Morfotektonika uskoku rzeki Lo w rejonie Tam Dao (północny Wietnam): próba prognozy sejsmicznej

Morfotektonika uskoku rzeki Lo w rejonie Tam Dao (pó³nocny Wietnam):

próba prognozy sejsmicznej

Nguyen Quoc Cuong*, ***, Witold Zuchiewicz**, ***

Morphotectonics of the Lo River fault near Tam Dao (northern Vietnam): an attempt at seismic prognosis. Prz. Geol., 49: 885–893.

Summary. The Lo River Fault near Tam Dao, northern Vietnam, is a young right-lateral normal fault that has been active throughout the Quaternary. The rates of dextral slip range from 1 to 2 mm/yr, whereas those of uplift can be estimated roughly at 0.1–1 mm/yr. The drainage deflection and arrangement of shutter ridges suggest 1.5–2.0 km of dextral offset during the past 1–2 m.y., and the height of the youngest faceted spurs averages at 170 m. The analysis of morphometric parameters of the mountain front at Tam Dao indicates that this segment shows properties typical for nearly rectilinear, young normal scarps that belong to class I or II of relative tectonic activity and that are capable of generating potentially strong earthquakes in the future.

Key words: morphotectonics, morphometric indices, Red River Fault Zone, Lo River Fault, Vietnam

Artyku³ omawia wstêpne wyniki badañ morfotekto-nicznych prowadzonych w ramach wspó³pracy wietnam-sko-polskiej przez Narodowe Centrum Badañ Naukowych i Technologii w Hanoi, a tak¿e Instytuty Nauk Geologicz-nych PAN i UJ oraz Galicia T. Group, a zapocz¹tkowanej w 1999 roku (por. Cuong i in., 1999a).

***

Strefa uskoku Rzeki Czerwonej (SURC) w chiñskiej prowincji Junan oraz pó³nocnym Wietnamie jest jednym z g³ównych uskoków przesuwczych w Azji SE, oddzielaj¹c bloki po³udniowochiñski oraz indochiñski (ryc. 1, 2). Dotychczasowe badania wykazuj¹, ¿e uskok ten reprezen-tuje wielkoskalow¹ strefê œcinania, powsta³¹ w dwóch fazach: (1) w trakcie lewoprzesuwczego œcinania w warun-kach podatnych w okresie 27–16 Ma (z kulminacj¹ w okre-sie 21–16 Ma, zast¹pionego nastêpnie przez wypiêtrzenie i ekshumacjê ska³ skorupy z g³êbokoœci ok. 20–25 km) oraz (2) podczas prawoprzesuwczego œcinania w warunkach kruchych, pocz¹wszy od ok. 5,5 Ma (por. Allen i in., 1984; Tapponnier i in., 1990; Lacassin i in., 1993; Leloup i in., 1995 i literatura tam cytowana). Ostatnie oznaczenia trako-we sugeruj¹ jednak, ¿e g³ówny etap deformacji podatnej w SURC zakoñczy³ siê ju¿ 25 Ma (Anczkiewicz i in., 2000). Skalê przemieszczenia lewoprzesuwczego szacowano na 550–900 km (Leloup i in., 1995), a prawoprzesuwczego — od 5,5 km do 20–30 km (Allen i in., 1984; Trinh, 1995).

SURC w pó³nocnym Wietnamie dzieli siê na trzy odga³êzienia, o d³ugoœci 300 km i orientacji NW–SE, zwa-ne (od SW ku NE) uskokami: rzeki Czerwozwa-nej (Song Hong), rzeki Chay (Song Chay) oraz rzeki Lo (Song Lo; ryc. 3, 5, 6). S¹ to uskoki prawoprzesuwcze i prawoprze-suwczo-normalne, wykazuj¹ce wzrastaj¹c¹ ku SE rolê sk³adowej normalnej (Trinh, 1995). Miêdzy uskokami rzek Lo i Chay notuje siê tak¿e obecnoœæ wspó³czeœnie rosn¹cych antyklin o orientacji WNW–ESE oraz W–E (Lacassin i in., 1994).

Zarówno w prowincji Junan, jak te¿ w wietnamskim segmencie SURC nie zanotowano wstrz¹sów o M>5,5

(ryc. 4; por. tak¿e Allen i in., 1984; Lap, 1989, 1991). Mo¿e to wskazywaæ na d³ugi okres powtarzalnoœci silnych wstrz¹sów w omawianej strefie (Allen i in., 1984), wspó³czesne „zaczopowanie” (locking) uskoku na g³êbo-koœci 5–20 km (Cong & Feigl, 1999), wzglêdnie przewagê mechanizmu pe³zniêcia uskokowego w pliocenie i czwar-torzêdzie (Cuong i in., 1999b).

Przeprowadzone dotychczas analizy wskaŸników kine-matycznych w ods³oniêciach zlepieñców neogeñskich w SW skrzydle uskoku rzeki Lo (Cuong i in., 1999b) wska-zuj¹, ¿e drobne struktury tektoniczne o charakterze kru-chym powsta³y w trakcie kilku faz deformacji, na przemian ekstensyjnych i kompresyjnych, z których ostatnia jest zbie¿na z prawoprzesuwczym charakterem ruchu strefy uskokowej. Ponadto, brak spêkanych klastów w parazle-pieñcach czwartorzêdowych (w odró¿nieniu od

powszech-*Instytut Nauk Geologicznych, Polska Akademia Nauk, Oœrodek Badawczy w Krakowie, ul. Senacka 1, 30-002 Kraków; National Center for Science and Technology, Hanoi, Vietnam, e-mail: nqcuong_pl@yahoo.com

**Instytut Nauk Geologicznych UJ, ul. Oleandry 2A, 30-063 Kraków; e-mail: witold@ing.uj.edu.pl

***Galicia T. Group Mongolia Chiny Japonia Tybet Indochiny Borneo Morze Po³udniowo-chiñskie uskok Herat uskok Kara koru m usko k Rze ki Cze rwo nej Ka ng ting uskok Y un_na n ³uk bi_rmañ ski Chaman usko k strefa subdukcji subduction zone uskok przesuwczy strike-slip fault uskok normalny normal fault nasuniêcie thrust fault

kierunek ruchu wzglêdem Azji Œrodk. motions with respect to Central Asia kierunek ekstensji

direction of extension skorupa oceaniczna w Azji SE oceanic crust in SE Asia rowy tektoniczne grabens uskok A³tyn Tag g³ó wne nasuniêcie Him alajów

Ryc. 1. Szkic tektoniczny Azji SE (wg Tapponniera i in., 1982) Fig. 1. Tectonic sketch of SE Asia (based on Tapponnier et al., 1982)

nie spêkanych klastów w zlepieñcach neogeñskich) w ca³ej SURC sugeruje przewagê pe³zniêcia uskokowego (fault creep) w najm³odszym etapie rozwoju tego obszaru.

