Renata Maleda,
Jolanta Cybulska-Drachal
Instytut Kolejnictwa
PROBLEMATYKA KSZTACENIA
USTAWICZNEGO KADRY ZWIZANEJ
Z TRANSPORTEM SZYNOWYM NA PRZYKADZIE
OFERTY INSTYTUTU KOLEJNICTWA
Rkopis dostarczono, kwiecie 2013
Streszczenie: W referacie zaprezentowano problemy zwizane z ksztaceniem i doskonaleniem kadry zatrudnionej w obszarze transportu szynowego na rynku polskim. Przedstawiono wspóczesne metody ksztacenia personelu stosowane w ramach szkole w Instytucie Kolejnictwa. Wnioski z referatu zawieraj wskazówki dotyczce wsparcia procesu dydaktycznego w podnoszeniu kwalifikacji przez absolwentów wyszych uczelni technicznych, kadr pracujc w firmach kolejowych.
Sowa kluczowe: transport szynowy, ksztacenie ustawiczne, Instytut Kolejnictwa
1. WSTP
Kapita ludzki to niezbdny i wany komponent w rozwoju nowoczesnej, szybkiej, bezpiecznej, przyjaznej dla pasaera i rodowiska, konkurencyjnej kolei. Sukcesy rynkowe nowoczesnych przedsibiorstw zale od profesjonalnego i efektywnego zarzdzania zasobami ludzkimi. Z postpem technologicznym nierozerwalnie czy si konieczno ksztacenia ustawicznego kadry zatrudnionej w spókach kolejowych, zarzdach infrastruktury oraz u przewoników. Z bada dotyczcych wypadkowoci na kolei wynika, e w 80% wszystkich zdarze bra udzia czynnik ludzki. Zatem naley zwróci uwag na przygotowanie odpowiedniej kadry specjalistów. Mona to osign dziki profesjonalnie zorganizowanym szkoleniom zarówno dla osób rozpoczynajcych karier w sektorze
kolejowym, jak i dla pracowników ju zatrudnionych. Zdobywane przez pracowników
umiejtnoci to nie tylko dowiadczenie uzyskiwane podczas codziennych czynnoci zawodowych, ale take wiedza teoretyczna i praktyczna przyswajana na rónorodnych kursach i szkoleniach.
W Polsce przygotowanie odpowiedniej kadry wykwalifikowanych pracowników stao si wanym elementem rozwoju systemu transportowego. Po 2000 roku w trakcie restrukturyzacji i podziau Polskich Kolei Pastwowych na niezalene podmioty gospodarcze nastpi niekontrolowany program dobrowolnych odej ze spóek PKP. Wraz z odejciem dowiadczonych wieloletnich specjalistów i brakiem nowych dobrze wyszkolonych modych pracowników powstaa luka pokoleniowa. Zlikwidowano zawodowe szkoy kolejowe, wprowadzono specjalne programy oszczdnociowe (ograniczajce wydatki na szkolenia). Wydarzenia z marca 2012 (katastrofa pod Szczekocinami) zwróciy uwag na brak waciwej spójnej polityki szkoleniowej kierowanej do pracowników zatrudnionych w przedsibiorstwach kolejowych, szczególnie na stanowiskach zwizanych bezporednio z bezpieczestwem ruchu kolejowego.
W maju 2012 roku na kolejnym posiedzeniu Zespou ds. Bezpieczestwa w Transporcie Kolejowym w Ministerstwie Transportu Budownictwa i Gospodarki Morskiej omówiono zagadnienia zwizane ze szkolnictwem zawodowym o profilu kolejowym, poruszono kwesti podmiotów szkoleniowych oraz systemu poucze okresowych i egzaminów. Wnioski z posiedzenia: w Polsce brakuje pracowników kolejowych w wskich specjalizacjach terenowych jak i w administracji (maszynici, kierownicy pocigów, rewidenci, dyurni ruchu), niepokojca jest luka pokoleniowa – efekt likwidacji szkolnictwa zawodowego, brak kampanii na rzecz promocji rynku w transporcie kolejowym. Niezbdne jest zmiana caociowej polityki w sektorze usug kolejowych, zmiany w systemie szkolnictwa zawodowego i wczenie wiedzy praktycznej do programów nauczania.
