Zagadnienie głównego uskoku śródsudeckiego w okolicy Pilchowic

(1)

WIESŁA WASCHMUCK

Zagadnienie

głównego

uskoku .

śródstldeckiego

. ID .. okolic!] Pilchomic

TRlESC: Wstęp - OPis serii skalnych - strefa kontaktowa między serią łupkową

a gnejsami okrywy <KarkonoSzy - Uwagi o tektonice - Wnioski końcowe -'- Literatura cytowana

WSTĘP

Blok Karkonoszy oraz góry Kaczawskie graniczą ze sobą wzdłuż

walnej dyslokacji.·· Dyslokacji tej nadano. nazwę głównego uskoku śr6d~

sudeckiego (Innersudetische Hauptverwerfung). Jednakże przebieg tego uskoku nie jest wszędzie jasny, li poglądy na historię jego rozwoju są sprżeczne. Jak wynika ze zdjęcia G. Berga (1935), na szczeg6lne trudności natrafia interpretacja linii intersekcyjnej rozgraniczającej serię łupkową i' gnejsy bloku Karkonoszy w okolicy Piichowic. N a tym obsz.arze u.skok śródsudecki nie 'da się w ogóle wykazaĆ na .podstawie dotychczasowych. obserwacji. Ze zdjęcia okazuje się, że łupkisern kaczawskiejwybiegliją"ri:!ł południe na obszar gnejsów w formie płata, jednak nie. jest jasna ich 'pO::' zycja stratygraficzna i tektOniczna ani też stosunek do gnejsów.

Oko[ica ·piicłiowic Wydaje się więc' szczeg6lnie wi:lżri.a dhl. ro~wiąza;

nia zagadnieni'a uskokU śr6dsudeckiego. Dlatego też rozpdczęłamsZczeg6~

łowe 'badania ńaCi uskokiem wł~śnte' p.a tym. tętenię. Obszar 'dOtychczas Zbadany obejmuje r6Wnieżterenna'p6łnoc od 1.ubomierza.Na żałącżonej

. . . . " . ' . •• . , .• •.• • •. '" . • . • ' • • 0 '0 .' .. . . " ;

mapce IPmedstawd()no jedynie okolicęPHchowic. Mie~ci się ona ^w.półrioe- no-wschodniej części arkusza $~ara Ka~ieriicawedłulg CięCia ~e~eckiegó.

w niniejsz~j jp~blik~cji; ;będą~ei f~ag~entettl nieuko4~;9p.ej je~c~e

pracy, podajęwyn-i'ktdQtychczas!>wyęhba4ań; .

N a wstępie 'pr~ghę

'.

wyrazić: sefdećzne· .' podziękowa-iiie 'profesot6m H.' T.e'iSseyre'oWi.i K:S~ulikowslti.ettlU,kt6rzy .okaż!ł1i duZ9" zainteresowa- nia ,inoimi' obserwac3ami:-oraz~ :t1dtieli1icmi" szeregu; cęńnych .

uwag ,

^przy

ich opracowaniu.

(2)

106 ^WIlESŁAWA SCHMUCK

OPIS .SERII SKALNYCH

Na omawianym obszarze występują dwa następujące kompleksy .skalne (fig. 1): 1) łupki i wapienie krystaliczne i 2) gnejsy.

Łupki i wapienie tworzą kompleks osadowy, -spod którego ukazują

.się granirognejsy izerskie. Kompl1eks ten ozna<:zony jest jako przypusz-

czalny algonk oraz starszy paleozoik Gór Kaczawskich. Bra;k jednak bez-

pośrednich danych paleontologicznych, które określiłyby względny wiek poszczególnych elemen.tów tej serii. Wapienie i łupki; tworzące jej główne

-elementy, wykazują cechy słabej metamorfozy przy zmiennym stopniu

rekrystalizacj i. .. ' . . ' .

Łupki okolicy PiIlchowic występują w kilku .odmianach przeławica

jących się nawzajem. Dwie odmiany skrajne to łupki kwarcytowe oraz

łyszczykowe. Pierwsze charakteryzują się odd~ielnością płytową orąz, sto:- sunkowo dużą twardością i' zwięzqością. Ich :barwa jest stalową-szara lub nie'bieskawa. Składają się po wię~ej części z kwarcu. Mika pokrywa

płaskie powierzchnie oddzielności nądając im srebrzystą barwę i połysk .

