"Tematy systemowe w przedszkolu: geneza i założenia, planowanie i przykłady", Krystyna Duraj-Nowakowa, Kraków 1995 : [recenzja]

Piotr Kowolik

"Tematy systemowe w przedszkolu:

geneza i założenia, planowanie i

przykłady", Krystyna

Duraj-Nowakowa, Kraków 1995 :

[recenzja]

Nauczyciel i Szkoła 1 (4), 131-133

Piotr KOWOLIK

Tytuł recenzow anego opracow ania ma odległą tradycję w poszukiw aniach stosow niejszego doboru treści skutecznych, m etod i lepszych w arunków edukacji człow ieka, które sięgają siedem nastow iecznych koncepcji prekursorskich J. A. K o­ m eńskiego.

T ytułow y p roblem ma też sw o ją h isto rię w aspekcie m etodologicznym , dotyczącym tzw. paradygm atu, poznaw ania naukowego. O pracow anie to m a też aktualny kontekst pedeutologiczny i organizacyjny. Jak dotąd nie znajdujem y w p ublikacjach prób system ow ego opracow ania tem atów zajęć system ow ych w przedszkolu.

Recenzow ane opracow anie składa się z 9 rozdziałów, w stępu, zakończenia i bibliografii (243 pozycje).

Rozdział I - „Zastosow anie teorii system ów w pedagogice” (s. 11-31). A utor­ ka om aw ia założenia m etodologii charakteryzując źródła system izm u, czyli tzw. podejścia lub ujęcia system ow ego. Inaczej m ów iąc chodzi o zastosow anie założeń sy stem o lo g ii ja k o pro ced u ry pozn an ia w prak ty ce badań n aukow ych. D alej p rzed staw ia elem entarne praw idłow ości (zasady), stosow ania założeń badań system ow ych, które pozw oliły sform ułować cele i zadania. Zdaniem A utorki są to przesłanki do zastosow ania tych ustaleń na gruncie pedagogiki przedszkolnej rozu­ mianej interdyscyplinarnie, transdyscyplinam ie i multidyscyplinamie, tzn. jako dys­ cyplina w ykraczająca sw ym zakresem poza teren jednej specjalności.

W rozdziale II zatytułow anym „System ow ość w naukach pedagogicznych” (s. 32—42). A utorka w cclu zidentyfikow ania przejaw ów podejścia system ow ego w naukach pedagogicznych odw ołuje się do przykładów z psychologii, z teorii system ów ośw iaty i do sposobów analizy system ów pedagogicznych. N a tym tle w ypunktow ano zasadnicze cechy systemu w ychowania (pow szechność,

przenika-132 Nauczyciel i Szkuta 1 (4 ) 1998

nie, istnienie, zespołowość, bezpieczeństw o i sam ozachow anie, zm ienność, trw a­ łość, konsum pcja i służby system ów ), której dopatrujem y się w korelacjach m ię­ dzy jeg o składnikam i. Z najom ość tych korelacji je s t kluczem do w ychow ania system ow ego w przedszkolu.

„System ow ość w dydaktyce” stanowi treść rozdziału III (s. 43-7 0 ). N a kar­ tach tego rozdziału ukazano rodow ód nauczania całościow ego w historii dydaktyki (J. A. K om eński, J. J. Rousseau, H. Pestalozzii, J. F. H erbart, F. W. Froebel); dalej treści w nauczaniu łącznym oraz teorie nauczania problem ow o-kom pleksow ego. Identyfikacja idei system ow ości w pow yższych kom pleksach treściow ych, w ska­ zuje na jakiej drodze odbyw ało się przeobrażenie daw nych we w spółczesne sposo­ by stosow ania systemowOŚci w teoriach nauczania.

