Urszula Doliwa, Miłosz Babecki
Wprowadzenie
Media – Kultura – Komunikacja Społeczna 10/1, 5-7
2014
Urszula D oliw a, M iłosz Babecki
Wprowadzenie
Introduction
To ju ż d z ie s ią ty n u m e r c z a s o p is m a „M e d ia - K u l t u r a - K o m u n ik a c ja S p o łe c z n a ”. P r a g n ie m y p o d k re ś lić je g o szczeg ó ln y , g dyż ju b ile u s z o w y c h a r a k te r . P ie rw s z y z e s z y t, je s z c z e w fo rm ie ro c z n ik a , u k a z a ł się w 2 0 0 5 ro k u . W te d y to, n a p o d s ta w ie Z a r z ą d z e n ia R e k to r a U n iw e r s y te tu W a r m iń s k o - M a z u rs k ie g o , u tw o rz o n o s a m o d z ie ln ą je d n o s tk ę - I n s t y t u t D z ie n n ik a r s tw a i K o m u n ik a c ji S p o łe c z n e j. I n ic ja to r e m p o w s ta n ia p is m a b y ł p ro fe s o r A n d rz e j S ta n is z e w s k i - ó w c z e sn y i o b e c n y d y r e k to r I n s t y t u t u , p e łn ią c y fu n k c ję r e d a k t o r a n a c z e ln e go n ie p r z e r w a n ie od 10 la t. P e r io d y k te n je d n a k z p e w n o ś c ią n ie m ó g łb y się u k a z a ć , g d y b y n ie z a a n g a ż o w a n ie i d e te r m in a c ja p ie rw s z e j s e k r e ta r z r e d a k cji, B e r n a d e tty D a rs k ie j. Z b ie g ie m l a t z e s p ó ł re d a k c y jn y z m ie n ia ł się i p o w ię k s z a ł - o b e c n ie n a le ż y do n ieg o p ięcio ro p ra c o w n ik ó w I n s t y t u t u . Z m ie n ia ła się ta k ż e o ta c z a ją c a n a s m e d ia s f e r a . N a r y n k u p ra s o w y m p o ja w iły się e -c z y tn ik i, a p u b lik a c je i p e rio d y k i, t r a c ą c s w ą m a t e r i a l n ą p o s ta ć , s ta ły się tr e ś c i a m i c y rk u lu ją c y - m i w ś r o d o w is k u in fo r m a c y jn y m n o w y c h m e d ió w . Z m ia n y t e z a o w o c o w a ły w 2 0 1 0 r o k u d ig ita liz a c ją p is m a . O d tą d ro c z n ik u k a z y w a ł się ju ż n ie ty lk o w p ie rw o tn e j w e r s ji p a p ie ro w e j, c z y te ln ic y u z y s k a li b o w ie m d o s tę p do w y d a n ia e le k tro n ic z n e g o . W y d a w a n e p rz e z n a s p ism o z n a jd u je się d z ię k i te m u n ie ty l k o w tra d y c y jn y c h b ib lio te k a c h i z b io ra c h . W cyfrow ej p o s ta c i o d tw a r z a n e j e s t n a u r z ą d z e n ia c h m o b iln y c h : c z y tn ik a c h , ta b le ta c h i s m a rtf o n a c h . F o r m a e le k tr o n ic z n a p o z w a la n ie ty lk o n a b a rd z ie j e f e k ty w n ą s ie c io w ą c y rk u la c ję , lecz ró w n ie ż n a a rc h iw iz o w a n ie n a s tr o n ie in te r n e to w e j w w w .u w m .e d u .p l/m k k s . R e d a g o w a n ie M K K S -u o k a z a ło się z a ję c ie m w y m a g a ją c y m w ie le d e t e r m in a c ji i p ra c y , a le ró w n ie ż d a ją c y m d u żo s a ty s fa k c ji. M a ją c n a u w a d z e do ty c h c z a s o w ą d ro g ę ro z w o ju c z a s o p is m a , s z c z e g ó ln ie c ie s z y m y się z d z ie s ią te