. " Łupki 'bogate w łyszczyk megaskopowo różnią się wyraźnie od kwar-

-cytowych. Skała 'ta wykazuje delikatną liŚciastą łupliwość, co powoduje jej małą odporność na czynniki wietrzenia i denudacji. Barwa jest ciem- noszara, prawie czama, połysk sre'brzysty. W tej od~anie łupkówezęsto można dostrzec wtórne zł-upkowacenie. Układa się ono mniej więcej pro,;.

,stopadle do . złupkowa~ia opisanego wyżej, zgodriego z pierwotnym

war;'

:stwowaniem. Miejscami rekrystalizacja zaznacza się słabiej i tu skała mięk

sza i plastyczniejsza przypomina raczej leikko zmienione łupki i[aste niż

łyszczykowe. Liczne soczewki kwarcu zgodne z płaszczyzn~ złupkowa:.:

eenia oraz późniejsze od nich niezgodne żyły kwarcowe występują szcze-- gólnie często w odmianie bogatej ^W łyszczyk: ' . .

Pod mikroskopem obydwie odmiany okazują się zibliżone do' siebie i różnią się jedynie procentową zawartością głównych składników (kwarcu i miki). Kwarc występujący w smugach tworzy 'ziarna zazębiające się

;llil skutek rekrystalizacji; niekiedy faliście wygasza światło. Towarzyszy :mu niewielka ilość skaleni. Są' to oligoklazy tworzące ziarna tej samej

wielkości co kwarc, wydłużone wkierunkuzłupkqwacenia. Łyszczyki wy- stępują bądź jako cienkie smugi, bądź też uło*One są pojedynczoibudując

gęstą sieć r6Wno1egq:ych' blaszek, które otulają soczewkowate skupienia kwarcu i skaleni. Mika reprezentowana jest przeważnie przez !biotyt, czę

ściowo' schlorytyzowany. Towarzyszą mu wydzielenia tlenków żelaza.

Oprócz'opisanych dwu skrajnych odmian ^łupkówobserwuje ^sięsze- reg Pl,'"lejść między nimi. Nie moż:na jednak wy"Odrębnić ich lokalnie ani

też. wydzielić na mapie. .

(3)

ZA:G.AiDNIENIE GŁ6wiNiooo- USKOKU· ŚRÓDSUDECKlOOQ ¹⁰⁷

Wapienie, w okolicy Pokrzywnika tworzące niewielkie soczewy i wkładki w łupkach, na północny wschód od Pilchowie i Radomie roz..;

ciągają się długim pasmem. Są one k:rystaliczrte- można w nich nieraz żaobserwować połyskujące ścianki kryształów kalcytu "'-'i dOŚĆ" jedn'bstaj";

o

^·⁵⁰⁰m

'T' .'.

Fig. 1

Mapa geologiczna okolicy Pilchowic .-ⁱ 1 łupki,2 wapienie, 3 p81:agnejsy, 4 ortognejsy

nie wykształcone na caIYInZ'badanym obsza.rże. Skała ta jest twarda izbi'"

'ta, najczęściej biała, niebieskawa lub kremowa. Poszczególne odcienie czę

sto układają się w smugi. W"mniejszyCh soczewkach 1,00 W bezpośredŻlim

(4)

108 WIESŁAWA SOHMUiCK

sąsiedztwie łupkqvv: wapieIl,ie ~kazują stopniowo coraz cieńsze uławice

nie .. Powierzchllie' warstw pokryte są łyszczykiem" a . miej s

sami

~ol~wi~ją

sięwśrgd nich.cieIl,kie włdadki· łupków. W niektór.yc.h odsłonięciach wy,;

s~ępuJe wapieńpłyt~)'vvy;· El Ilawet cienkolamin~wany. Laminywa,Bie.nn.~

przegradzane są laminami obfitującymi w'mikę (fylity' wapienne). Nato- miast w łupkach w pobliżu wapieni spotyka się zarówno wkładki wapienne, jak i partie łupków wapnistych. Moiria więc przyjąć iStnienie

przejść pomiędzy tymi dwoma typami skal;

Wiek. wapieni -pasma' radomickiego określano jako przypUszczalny dolny kambr (Berg, 1935), a więc paralelizuje się je wiekowo z innymi wapieniami Gór Kaczawskich. Porównaniem tym nie ()'bjęto jednak drób- . . nych ^wystąpieńwapienia kolo PokI'Żywnika, mimo ^żezarówno litologia

jego, jak i sposób występowania wśród łupków wydają się być identycz- ne z wapieniami pasnia radomiekiego. ' .' .'

