwy tor (to może być osoby lidera grupy, ale też nauczyciela).

(6)

2/ NORMATYWNY wp

łłłł

yw spo

łłłł

eczny

Wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ chcemy być przez nich lubiani i akceptowani. Dotyczy podporządkowywania się normom grupowym,

często za cenę wyrzeknięcia się swoich własnych norm, tylko po to, aby zyskać akceptację grupy.

Jak wiadomo w okresie adolescencji przynależność do grupy rówieśniczej jest sprawą niezwykle ważną. Młodzi ludzie są wtedy skłonni do daleko idącego

konformizmu normatywnego (oczywiście nigdy się do tego nie przyznając) właśnie po to, aby czerpać z grupy

(7)

Warto, aby nauczyciel starał się o realne bycie

autorytetem i formalnym liderem całej grupy, jaką jest

klasa.

Dzięki temu może on w pozytywnym celu

wykorzystywa

wykorzystywać

ć

tendencje konformistyczne nastolatk

tendencje konformistyczne nastolatkó

ó

ów

w

, np. odwołując

się do norm grupowych, gdy jeden z uczniów łamie

pewne zasady.

W takiej sytuacji nauczyciel przypomina o wspólnie ustalonych i zaakceptowanych wcześniej z klasą normach postępowania i działania. Umożliwia rozwiązanie problemu, gdyż sami

uczniowie starają się przypominać osobie wyłamującej się konieczność dostosowania do norm grupowych.

(8)

Jest to proces związany z

utrat

utratą

ą

ą w

ą

włłłła

w

a

aś

ś

ściwej

ciwej

kontroli

nad zachowaniem, co prowadzi do

wzrostu impulsywności i patologiczności czynów.

Mogą pojawić się zachowania agresywne.

Dochodzi do niej wtedy, gdy tłum jest liczny,

ludzie w nim czują się

anonimowo, co zmniejsza

odpowiedzialno

odpowiedzialność

ść

za własne czyny oraz obniża

samoświadomość i koncentrację na normach

społecznych.

(9)

Deindywiduacji

doświadczają osoby dorastające w momencie przynależności do subkultur lub grup o

charakterze przestępczym.

Członkowie takich grup zazwyczaj podkreślają swoją przynależność podobnym sposobem ubierania sipodobnym sposobem ubierania sipodobnym sposobem ubierania sipodobnym sposobem ubierania sięęęę -zdarza się nawet, że ukrywają swoją tożsamość za

pomocą np. masek, czy kominiarek. To przyczynia się do wzrostu poczucia anonimowopoczucia anonimowopoczucia anonimowopoczucia anonimowośśśścicicici, a tym samym

deindywiduacji. Osoby czują się chronione przez grupę i mają poczucie ograniczonej odpowiedzialności i

samoświadomości. To może prowadzić do bezkarności grupowej i zachowań bardziej okrutnych bardziej okrutnych bardziej okrutnych bardziej okrutnych niż mogłyby jednostki dopuścić się samodzielnie.

(10)

Jak to możliwe, by inteligentne osoby, należące do grupy, podejmowały razem błędne decyzje, zupełnie inaczej niż robią to w pojedynkę?

Dzieje się tak, ponieważ często w procesie

funkcjonowania grupy dochodzi do tzw. myślenia

grupowego.

Jest rodzaj myślenia, w którym

bardziej liczy si

bardziej liczy się

ę

d

dąż

ąż

ążenie do zachowania sp

ąż

enie do zachowania sp

enie do zachowania spó

ó

ójno

jnoś

jno

ś

ści i solidarno

ś

ci i solidarno

ci i solidarnoś

ś

ści grupy

ś

ci grupy

niż realistyczne uwzględnianie faktów.

