UOGZN1K1 HUMANISTYCZNE łom XXXH. 1 - 19*4
ŚP. PROF. DR JERZY WIŚNIEWSKI
Przedwcześnie zmarły 29 października i 983 roku p r o f. Jerzy Wiśniewski uro d z i ł s ię 1 styczn ia 1928 roku we wsi K ołaki K ościeln e koło Zambrowa, gd zie jego o jc ie c Tomasz b ył nauczycielem. Lata szkolne Wiśniewskiego przypadły na najtrud n ie js z y w h i s t o r i i naszego kraju okres okupacji h itle r o w s k ie j. Mimo młodych la t Zmarły n ie pozostawał w c z a s ie wojny bezczynny. Był żołnierzem Arm ii Krajowej i równocześnie s ię u czył. Prawie natychmiast po ustaniu d zia ła ń wojennych, uzu pełniwszy swoje w ykształcenie śred n ie, rozpoczął stu dia h istoryczn e na Uniwersy te c ie Poznańskim, k tóre ukończył w 1951 roku, uzyskując stopień m agistra f i l o z o f i i v zak resie h i s t o r i i .
Już w cza sie studiów uniwersyteckich in teresow ał s ię slaw istyką i arch iw i styką. Znalazło to konkretny wyraz w je g o dodatkowych studiach slawistycznych oraz w ukończeniu w 1950 roku kursu d la pracowników naukowych archiwów.
W 1960 roku uzyskał stop ień doktora nauk humanistycznych, a w n ie c a łe p ięć la t p óźn iej h a b ilito w a ł s ię na U niw ersytecie Poznańskim. Swoje zainteresowania h istoryczne p rzeja w ia ł od najmłodszych l a t . W c z a s ie stadiów i po ich odbyciu początkowo w iązał s ię z archiwami najpierw w Poznaniu, p óźn iej w O ls z ty n ie . Od 1 styczn ia 1953 roku p rzeszed ł do pracy w In s ty tu c ie H is t o r ii PAN, w którym pra cował aż do śm ierci, zajmując różne odpowiedzialne stanowiska naukowe.
Różne in s ty tu c je wykorzystywały Jego w iedzę, jako s p e c ja lis t y w ysokiej k la sy. Z Jego dorobku naukowego k o r z y s ta li także h is to ry c y w ielu s p e c ja ln o ś c i. Był członkiem k ilk u komitetów redakcyjnych różnych wydawnictw, m .in. Polskiego słow nika biograficznego i Słownika historyczno-geograficznego, oraz konsultantem w ielu zespołów, komitetów i k o m isji naukowych. Z K atolickim Uniwersytetem Lubel skim był związany podwójnymi więzami: koleżeńskim i i jako członek Rady Naukowej Instytu tu G e o g ra fii H istoryczn ej K ościoła w P olsce - naukowymi.
Twórczość naukowa p r o f. Wiśniewskiego b yła bardzo wszechstronna. Zajmował s ię problematyką gospodarczo-społeczną, d zieja m i m iast, g e o g ra fią historyczną i genealogią. Zwłaszcza dwa nurty Jego d z ia ła ln o ś c i naukowej n ależy mocno pod k r e ś lić : badania nad Pomorzem Zachodnim oraz stu dia nad osadnictwem wschodniego Mazowsza, P od la sia i pogranicza p o ls k o -lite w s k o -b ia ło ru s k ie g o . W szystkie Jego
144
susasuss istm.
prace, których l i c z b « możas w p rz y b liż e n iu o k r e ś lić na około 200, od zn aczaj« s i t rzadko spotykanę sumiennaścię i gruntownościę, zarówno w s fe r z e wykorzystania źró d e ł (p o lsk ich i zagran iczn ych ), ja k te k w s fe r z e ic h in t e r p r e t a c ji. Za największe o s ią g n ię c ie naukowi W iśniewskiego należy jednak uznać je g o stu dia nad osadnictwem. Tę d zied zin ę w iedzy o p r z e s z ło ś c i ziem p olsk ich w zbogacił P ro fe s o r bardzo wszech stro n n ie. Jego monumentalne d z ie ło na temat osadnictwa, drukowane etapami (w sumie ponad 800 stron druku), dotyczy terenów mało przed nim badanych. Przede wszystkim jednak Zmarły w zb ogacił badania nad ©sadnictwiffi pod względem metodycznym. Był za równo h istoryk iem , ja k i filo lo g ie m . P o t r a f i ł u m iejętn ie spożytkować swoja wiedzę z obydwu d z ie d z in ja k o h is to ry k osadnictwa» Umiał t r a fn ie zinterpretow ać zarówno inform acje ze ź ró d e ł pisanych, arch eologiczn ych , ja k t e ż inform acje tkwięce w naz wach miejscowych i to p ogra ficzn ych . Pod tyra względem n ie m iał chyba równego sobie W P o ls c e . Równocześnie b y ł doskonałym znawcę ź ró d e ł i problematyki osadnictwa drobnoszlacheckiego.
P r o f. Wiśniewski b y ł człow iekiem bezpośrednim. Chętnie d z i e l i ł s ię swoję wiedzę i doświadczeniem z innymi. Drukowane p o n iże j d z ie je Jego rodzin n ej p a r a f ii Kołaki powstały na prośbę miejscowego proboszcza. N ie je s t to praca wykończona, a le ' ja k sam p is z e w l i ś c i e do ks. Walentego Gumowskiego z 11 starca 1976 roku - za rys „napisany od r ę k i na podstawie m ateriałów , k tó re miałem u s ie b ie ? . N ie było dane Jerzemu Wiśniewskiemu wykończyć t e j pracy. Posiada ona jednak i w t e j formie swoje w alory naukowe. Drukujemy j ę te ż p rzez pamięć d la ży czliw eg o nam współpra cownika.