Zupełnie inne skały dostrzegamy w okrywie Karkonoszy, ukazującej się na powierzchni na południe od opisanego pasma łupków i wapieni. N a opisywanym terenie ^sątb gnejsy. Można wśród nich ^rozróżnićkilka odmian. Najbardziej typowy dla Bogórza Izerskiego jest granitognejs o ziarnie grubym i równym lub gnejs o dUżych kryształach skalenia, przecho-

dzący w granit rumburski. Kwarc wchodzący w jego skład tworzy ziarna

zaokrąglone lub wydłużone. Niejednokrotnie są one zabarwione na różowo

lub niebiesko. Barwa skaleni jest ^białaalbo różowa. Spośród łyszczyków

biotyt znacznie przeważa' nad muskowitem. Tworzy on skupienia drobnych łusek, przemieszanych z niewielką ilością okruchów skaleni i kwarcu. Brak natomiast pojedynczych ^dużych'Jjl.'aszek miki.

Spotyka się również silnie wywalcowaną odmianę tej skały o ziarnie drobniejszym na skutek rozkruszenia, z wyraźnie zaznacZ'Oną teksturą kie-

runkową. W odmianie tej łyszczyki układają się równolegle, a kryształy

skaleni i kwarcu wyciągnięte są linearnie.

Wspólną cechą opisanych odmian są znamiona kataklazy. Pomiędzy

poszczególnymi ziarnami kwarcu i skaleni występuje częSto roztarta miazga mineralna, w której trudno rozeznać poszczególne elementy. Jest to raczej agregat ^różnychpokruszony-ch minerałów. Pod mikroskopem ka- taklazę ujawnia również struktura "zaprawy murarskiej". Duże ziarna ortoklazu, mikroklinu i albitu sZllcllo;wnicowego otoczone są wiankiem drobnych ziarnek tych skaleni.

• W

odkryw~llchWyśtępl}je~()"Wniei ~kahibar,cho

d:r,:obnolaminowana.

Odznacza się ona ubóstwem minerałów łyszczykowych a obfitością kwar-

CUi' CO p01V1lQduj~, jej jll~ą,parwę i; t,rudniejszą oddzieln.o~ć .. ~k,~~ie >tW9-. 'l'zą pQje,Qynczę '(>czk~~ąg.~'Jęż oe~ęk. ~ych"brak. ·S}.{ała·Ją: maJa9.skopo:wo

;ptzypoinina·kwaręyt·;l1J.'lYłupek ~w~;rcy-t():wy.;;.; ':.; .,'; ,,_' ~::'; :'ct.<;.>j ^t'"

(5)

ZAGADNIENIE GŁóWŃEoo USKOKU 'ŚRÓDSUDECKIEIGO 109

Gnejsu tego' iiiespotyka się w saniodzielhych Wystąpieniach. Po,- ja~a się 011 w formie wkładek wśród innych odnrlan gnejsu [ub twody

z

^n:iminaprzemianległe serie niewyraźnie odgraniczone. Gnejs cienkola- minowany charakteryzuje; źwłaszcza strefę :graniczącą z łupkami, a we wszystkich prawie odsłonięciach, gdzie . wIdoCzny, jest bezpośredni kon- t~kt, tworzy partię najbliższą łupkom~ Poza tym w jednym. przypadku o'bserwowan'o go w ~orinie bloku tkwiąeegow gnejsie gruboziarnistym.

Blok ten wydaje SiEfbyć fragmentem obcym w masie gnejsowej. ' Przeglądając szlify tej odmianygnejs~ pod niik~osk~pem dosirrega

się jego teksturę kierunkową. Tworzą ją smugi kwarcowe, kwarcowo-skaleniowe i łyszczykowe. ĘlIn.ugi czysto kwarcowe o ziarnach większych, po- zazębianych mozaikówo,' występują na przemian ze smugami, w których zarówno ·J5Wl:1rC;, ją~,iąk.a~ęl}ie, osiągają wyraźnie mpiejsze rozmiary. Po- .dQ,bną' tękst~rę poąiadają s"ą,si~Ilie łupiti., Wśród .ty~h, s~~g ,'tkwią wyra~

nie'wię}t$zę, ?!iarn1i ,skale'!li; podob'Il,łe j~k W gnejsie grubgil.~rnistym, ęą to skalenie potasowe, często wykazująee struk:tq+ę ,pertyt,ową or~z, ,alpity s~a;chownic:!9we. Ich stosunek. przestrzennydotnnychIllinerałów,a zwłl:1s,z

cza dołyszcz,ylt6W, skłanią d() przypuszczenia,; że są o~e późniejsze od za- sadniczego tła skclłY (b1~ki łyszczyków są prż~qitę prze~"ą.u~e (Jsobniki sk,aleni).' " ' , "', , ' , , ' ' , "

