Barbara Stelmasiak
Wybrane zagadnienia oceny pełnych
kosztów pracy w skali
przedsiębiorstwa i gospodarki
narodowej
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 24,
127-134
L U B L I N - P O L O N I A
V O L .X X IV ,1 2 ___________ S E C T IO H_________________________ 1990 Zakład Planowania Społeczno-Gospodarczego i Przestrzennego
Wydziału Ekonomicznego UMCS
B a rb a ra S T E L M A S IA K
W ybrane zagadnienia oceny pełnych kosztów pracy w skali
przedsiębiorstw a i gospodarki narodowej
Selected Problems of Estim ating the Full Labour Costs on the Scale of an Enterprise and the National Economy
K oszty p ra c y są p rz e d m io te m z a in te reso w a n ia licznych b a d a czy w w ielu k ra ja c h oraz in s ty tu c ji, m iędzy inn ym i M ięd zy n aro d o w eg o B iu ra P ra c y . J e d n a k ż e w p rzeciw ieństw ie do b a d a ń w in ny ch k ra ja c h , w Polsce nie m a o p ra co w an e g o je d n o lite g o sy ste m u analiz o b ejm u jące g o ten p ro b lem . B ra k m e to d y d o p ro w ad ził do p o m in ię cia tej wielkos'ci (tj. kosztów p ra cy ) w spraw ozdaw czości s ta ty s ty c z n e j. T ru d n o u sta lić ich w ielkość, gdyż w ko s z ta c h p rz e d się b io rstw zagregow ane są one z in n y m i elem e n ta m i. D otyczy to rów nież szc zeb la ce n traln eg o .
A u to rk a , o p ie ra ją c się n a d o stę p n y c h d a n y c h , p o d ejm ie p ró b ę o k re śle n ia w ielkości n iek tó ry c h elem entów kosztów p ra cy i ich w pływ u n a k sz ta łto w an ie się tzw . p ełn y ch kosztów p racy.
D E F IN IC JA KOSZTÓW P R A C Y
P o ję ciem kosztów p ra cy , w p o w iąz an iu z k a te g o rią p ełn y ch kosztów , p o słu g iw ali się m iędzy in n y m i F. S c h m id t, F. L e ith n e r, K. M ellerow icz, J.
128 Barbara Stelmasiak
M arch al i J . L acaillon.1 W Polsce ja k o pierw si zajęli się ty m p ro b lem e m H. H alam a, S. Sudoł i J . K ordaszew ski.2
W iększość polskich badaczy, zajm u jących się t ą k a te g o rią ek o no m icz ną, definiuje koszty pracy ja k o sum ę w ydatkó w p o d m io tu g osp o d arczeg o (tj. przed sięb io rstw a i gospo darki narodow ej) p onoszonych n a rzecz z a tru d n io ny ch, ich rodzin i uczniów. Ź ródłam i finansow ania ty c h kosztów są: b u d ż e t c e n traln y , b u dżety terenow e oraz n a szczeblu p rz ed sięb io rstw a śro d k i o b ro tow e i zysk.
W skład kosztów pracy w chodzą spożycie społeczne i inw esty cje p o za p ro d u k c y jn e oraz koszty ponoszone przez p rzed sięb io rstw a, tj. b ez p o śred n ie koszty pracy (w ynagrodzenia pracow ników , u b ezpieczenia sp o łeczn e i p o d a tek od p łac), pośredn ie koszty p racy (koszty k ształc en ia i d o sk o n a le n ia k a d r, koszty b hp, koszty dojazdów do pracy, koszty a n g a żo w a n ia załogi do p ra cy , a d m in istra c ji p ersonalnej, koszty delegacji, usług b y to w y ch , fu n d u sz m ie szkaniow y i socjalny) oraz inne koszty (n ag ro d y z fu n d u sz u załogi i p o d a te k od p o n ad n o rm a ty w n y ch w y p łat w y nagro dzeń ).
W naszych rozw ażaniach szczególną uw agę zw rócim y n a b e z p o śre d n ie koszty pracy, w k tó ry ch zasadn iczą w ielkością są płace. P o zo stałe elem e n ty tych kosztów , tj. p o d a te k od płac i ubezp ieczenia sp o łeczn e, są n alicz an e w s ta ły m w ym iarze tj. odpow iednio 20% i 38% (wcześniej 43% ). P o d s ta w ą , od k tó rej obliczane są te wielkości, są sam e płace.
