• Nie Znaleziono Wyników

Tradycje szlacheckie

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Tradycje szlacheckie"

Copied!
5
0
0

Pełen tekst

(1)

Jakub Karpiński

Tradycje szlacheckie

Biuletyn Polonistyczny 17/51, 94-97

(2)

94 -P r z e b i e g k o n f e r e n c j i z a c h ę c a o r g a n i z a t o r ó w do z w o ł a n i a ;.v n i e d a l e k i e j p r z y s z ł o ś c i p o d o b n e g o s p o t k a n i a , p o ś w i ę c o n e g o n p . z a g a d n i e n i u r ó ż n y c h typów k o m e n t a r z a , e d y c j o m naukowym p i s a ­ r z y i n n y o h o k r e s ó w , n p . XX w i e k u , i t p .

z

T e k s t y r e f e r a t ó w w y g ł o s z o n y c h n a k o n f e r e n c j i u k a ż ą s i e w n a j b l i ż s z y c h z e s z y t a o h " P a m i ę t n i k a L i t e r a c k i e g o " . lágr A n i e l a P i o r u n o w a TRADYCJE SZLACHECKIE Sprawozdanie z konferencji naukowej

V/ d n i a c h 23 i 24 l i s t o p a d a 1973 r . o d b y w a ł a s i ą w W a r s z a ­ w ie k o n f e r e n c j a n a u k o w a n a t e m a t " T r a d y c j i s z l a c h e c k i c h w k u l t u r z e p o l s k i e j " , z o r g a n i z o w a n a p r z e z Z e s p ó ł P s y c h o s o c j o l o - g i i L i t e r a t u r y I n s t y t u t u Badań L i t e r a c k i c h . R e f e r a t y d o t y c z y ­ ł y s a m e j k u l t u r y s z l a o h e c k i e j , j e j w s p ó ł c z e s n y c h k o n t y n u a c j i , p ro g ra m ó w l u b p r o p o z y c j i i d e o l o g i c z n y c h u w z g l ę d n i a j ą c y c h r o l ą s z l a c h t y , a w r e s z c i e - s z l a c h t y i s z l a c h e c k o ś c i w u t w c r a o h l i ­ t e r a c k i c h . 0 k u l t u r z e s z l a o h e c k i e j m ów ił p r o f . J a n u s z T a z b i r w r e f e r a c i e : " P r ó b a o k r e ś l e n i a k u l t u r y s z l a c h e o k i e j w P o l s o e p r z e d r o z b i o r o w e j " . A u t o r u p a t r y w a ł s p e c y f i k ą t e j k u l t u r y p r z e ­ de w s z y s t k i m w d z i e d z i n i e p o l i t y c z n e j , w z e s p o l e p o s t a w i i n ­ s t y t u c j i , s k ł a d a j ą c y c h s i ę n a d e m o k r a c j ą s z l a c h e c k ą . *? o k r e ­ s i e , w k t ó r y m w p a ń s t w a c h e u r o p e j s k i c h d o m in o w a ł a b s o l u t y z m , w P o l s c e s t a r a n o s i ą k r ą p o w a ć w ł a d z ą c e n t r a l n ą , r o z w i j a n o s a ­ m o r z ą d n o ś ć , d b a n o o w o l n o ś c i p o l i t y c z n e . C h a r a k t e r y s t y c z n e d l a k u l t u r y s z l a c h e c k i e j n a s t a w i e n i e a n t y a b s o l u t y s t y c z n e m i a ł o p r z y c z y n i ć s i ą do u p a d k u p a ń s t w a , a l e p ó ź n i e j t e same p o s t a w y , gd y b y ł y s k i e r o w a n e p r z e c i w z a b o r c o m , s t a ł y s i ą j e d n ą z s i ł n a p ę d o w y c h p o l s k i c h p o w s t a ń z b r o j n y c h i s p r z y j a ł y o d z y s k a n i u n i e p o d l e g ł o ś c i .

(3)