Celem badañ by³a analiza morfotektonicznych przes³anek ruchu prawoprzesuwczo-normalnego w SE segmencie SURC, ze szczególnym uwzglêdnieniem spek-takularnej skarpy Tam Dao (por. ryc. 6). Badania terenowe zosta³y uzupe³nione przez studia teledetekcyjne i kartome-tryczne.

Sytuacja morfotektoniczna

Cechy morfotektoniczne SURC w prowincji Junan zosta³y opisane szczegó³owo przez Allena i in. (1984), a ostatnio przez Weldona i in. (1994), podczas gdy dla seg-mentu wietnamskiego dysponujemy jedynie kilkoma pra-cami przegl¹dowymi i niepublikowanymi ekspertyzami (m.in. Winter & Costaz, 1993; Lacassin i in., 1994; Trinh i in., 1993; Trinh, 1995; Cuong i in., 1999b).

WskaŸniki ruchu prawoprzesuwczego (ryc. 5–8), szczególnie dobrze widoczne wzd³u¿ niektórych segmen-tów uskoków rzek Chay (na pó³noc od Yen Bai) i Czerwo-nej (na po³udnie od Lao Cai, Cam Duong, Trai Hut) obejmuj¹: defleksjê sieci drena¿u (od 10–50 m do 2500 m), obecnoœæ dolin og³owionych (beheaded streams) i grzbie-tów zagradzaj¹cych (shutter ridges), kulisowo u³o¿one drobne skarpy uskokowe i pseudouskokowe, przemiesz-czone tarasy i sto¿ki nap³ywowe, prostolinijne doliny uskokowe oraz prostolinijne, d³ugie skarpy o deniwela-cjach nie przekraczaj¹cych 30–50 m (Cuong i in., 1999b).

Rozmiary przemieszczenia prawoprzesuwczego, oszaco-wane na podstawie deflekcji sieci drena¿u, przedstawiaj¹ ryc. 5 i 8.

Do morfotektonicznych wskaŸników ruchu normalne-go w SE odcinkach uskoków rzek Czerwonej, Chay oraz Lo nale¿¹ natomiast: dobrze wykszta³cone trójk¹tne lica progów uskokowych (triangular facets), powszechnie obserwowane doliny zawieszone o charakterze dolin klep-sydrowych (hourglass valleys) oraz prostolijne skarpy u podnó¿a masywów górskich, którym czêsto towarzysz¹ pó³rowy tektoniczne, niewielkie zrêby oraz grzbiety z wyciskania (pressure ridges; por. Cuong i in., 1999b). Naj-bardziej spektakularnym przyk³adem jest fragment uskoku rzeki Lo w rejonie masywu Tam Dao (ryc. 7).

Uskok rzeki Lo dzieli siê na badanym obszarze na trzy kulisowo u³o¿one segmenty (ryc. 5) o orientacji NW–SE, wykazuj¹ce zró¿nicowane wartoœci dekstralnego prze-mieszczenia sieci drena¿u. S¹ to, od NW, segmenty: Thac Dal–Nac Yem, Lang The–Tuyen Quang oraz Tam Dao (Winter & Costaz, 1993).

Skarpa Tam Dao: normalno-prawoprzesuwczy segment uskoku rzeki Lo

Obszar wybrany do badañ szczegó³owych obejmuje czo³o masywu górskiego Tam Dao, wznosz¹cego siê 1200–1300 m n.p.m., a zbudowanego ze œrodkowotriaso-wych (anizyjskich) ryolitów i porfirów ryolitoœrodkowotriaso-wych. Masyw ten jest obciêty od SW przez uskok rzeki Lo, obra-mowuj¹cy w¹ski rów tektoniczny wype³niony górnotriaso-wymi ska³ami suity Van Lang, z³o¿onymi z ³upków, piaskowców i zlepieñców z wk³adkami wapieni, a przykry-tych niezgodnie przez cienk¹ pokrywê czwartorzêdowych osadów rzecznych i proluwialnych (ryc. 6). Dalej ku SW wystêpuje zr¹b zbudowany ze œrodkowokambryjskich

fyl-104° 105° 106° 104° 105° 106° 22° 21° 22° 21° SON LA NGHIA LO YEN BAI VIET TRI TAM DAO HANOI LAO CAI CAM DUONG BAO YEN CHINY S. Hon g S. Cha_y S. Cha y S.Lo S.Lo S.Lo S. Hon g S. Hong S._Da S. Da S. Ma 50 km

wychodnie l¹dowych ska³ dolnego i œrodkowego

exposures of terrestial lower through middle Neogene rocks

neogenu osady czwartorzêdowe

Quaternary sediments

Ryc. 3. Szkic tektoniczny wietnamskiego segmentu strefy uskoku Rzeki Czerwonej (SURC) wg Tri i in. (1973; uproszczony). Ramka wyznacza obszar przedstawiony na ryc. 6

Fig. 3. Tectonic sketch of the Vietnamese segment of the Red River Fault Zone (RRFZ), based on Tri et al. (1973; simplified). The area shown in Fig. 6 is boxed

90 E° 100 E° 110 E° 120 E° 10 N° 20 N° 30 N° 40 N° p³yta po³udniowo-chiñska p³yta indyjska Morze Po³udniowo-chiñskie YZS JF XF LMS MBT NF SF W CF RR_F TPF BORNEO DBPF

DBPF– uskok Dien Bien Phu; Dien Bien Phu fault JF– uskok Jiali; Jiali fault

LMS– nasuniêcie Long Men Shan;Long Men Shanthrust MBT– g³ówne nasuniêcie brze¿ne; main boundary thrust

NF– uskok Nantin; Nantin fault

RRF– uskok Rzeki Czerwonej; Red River fault SF– uskok Sagaing; Sagaing fault TPF– uskok Trzech Pagód; Three Pagodas fault WCF– uskok Wang Chao;Wang Chaofault

XF– uskok Xianshuihe;Xianshuihefault YZS– szew Yarlung Zangbo;Yarlung Zangbosuture

strefa subdukcji

subduction zone

kolizja kontynentalna

continental collision

Ryc. 2. Uk³ad aktywnych uskoków w Azji SE (wg Huchon i in., 1994)

Fig. 2. Pattern of active faults in SE Asia (based on Huchon et al., 1994)

litów, kwarcytów oraz wapieni oolitowych formacji Hagiang (Tri, 1973; Tri i in., 1979).