P L A C E J A K O IS T O T N Y S K Ł A D N IK K O S Z T Ó W P R A C Y M ając n a w zględzie realizację celu ogólnospołecznego, tj. m ak sy m alnego zaspo kojenia p o trze b społeczeństw a, należy zw rócić szczególną uw agę n a w łasne cele pracow ników , k tóre realizow an e są głów nie po p rzez k onsum pcję in dyw id u aln ą.
O k o nsum pcji indyw idualnej d ec y d u ją m iędzy in n y m i d o ch o d y osobi ste lud ności, k tó ry ch przew ażającym sk ład n ik iem są w y n a g ro d z e n ia za p ra c ę (dotyczy to głównie osób z a tru d n io n y ch w g o sp o d arce u sp o łecz n io n ej).
G łów ny U rząd S ta ty sty c zn y (G U S) nie p u b lik u je w p e łn i p o ró w n y w a l nych d an y c h , k tó re odnosiłyby się do całej g o sp o d ark i n a ro d o w e j, d la te g o
xZob. F. Schmidt: Kalkulation und Preispolitik, Berlin 1930; F. Leithner: Grundss der Sozialokonomik, Tübingen-Berlin 1925; K. Mellerowicz: Kosten und Kostenrech nung, Berlin 1958; J. Marchal, J. Lacaillon, La Repartition du Revenu National, Paris 1958.
2Zob. H. Halama: Koszty pracy ludzkiej w przedsiębiorstwie przemysłowym, Pr. zbiór. Człowiek i społeczeństwo, Warszawa 1962; J. Kordaszewski: Ekonomia pracy środowiska roboczego, Warszawa 1970; S.Sudoł: Metody analizy kosztów pracy w przedsiębiorstwie przemysłowym, PW E, Warszawa 1967 r.
T a b . 1. Relacje procentowe spożycia indywidualnego, świadczeń pieniężnych oraz płac i pozostałych dochodów ludności w latach 1975-1987 Proportional relations of indyvidual consumption, financial services, salaries and the other incomes of the population between 1975 and
1987.
Wyszczególnienie 1975 1980 1985 1986 1987 1
.
Dochód narodowy podzielony 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 2. Spożycie przez ludność dóbrmaterialnych z dochodów osobis.(a) 55,4 68,7 60,9 60,5 60,5 3. Świadczenia społeczne pieniężne 6,1 9,2 11,5 11,4 11,4 4. Spożycie ze źródeł indyw id.(2-3) 49,3 59,5 49,4 49,1 49,1 5. Dochody pierwotne ludności w
gospodarce uspołecznionej (b) 31,6 36,8 26,2 26,1 25,2 6. Dochody pierwotne ludności i
właścicieli w gosp.nieuspoł.(b) 12,8 14,9 15,5 15,1 13,9 7. Dochody pierwotne ludności
ogółem b) (5 + 6 ) 44,4 51,7 41,7 41,2 39,1 8. Nadwyżka spożycia ze źródeł
indywidualnych nad dochodami
pierwotnymi ludności (4-7) (c) 5,0 7,8 7,6 7,9 10,1 9. Nadwyżka spożycia ze źródeł
indywidual. w stosunku do dochodów
pierwotnych ogółem (8:7) 11,2 15,0 18,3 19,2 25,8 a) nie ujęty je s t tu zakup pełnej wartości usług odpłatnych i częściowo odpłatnych
b) pozycje te nie zawierają dochodów ludności zatrudnionej w sferze usług niem aterialnych, ujm ują natom iast oszczędności idące na cele inw estycji osobistych
(głów nie mieszkaniowych i rolniczych)
c) nadw yżka ta m oże być uważana za pierwsze orientacyjne przybliżenie do kategorii sp ożycia quasi-społecznego, realizowanego poprzez dotacje budżetow e
Źródło: O bliczenia w łasne. Dane z RS GUS 1981, s. 89, 91, 173; RS GUS 1985, s. 81, 83 i 168; RS GUS 1986, s. 89, 92 i 175; oraz RS GUS 1987, s. 91, 94; RS GUS 1988, s. 85 i 86.
też o b licze n ia a u to rk i s ą p rzyb liżo ne i należy tra k to w a ć je ja k o oszacow anie; z a w ie ra je ta b . 1.