2. OFERTA DYDAKTYCZNA INSTYTUTU KOLEJNICTWA
W opisanej sytuacji Instytut Kolejnictwa (IK) podj szereg dziaa ukierunkowanych na ksztacenie kadry specjalizujcej si w transporcie szynowym. Oferta dydaktyczna zawiera: kursy i szkolenia doskonalce, studia podyplomowe organizowane z uczelniami technicznymi, bezpatne seminaria techniczne, konferencje krajowe i midzynarodowe. W latach 2011-2013 zorganizowano:¾ studia podyplomowe
x dwusemestralne Studia Podyplomowe „Podtorze i kolejowe obiekty inynieryjne” – wspólnie z Wojskow Akademi Techniczn i firm CS. Szkolenie i Doradztwo.
x wspólnie z Wojskow Akademi Techniczn oraz spók C.S. Szkolenie i Doradztwo prowadzono studia podyplomowe w zakresie projektowania i modernizacji dróg kolejowych oraz geodezji kolejowej.
¾ szkolenia (otwarte, zamknite: dedykowane okrelonej grupie odbiorców) x kursy z zakresu diagnostyki kolejowej – 3 edycje dla pracowników PKP PLK, x kursy dla czonków komisji powypadkowej,
x kursy dla metrologów w zakresie wzorcowania przyrzdów pomiarowych do pomiaru dugoci i kta wraz z szacowaniem niepewnoci pomiaru dla przyrzdów pomiarowych ogólnego i specjalistycznego stosowania,
x szkolenia z zakresu podstawowej wiedzy o transporcie kolejowym – 2 edycje x szkolenia zamknite dla pracowników Urzdu Transportu Kolejowego:
budowa i eksploatacja taboru kolejowego. Badania, eksploatacja, utrzymanie, wybrane zagadnienia transportu kolejowego w Unii Europejskiej,
x uruchomiono Orodek Szkoleniowy Bada Ultradwikowych w ramach Laboratorium Bada Materiaów i Elementów Konstrukcji. Orodek jest ukierunkowany na szkolenie specjalistyczne personelu firm i zakadów zwizanych z eksploatacj i napraw taboru szynowego.
¾ bezpatne seminaria techniczne:
Poniej zbiorcze zestawienie seminariów, które odbyy si w 2012 roku.
Tablica 1
Seminaria Instytutu Kolejnictwa w 2012 roku
L.p. Zakres tematyczny Tytu seminarium
1. Automatyka
i Telekomunikacja x Wspópraca europejska w dziedzinie bezpieczestwa na przejazdach kolejowych x Wykorzystanie metod bezpiecznej transmisji w
systemach otwartych w aplikacjach systemów sterowania ruchem kolejowym
2. Ruch kolejowy
i przewozy x Badania ruchu w Trójmiecie w ramach projektu Kolei Metropolitalnej x Prognozy przewozów pasaerskich w skali kraju na
przykadzie prac realizowanych przez Zakad Dróg Kolejowych Przewozów Instytutu Kolejnictwa x Decyzje rodowiskowe a Studia Wykonalnoci x Zaoenia systemu wspomagania zarzdzania
infrastruktur PKP PLK S.A. w zakresie infrastruktury drogowej
x Integracja midzygaziowa w transporcie pasaerskim na przykadzie pocze kolejowych do polskich portów lotniczych
3. Tabor kolejowy x Badania odpornoci zderzeniowej i badania hamulcowe pojazdów szynowych
4. Elektroenergetyka x Model matematyczny wspópracy odbieraka prdu i sieci jezdnej
5. Materiay i elementy konstrukcji
x Modelowanie toru kolejowego, badania laboratoryjne i projektowanie przytwierdze szyn - stan wiedzy oraz wymagania TSI
¾ midzynarodowe i krajowe konferencje naukowe:
tematyka konferencji najczciej dotyczy aktualnych zagadnie bezpieczestwa na kolei, nowoczesnych technologii i rozwoju transportu szynowego w poszczególnych dziedzinach badawczych.
3. METODY I FORMY KSZTACENIA NA PRZYKADZIE
OFERTY PRZYGOTOWANEJ PRZEZ INSTYTUT
KOLEJNICTWA
Istotn spraw dla realizacji celów edukacyjnych jest wybór stosowanych podczas zaj form, metod i technik szkoleniowych, poniewa ich dobór nie moe by przypadkowy. Zaley on od wielu czynników takich jak: charakter szkolenia (praktyczny lub teoretyczny), tematyka i cel, warunki obiektywne, specyfika grupy, umiejtnoci trenera. Dokonujc wyboru metody naley mie na uwadze niezbdn w takim procesie dydaktycznym aktywno uczestników, co uatwia zastosowanie nabytej wiedzy w praktyce.