95 -R e f e r a t d o c . -R y s z a r d y C z e p u l i s - R a s t e n i s n o s i ł t y t u ł " b ío d e l o b y w a t e l a z i e m s k i e g o w p u b l i c y s t y c e K ró ­ l e s t w a P o l s k i e g o И 8 3 1 - 1 8 6 3 ) " . A u t o r k a z w r ó c i ł a uwagą n a s y ­ t u a c j ą z e w n ą t r z n ą , w j a k i e j d z i a ł a l i ó w c z e ś n i p u b l i c y ś c i , z m u ­ s z e n i p r z e z i n g e r e n c j e c e n z o r s k i e do r o z m a i t y c h k a m u f l a ż y i p o m i n i ą ć . F o r m u ło w a n e p r z e z n i c h p r o g r a m y d o t y c z y ł y s p r a w n a j ­ i s t o t n i e j s z y c h d l a b y t u n a r o d o w e g o - w f o r m i e p o ś r e d n i e j . Mó­ w io n o p r z e d e w s z y s t k i m o r o z w o j u g o s p o d a r c z y m , i - mimo r ó ż ­ n i c id e o w y c h - p r o p o z y c j e n a p r a w y a d r e s o w a n o n i e m a l w y ł ą c z n i e do o b y w a t e l i z i e m s k i c h , a w ią c do s z l a c h t y . Domagano s i ą , by p r z y w ó d c z a r o l a t e j w a r s t w y z n a l a z ł a p o t w i e r d z e n i e w n o w e j d z i e d z i n i e : w g o s p o d a r c e . N aw oływ ano do i n w e s t y o j i i o s z c z ą d - n o ś c i . P o d k r e ś l a n o , że r o z w ó j odb y w ać s i ą p o w i n i e n j a k n a j ­ m n i e j s z y m k o s z t e m c h ł o p ó w . Sposobem p r z e p r o w a d z e n i a r e f o r m m i a ł o b y ć p r z e d e w s z y s t k i m w y c h o w a n i e . P o s ł u g i w a n o s i ą p e r s ­ w a z j ą , p r o p o n o w a n o n a p r a w ą o b y c z a j ó w . I n n e ś r o d k i o d d z i a ł y w a ­ n i a b y ł y z r e s z t ą r a o z e j n i e d o s t ą p n e . Dr M a r c i n K r ó l m ó w ił o " S z l a o h c i e j a k o w a r s t w i e h i­ s t o r y c z n e j w p o l s k i e j m y ś l i k o n s e r w a t y w n e j XIX w i e k u " . Cho­ d z i ł o o t y o h m y ś l i c i e l i - od Adama C z a r t o r y s k i e g o do S t a n i s ­ ł a w a T a r n o w s k i e g o - d l a k t ó r y o h p o d s t a w o w e b y ł y d w ie i d e e : z a c h o w a w c z o ś c i i n i e p o d l e g ł o ś o i ( p r z y n a j m n i e j j a k o c e l n a d a l ­ s z ą m e t ą ) . K o n s e r w a t y ś c i z a k ł a d a l i k o n i e c z n o ś ć s e l e k c j i t r a ­ d y c j i - t r a d y c j a n i e b y ł a d l a n i c h w a r t o ś c i ą sama p r z e z s i ą . A l e t e j s e l e k c j i , o p a r t e j o " r o z u m " , n i e m i a ł d o k o n y w a ć k t o ś p o s z c z e g ó l n y , l e c z z b i o r o w o ś ć - " w a r s t w a h i s t o r y c z n a " , k t ó r ą n i e k i e d y u t o ż s a m i a n o z e s z l a c h t ą . Ha o g ó ł j e d n a k u p a t r y w a n o w s z l a c h e c t w i e t y l k o w a r u n e k s p r z y j a j ą c y n a l e ż e n i u do t e j w a r ­ s t w y , k t ó r a m i a ł a n a r o d o w i p r z e w o d z i ć , ł ą c z y ć t r a d y c j ą z " r o ­ zumem" . 0 " S z l a c h c i e w t w ó r o z o ś c i S ł o w a c k i e g o " m ów ił d o c . S t e f a n T r e u g u t t . Z w r ó c i ł uwagą n a r o d z i n n e i o s o b i s t e - d l a S ł o w a c k i e g o , a p o t e m n a r o d o w e i h i s t o r i o z o f i c z n e z n a c z e n i e t e j p r o b l e m a t y k i . S ł o w a c k i b y ł i n t e l i g e n t e m , i t o b y n a j m n i e j n i e w p i e r w s z y m p o k o l e n i u . Wychowywał s i ą w ś r o d o w i s k u z a r a z e m s z l a c h e c k i m i i n t e l i g e n c k i m . Ä t a k i m ś r o d o w i s k u p r z e b y w a ł w W a r s z a w i e i n a e m i g r a o j i . 'Я p o l e m i k a c h m ią d z y e m i g r a c y j n y m i z w o l e n n i k a m i o b o z u a r y s t o k r a c j i i d e m o k r a c j i s t a n o w i s k o S ł o

(4)