Z liczb za w arty c h w ta b . 1 w ynika, że spożycie ze źródeł in d y w id u al n y ch w okresie 1975-1987 w ahało się o d 59,5% (1980 r.) do 49,1% (1986 i 1987 r.) w sto s u n k u d o d o ch o d u narodow ego podzielonego (D N P ). W y stę p u ją c a ró ż n ic a w skazyw ać m oże n a najw iększy udział sp o życia ze źródeł in d y w id u aln y c h w 1980 r. (o ok. 10 p u n k tó w w sto su n k u do po zostały ch b a d a n y c h p rzez n a s la t).
D o ch o d y p ierw o tn e ogółem , a więc głównie z ty tu łu w y n a g ro d zeń za p ra c ę , w ah ały się od 51,7% (1980 r.) do 39,1% (1987 r.). Z atem w ciągu
1 3 0 Barbara Stelmasiak
siedm iu lat zm niejszyły się one o 12,6 p u n k ta .
Spadek udziału dochodów pierw o tn y ch ludności w D N P m oże o zn a czać rozdzielanie coraz większej części środków p rzezn aczo n y ch n a spożycie ze źródeł in dy w id ualnych w innej form ie niż w y n a g ro d zen ia za p racę, co je s t b ez p o śred n ią p rz y czy n ą za n iż an ia poziom u kosztów p ra cy w P olsce, p rz y n a j m niej o różnicę m iędzy spożyciem ze źródeł in d y w id u aln y ch n a d d o ch o d a m i p ierw o tn y m i ludności (k tó ra w ah ała się od 5% w 1975 r. do 10,1% w 1987 r.). Źródłem sfinansow ania tej różnicy są d o ta c je b u d żeto w e i d o p ła ty so cjaln e zakładów pracy. G d yby uw zględnić te sum y w w y n a g ro d zen ia ch to m ogłyby one w zrosnąć o 11,2% w 1975 r. i 25,8% w 1987 r. (ta b . 1, w iersz 9).
Z atem d ok o n an e obliczenia, m im o sw ego w stęp n e g o c h a ra k te ru , p o tw ie rd z a ją d an e z opracow ań IPiSS ( I n s ty tu tu P ra c y i S p ra w S o cjaln ych ) i p ra c T . Przeciszew skiego, w skazu ją n a re la ty w n ie niski u d ział doch od ów p ierw otn ych lud no ści w DN w ytw orzo ny m . IP iSS określił te n u d ział n a 48,2% (1979 r. w D N W )3, a obliczenia w ta b . 1 d la 1980 r. w sk azu ją n a 51,7%, B yłaby to p ew na p o p ra w a o d no śny ch relacji, lecz ju ż w n a s tę p n y m okresie pogorszyły się one, o siągając w 1987 r. tylko 39,1% .
N ależałoby z a te m p o tra k to w a ć to z ja w isk o ja k o p rz y czy n ę zaniżonego poziom u płac. P ro b lem te n przez długi okres nie był p o d ejm o w an y przez o ficjalną n au k ę i sta ty s ty k ę , ze w zględu n a p rz ek o n an ie, iż u za sad n ien iem niższego poziom u w y n ag ro d zeń w P olsce, je s t nasz niższy rozw ój ogólny (w sto su n k u do k rajó w w ysoko ro zw in ięty ch g o sp o d arczo - gdzie ud ział płac w DN sięga poziom u 60 - 70% a n aw et p rz e k ra c z a 70% w U SA i S zw ecji.4
N ależy oczyw iście uw zględnić różnicę, w y n ik ając ą z in n y c h poziom ów rozw oju i d y s ta n s u dzielącego n as od ty c h krajó w . Z p ew n o śc ią nie je s t u z a sa d n io n a ta k d u ż a różnica.
W SK AŹNIK UDZIAŁU PŁAC W W ARTOŚCI P R O D U K C JI SPR Z E D A N E J PR Z E D SIĘ B IO R ST W
W k ra ja c h O E C D przep ro w ad zo n o b a d a n ia , d o ty c z ą c e k osztów siły roboczej w przem yśle przetw ó rczy m . W edług ty c h b a d a ń , k oszty ro b o cizn y (płace) sta n o w ią około 1 /3 ceny p ro d u k tu .5 W P olsce n a to m ia s t w skaźnik
3Zob. Wewnętrzne opracowanie statystyczne IP iSS z 1979 i 1982 r. tab. 28 oraz tab. 24; T. Przeciszewski: Świadczenia społeczne, dotacje, place. Próba bilansu. " Wiadomości Statystyczne” 1987, 1, s. 1-4.