x Gównym celem studium podyplomowego "Projektowanie i modernizacja dróg kolejowych" byo zapoznanie suchaczy ze wspóczesnymi metodami, technikami i narzdziami stosowanymi w projektowaniu, organizowaniu i wykonywaniu modernizacji dróg kolejowych, tj. gównie linii i stacji kolejowych. Studium prowadzono w trybie ksztacenia na odlego (distance learning). Jest to odmiana ksztacenia synchronicznego – na zajciach zapewniona jest interakcja suchaczy z osob prowadzc poprzez gos i obraz. Zajcia prowadzone w trybie e–learningu w mniejszym stopniu dezorganizuj prac zawodow suchacza w porównaniu ze szkoleniami tradycyjnymi, wymagajcymi zaangaowania wielu pracowników
jednoczenie bd ich wyjazdu. Wiedza i umiejtnoci nabyte w trakcie Studium
okazay si pomocne dla uczestników nie tylko przy wykonywaniu ich codziennych zada, lecz równie – przy spenieniu innych warunków zwizanych z praktyk – ubieganie si o nadanie uprawnie budowlanych. Ukoczenie Studium jest te wysoko oceniane przy staraniach o specjalizacj inyniersk i tytu Europejskiego Inyniera Kolejowego. Obecnie coraz czciej tradycyjne szkolenia organizowane dla kadry pracowniczej, wypierane s przez niezwykle efektywn i nowatorsk metod szkole e-learnigowych. Metoda ta pozwala na kompleksowe opanowanie i utrwalanie wiedzy przez pracownika, przy uyciu do tego celu komputera i internetu.
x Szkolenie Diagnostów w zakresie rozpoznawania zagroe i okrelenia dopuszczalnej prdkoci pocigów zostao przeprowadzone trzykrotnie. Szkolenie przebiegao przez III fazy. Pierwsza obejmowaa 36 godzin lekcyjnych – uczestnicy zostali wyposaeni w wiedz podstawow i przygotowani do samodzielnego rozwizania zada. Faza druga obejmowaa prac na stanowisku. Faza trzecia to warsztaty pomiarowe, wykady oraz seminarium podsumowujce. Zajcia zostay prowadzone przy wykorzystaniu takich metod jak: wykady, seminaria powicone studium przypadków, wiczenia komputerowe, warsztaty pomiarowe. Do celów szkolenia zosta take opracowany specjalny podrcznik. Uczestnicy szkolenia odbyli trening w korzystaniu z komputerowych systemów wspomagania decyzji przy okrelaniu dopuszczalnych prdkoci pocigów1.
1. M.Bauch, Szkolenie dla diagnostów w zakresie rozpoznawania zagroe i okrelania dopuszczalnej prdkoci poci?gów, Sprawozdanie Instytutu Kolejnictwa (2821/11), Warszawa 2011.
x Szkolenie „Kolej w Aglomeracjach” przygotowane dla pracowników Ministerstwa Rozwoju Regionalnego zostao opracowane ze szczególnym uwzgldnieniem oczekiwa uczestników kursu. Metody jakie wykorzystano podczas zaj to studium przypadku, wykady, wiczenia praktyczne w maych zespoach (analiza ekonomiczna i finansowa).
x Szkolenie z zakresu podstawowej wiedzy o kolei. W pierwszej edycji kursu uczestniczyo okoo 140 osób. Szkolenie zostao podzielone na 6 moduów tematycznych z zakresu techniki, technologii i organizacji transportu kolejowego. Celem szkolenia byo upowszechnienie podstawowych wiadomoci na temat budowy i eksploatacji podsystemów strukturalnych w kolejnictwie oraz zasad organizacji pracy przewozowej w kolejnictwie. Gówni odbiorcy to: osoby pracujce w spókach kolejowych, przedstawicieli firm kolejowych, studenci.
Bezpatne seminaria techniczne zorganizowane w 2012 (tablica 1) roku spotkay si z duym zainteresowaniem rodowiska zewntrznego. W spotkaniach bior udzia studenci ostatnich lat uczelni technicznych i ekonomicznych, pracownicy firm kolejowych, producentów infrastruktury i taboru szynowego. Zajcia prowadzone s w formie wykadu (prezentacji) po którym nastpuje dyskusja i wymiana pogldów. Poniej zbiorcze zestawienie tematów proponowanych na rok 2013.