-w a c k i e g o n i e b y ł o p o c z ą t k o -w o j e d n o z n a c z n e . Gdy p ó ź n i e j odwo­ ł y w a ł s i ę do l u d u , n i e c h o d z i ł o mu o l u d i s t n i e j ą c y ó w c z e ś n i e - k r e ś l i ł w i z j e d o ś ć o d l e g ł e j p r z y s z ł o ś c i . W r e s z c i e w y r a ź n i e z a a k c e p t o w a ł r o z p o w s z e c h n i o n ą wów ozas i d e ę r ó w n o ś c i l u d z i , a l e d o s z e d ł do n i e j d r o g ą o k r ę ż n ą - p r z e z r o z b u d o w a n e k o n c e p c j e n a r o d o w e j h i s t o r i o z o f i i . D r u g i a u t o r , k t ó r e g o t w ó r c z o ś ć o d r ę b n i e om awiano n a s e s j i - t o G o m b ro w ic z . D o o . J a n . B ł o ń s k i m ó w ił o t r z e c h p l a ­ n a c h , w k t ó r y c h u G o m b ro w ic z a p o j a w i a s i ę p r o b l e m s z l a c h e c k o - ś c i . Po p i e r w s z e , c h o d z i o p r z e c i w s t a w i e n i e s z l a c h t y i g m i n u o r a z a r y s t o k r a c j i i w s z y s t k i e g o , c o j e s t p o z a n i ą . A r y s t o k r a ­ t a f a s c y n u j e G o m b r o w ic z a , a l e n i e o i e s z y s i ę j e g o s y m p a t i ą . J e s t z b y t s z t u c z n y . S z l a o h c i c j e s t i s t o t ą p o ś r e d n i ą i d z i ę k i te m u u p r z y w i l e j o w a n ą p o z n a w c z o i p s y c h o l o g i c z n i e . S z l a o h e o k o ś ć p o j a w i a s i ę w o p o z y c j i : w i e ś - m i a s t o . G o m b ro w icz j e s t p i s a ­ r z e m w i e j s k i m . W r e s z c i e , p o l s k o ś ć G o m b r o w ic z a j e s t s z l a c h e o - . k a . O j c z y z n a t o n i e j e s t p a ń s t w o , l e c z j a k b y f e d e r a c j a n i e z a ­ l e ż n y c h r e p u b l i k d u c h o w y c h . W t y c h w s z y s t k i c h s p r a w a c h o b o ­ w i ą z u j e u G o m b r o w ic z a d i a l e k t y k a p r z y s w o j e n i a i m o d y f i k a c j i , o d r z u c e n i a , k t ó r e n i e j e s t c a ł k o w i t e . G o m b ro w ic z n i e p o d p o ­ r z ą d k o w u j e s i ę osobom a n i d o k t r y n o m . J e s t i n n y r ó w n i e ż w t e d y , g d y s i ę ozem uś p r z e o i w s t a w i a . E e f e r a t d r B a r b a r y S z a o k i e j n o s i ł t y t u ł " W s p ó ł­ c z e s n e i d e n t y f i k a c j e i s t e r e o t y p y P o l a k ó w a d z l e d z i o t w o P o l ­ s k i s z l a c h e c k i e j " . A u t o r k a o d w o ł a ł a s i ę do w yników b a d a ń a n ­ k i e t o w y c h n a d ś w i a d o m o ś c i ą h i s t o r y c z n ą . O d p o w i e d z i n a p y t a n i a I o o c e n ę w y d a r z e ń z h i s t o r i i P o l s k i p o z w o l i ł y n a w n i o s e k d o t y ­ c z ą c y n e g a t y w n e g o z a b a r w i e n i a e m o c j o n a l n e g o , n a d a w a n e g o n a o g ó ł s ł o w u " s z l a c h t a " . J e d n o c z e ś n i e s t e r e o t y p P o l a k a i w z ó r osobow y P o l a k a z a w i e r a j ą s z e r e g c e c h , k t ó r e t r a d y o y j n i e w i ą - z a n è s ą ze s z l a c h e c k i m d z i e d z i c t w e m . C ech y t e s ą o c e n i a n e d o d a t ­ n i o . K o n o t a c j a e m o c j o n a l n a s ł o w a " s z l a c h t a * o d b i e g a w i ę o od t r e ś c i u c z u c i o w y o h ł ą o z ą c y c h s i ę z e s z l a c h e c k ą t r a d y c j ą , l e c z o p i s y w a n y c h b e z p o s ł u g i w a n i a s i ę ty m t e r m i n e m . P r o b l e m a t y k ę m e t o d o l o g i c z n ą o m a w i a ł d o c .R o m a n Z i m a n d w r e f e r a c i e " T r z y p y t a n i a w p r z e d m i o c i e s z l a c h e t o z y z n y " . Au­ t o r p r z y p o m n i a ł dwa s p o s o b y w a l k i o n i e p o d l e g ł o ś ć w t y c h p a ń ­ s t w a c h e u r o p e j s k i c h , k t ó r e n i e p o d l e g ł o ś ć o d z y s k a ł y po p i e r w ­

(5)

s z e j w o j n i e ś w i a t o w e j . B i e r n y o p ó r s t o s o w a n o p o w s z e c h n i e . Na­ t o m i a s t p o w s t a n i a z b r o j n e p o d e jm o w a n o p r z e d e w s z y s t k i m w K ra ­ j a c h , w k t ó r y o h s i l n a b y ł a w a r s t w a s z l a c h e c k a . Gzy d l a t e g o , że p o w s t a n i a b y ł y w " i n t e r e s i e k la so w y m " s z l a c h t y ? O dpow iedź wy­ maga* s p r e c y z o w a n i a p o j ę ć " k l a s y " i " i n t e r e s u k l a s o w e g o " .