4Zob. Year Book o f Labour Statistics 1977, International Labour Office, Geneva, Switzerland 1977, s. 777-782; Rocznik statystyki międzynarodowej 1987, GUS, W ar szawa 1987, s. 80.
5Por. Porównanie kosztów siły roboczej w krajach uprzemysłowionych w gospo darce rynkowej (1970-1983), "P raca i Zabezpieczenie Społeczne" 1985, 11, s. 47-48.
T a b . 2.. Udział wynagrodzeń w produkcji sprzedanej w przedsiębiorstwach uspołecznionych według działów gospodarki narodowej
The proportion of salaries in the production sold in socialized firms according to the departm ents of the national economy
D ziały gospodarki narodowej
Lata
1982 1984 1986 1987 w %
Ogółem przedsiębiorstwa uspołecznione 7,0 7,7 11,6 12,3
P rzem ysł 8,8 9,0 9,3 9,9 B udow nictw o 13,2 16,2 16,5 16,3 R olnictw o 7,9 8,9 10,3 14,7 L eśnictw o 15,8 15,5 16,1 15,7 Transport 18,8 16,9 17,2 Łączność 18,0 24,3 23,6 25,1 Handel 2,2 2,0 13,2 13,5 Gospodarka komunalna 20,8 20,0 19,8 20,8
Źródło: O bliczenia własne na podstaw ie danych GUS - W yniki finansowe przedsiębiorstw uspołecznionych: styczeń-grudzień 1982, GUS, "Opracowania S tatystyczn e” , D ep. Środków Produkcji i Finansów , Warszawa IV 1983, s. 4 i 22; Wyniki finansow e..., I-IV 1985, s. 6 i 46; I-IV 1986, s. 6 i 46, I-IV 1987 s. 10-16; Rocznik statystyczn y 1988, G U S,
Warszawa 1988, s. 204 i 288.
u d z ia łu płac w p ro d u k c ji sp rzedanej przem ysłu uspołecznionego w ynosił 10,4% (10,7% ) w 1985 r.; w 1986 - 10,3%6 i w 1987 r. 9,6% 7; Pow yższy w skaźnik w poszczególnych la ta c h stanow ił jed y n ie ok. 1 /3 ud ziału sum , w y p łac an y ch n a w y n a g ro d zen ia n a Z achodzie oraz wysoce nie dorów ny w ał do p o zio m u tego w skaźnika w Polsce w okresie m iędzyw ojennym (u dział ten w 1937 r. k s z t a ł t o w i się n a poziom ie 21% ).8
P ełn iejszy obraz tego zag ad n ien ia o trzy m a ć m ożem y przez p o ró w n an ie w skaźn ik a u d ziału w ynag ro d zeń w w artości p ro d u k c ji sp rzed an ej w przed się b io rstw ac h u sp o łecznio nych sfery p ro d u k c ji m ateria ln e j. P rzy analizie tego te m a tu posłu ży m y się ta b . 2.
W b a d a n y m okresie od 1982 r. do 1987 r. w skaźnik u działu płac p rz e d się b io rstw uspołecznionych ogółem w w arto ści ich p ro d u k c ji sp rz ed
a-6Obliczenia własne na podstawie danych GUS. Rocznik statystyczny 1987, GUS, Warszawa 1987, s. 167, 219; Różnica wystąpiła z powodu zmiany klasyfikacji w gospodarce narodowej obowiązującej od 1 01 1986 r. (do 31.12.1985 r.).
’ Obliczenia własne, Rocznik statystyczny 1988, GUS, s. 156 i 204.
8Obliczenia własne na podstawie Małego rocznika statystycznego 1939, GUS, W arszawa 1939, s. 134.
132 B arbara Stelmasiak
nej w ah ał się od 7% (1982 r.) do 12,3% (1987 r.). S po śró d ośm iu p o d d a n y c h analizie działów g o sp o d ark i n aro d o w ej, najw yższy w skaźnik w y stęp o w a ł w łączności. W 1982 r. razem z tra n s p o rte m w ynosił on 18,0% , n a s tę p n ie w zra sta ł, by w 1987 r. osiągnąć poziom 25,1%. Z bliżona w ielkość teg o wskaz'nika w ystęp o w ała w gosp o d arce ko m u n aln ej, k tó reg o n ajw y ż sza w a rto ść w yn osiła 20,8% (1982 i 1987 r.), a w la ta c h 1984-1986 w y no siła 19,4 - 20,0% .