"Oprócz' opisanej tu drobnolaminowa:nej' ~kały, w obrębie gru'bo:zi~r

'ni.Stych ,gnej sów ;w strefie kontaktowej. występ,uj ą również s()cze~ki

f wkładki łupków' łyszczylrowych. Na połUdniowy"zachód od Radon.llc

większy' ich fragment dał zwietrzelinę łupkową w; odległości ok; 25(lm od kontaktu (punkt I na fig. 1). Inną, kilkumetrowej miąższości wkładkę łupkową wśród ,gnejsów można' zaobąerwowac w:ódsłonce na północ' od drogi z Pilchowie do Rądomic, kilkadziesiąt metrów od kontaktu (punkt II). Tutaj ^pomiędzy'typowym gnejsem izerskiIIi a ^łupkiempojawia ^się charakterystyczna dla strefy kontaktowej skała drobn:olaminowana, stop~

iiiowo przechodząca od gnejsów oczkowych do odmiaIly,:jasnej,o wyglą

dzie kwarcytowym. Lupek pojawil:1 ^sięjako drobna ^wkładkaw tym jasnym

gńejsie, ułożona'zgodniez jego teksturą i rozpływająca się.w nim stopniowo. Wyżejłupek~ twor.zygrupą na kilka metrów soczewkę. 'Dob;laczęść tej soczewki zawiera

.w

^pobliżugnejsu' cienkie żyłki granitowe. ':; , '.'

~ ~::"'- ~ .-.~ ^.^". ^• ^- ~ ^." ^{• •} ^0.^{, ••}^{: -}^{__ ;_} ^:' . ; ' ; " . - ' . __ ._, .'_ • ••• -:-, •• , .••• • ~ "_'_;'~' r 0'_ . _.' t'~;.

, • . ,OPI:OCZ !lplSanych wystąplen zaznac:z;onych na mapie, niejedn9~rot-

h.ie pojawiają się~iejs~eso~zewki łupkowe,'uło~on~zgodnle żlaminacją ortognejsu, czasami ni~~o przefałdowane wraz ź 'nim. Nieral są to Jeidyni~

,grube plaStry' inikoW.e,·~ .Złózon,~. "gł6wniez biotytu,:schlorytyzowanego,

zpeWną:dórrif~zkąśerycytu: ' .r;:,:"'';1:'."':<7/,,. ; '.:," ,\,: ' " ::c:

\ , <)

w' zwiiizIfu z

i5ow,yzszyn1:opfuem stfeIY,kont~kl6weJiriiędiy ',gri.eJsal.

ńif izk.rskfniF a"sfrefąfłiipkóW.~ j{~iiw~f "ŚiEfWrlfOsE&k;' '!ze:gri"eJsy~ ci'eiikolariu L

(6)

l19

nowane podobne do kwarcytów: są mniej lub więcej zmienionym łupkiem,

~t6ry w skrajnych przypadkach przeszedł w paragnejs na skutek zjawisk metasomatozy kontaktowej. Taki wniosek popierają omówione pokrótce obserwacje mi':kroskopowe .. · Zwrócić tu nale~y. szczególnie uwagę na feld~

szpatyzację łupków, tj. narastanie drugiej ,generacji skaleni, tworzących duże ziarna, które przerywają smugi łyszczykowe. Omawiane gnejsy nie byłyby zatem oso'bnym typem gnej~u iźerskiego, lecz skałą obcą, różniącą się od rozmaitych odmian ortognejsów izerskichszeregiem ważn:ych cech petrologicznych wskazujących na odmienną genezę.

I·

S'1'REFA KONTAK'I1OWA MIĘDZY SERIĄ ŁUPKOWĄ

A GNEJSEM OKRYWY KARKONOSZY

Kontakt między serią łupkową a gnejsem izerskim niejednokrotnie

widOćznyjest bezpośrednio. We wszystkich prawie odkrywkach kontakt

ten

przedstawia się podobnie. Nie można dostrzec żadnej dyslokacji tektonicznej, oddzielającej o'bydwa kompleksy. Brak jest śladów sztywnej de.,.

formacji, intensywnych spękań, zbrekcjowania, luster tektonicznych itp.

Występują natomiast znamiona kontaktu metasomatycznego.

Strefa kontaktowa w przekroju· poprzecznym· wynosi kilka metrów.