Orientacja skarpy Tam Dao zmienia siê od N42o_{W do}

N29o_{W, a jej d³ugoœæ w pobli¿u Tam Dao siêga 20 km.}

Analizowano trzy segmenty skarpy o nieco odmiennej orientacji (ryc. 9). Skarpa wznosi siê od 1200 m do 200–150 m ponad równinê aluwialn¹, a jej deniwelacje wyraŸnie malej¹ ku SE (ryc. 10–12). Profil pod³u¿ny grzbietu Tam Dao jest niewyrównany: Ma on przebieg zyg-zakowaty, obni¿aj¹c siê miejscami o 250–300 m w najwy-¿ej po³o¿onej partii (ryc. 12), przypuszczalnie dziêki erozji uwarunkowanej zró¿nicowan¹ odpornoœci¹ ska³ pod³o¿a. W œrodkowej czêœci masywu górskiego zaznacza siê kilka wyraŸnych za³amañ stoku, o wysokoœciach wzglêdnych malej¹cych od 850 do 90 m. Za³amania te dowi¹zuj¹ do uskoków podrzêdnych, biegn¹cych równolegle do uskoku rzeki Lo, który obcina masyw od SW (ryc. 13B). Wzd³u¿ tego ostatniego lokuje siê spektakularna skarpa bazalna o zró¿nicowanej wysokoœci (przeciêtnie 170 m), osi¹gaj¹cej najwy¿sze wartoœci w œrodkowej czêœci badanego segmen-tu (ryc. 12, 13).

Czo³o masywu górskiego Tam Dao jest g³êboko rozciê-te przez V-kszta³tne doliny o charakrozciê-terze wciosów ostrok¹tnych i jarów, o deniwelacjach przekraczaj¹cych niekiedy 550 m. Doliny te tworz¹ uk³ad dendrytyczny i nale¿¹ do kilku w¹skich a d³ugich, na ogó³ symetrycznych

1246 1538 1512 1075 1440 1196 1085 1280 686 1198 448 874 1032 1296 1500 1164 1797 1400 1400 1320 2202 1180 964 879 1193 2913 2236 689 935 638 851 729 900 2750 1000 1000 1000 1000 1500 1600 3000 2000 1000 1000 1250 1250 CRF RRF LRF BAO YEN TRAI HUT YEN BAI CAM DUONG 20 km PHU THO THAC BA DAM TUYEN QUANG TAM DAO VINH YEN VIET TRI HOA BINH HANOI 106° 105 30’° 20 30’° 21° 105° 104 30’° 20 30’° 21° 21 30’° 22° 22 30’° 22° 21 30’° So ng Hong CHINY BAO YEN LUC YEN TUYENQUANG THAI NGUYEN BAC GIANG HUNG YEN HAI DUONG HANOI HOA BINH PHU THO VIETTRI YEN BAI LAO CAI Zatoka Tonkiñska RRF CRF LRF CL-HG F M < 3 M = 3,1 – 3,5 M = 3,6 – 4,0 M = 4,1 – 4,5 M = 4,6 – 5,0 M = 5,1 – 5,5 Aktywne uskoki: Active faults: wykartowane mapped przypuszczalne inferred 22 °N 104°3 0' 105°3 0' 21°N 20°N 106°3 0'

¬

Ryc. 5. M³ode uskoki wietnamskiego segmentu SURC (wg Trinh, 1995; zmienione). Strza³ki poka-zuj¹ zwrot przemieszczenia uskoków przesuw-czych, linie z¹bkowane wyznaczaja uskoki normalne, liczby pogrubione oznaczaj¹ rozmiary przemieszczenia uskokowego w metrach, oszacowa-ne na podstawie defleksji sieci drena¿u; pozosta³e liczby oznaczaj¹ wysokoœci w metrach n.p.m. Odga³êzienia SURC: RRF — uskok Rzeki Czerwo-nej, CRF — uskok rzeki Chay, LRF — uskok rzeki Lo

Fig. 5. Young faults in the RRFZ Vietnamese seg-ment (based on Trinh, 1995; modified). Sense of stri-ke-slip motion is arrowed, barbed lines denote normal faults, bold numbers on fault traces indicate recent offset (in metres) estimated from drainage deflection; the other numbers show elevation in metres a.s.l. The RRFZ fault branches: RRF — Red River fault, CRF — Chay River fault, LRF — Lo River fault

¬

Ryc. 4. Przejawy historycznej sejsmicznoœci SURC w pó³nocnym Wietnamie. RRF 1 uskok Rzeki Czerwonej, CRF — uskok rzeki Chay, LRF — uskok rzeki Lo, CL-HGF — uskok Chi Linh–Hong Gai

Fig. 4. The pattern of historic seismicity in RRFZ in northern Vietnam. RRF — Red River Fault, CRF — Chay River Fault, LRF — Lo River Fault, CL-HG F — Chi Linh –Hong Gai Fault

zlewni. Czynnik asymetrii AF (Hare & Gardner, 1985) osi¹ga wartoœci zbli¿one do 50 wskazuj¹c, ¿e wymienione zlewnie nie uleg³y pochyleniu tektonicznemu w poprzek ich profilu pod³u¿nego, a wartoœci czynnika poprzecznej symetrii topograficznej T (Cox, 1994) zmieniaj¹ siê 0,21–0,32, tj. typowo dla niemal symetrycznych zlewni (por. tab. 2).

Wnosz¹c z obecnoœci grzbietów zagradzaj¹cych wylo-ty dolin rozcinaj¹cych czo³o masywu, a tak¿e ugiêcia (defleksji) sieci drena¿u (ryc. 9, 11, 13), rozmiary m³odego przemieszczenia prawoprzesuwczego tego segmentu usko-ku rzeki Lo mo¿na oszacowaæ na 1500–2500 metrów.

WskaŸniki morfometryczne

Analiza wybranych parametrów morfome-trycznych wykazuje, ¿e skarpa Tam Dao, pomi-mo usytuowania w strefie subtropikalnego klimatu monsunowego, wykazuje cechy typo-we dla prostolinijnych skarp m³odych uskoków normalnych, opisanych z pó³pustynnych obsza-rów Newady i Kalifornii (por. Bull, 1977, 1978).