Średnie wielkości tego wskaz'nika, oscy lu jące od 7,9% do 10,3% m iały d w a działy - przem ysł i rolnictw o. W p o z o sta ły c h d z ia ła c h w skaźnik ud ziału p łac w w artości p ro d u k c ji sp rz ed an e j k sz ta łto w a ł się n a pozio m ie k ilk u n a stu p ro c e n t. N ajniższy poziom , d alek o o d b ieg ają cy od śre d n ie j, w y stępow ał w h a n d lu , gdzie w la ta c h 1982 i 1984 w ynosił 2,0% , p o te m rósł, by w 1987 r. osiągnąć wielkość 13,5%. Z pow yższej an alizy w y n ik a, że w przed sięb io rstw ach uspołecznionych sfery p ro d u k c ji m a te ria ln e j różnice m iędzydziałow e osiągały wielkości: 1982 r. - 18,6 p u n k ta , 1984 r. - 22,3 p u n k ta , 1986 r. - 14,3 p u n k ta i 1987 r. - 15,2 p u n k ta . P ow yższe różnice w sk azu ją n a niepraw idłow ości w p o lity c e p łac, ró ż n ic u jące d ziały g o sp o d a rk i n aro d o w ej. M im o usiłow ań, m ając y ch n a celu zlikw idow anie teg o zjaw iska, w ra m a c h reform y gospod arczej la t o siem d ziesiąty ch - nie u p o ra n o się z ty m pro b lem em .
Szczegółowej analizy a u to rk a d o k o n ała z b ie ra ją c d a n e z teg o za kresu w p rz ed sięb io rstw ach u społeczniony ch, fu n k c jo n u ją cy ch n a te re n ie wo je w ó d z tw a lubelskiego. O kres badaw czy o b ejm u je l a t a 1981-1987. O gółem
p rz e b a d a n o 118 zakładów ', d zieląc je n a 3 g ru p y : 1) p rz e d s ię b io rstw a p rze m ysłow e, o b jęte p la n e m c e n tra ln y m , 2) p rz e d s ię b io rstw a p o d leg le C Z S P oraz C E P E L iA , 3) okręgow e spółdzielnie m leczarsk ie oraz za k ła d y po d leg łe Re g io n aln em u Zw iązkow i S półdzielni Inw alidów .
W p rzed sięb io rstw ach zakw alifikow anych do g ru p y 1 różn ice w p o szczególnych la ta c h k ształto w ały się n a stę p u ją c o :
1981 r. - od 2,9% d o 40,0% . W y stą p iła z a te m ok. 37 p u n k to w a ró ż n ic a. G e n eraln ie rzecz b io rąc , w skaźnik w w iększości p rz e d się b io rs tw był większy niż w la ta c h n a s tę p n y c h , tj. 1982-1987. N a tę s y tu a c ję m ia ła w pływ p re sja zakładów n a po d w y żk i p ła c (1980-1981).
1982 r. - 3,3% do 38,6% . R ó żn ica zm a la ła do ok. 35 p u n k tó w .
1985 r.---2 ,7 % do 23,7% . R óżn ica zm n iejszy ła się, o sią g a ją c w ielkość 21 p u n k tó w .
W 1987 r. n a stą p ił m inim aln y spadek tej różnicy o 0,6 p u n k ta (2,7% do 24,4% - ró żn ica - 21,7 p u n k ta ).
P ow yższa a n a liz a w skazuje, iż je d n ą z przyczyn u k ształto w a n ia się ta k d użych różnic m iędzy w skaźnikam i udziału płac w w artości p ro duk cji sp rz ed an e j w tych przedsięb io rstw ach , je st przynależność do branży.
W p rz ed sięb io rstw ac h podległych C ZSP (g ru p a 2) w skaźnik udziału płac w w a rto ści p ro d u k c ji sp rzedanej wynosił:
1981 r. - od 8,5% do 40,8% 1982 r. - od 5,2% do 46,3% 1985 r. - od 5,3% do 34,8% 1986 r. - od 5,3% do 52,1% 1987 r. - od 4,8% do 59,5%.
W tej gru p ie p rzed sięb io rstw obserw ujem y w yższą ’’d o ln ą ” wielkość b a d a n e g o w skaźnika w sto su n k u do zakładów z grupy 1. Jed n a k że i tu ta j, ja k w p o p rz ed n iej g rup ie, w y stę p u ją duże różnice od 29,5 p u n k ta (1985 r.) do 54,7 p u n k ta (1987 r.).