Na tej przestrzeni łupki krystaliczne poprzez pośiednie typy skalne stop':"

niowo przechodzą w gnejs. W łupkach przylegając~h do kontaktu naj- pierw pojawiają si.ęwidoczne. megaskopowo drObne okrąg~e ziarenka ska- lenij tego rodzaju kryształów brak w partiach nieco odleglejszych od .gnek su. Pod mikroskopem okazują, się one~iarnami wtórnie wykrystalizowa- nymi w skale. Posuwając się nadal od lupkówku gnejsom napotyka się łu

pek już wyraźnie sfeldszpatyzowany. Zachowując swoj'ą teksturę łupkową

posiada on wyŻf1Zy procent skaleni wt6rniewykrystalizowanycb. Stopnio-:- wo następuje przejście do opisanego wyżej paragnejsu. Następnie w para- gnejsie pojawiają się "oczka" skaleniowe, smugi łyszczykowe urywają się,

biotyt zostaje zgrupowany w nieforemnYJCh agregatach, tekstura łupkowa

ulega zatarciu iskała przechodzi w gnejs ,gruboziarnisty. Jest to oczkowy,

słojowy lub porfirowy gnejs izerski, typowy dla okrywy Karkonoszy, nie-

wątpliwie pochodzenia intruzyjnego. Warto przypomnieć, że w paragnej- sach znajdują się liczne mniejsze i większe wkładki łupków. W ortognej-:- sie trzonu krystalicznego spotyka się także i większe wystąp.ienia ł~pk6w,

wydzielone na.mapie oraz dość częste partie paragnejsu. Rozmieszczenie tych soczew w gnejsie znacm,ie rozszerza strefę kontaktową.

Wszystkie te zjawiska nasuwają przypuszczenie, że napotkaliśmy tu kontakt termiczny spowodowany intruzją. Seria osadowa uległa zmianom

, metasomatycznym pod wpływem sąsiedztw:a magmy granitowej. Część

jej tworzy s~cze:wY sfe1dszpatyzo\Vanego łupku w masie granitowej. P07"

(7)

ZAGADNIENIE

GŁóWNEGO--USKOKU -ŚRÓDSUDECKIEGO 111

nadto łupkisfeldszpatyzowane oraz para.gnejsy napotykamy również.

wzdłuż kontaktu. - -

W jednym ty!lkoprzypadku nie' obserwujemy tego rodzaju zjawisk~

Ma to miejsce nad Bobrem, w odsłonce, gdzie gnejs należący ,do wypię

trzenia Pilchowice~adomice kontaktuje od południa z serią łupkową. Na gruboziarnistym ortognej.!!~e, 'który' żapada stromo ku S, leży zgodnie łu

pek łyszczykowy, w spągu zwietrzały, jednakże 'bez oznak metasomatozy.

Mamy tu raczej ostry kontakt tektoniczny. Brak wyraźnych spękań i brek-- cji wskazuje na ślizg ułatwiony przez minerały lyszczykowe. Prawdopo-

-ddbnie nastąpiło tu przemieszczenie warstw skal!nych na niewielką skalę~ ,

które spowodować _ mogio wypr;;lSowanienieobecnych -tu s:kał ,kontak- towych.

UWAGI o TEKTONICE

Wszystkie opisane warstwy skalne występujące w okoli<!ach Pilcho-...

wic, a więc łupki~wapienie i gnejsy, wykazują na ogół zgodne kierunki biegu: NW-SE do WNW-ESE. Natomiast kierunki i wielkość kątów upa- du są już zróżnicowane. Gnejsy należące do głównego trzonu krystaILicz- nego zapadają niezmiennie ku NE pod kątem 45°-60°. Podobnie zachowują

się łupki na terenie przylegającym do gnejsu. Jedynie w dwóch miejscach, tam gdzie na mapie niemieckiej linia uskoku załamuje się zygzakowato"

ukazują się dwa odosobnione wystąpienia gnejsów w obrębie łupków.

Pierwsze widoczne jest w ^odsłoncenad Bobrem, drugie lila południowy

'Wschód od Radomie. W bhydwuptżypadkach gnejsy za:padają stro~o ku.