(11)

Warunki sprzyjaj

Warunki sprzyjają

ą

ące my

ą

ce my

ce myś

ce my

ś

śleniu grupowemu

ś

leniu grupowemu

::::

1/ duża spójność grupy: grupa zapewnia prestiż i jest

atrakcyjna – dlatego ludzie chcą do niej należeć;

2/ izolacja grupy – grupa jest wyizolowana, chroniona przed alternatywnymi poglądami;

3/ autorytarny przywódca – kontroluje grupę oraz wyraźnie przedstawia swoje życzenia;

4/ silny stres – członkowie grupy odczuwają zagrożenie dla grupy;

5/ słabo wypracowane sposoby podejmowania decyzji: brak standardowych metod rozpatrywania alternatywnych

(12)

Symptomy my

Symptomy myś

ś

ślenia grupowego

ś

lenia grupowego

::::

1/ złudzenie odporności na ataki – grupa odczuwa swoją nieomylność i siłę;

2/ przekonanie o moralnych racjach grupy;

3/ stereotypowe spostrzeganie przeciwników (w sposób uproszczony i stereotypowy);

4/ autocenzura – ludzie dobrowolnie odrzucają przeciwstawne poglądy, aby nie „torpedować samych siebie”

5/ ukierunkowany nacisk na dysydentów, aby podporządkowali się większości; jeżeli ludzie wyrażają inne opinie, wywierany jest na nich nacisk na celu upodobnienia ich do większości;

6/ złudzenie jednomyślności – złudzenie, że wszyscy są zgodni, wynikające z pomijania oponentów;

7/ strażnicy jednomyślności – członkowie grupy chronią przywódcę przed odmiennymi poglądami.

(13)

Podejmowanie b

Podejmowanie błę

łę

łędnych decyzji:

łę

dnych decyzji:

1/ niepełna analiza alternatywnych poglądów;

2/ lekceważenie określania poziomu ryzyka dla preferowanych rozwiązań;

3/ opieranie się na niepełnej informacji;

(14)

Tendencja grup do podejmowania decyzji, które są bardziej skrajne niż początkowe inklinacje członków. Jeśli opinie

członków grupy na początku są podobne, to pod wpływem dyskusji i wymiany zdań wewnątrz grupy stają się bardziej ekstremalne

Czynniki: Czynniki: Czynniki: Czynniki:

1/ motywacyjne – np. chęć zyskania sympatii w grupie; 2/ poznawcze, takie jak wysłuchanie nowych,

przekonywujących argumentów.

Gdy dochodzi do grupowych dyskusji, wzmacniają one to wszystko, co jest wzmacniane przez wartości kulturowe w danym społeczeństwie.

(15)

Facylitacja spo

łłłł

_łłłł

eczna

Obecność innych nas mobilizuje

Jest to napięcie wynikające z obecności innych

osób i możliwości oceny naszego działania.

Rezultatem tego jest lepsze wykonanie

łatwiejszych zadań, lecz gorsze wykonanie

zadań trudniejszych

(lęk przed oceną społeczną).

(16)

Pr

ó

ż

niactwo spo

łłłł

_łłłł

eczne

Obecność innych uspokaja, co zmniejsza wydajność

jednostki pracującej w grupie

Jest to uspokojenie wywołane przekonaniem, że

przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego

działania; uspokojenie osłabia wykonanie zadań

prostych, lecz ułatwia wykonanie zadań trudnych.

Jednostka wkłada mniej wysiłku w wykonanie

(17)

(18)

Nauczyciel powinien mieć śświadomośświadomowiadomowiadomośćść wystśćść wystwystwystęęęępowania powania powania powania

efektu facylitacji oraz efektu próżniactwa społecznego. W sporcie efekt facylitacjifacylitacjifacylitacjifacylitacji widoczny jest wtedy, gdy uczeń opanował w sposób doskonały daną dyscyplinę lub

ćwiczenie. Obecność publiczności przyczynia się do wyższego poziomu wykonania (np. gry w siatkówkę). Jeżeli uczeń nie potrafi wykonać czegoś dobrze, nie jest pewny sam siebie, wówczas obecność publiczności, ale także innych kolegów, powoduje obniżenie i tak niskiego poziomu wykonania.

W momencie, gdy domyślamy się, że uczeń wykonuje gorzej zadanie z powodu lęku przed ekspozycją społeczną, możemy zaproponować mu możliwość wykonania zadania bez obecności innych osób, tak by obniżyć poziom lęku.