WskaŸnik krêtoœci czo³a masywu gór-skiego (Bull, 1977, 1978) jest definiowany jako stosunek Lmf do Ls, gdzie Lmf oznacza d³ugoœæ czo³a masywu górskiego mierzon¹ u podnó¿a wzd³u¿ wyraŸnego za³amania stoku, a Ls — analogiczn¹ d³ugoœæ mierzon¹ w linii pro-stej:

Smf = Lmf/Ls

Czo³a masywów górskich ulegaj¹ce aktyw-nemu wypiêtrzaniu s¹ na ogó³ prostolinijne i wykazuj¹ niskie wartoœci Smf, zmieniaj¹ce siê w warunkach suchego klimatu prowincji Basin-and-Range

czwartorzêd Quaternary dolny neogen Lower Neogene jura Jurassic górny trias Upper Triassic œrodkowy trias Middle Triassic

œrodkowy trias (ryolity)

Middel Triassic (rhyolites)

dolny trias Lower Triassic górny perm Upper Permian karbon–perm Carboniferous–Permian œrodkowy dewon Middle Devonian dolny dewon Lower Devonian ordowik Ordovician œrodkowy kambr–ordowik Middle Cambrian–Ordovician górny kambr Upper Cambrian œrodkowy kambr Middle Cambrian

trzeciorzêdowe gnejsy Ailao-Shan i Con Voy

Tertiary Ailao-Shan and Con Voy Gneisses

prekambryskie ³upki krystaliczne i kwarcyty

Precambrian crystalline schists and quartzites

ska³y metamorficzne (póŸny perm–póŸny trias)

Late Permian–Late Triassic mafic rocks

paleozoiczne granitoidy Palaeozoic granitoids uskoki wykartowane faults mapped uskoki przypuszczalne faults inferred 25 km HANOI TUYEN QUANG SON DUONG DOAN HUNG 1269 PHU TO VIET TRI VINH YEN 1269 TAM DAO SON TAY S. Hong S. Chay 21° 21° 105° 106° 22° 22° 8 6 4 2 0 8 6 4 2 0 8 6 4 2 0 0 20 40 60 80 100 d³ugoœæ uskoku [km] fault length [km] ro zm ia ryp rz em ie sz cz en iap ra w op rz es uw cz eg o( de fle ks jas ie cid re na ¿u )[ km ] ri gh t-la te ra lo ff se t( dr ai na ged ef le ct io n)[ km ]

USKOK RZEKI CZERWONEJ RED RIVER FAULT

USKOK RZEKI CHAY CHAY RIVER FAULT USKOK RZEKI LO LO RIVER FAULT

skumulowane przesuniêcie cumulative offset

Ryc. 8. Wielkoœci m³odego przemieszczenia prawoprzesuwczego wzd³u¿ g³ównych odga³êzieñ SURC, obliczone dla segmentu pokazanego na ryc. 5

Fig. 8. An amount of Recent dextral offset along main branches of tRRFZ, calculated for the segment shown in Fig. 5

aluwia alluvia

masyw górski high mountain range zdeformowane wzgórza deformed hills 2 km USKOK _RZEKI LO uskoki faults

Ryc. 7. Szkic obrazuj¹cy fragment uskoku rzeki Lo na po³udnie od Tam Dao (lokalizacja na ryc. 5)

Fig. 7. A cartoon illustrating a fragment of the Lo River fault south of Tam Dao (see Fig. 5 for location)

¬

Ryc. 6. Uproszczona mapa geologiczna SE segmentu SURC w pobli¿u Tam Dao (wg Tri i in., 1973; uproszczone). Liczby oznaczaj¹ wysokoœci w metrach n.p.m.

Fig. 6. A simplified geological map of the southea-stern portion of RRFZ close to Tam Dao (based on Tri et al., 1973; simplified). Numbers indicate elevation in metres a.s.l.

od 1,0 do 1,6. Analogiczne wartoœci dla rów o s³abej aktywnoœci tektonicznej oraz obsza-rów nieaktywnych wynosz¹, odpowiednio: 1,4–3,0 oraz 1,8 do >5,0 (Bull, 1977, 1978; Bull & McFadden, 1977).

Wartoœci obliczone dla skarpy Tam Dao (por. ryc. 14) zmieniaj¹ siê od 1,04 do 1,16, sugeruj¹c znaczn¹ aktywnoœæ m³odych ruchów pod-nosz¹cych, nawet po uwzglêdnieniu poprawki na kontrasty odpornoœciowe miêdzy skrzyd³em wisz¹cym i zrzuconym uskoku rzeki Lo.

Do podobnych wniosków prowadzi analiza innych wskaŸników morfometrycznych, w tym wskaŸnika szerokoœci dna - wysokoœci zboczy doliny (Bull, 1977, 1978; Bull & McFadden, 1977), wykazuj¹cego anomalnie niskie wartoœci dla dolin rozcinaj¹cych czo³o masywu Tam Dao. Wymieniony parametr jest definiowany jako:

Vf = 2Vfw/[(Eld - Esc) + (Erd - Esc)]; gdzie Vfw oznacza szerokoœæ dna doliny, Eld i Erd s¹ wysokoœciami zboczy, odpowied-nio, lewego i prawego, a Esc to wysokoœæ dna doliny. WskaŸnik ten pozwala na rozró¿nienie miêdzy dolinami szerokodennymi, o wzglêdnie wysokich wartoœciach Vf oraz V-kszta³tnymi kanionami i jarami, o wartoœciach bardzo niskich. Niskie wartoœci Vf s¹ typowe dla g³êbo-ko wciêtych dolin, towarzysz¹cych czêsto obszarom intensywnie podnoszonym (Keller & Pinter, 1996).

Wartoœci cytowane przez Bulla i McFaddena (1977) dla prowincji Basin-and-Range zmieniaj¹ siê od 0,05 do 47, wynosz¹c przeciêtnie 1,3–11,0. Doliny rozcinaj¹ce czo³o masywu górskiego Tam Dao wykazuj¹ wartoœci Vf (obliczone dla przekrojów poprzecznych dolin usytuowa-nych 1 km w górê biegu o podstawy czo³a masywu) mieszcz¹ce siê w przedziale 0,061–5,952 (przeciêtnie 0,758). Pomijaj¹c szerok¹ dolinê rozcinaj¹c¹ SW krawêdŸ badanego segmentu w czêœci wschodniej (*11 na ryc. 9; tab. 1), uzyskujemy wartoœci jeszcze ni¿sze: 0,061–0,664 (œrednio 0,238). 109 522 1425 958 785 485 62 29 128 454 1054 601 578 28 48 42 397 1038 645 1306 1252 1336 1₂ 3 4 5 6 7 8 9 10 11 a b c d e f baseny aluwialne alluvial basins dzia³y wodne main watersheds prze³êcze passes rzeki rivers jeziora lakes 1 km

czo³o masywu górskiego

high mountain front

1segmenty dolin, dla których obliczono wskaŸniki Vf

valley segments for which Vf ratios was calculated 601wysokoœæ m n.p.m. elevation (m a.s.l.) TAM DAO So n_g Ba grzbiety zagradzaj¹ce shutter ridges pogórza foothills grzbiety ridges za³amania spadku breaks of slope uskoki faults

Ryc. 9. Uproszczony szkic czo³a masywu górskiego Tam Dao (por. tak¿e ryc. 7). Litery (a) do (f) wskazuj¹ lokalizacjê zlewni, dla których obliczono wska-Ÿniki morfometryczne