SW; W tym samym kierunku zapadają również łupki ukazujące się na po- łudnie od gnejsów 'wich bezpośrednim sąsiedztWie. Zmierzone w tych'od- kryWkach kierunki 'biegU gnejsów naniesione na mapę leżą na jednej liniL Oba wystąpienia gnejsów _ spotykają się 'więc na tej samej prostej, wy~

znaczonej przez ich bieg. Wydaje się więc bardzo prawdopodobne, że łączą się one ze sobą płytko pod pówierzchnią ziemi jako niewielkie antyklinalne·

wypiętrzenie (fig. 2). :po po:Wiązaniu ich z ,głównym trzonem krystalicz- nym można przYPWizczać, że elemEmt łtlpkowy położony na południowy

zachód od tego wypię~rzenia tworzy ~łytką synklinę podesłaną przez gnejsy. W odkrywkach na p6łno<! od I.1iego dają się bezpośrednio zaobserwo- wać zaburzenia o charakterzeifałdowym. Ża,chowując ten sam kierunek,',

łupki zapadają stromo ku NE lub SW, bądź też ustawione są pionowo., Załafdowanie to jest I.1iezupełnieplastY'<!Zlle; przeguby fałdów pOdkreśio

ne są dysjunkcjami. Na podstawie tych obserwacji można przypuszczać,~

łupki w synklinie na południe od wypiętrzenia -Pilchowice-Radomice rów,":

nież są pofałdowane, przy czym fałdy te są obalone w jednym kieru:ąltu - ,

~ NE, na co -wskazują yvs~ys1;ikie zmierzone upady.

(8)

na . ' ... ::_~",

'. '. Po intruzji magmy granitowej w!$erię, osadową obą: kompleksy,; s~a~

uległy intensywnym ruchom fałdowym, a następnie' metamorf~zie .• Zja,-, wiska, ~ataklazy i cz.ęś-ciowej rekrystalizacji świap-~zą o m.etamorfozie ki-

~ •. .'. . . . . ' . J -,

SW . ' " . NE

sw

. 200m C , .

'-"',

,

_,_.

"-

: " : :~. f": .

", • 'Y"

~

0 ... ,_. _ - . ; ... _...;.~500 m .. ~,

. · [~t~~(· '," ~,2 ^.. ,V~~*]J-' Wij4: · . JNg.2 ,

Pl'ze:!qoje geo!ogiczqe przez synklinE: Pilchowie 1 łupki,2łVapienie, 3 paragneJsy, 4ortogriefsy

N[

. ^;'

nętY~Znej, kt6rej pOdlega,łyza,rQwno gnejsy jak łupk~; wkpń,cu ząchod~iły turucpy ppwodujące powstanie wt6r.n,egoZ!łupkowacepią, wyraźnego w sil- n~ę Jy~czykov.rych ł\łpkach_{_.c<} _", _• ' i 'Qogatszy<;h W mikę 'partiach gnejsu. '.' .'

o,, .' " • " , ' _ • . ' • , _. _ . . . ' , •• • , •

. '; : .. . . ," \. , ' ,"' ~ (

.. :PriyJmu~ą.ć na 'ómaWianymterenie ;kontakt intruzyjny a zatem

uzria]ąc . Serię łupków okrywy '(pierwotnie osadówą)2a $taFszą 'od 'orto,,:, . gnejs6w, nalezyzaStanowić się nad jej stanowiskiem ~śiratygraficznym~'N a mapie n.iemieckiej· (Berg, 1935) nosi ona ' sygnaturę . starszego paleozoiku G6r Kaczawskich; .. z: którym jest . ściśle zwiążana.Jednakże JUz" dawhoza";

uważono pod6biellstwo' tejfórmacjido

serii'

sliprakftista[nej 'ókrywy Kar:

konoszy, składająeej się

z

łupk6wLszarógłażÓworaz wykazującej kontakt termiczny z

gnej

sami izerskimi; Na,'

to

podobieństwo żwracał juz uwagę'

M:

'Schwatiba~h(i943)., :p6dCżas

gdy'

.~. BergJ:est':śkłóhfty 'pliraleliZoWać o'bid~,'le:kófupl~ki;f'

Tehie

~

autor '

(1935)rozdżiela ··lupki ..

ok()'Iicy'

pUcho""

wic na strefę leżącą napóhi&iiowyżaćhód6d.,pasma'.wtplefti radomicldch1

(9)

ZAGADNIENIE GŁOWNEGo USKOKuSROmtJDECKIEGO 113

'które uważa za przypuszczalny algon:k, oraz na łupki leżące na ;północ

ny wschód od pasma wapieni uważając je - również z zastrzeżeniem

za ordowik, nie znajdując jednak pomiędzy nimi istotnej różnicy petro- graficznej. Dostrzega on natomiast różnicę pomiędzy łupkami tworzący

mi trapez wklinowany w tr~n. krysta!liczny, czyli ową płytką synklinę

.podesłaną przez gnejsy, a łupkami na p6łnoc od niej. Wobec silniejszej

rekrystalizacji tych pierwszych G. Berg skłania się do przypuszczenia, ^że

~ą one ^związanegenetycznie ,z ^łupkamiserii suprakrustalnej okrywy Kar- konoszy. Natomiast łup1ki rozciągające się dalej :rla północ, słabIej zrekrystalizowane, należałyby już do serii kaczawskiej~ Uskok śródsudecki autor