Tablica 2
Seminaria Instytutu Kolejnictwa w 2013 roku
L.p. Zakres tematyczny. Tytu seminarium
1. Automatyka i Telekomunikacja
x Wpyw Europejskiego Systemu Sterowania Pocigiem na urzdzenia sterowania ruchem kolejowym
x Podwyszenie efektywnoci zasilania w trakcji prdu staego poprzez optymalizacj rozkadu jazdy
x Wpyw systemu sterowania realizujcego zasad ruchomego odstpu blokowego na przepustowo linii kolejowej
x Strategia Laboratorium Automatyki i Telekomunikacji IK w zakresie prowadzenia bada systemu GSM-R
x Prototypowy system ochrony sieci trakcyjnej przez przepiciami 2. Ruch kolejowy
i przewozy x Metoda ustalania wskaników w rozliczeniach z tytuu wzajemnego honorowania biletów x Metody okrelania macierzy przemieszcze w modelowaniu
przewozów pasaerskich
3. Tabor kolejowy x Problematyka oddziaywania drga wywoanych przez pocigi towarowe na mieszkaców zamieszkaych wzdu szlaków kolejowych
4. Elektroenergetyka x Zastosowania nakadek wglowych w odbierakach prdu x Zastosowanie programu MATHCAD do symulacji napicia na
pantografie, przepywu prdów obcieniowych i zwarciowych w sieci trakcyjnej
5. Materiay i elementy
konstrukcji x Rola bada ram wózków pojazdów szynowych w procesie certyfikacji taboru kolejowego
x Metody zwikszania bezpieczestwa poarowego taboru szynowego w Polsce
Reasumujc najlepszym rozwizaniem w procesie dydaktycznym (utrwalajcym wiedz) jest stosowanie mieszanych metod i form przekazywania wiedzy w zalenoci od
rodzaju zaj , odbiorców, tematu, moliwoci wykorzystania urzdze elektronicznych jako pomocy naukowej, czasu itp.
4. PODSUMOWANIE
Powysze inicjatywy wiadcz o wielokierunkowych dziaaniach podejmowanych przez Instytut Kolejnictwa w zakresie ksztacenia. Brakuje jednak wspólnej polityki uczelni, firm szkoleniowych, rzdu i przyszych pracodawców w zakresie szkolenia modych ludzi na kierunkach zwizanych z tematyk kolejow. W Polsce nie posiadamy odpowiedniego sprztu do szkolenia maszynistów i dyurnych ruchu (orodki szkoleniowe wyposaone w nowoczesne, wielofunkcyjne symulatory). Wiele firm nie posiada strategii utrzymania kompetentnych, dowiadczonych pracowników celem przekazania swojej wiedzy modej kadrze. Po przystpieniu Polski do Unii Europejskiej, w czasach szybkiego wzrostu i rozwoju cywilizacyjnego, kompetencje jednostki decyduj o prestiu i karierze. Zawód kolejarza traktowany przez szereg lat jako „suba” zmienia si w typow profesj rynkow. W wikszoci wypadków o sukcesie pracownika na danym stanowisku decyduj jego faktyczne umiejtnoci i nieustanne doskonalenie kwalifikacji. Szkolenia, kursy, studia s wanym czynnikiem do podnoszenia zawodowych umiejtnoci kadry pracowniczej. Kompetentny, kreatywny i odpowiedzialny pracownik to najwikszy kapita jakim dysponuje firma. Charakterystyczn cech zatrudnienia w spókach kolejowych jest duy potencja ludzki, który wymaga konsekwentnie realizowanych programów edukacyjnych. Zmiany w obszarze kolei, budowa kolei duych prdkoci, modernizacja i unowoczenianie istniejcego taboru oraz infrastruktury stawiaj zarówno przed pracodawcami jak i pracownikami ogromne wyzwania, zwaszcza w obszarze tzw. ksztacenia ustawicznego.
Bibliografia
1. Bauch M.: Szkolenie dla diagnostów w zakresie rozpoznawania zagroe i okrelania dopuszczalnej prdkoci pocigów”. Sprawozdanie Instytutu Kolejnictwa (2821/11), Warszawa 2011.
2. Czarnocki J.: Ksztacenie i doskonalenie kadr dla potrzeb transportu kolejowego. Konferencja „Wyzwania polskiej infrastruktury kolejowej”, Warszawa, czerwiec 2012.
3. Materiay konferencyjne, Second UIC World Congress on Rail Training 2011. 4. Materiay wewntrzne Instytutu Kolejnictwa.
RECURRENT EDUCATION ISSUES RELATED TO RAILWAY TRANSPORT PERSONNEL ON THE EXAMPLE OF INSTYTUT KOLEJNICTWA’S OFFER
Summary: Training and improvement issues of Polish railway transport sector personnel have been presented in the article. Modern methods of personnel education applied within the framework of Instytut Kolejnictwa’s (Railway Institute’s) trainings have been described. The conclusions of this paper include advice on didactic process support in increasing qualifications of technical universities graduates and the railway companies personnel.