Fig. 9. A simplified sketch of the Tam Dao mountain front (cf. also Fig. 7). Let-ters (a) through (f) indicate catchment areas for which physiographic parametres were calculated

Stanowisko Vfw Eld-Esc Erd-Esc Vf

1 20 125 125 0,160 2 25 220 90 0,161 3 25 470 356 0,061 4 75 460 520 0,153 5 60 567 325 0,135 6 50 348 260 0,164 7 50 380 265 0,155 8 50 347 350 0,143 9 150 230 280 0,588 10 100 105 196 0,664 11 500 48 120 5,952

Wartoœci Vfw, Eld-Esc oraz Erd-Esc w metrach

Tab. 1. WskaŸniki szerokoœci dna–wysokoœci zboczy obliczo-ne dla dolin rozcinaj¹cych skarpê Tam Dao w odleg³oœci 1 km w górê biegu od podstawy skarpy (lokalizacja na ryc. 9). Table. 1. Valley floor width–valley height ratios calculated for valleys dissecting the Tam Dao scarp 1 km upstream of the

moun-tain front (see Fig. 9 for location) Zlewnia A L Re AR AF T

a 13,420 6,70 0,617 6,298 46,93 0,237 b 10,240 5,50 0,657 6,000 58,59 0,212 c 9,378 5,80 0,596 4,170 44,46 0,224 d 22,305 7,35 0,725 12,128 54,37 0,222 e 8,408 6,60 0,496 4,360 51,86 0,315 f 28,235 8,50 0,705 17,420 61,70 0,276

Tab. 2. WskaŸniki wyd³u¿enia zlewni oraz czynniki asymetrii zlewni w obrêbie skarpy Tam Dao (lokalizacja na ryc. 9) Table. 2. Basin elongation ratios and asymmetry factors of the Tam Dao scarp drainage basins (see Fig. 9 for location)

A — powierzchnia zlewni, L — maksymalna d³ugoœæ zlewni, AR—

powierzchnia prawostronnej (patrz¹c w dó³ biegu) czêœci zlewni, Re — wskaŸnik wyd³u¿enia zlewni, AF — czynnik asymetrii; AF = 100 (AR/A); AF odzwierciedla pochylenie tektoniczne zlewni poprzeczne

do koryta g³ównego potoku, AF <50 lub AF >50 wskazuj¹ na pochy-lenie; T — czynnik poprzecznej asymetrii topograficznej; T = Da/Dd,

gdzie Daoznacza odleg³oœæ od osi zlewni do osi aktywnego koryta lub

pasa meandrowego, a Dd— odleg³oœæ od osi zlewni do dzia³u

wodne-go; dla zlewni idealnie symetrycznych T = 0, w miarê wzrostu asyme-trii T wzrasta i zbli¿a siê do wartoœci 1,0

Obszar/tempo 1 mm/rok 0,5 mm 0,1 mm

Ho 0,15–1,18 Ma

760 ka 0,30–2,36 Ma1,50 Ma 1,50–11,80 Ma7,60 Ma

Hy 50–360 ka

170 ka 100–730 ka340ka 0,50–3,60 Ma1,70 Ma

Tab. 3. Oszacowanie wieku wypiêtrzenia masywu Tam Dao (Ho) oraz najm³odszej skarpy uskokowej (Hy) u jego podsta-wy dla ró¿nych wariantów tempa podsta-wypiêtrzania. Liczby pogrubione przedstawiaj¹ wartoœci uœrednione

Table. 3. Estimation of the age of uplift of the Tam Dao mountain block (Ho) and the youngest fault scarp (Hy) at its base, depending on possible uplift rates. Bold numbers indicate average values

WskaŸnik wyd³u¿enia zlewni (Bull & McFadden, 1977) jest jednym ze wskaŸników szacunkowych, pozwa-laj¹cym na ocenê m³odej aktywnoœci tektonicznej. Para-metr ten (Re) jest obliczany jako stosunek powierzchni zlewni (A) i maksymalnej d³ugoœci zlewni (L), tj. odleg³oœci miêdzy skrajnymi punktami w jej obrêbie:

Re = (2A:B)/L

Zlewnie usytuowane w klimatach suchych i

pó³suchych ujawniaj¹ wartoœci Re od <0,50, poprzez

0,50–0,75 do >0,75 dla struktur wykazuj¹cych — odpowiednio — aktywnoœæ tektoniczn¹: znaczn¹, umiar-kowan¹, wzglêdnie brak aktywnoœci.

Wartoœci Re obliczono dla 6 niewielkich zlewni usytu-owanych na SW sk³onie czo³a masywu Tam Dao (por. ryc. 9, a do f; tab. 2). Zmieniaj¹ siê one od 0,496 do 0,725, suge-ruj¹c umiarkowanie intensywne wypiêtrzanie skrzyd³a wisz¹cego uskoku rzeki Lo w obrêbie badanego segmentu.

Zró¿nicowanie wartoœci wymienionych parametrów morfometrycznych (ryc. 14, 15) pozwala na zaklasyfiko-wanie skarpy Tam Dao do struktur o I lub II klasie wzglêd-nej aktywnoœci tektoniczwzglêd-nej, zdolnych do generowania potencjalnie silnych wstrz¹sów sejsmicznych w przysz³oœci (Bull, 1978; Keller & Pinter, 1996).

Dyskusja

Ocena tempa wypiêtrzania oraz ruchu przesuwczego w obrêbie segmentu Tam Dao uskoku rzeki Lo nie jest na razie mo¿liwe, z uwagi na brak datowañ przemieszczonych osadów czwartorzêdowych. Szybkie podnoszenie masywu Tam Dao by³o ju¿ sugerowane przez Lacassina i in. (1994)

1500 m sto¿ki nap³ywowe alluvial fans za³amania spadku breaks of slope skarpy scarps aluwia alluvium, rice paddy fields wzgórza hills dzia³y wodne interfluves zbiorniki wodne water reservoirs uskoki fault traces starorzecza cut-off meanders koluwia colluvium potoki streams

w¹wozy, jary, debrze

gullies, dellen, ravines

leje Ÿród³owe valley heads 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 2 km przewy¿szenie 2,5 x V.E. 2.5 1000 m TAM DAO

Ryc. 11. Uproszczony fotointerpretacyjny szkic geomorfologiczny czo³a masywu górskiego Tam Dao (miêdzy punktami *6 i *8 na ryc. 9)

Fig. 11. A simplified geomorphic sketch of the Tam Dao mountain front (between *6 and *8 in Fig. 9), based on 1 : 30,000 aerial pho-tograph interpretation

¬

Ryc. 10. Profile topograficzne o orientacji N55oE, wykreœlone w odleg³oœci co 1 km w poprzek skarpy Tam Dao (segment pokaza-ny na ryc. 9). Pozycjê uskoku rzeki Lo wskazuj¹ strza³ki Fig. 10. Topographic profiles orientated N55oE, drawn every 1 km across the Tam Dao mountain front in a segment shown in Fig. 9. Position of the Lo River fault is arrowed

oraz Trinha (1995), jednak¿e bez podania jakichkolwiek prêdkoœci. Bior¹c pod uwagê wysokoœci najni¿szej skarpy uskokowej oraz najwy¿ej wzniesionej krawêdzi masywu górskiego (ryc. 10, 12), mo¿na pokusiæ siê o ocenê ich wie-ku na podstawie wspó³czesnych pomiarów geodezyjnych (tab. 3).