W d y s k u s j i z w r ó c o n o - u w a g ę n a t o , że wobec wewnętrznego z r ó ż ­ n i c o w a n i a s y t u a c j i e k o n o m i c z n y c h , l e p i e j j e s t j e d n a k mówić o s z l a c h e c k i m s t a n i e n i ż o k l a s i e , z a ś p o j ę c i e i n t e r e s u bywa c z ę ­ s t o r o z u m i a n e i n a c z e j : z sam ego p o d e j m o w a n i a d z i a ł a ń w n i o s k u j e s i ę o ty m , ż e w i d o c z n i e b y ł y one w i n t e r e s i e o s ó b d z i a ł a j ą c y c h . Mówiąc o " i n t e r e s a c h " , n i e d o d a je m y w t e j s y t u a c j i n i c n o w e g o . S r e f e r a t a c h i w d y s k u s j i w y s u n i ę t o z n a c z n i e w i ę c e j p r o b ­ lemów i z a p r o p o n o w a n o w i ę c e j r o z w i ą z a ń , n i ż n o ż n a b y ł o p r z y t o ­ c z y ć w k r ó t k i m o m ó w i e n i u . M a t e r i a ł y z s e s j i m a ją u k a z a ć s i ę w k s i ą ż o e . Mgr J a k u b K a r p i ń s k i ZEBRANIA NAUKOWE

PRACOWNI POETYKI HISTORYCZNEJ IBL

W d n i u 3 g r u d n i a 1 973 r . o d b y ł y s i ę z e b r a n i a n au k o w e P r a ­ c o w n i P o e t y k i H i s t o r y o z n e j IBL n a t e m a t : T w ó r c z o ś ć W acław a Be­ r e n t a . Na z e b r a n i a c h w y g ł o s z o n o n a s t ę p u j ą c e r e f e r a t y : - d r J e r z y P a s z e k - 0 p o l i s e m i i w " O z i m i n i e " - m gr M a r i a n P ł a c h e o k i - S ú e t a f o r y 3 e r e n t a -" d r J a n P r o k o p - S p r a w a p o l s k a w " O z i m i n i e " - d o o . d r h a b . S t e f a n T r e u g u t t - N a p o l e o n u B e r e n t a . SPROSTOWANIA - A u t o r e m w s p o m n i e n i a p o ś m i e r t n e g o o S t e f a n i e H r a o c u '.BP 4 7 . s . 9 2 - 9 3 N j e s t d r Iwo S z l e s i ń s k i , a n i e , j a k b ł ę d n i e p o d a n o , m gr D o r o t a C h r ó ś o i e l e w s k a - K u ż n i a k .

Cytaty

Powiązane dokumenty

Rozsiadły się świąteczne baby parami na haftowanym obrusie.. Te w środku z lukrem, tamte z rodzynkami i każda

Wspólne wykonanie na instrumentach melodycznych i perkusyjnych poznanej piosenki oraz jej zaśpiewanie.. Wykonać na instrumentach melodycznych utwór „Wielkanoc” oraz

Następnie każde dziecko po kolei wymienia rzecz, której nigdy nie robiło, zaczynając od słów: "Nigdy w życiu nie/Jeszcze nigdy nie…" Jeśli któreś dziecko w grupie

W czasie Wigilii cała rodzina gromadzi się w jednym pokoju, przy stole nakrytym białym obrusem , co stanowi odniesienie do Eucharystii. Z kolei sianko

Niestety, wszystko co dobre szybko się kończy, więc po chwili sikawka była pusta i musiałem wycofać się do łazienki!. Gdy ucichły piski i narzekania, postanowiłem opuścić

Dywizji Pancernej, mając w swym składzie szwadron dowodzenia łączności oraz 1, 2.. 3 i 10

Hierbij gaat het niet alleen om investeringskeuzes die door de verschillende overheden gemaakt worden, maar vooral ook om de samenhang tussen deze investeringen in hun

A jeżeli już znalazł się jaki łaskawca, to szedł niby na spacer o godzinie dziesiątej rano, szedł noga za nogą, ziewał, przeciągał się, aż od widoku