.proponuje więc przeprowadzić nIe ~ granicy łupków ~ gnejsami, alenle-

,co dalej na północ. '

Z tym stanowiskiem jednak nie zgadza się M. Schwarzbach (1939)

wskazując na trudności w przeprowadzeniu linii rozgraniczającej obszary o różnym stopniu metamorfozy wewnątrz strefy łupkowej. '

W istocie, w płytkiej synklinie Pilchowic wewnątrz trzonugnejso-

'wego łupki są silniej zrekrystalizowane, ~o wydaje się zrozumiałe wobec

intensywniejszego oddziaływania magmy granitoWej na fragment ^łupko

wy, wystawiony na działanie intruzji znacznie bardziej niż masy łupkowe

znaj duj ąc'e się dalej ku północy. W o:bec braku istotnej różnicy między łup

:kami obu stref, rzeczywiście trudno jest przeprowadzić wewnątrz warstw ,łupkowych ostrą granicę, 'a tym 'bardziej uskok. Zresztą łupki

w

^synklinie

:Pilchowic związane są z łupkami rozciągają.cymi się dalej na

-p

6

w oc'

^także

i przez występowanie wapieni krystalicznych tak w jednych, jak j w dr~

:gkh., Wapienie radomickie i wapienie Pokriywnika są z4pełnie podobne

:makroskopowo i trudno je sobie przeciwstawić. Nie przypuszczam zl;lt~,

.aby w 'okolicy Pikhowic istniały dwie różne serie osadowe. '

Reasumując, należy podkreślić, że w okolicy Pilchowic nie stwier- dzono istnienia dyslokacji tektonicznej, która mogłaby odpowiadać głów

nemu uskokowi śródsudec!kiemu, ani na granicy gnejsQwi łupków, aniteż

'w obrębie łupków. Jedynie nad Bobrem na granicy łupkó'v synkliny Pil- -chowic i gnejsów wypiętrzenia Pilchowice-Radomi.ce zaznacża się podłuż

ny ślizg, zapewne o niewielkiej ampl!tudzie i lokalnym znaczeniu.

Dalsze badania powinny ^wyjaśnić,czy kontakt intruzyjny ^~ożna

śledzić poza okolicami Pilchowic, i jaki jest stosunek serii supra'k:rustalnej

,do okrywy Karkonoszy z jednej, a do ^starsz~opaleozoiku Gór Kaczaw-

skich z drugiej strony, wobec istnienia niewą'bpliwych analogii pomiędzy

tymi dwiema formacjami.

Zakład Geologii Ogólnej . Uniwersytetu Wrocławskiego

Wrocław, czerwiec 1956 .. Acta Geologlca POlonica. vol. VII - 8

(10)

114 .i WlESLAWA SCHMUCK

LITERATURA CYTOWANA

-' ... . ":-

BERGG. 19S5.·Erliiuterungen :lur geoLKarte vou Preusse,n, .1 : 25000. Bliltt AItkem~

.nib;. Berlin. . . . . . ,

GnmWlE,l;.ANlEC.J~ .1956. Budowa geologicll:na·· p6lD.pcpej .. ok.olicY, iubomierza (Geo":

··:·,iog'icalS~ructureof the a:£ea to th:eNorth cif Ltibomierz). - ;Biu!. I. G. (Bun:

lust. Geot ~ol.) l06.Warstawa. . " , "

SCHWARZBACH M. 1939. Die TektonikdesBobeI'~Katzbach-Gebirges~ Breslau.· . i

. ....,. ·1943.VulkaniSmus und Senkung'in der. kaledonischen Geosynklinale Mitte]..,.

europas. -,- Geol.Rundsch. ·34. . . . . ,

S;MULIKOWSKI K. 1951. Uwagi 0 starokrystalicznych form!)cjach SUdet6w (The . ~ old crystalline formations of the SUdeten Mountains). - Rocz. P. ^T.Geat

(Ann. Soc. Geol. Pol) v. XXI. Krak6w.

'rEiSSEYRE H. 1956. Kaledonidysudeckie i ich waryscyjska przebudowa(Sugetit'!