Wyniki powtarzanych niwelacji precyzyjnych z lat 1963–1985 (To & Yem, 1991) wskazuj¹, ¿e wspó³czesne pionowe ruchy skorupy ziemskiej w SE segmencie SURC zmieniaj¹ siê od +1 mm/rok w rejonie Viet Tri do -2 mm/rok SE od Hanoi. Z drugiej strony, wspó³czesne pomiary GPS nie wykaza³y istotnych przemieszczeñ w

poprzek strefy uskokowej, przekraczaj¹cych 0,3 µrad/rok (Cong & Feigl, 1993). Dlatego te¿, prêdkoœci podnoszenia rzêdu 0,1–1,0 mm/rok mo¿na uznaæ za najbardziej dogod-ne przybli¿enie (tab. 3). Wartoœci te trzeba jednak trakto-waæ z du¿¹ doz¹ ostro¿noœci, poniewa¿ nie mamy przekonuj¹cych argumentów na rzecz sta³ej prêdkoœci wypiêtrzania w d³u¿szym okresie czasu. Bior¹c pod uwagê wartoœci minimalne (0,1 mm/rok), otrzymamy wiek wypiêtrzenia najwy¿ej wzniesionej krawêdzi masywu Tam Dao rzêdu 7,6 Ma, a najni¿szej skarpy uskokowej — 1,7 Ma. Wiek 7,6 Ma jest zbie¿ny z wiekiem zakoñczenia ruchu lewoprzesuwczego wzd³u¿ SURC w rowie Hanoi,

A

NE SW usko k rze ki_{Lo równina} aluwialna jezioro

C

N S sto¿ek nap³ywowy LRF

D

NW SE osuwisko g³az LRF

E

NW SE grzbiet zagradzaj¹cy rów tektoniczny LRF

B

NE SW czo³o masyw u górski ego N4 5°W pogórza LR F

Ryc. 13. Szczegó³y morfotektoniczne podnó¿a czo³a masywu górskiego Tam Dao w œrodkowej czêœci badanego segmentu uskoku rze-ki Lo: A — widok ku SE na niewielrze-ki rów tektoniczny miêdzy czo³em masywu górsrze-kiego a grzbietem zagradzaj¹cym (NW od *7 na ryc. 9), B — widok ku NW wzd³u¿ skarpy podrzêdnego uskoku N450_{W (NW od *7 na ryc. 9; LRF — uskok rzeki Lo), C — widok ku}

wschodowi na wylot potoku *8 (por. ryc. 9); zauwa¿ terasy nieparzyste powy¿ej wspó³czesnego sto¿ka aluwialnego (NW od *8 na ryc. 9), D — widok ku NE na dwie kulisowo u³o¿one skarpy uskokowe; na pierwszym planie wspó³czesne osuwisko (NW od *8 na ryc. 9), E — widok ku NE na grzbiet zagradzaj¹cy u wylotu dwóch niewielkich potoków rozcinaj¹cych skarpê uskokow¹ (SE od *7 na ryc. 9) Fig. 13. Topographic features of the Tam Dao mountain front in central part of the studied segment of the Lo River fault: A — looking SE upon a small graben between the mountain front and a shutter ridge (NW of *7 in Fig. 9), B — looking NW along a scarp of a subsi-diary fault N450_{W (NW of *7 in Fig. 9, LRF — Lo River Fault), C — looking east towards the outlet of the stream *8 (cf. Fig. 9); note}

unpaired terraces above recent alluvial fan (NW of *8 in Fig. 9), D — looking NE at two en echelon fault line scarps; recent landslide in the foreground (NW of *8 in Fig. 9), E — looking NE at a shutter ridge blocking the outlets of two small streams (SE of *7 in Fig. 9)

Ryc. 12. Diagram obrazuj¹cy wysokoœci najm³odszej (Hy) skarpy uskokowej, poœredniego za³amania stoku (Him) oraz górnej krawêdzi czo³a masywu górskiego (Ho) Tam Dao

Fig. 12. A plot showing heights of young scarps (Hy), intermediate breaks of slope (Him) and the oldest ridge crests (Ho) along the Tam Dao mounta-in front 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20km 100 0 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 W YSO K O ŒÆ SKA R PY [m ] H EI G H T O F SCA R P [m ] MAKSIMUM WYPIÊTRZENIA MAXIMUM OF UPLIFT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 (a) (b) (c) (d) (e) (f) DOLINY; VALLEYS ZLEWNIE DRAINAGE BASINS PRZEKROJE CROSS-SECTIONS H_y H_im H_o NW SE 0

sugerowanym przez Phach i Que (1999) na 8–6 Ma. Nato-miast prêdkoœci maksymalne pozwalaj¹ na oszacowanie wieku najwy¿ej wzniesionej skarpy oraz skarpy najni¿szej na — odpowiednio — 760 ka i 170 ka, tj. granicê epok pale-omagnetycznych Brunhes/Matuyama oraz przedostatnie piêtro ch³odne. Rozwi¹zanie problemu przynios¹ oznacze-nia trakowe oraz datowanie osadów czwartorzêdowych, przemieszczonych przez uskok rzeki Lo.