R ozdział IV - „System ow ość w teorii w ychow ania” (s. 71-7 8 ). Za początek badań w zakresie tw orzenia system ów w ychow aw czych uznaje się w rezultacie reinterpretacji historii w ychow ania idee kom pleksow ości (Decroly, Freinet, M on­ tessori, Piaget, Wygotski, Babicki, Korczak, G rzegorzewska, M akarenko, Suchom- liński). W literaturze pedagogicznej dotyczącej realizacji podejścia system ow ego zauw ażyć m ożna 3 poziom y urzeczyw istniania tego podejścia przy rów noczesnym zw róceniu uw agi na integrację w pływ ów w ychow aw czych, realizow anych na tych trzech poziom ach w różny sposób:

- społeczno-pedagogiczny, - organizacyjno-pedagogiczny, - psychologiczno-pedagogiczny.

W rozdziale V zatytułow anym - „System ow ość w pedagogice przedszkolnej” (s. 79-9 5 ) głów ne m yśli skupiono na system ow ości w pedagogice przedszkolnej w 3 zakresach:

- pojęciow o-term inologicznym i definicyjnym jako podstaw ie leksykalno-se- m antycznej do analiz pedagogicznych;

- w zakresie system u w ychow ania w przedszkolu jak o edukacji integralnej i integrującej;

- w zakresie celów i istoty oraz składników system u w ychow ania w przed­ szkolu.

R ozdział VI - „M etodyka planow ania i realizacji system ow ych tem atów zajęć w przedszkolach” (s. 96-150) skupia uw agę Czytelnika na planow aniu, doborze treści i m etod realizacji system ow ych tem atów zajęć oraz na form ach i w arunkach organizacji i realizacji tem atów system ow ych na tle w spółczesnych dylem atów edukacji przedszkolnej. Całość rozdziału zam ykają w yw ody dotyczące funkcji i w arsztatu pracy nauczycielek w w ychow aniu przedszkolnym .

Rozdziały VII, V III і IX opracow ania pośw ięcone są opisowi cykli konkret­ nych tem atów system ow ych. Systemy tem atów zam ieszczonych na kartach tych rozdziałów grupują się w okół trzech problem ów nadrzędnych:

1) form ow anie postaw prospołecznych dzieci przedszkolnych przez kształtow anie pojęcia „dobry kolega” w toku realizacji tem atu „moi koledzy i ja ” , przez tw

o-Nouciyciel i S ik a ła 1 (4 ) 1998 133

rżenie innych pojęć społeczno-m oralnych w cyklu tem atów „Pani Jesień - j e ­ sień złota” oraz w celu adaptacji dzieci do przedszkola przez w ykorzystyw anie w ybranych zabaw na tem at „Jestem sobie przedszkolaczek” (rozdział V II - s. 151-166);

2) kształtow anie m yślenia, słownika i m ow y dialogowej dzieci przedszkolnych przez w ykorzystyw anie zagadek podczas realizacji tem atu „Jesień jesien ią”, za pośrednictw em form teatralnych w toku realizacji tem atu „Tajem nice jesien i” oraz ukształtow anie m ow y dialogowej przez w ykorzystanie sam orzutnych w y­ pow iedzi dzieci (rozdział V III - s. 167-186);

3) kształtowanie psychoruchowe i muzyczne oraz plastyczne przedszkolaków przez stosowanie m etod twórczych, w toku realizacji tem atów „O chrona przyrody” i „Pogoda”, „Jesień, jesień” oraz „Jesień -jesieniucha” (rozdział IX - s. 187-212).

Zaprezentow ana na łam ach tej książki koncepcja w yrosła z praktyki zw eryfi­ kow ana została przez praktykę i może jej służyć coraz lepiej. Ponadto koncepcja ta w yrosła z w ieloletnich dośw iadczeń Autorki. W skazuje na w ażną rolę i specyficz­ ny charakter system ow ych tem atów zajęć program ow ych w przedszkolu.

Z uznaniem należy powitać ukazanie się tej książki podejmującej problem atykę tego zaniedbanego i jakby zapomnianego szczebla oświaty, jakim są przedszkola.

Praca K. D uraj-No wakowej godna jest p o le c e n ia - d la teoretyków w ychow a­ nia przedszkolnego; studentów przyspasabiających się do zawodu nauczyciela przed­ szkola i klas I-III; nauczycieli praktyków ; doradców i konsultantów W ojew ódz­ kich Ośrodków M etodycznych oraz pracow ników adm inistracji ośw iatowej róż­ nych szczebli oraz rodziców.