Caledouides and their Variscan rebuilding ). - P.rzegl. Oeol.· z'.~ 3. Warsza'V,a,.

B. ^IIIMYK

.. BOnpOCC~ECTBOBAHHH . rJlABHOrO' CPEAHCY ~ETCKOrO' CBPOCA BOKPECTHOCTHX 'nHJIbXO:BHD;

(PeaIOMe)

. ,. B OKpeCTHOcTHx nHJll>XOB~ (3anaAHhle CYAeTLl) , TaK Ha3LIBaem.IK rJIaBm.rli cpeAHCYAeTcKIDi c6p~ He cyiqecTByeT~:aMecTO 9TOro3AeCh . KOHl..

cTaTHpOB~ Tepil/Ut'lecKIDi KOHTaKT' :mrrPY3HH OpTOI'HenCOB,' npeACTaBJlmo.:..

~ 060JIO'<iKY KapKOHoIIien, co 'CTapIIIencepHen, cocTO~enH3CJIaH~

o,eB, SmJImo~cs:i: MeTaM:OPcPH30BaJim,IMH~aAO':lHbIMH nOpOAaMl'!. B CJIaH:'"

4ax 6JIH3 KomaKTa C I'He~CaMH npOHBJIHeTCH cPeJll>AiImaTH3aD;HH. 06e cepHH' . 6bIJIH nOABep2KeHbI HHTeHCHBHbIM opOreHJf'lecKHM 'ABH2KeHHHM

(CM. <pm. 1 H 2).

'.;

·WIESLAWA ·SCHMUCK

PROBLEM. OF TBEMAIN MID-SUJ)ETENFAuLT"

'. IN THE PILCHOWICE AREA (summary)

ABSTRACT: The occurrence of the so-called. MaIn Mid-Sudeten Fault" is not' ascer- tainedin the vicinity of Pilchowice (West Sudeten). A thermic contact is, however.

rep9rted. there of .. orthogneissic intrusions of the Karkonoszemari.t1e with an older . series of metamorphosed sedimentary roC!ks.

Acordinog to German authors the blo'ck of the Karkonosze Mts.

and that of the Gory Kaczawskie Mts. have their common boundary along the major dislocation. It has been called the Main Mid-Sudeten Fault (Innersudetische Hauptverwerfung).

(11)

ZAGADNIENIE Gl..OWNEGO USiKOKU SaOnsUDECKIEGO 115

In the Pilchowice area weakly metamorphosed Ka,czawa Mts. slates .and limestones (probably of Algonkian and older Palaeozoic age) are in contalct with gneisses 01' the Karkonosze mantle. The contact here is as follows: slates of the sedimentary series grade into gneisses through intermediate rock types. Feldspars re-crystallized in the rock make their appearance within slates near the contact Strongly feldspathized slates ,occur further in the direction of gneisses. They grade into paragneisses and are later associated with feldspar "eyes". The schistosity disappears .and the rock pases into coarse-grained gneiss. This is the Iser orthogneiss so typical of the Karkonoszemantle. Feldspathized slate and para- gneiss are also encountered as lenses and inclusions in orthogneiss, mostly neaX' its contact with slates. No tectonic dislocation' can, however, be ascertained here, separating the two rock complexes. There are no traces .of rigid deformation, strong frac,tures or 'brecdation.

All these signs suggest a thermic contact caused by intrusion. The sedimentary series has undergone metasomatic changes caused by the vicinity ^0I:f .granitic magma. A part of it goes to form. inclusions and lenses of feldspathi2;ed slate in the gneisses.

In view of the resemblance of the sedimentary series around Pil~

chowice to the slate and greywackes of the Karkonosze mantle, G. Berg 0935) supposed the Mid-Sudeten Fau1t~o extend in this area across the .slate belt, s€lPM"ating the sedimentary series of the Kacz,awa Mts. from the Algonikian series of the Karkonosze mantle.

No important petrographic differences are, however, observed bet- ween the slates ~nd limestones within this area. It is, therefore, difficult to trate the course of the Main Mid-Sudeten Fault across the slates, while it is impossible to do so at the contact of gne.isses with slates.

Department of Geology

.at the Wroclaw University . Wroclaw, June 1956

DESCRIPTION OF FIGURES IN THE POLISH TEXT Fig. 1 (p. 107)

Geologic map of the Pilchowice airea 1 slates, 2 limestones, 3 paragneisses, 4 orthogneisses

Fig. 2 (p. 112)

Geological sections of the Pilchowice synclin,e 1 slates, 2 limestones, 3 paragneisses, 4 orthogneisses