Rozmiary przemieszczenia prawoprzesuwczego, osza-cowane na podstawie defleksji potoków rozcinaj¹cych podnó¿e skarpy Tam Dao w strefie uskoku rzeki Lo wynosz¹ od 1,5 do 2 km. Wiek przemieszczenia jest trudny do ustalenia z uwagi na brak datowañ czwartorzêdowych osadów rzecznych i proluwialnych. Najbli¿szym obsza-rem, dla którego udokumentowano 30 m prawoprzesuwcze przemieszczenie w holocenie, jest rejon zapory Thac Ba w strefie uskoku rzeki Chay (Pho i in., 1999; por. tak¿e ryc. 5). Przyjmuj¹c tê wartoœæ jako przybli¿enie m³odych prze-mieszczeñ dekstralnych w SE czêœci SURC, otrzymamy tempo 3 mm/rok dla m³odych ruchów przesuwczych oraz wiek rzêdu 500–670 ka dla przemieszczenia wylotów dolin i sto¿ków nap³ywowych u podnó¿a skarpy Tam Dao. Pomiary GPS sugeruj¹ prêdkoœci ruchu dekstralnego 1–5 mm/rok (Cong & Feigl, 1999), podczas gdy przesuniête przez SURC formy rzeŸby w prowincji Junan wskazuj¹ na prêdkoœci rzêdu 2 do 5 mm rocznie (Allen i in., 1984), a wed³ug ostatnich datowañ radiowêglowych 2 mm/rok (Weldon i in., 1994). Uskok rzeki Chay wykazuje najwiêk-sze tempo przemieszczeñ dekstralnych sposród odga³êzieñ SURC, dlatego te¿ najbardziej prawdopodobnym oszaco-waniem czwartorzêdowego tempa ruchu przesuwczego uskoku rzeki Lo w rejonie Tam Dao wydaj¹ siê byæ prêdko-œci 1–2 mm/rok. W takim przypadku, wiek przemieszcze-nia omawianego segmentu uskoku Lo wynosi 1–2 Ma. Z drugiej strony, Winter i Costaz (1993) notuj¹ 5–7 km pra-woprzesuwcze przemieszczenie grzbietów wzd³u¿ ca³ego segmentu Tam Dao uskoku rzeki Lo, co implikuje zapocz¹tkowanie ruchu 3,5 Ma lub nawet 7 Ma. Wymie-nione wartoœci nale¿y traktowaæ jako bardzo wstêpne osza-cowanie do czasu uzyskania wiarygodnych wyników datowañ zaburzonych osadów.

A B Re 0,6 0,7 0,5 0,4 Vf 2 1 0 Vfw [m] 400 200 0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 [km] Hm 300 200 100 0

CZO£O MASYWU GÓRSKIEGO TAM DAO

TAM DAO MOUNTAIN FRONT

NW SE

Ryc. 15. Diagramy podsumowuj¹ce zró¿nicowanie wartoœci parametrów fizjograficznych czo³a masywu górskiego Tam Dao dla segmentu zawartego miêdzy *1 i *11 na ryc. 9. Objaœnienia skrótów: Re — wskaŸnik wyd³u¿enia zlewni, Vf — wskaŸnik szerokoœci dna–wysokoœci zboczy doliny (obliczony dla podsta-wy czo³a masywu A oraz 1 km w górê biegu B), Vfw — szero-koœæ dna doliny, Hm — wysoszero-koœæ najm³odszej skarpy uskokowej Fig. 15. Diagrams summarising physiographic parametres of the Tam Dao mountain front comprised between *1 and *11 in Fig. 9. Abbreviations: Re — basin elongation ratio, Vf — valley floor width - valley height ratio (calculated A at the mountain front, B — 1 km upstream), Vfw — valley floow width, Hm — height of the youngest fault-line scarp

¬

Ryc. 14. Szkic topograficzny czo³a masywu górskie-go Tam Dao (miêdzy *1 i *9 na ryc. 9; A — *1, B — *4, C — *7, D — *9), wykazuj¹cego bardzo niskie wartoœci wskaŸnika krêtoœci, obliczone na mapach w skali 1 : 25 000 oraz 1 : 50 000

Fig. 14. A topographic sketch of the Tam Dao moun-tain front (segment comprised between *1 and *9 in Fig. 9; A — *1, B — *4, C — *7, D — *9) showing very low values of the mountain front sinuosity, cal-culated on both 1 : 25,000 and 1 : 50,000 topographic maps 1 km 300 200 400 500 600 600 700 900 1000 1100 1200 800 700 300 400 500 400 400 500 700 800900 900 700 700 600 600 500 300 400 ₃₀₀ 400 500 500 600 400 300 200 200 300 1000 800 300 1000800 600 500 700 400 300 600 800 500 400 300 300 200 20 0 1₀₀ 10 0 300 50 50 50 50 50 ₂₀ 0 100 100 100 100 200 ₅₀₀ 100 100 50 75 50 300 100 100 200 200 400 300 20 0 30 0 500 200 10 0 75 300 200 50 10 0 30 0 200 50 50 400

KRÊTOŒÆ CZO£A MASYWU GÓRSKIEGO (BULL, 1977, 1978)

MOUNTAIN FRONT SINUOSITY

SEGMENT A-B B-C C-D A-D

SMF 1:25 000 SMF 1:50 000 ORIEN-TACJA 1,164 0,930 331° 3,650 0,962 0,924 318° 7,225 1,040 0,929 318° 5,575 0,930 16,350 Ls (km)

SKARPA TAM DAO

TAM DAO SCARP Smf = Lmf/Ls mfLs B C D A

Wnioski

Segment Tam Dao uskoku rzeki Lo jest aktywnym uskokiem zrzutowo-przesuwczym, wykazuj¹cym prêdko-œci przemieszczenia dekstralnego rzêdu 1–2 mm/rok oraz tempo podnoszenia siêgaj¹ce przynajmniej 0,1 mm rocznie w trakcie ostatnich 1–2 Ma. Analiza wybranych parame-trów morfometrycznych wskazuje, ¿e skarpa Tam Dao ujawnia cechy w³aœciwe prostolinijnym skarpom m³odych uskoków normalnych, opisywanych z suchych obszarów prowincji Basin-and-Range. Niskie wartoœci wskaŸników krêtoœci czo³a masywu górskiego, szerokoœci dna–wyso-koœci zboczy, czy te¿ wyd³u¿enia zlewni pozwalaj¹ na zaklasyfikowanie badanego segmentu uskoku do struktur mieszcz¹cych siê w I lub II klasie aktywnoœci tektonicznej, zdolnych do generowania potencjalnie silnych wstrz¹sów sejsmicznych w przysz³oœci.

Badania zosta³y sfinansowane z grantu KBN nr. 6 PO4E 026 18 (dla W. Zuchiewicza) oraz czêœciowo przez Galicia T. Group.

Autorzy wyra¿aj¹ szczególn¹ wdziêcznoœæ Prof. Nguyen Trong Yemowi z Narodowego Centrum Badañ Naukowych i Technologii w Hanoi za wszechstronn¹ pomoc logistyczn¹ oraz Doc. T. D. To za informacje o najnowszych wynikach pomiarów GPS w Wietnamie. Dr L. Chudzikiewiczowi sk³adamy podziêko-wanie za pomoc w komputerowym przygotowaniu ilustracji.

Literatura

ALLEN C. R., GILLESPIE A. R., HAN Y., SIEH K. E., ZHUN B. & ZHU Ch. N. 1984 — Red River and associated faults, Yunnan Provin-ce, China: Quaternary geology, slip rates, and seismic hazard. Geol. Soc. Am. Bull., 95: 686–700.