W trzeciej grupie przed sięb io rstw różnice m iędzy b a d a n y m i w skaź n ik am i w ah ały się od 16,0 (1981 r.) do 2,9 p u n k ta (1985 r.). N ajw yższa ró ż n ic a 16 p u n k to w a w y stępow ała w 1981 r. i m ogła w ynikać z różnej siły p rz e ta rg o w e j, d o tyczącej podw yżek płac w poszczególnych O SM . W la ta c h 1982-1985 różnice te zm niejszyły się głównie w w yniku sp ad k u m ak sy m al n ego w skaźnika, k tó ry o siągnął wielkość 6-7%, a więc obniżył się o około 18 p u n k tó w . O d 1986 r. w idoczny je s t skok m aksym alnego w skaźnika o około 100% , n a to m ia s t m in im aln y zostaje w zasadzie bez zm ian. W b a d a n y m o kre sie o scylu je on m iędzy 3-4% (w yjątek stanow i rok 1981, gdzie n ajniższy w skaźnik u d ziału p łac w w arto ści pro d u k cji sp rzed anej w ynosił 8,4% ).
W zasad zie tru d n o określić jed n o zn aczn ie, dlaczego pow stały różnice w w ysokości b a d a n e g o w skaźnika, gdyż najw yższy w skaźnik nie zaw sze był po łącz o n y z w iększą p ro d u k c ją . D latego też, zjaw isko to będzie p rz ed m io te m głębszej an alizy w późniejszych b a d a n ia c h au to rk i.
ZAKOŃCZENIE
O m aw ia n e za g ad n ien ia były p rzed m io tem b ad a ń w ra m a ch C P B P 10 08 8 7 p o d k ieru n k iem prof. T . Przeciszew skiego. N a p o d staw ie d o tych czaso w y ch an aliz w y b ra n y ch problem ów w zakresie pełnych kosztów p ra c y m ożem y w ysnuć w niosek, iż w Polsce w ystępu je zjaw isko z a n iż a n ia p o zio m u p łac, co m a w pływ n a k ształto w an ie się kosztów p racy n a b a rd zo
134 B arbara Sielmasiak
niskiem poziom ie. D latego też, aby u realn ić koszty p racy , n ależy rozw iązać p ro b lem "sz tu czn e g o ” za n iż an ia poziom u płac, p op rzez o p ra co w an ie now ego, spójnego sy stem u płac. Jed n a k że ro zw iązanie p ro b lem u płac u zależn io n e je s t od w ielu czynników . W y n ag ro d zen ia p ow inn y być p o w iąz an e z w ielom a k a te goriam i, d e term in u jąc y m i h arm o n ijn y rozwój g o sp o d ark i. Z m ia n a sy ste m u płac bez u po rząd k o w an ia innych kateg o rii ekon om iczn ych n ie będzie sk u teczn a.
W o s ta tn im okresie obserw uje się p ró b y u re a ln ie n ia kosztów p ra cy poprzez likw idację d o tacji i d o p ła t b u d że to w y ch , u ry n k o w ien ie g o sp o d a rk i i racjonalizację z a tru d n ie n ia w ra m a c h reform y rządow ej o p raco w an ej przez L. B alcerow icza, w prow adzonej w życie o d 1 01 1990 r. W zw iązku z ty m b a d a nia, doty czące pow yższego te m a tu , b ęd ą k o n ty n u o w an e w celu sp ra w d z e n ia , czy w w arunkach g o sp o d ark i rynkow ej ujaw nion e wyżej niepraw idłow ości (zaniżenie poziom u płac w Polsce) z o sta n ą w yelim inow ane. O czyw iście do tyczy to okresu po "o d m ro ż e n iu ” w z ro stu płac.
SUMMARY
The purpose of the article is to determ ine the influence of the selected elem ents of labour costs on the form ation of full labour costs.
The analysis o f the phenom ena in our country, both on the econom ic macro- and m icro-scales, points out that the range of lowering the w age level in P oland is gettin g deeper and deeper. Hence, it is necessary that a new wage system should be worked out as a com posite unity, because these very actions can stop the decrease of the value of labour force, which w ill make it possible to lessen the distance in this respect as com pared with the countries with market economy.
On January 1, 1990 new principles of the functioning of the econom y were anno unced which aim at introducing the market econom y based on the properly organized, efficient and well-paid work.