ANCZKIEWICZ R., VIOLA G., CUONG N. Q. & CHI C. T. 2000 — Structural and fission track study of the Red River shear zone in N–Vietnam. [In:] R. Cocks (ed.), Abstracts, Geoscience 2000. Univ. of Manchester, 17–20 April 2000. Geol. Soc. London, Manchester: 123. BULL W. B. 1977 — Tectonic geomorphology of the Mojave Desert. U.S. Geol. Surv. Contract Rep. 14-08-001-G-394, Office of Earthqu-akes, Volcanoes and Engineering, Menlo Park, Calif.: 1–188. BULL W. B. 1978 — Geomorphic tectonic activity classes of the south front of the San Gabriel Mountains, California. U.S. Geol. Surv. Con-tract Rep. 14-08-001-G-394, Office of Earthquakes, Volcanoes and Engineering, Menlo Park, Calif.: 1–59.

BULL W. B. & McFADDEN L. D. 1977—Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California. In: D. O. Doehring (Ed.), Geomorphology in Arid Regions. Proc. 8th Ann. Geomorph. Symp., State Univ. of New York at Binghamton: 115–138.

CONG D. Ch. & FEIGL K. L. 1999 — Geodetic measurement of hori-zontal strain across the Red River fault near Thac Ba, Vietnam, 1963–1994. J. Geod., 73: 298–310.

COX R. T. 1994 — Analysis of drainage-basin symmetry as a rapid technique to identify areas of possible Quaternary tilt-block tectonics: an example from the Mississippi embayment. Geol. Soc. Am. Bull., 106: 571–581.

CUONG N. Q., ZUCHIEWICZ W., ANCZKIEWICZ R., TOKARSKI A. K. & ¯ELANIEWICZ A. 1999a — Strefa uskokowa Rzeki Czer-wonej w Wietnamie: ekspedycja polsko-wietnamska — 05.01– 10.02.1999. Prz. Geol., 47: 411–413; 503–504.

CUONG N. Q., ZUCHIEWICZ W. & TOKARSKI A. K. 1999b — Morphotectonic evidence for right-lateral normal slip in the Red River Fault Zone: insights from the study on Tam Dao fault scarp (Viet Nam). J. Geol., Ser. B, 13–14: 57–59.

HARE P. W. & GARDNER T. W. 1985 — Geomorphic indicators of vertical neotectonism along converging plate margins, Nicoya Peninsu-la, Costa Rica. [In:] M. Morisawa & J. T. Hack (eds.), Tectonic Geo-morphology: Proceedings of the 15th Annual Binghamton

Geomorphology Symposium, September 1984, Allen & Unwin, Boston: 90–104.

HUCHON P., Le PICHON X. & RANGIN C. 1994 — Indochina Peninsula and the collision of India and Eurasia. Geology, 22: 27–30. KELLER E. A. & PINTER N. 1996 — Active Tectonics. Earthquakes, Uplift, and Landscape. Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey: 1–338.

LACASSIN R., LELOUP P. H. & TAPPONNIER P. 1993 — Bounds on strain in large Tertiary shear zones of SE Asia from boudinage restoration. J. Struct. Geol., 15: 677–692.

LACASSIN R., TAPPONNIER P., LELOUP P. H., TRINH P. T. & YEM N. T. 1994 — Morphotectonic evidence for active movements along the Red River fault zone. Actes du Colloque, Colloq. Int. Sur la sismotectonique et le risque sismique en Asie du Sud Est, 27 Janv. 4 FPvr. 1994, Hanoi: 66–71.

LAP N. K. 1989 — Seismicity of the territory of Vietnam. Acta Geo-phys. Pol., 37: 248–261.

LAP N. K. 1991 — A note on earthquakes in the Hanoi district in Viet-nam. Acta Geophys. Pol., 39: 223–231.

LELOUP P. H., LACASSIN R., TAPPONNIER P., SCHAERER U., ZHONG D., LIU X., ZHANG L., JI Sh. & TRINH P. T. 1995 — The Ailao Shan – Red River shear zone (Yunnan, China), Tertiary transform boundary of Indochina. Tectonophysics, 251: 3–84.

PHACH Ph. V. & QUE B. C. 1999 — Late Cenozoic tectonic activity in North Vietnam. J. Geol., Ser. B, 13–14: 33–41.

PHO N. V., NGA H. T. & TRA D. T. 1999 — Study on the stability of Thac Ba hydropower dam by using nuclear track detector method. J. Geol., Ser. B, 13–14: 270–271.

TAPPONNIER P., LACASSIN R., LELOUP P. H., SCHAERER U., ZHONG D., HAIWEI W., LIU X., JI Sh., ZHANG L. & ZHONG J. 1990 — The Ailao Shan/Red River metamorphic belt: Tertiary left-la-teral shear between Indochina and South China. Nature, 343: 431–437. TAPPONNIER P., PELTZER G., LeDAIN A. Y., ARMIJO R. & COBBOLD P. 1982 — Propagating extrusion tectonics in Asia: new insights from simple experiments with plasticine. Geology, 10: 611–616.

TO T. D. & YEM N. T. 1991 — Vertical movements of the territory of Vietnam (North part) by repeated precise levelling. Geology, 202–203: 20–27.

TRI T. V. (ed.) 1973 — Geological map of Viet Nam 1 : 1 000 000. The General Geological Department of the Democratic Republic of Vietnam, Hanoi.

TRI T. V. (ed.) 1979 — Geology of Vietnam (north part). Res. Inst. Geol. Miner. Res., Hanoi: 1–80.

TRINH Ph.T. 1995 — Influence des failles actives sur les réservoirs de Hoabinh et de la riviPre Chay (nord du Viet Nam). [In:] J.-M. Dubois, M. R. Boussema, F. Boivin & P. Lafrance (eds.), Télédétection des res-sources en eau. Actes des journées scientifiques de Tunis 1993, Universités Francophones, Actualité Scientifique, AUPELF, Presses de l’Université du Québec, Sainte-Foy–Montréal: 31–42.

TRINH Ph. T., LACASSIN R., TAPPONNIER P., LELOUP P. H. & YEM N. T. 1993 — Evidence for active strike-slip movements in Nor-thwestern Vietnam. Terra Abstracts, Abstract Suppl. No. 1 to Terra Nova, 5: 265.

WELDON R., SIEH K., ZHU Ch. N., HAN Y., YANG J. W. & ROBINSON S. 1994 — Slip rate and recurrence interval of earthqu-akes on the Hong He (Red River) fault, Yunnan, PRC. Proc. IWSSH-SEA, 27 Jan.–4. Feb. 1994, Hanoi: 244–248.

WINTER T. & COSTAZ J. 1993 — Hoa Binh area. Geological map-ping, UNDP Program VIE/92/035, Coyne et Bellier, Paris. Arch. Nat. Center Sc. Tech., Hanoi.