g o n u m e r u . T e n m a ły ju b ile u s z p o z w a la b o w ie m z o p ty m iz m e m sp o jrz e ć w p rz y sz ło ść . F a k t, ż e u d a ło n a m się p r z e tr w a ć 10 la t, p o z w a la w ie rz y ć , że c z a s o p is m o t a k i e j a k n a s z e j e s t p o tr z e b n e i p rz y ję ło się w ś ro d o w is k u m e- d io z n a w c z y m . K o le jn e l a t a z a m ie r z a m y p o św ięcić n a d a ls z ą p ro fe sjo n a liz a c ję , a z a c z y n a m y ju ż te r a z . O d d z ie s ią te g o n u m e r u w p r o w a d z a m y i s t o t n e z m ia n y w s p o so b ie w y d a w a n i a M K K S -u . C z a s o p is m o z o s ta ło b o w ie m p r z e k s z ta łc o n e z ro c z n ik a w k w a r t a l n i k . M a m y n a d z ie ję , ż e z m i a n a t a z o s ta n ie p o z y ty w n ie p r z y ję ta p rz e z C z y te ln ik ó w i w s p ó łp ra c u ją c y c h z n a m i A u to ró w . W y d a w a n ie k w a r t a l n i k a s tw a r z a m o żliw o ść sz y b sz eg o r e a g o w a n ia n a n o w e z ja w is k a i z a c h o d z ą c e w o ta c z a ją c e j n a s rz e c z y w isto śc i p ro cesy , t a k w a ż n e d la n a u k i o k o m u n ik o w a n iu , d la m e d io z n a w s tw a i z a g a d n ie ń z p o g ra n ic z a d z ie d z in m a ją c y c h in te r d y s c y p lin a r n y c h a r a k te r . To ta k ż e o k a z ja do o p u b lik o w a n ia w ię k sz e j n iż do tej
6 U r s z u la D oliw a, M iło sz B ab eck i
p o ry liczb y te k s tó w n a u k o w y c h , re c e n z ji i s p r a w o z d a ń o ra z r e d a g o w a n ia t e m a ty c z n y c h n u m e ró w sp e c ja ln y c h , k tó r e ró w n ie ż p la n u je m y w y d a w a ć . M a m y n a d z ie ję , że d e c y z ja o z m ia n ie fo rm u ły s p r a w i, że n a s z e c z a so p ism o s ta n ie się je s z c z e c ie k a w sz e , a o c z e k iw a n ie n a p u b lik a c ję z n a c z ą c o się sk ró ci.
B ie ż ą c y n u m e r j e s t o d z w ie rc ie d le n ie m w p ro w a d z a n y c h p rz e z n a s z m ia n . To ta k ż e p ie rw s z e z w y d a ń m o n o g ra fic z n y c h , w cało śc i z a w ie ra ją c e sz k ic e k o m u n ik a c y jn e i m e d io z n a w c z e , u k ła d a ją c e się w b a rd z o c ie k a w y w zo rzec. O to b o w ie m a u to r z y p u b lik u ją c y n a ła m a c h p re z e n to w a n e g o z e s z y tu k o n c e n tr u ją sw o ją u w a g ę n a k o n s ty tu u ją c e j się od l a t c z te rd z ie s ty c h XX w ie k u h is to r ii k o m u n ik a c ji. T y m s a m y m z a jm u ją się ja k ż e is to tn y m , gdyż p a r a d y g m a ty c z n y m k o n te k s te m w sz e lk ie g o ty p u a n a liz o c h a r a k te r z e fo rm a ln y m , s t r u k t u r a l n y m czy tre śc io w y m .
T e o re ty c z n e i f o r m a ln e r o z w a ż a n ia z a k r e ś l a j ą p e w ie n a b s tr a k c y jn y o b s z a r, w k tó r y w p is u ją się p u b lik u ją c y te k s t y p o św ię c o n e m e d io m p ie rw o tn y m i w tó rn y m , r o z p a tr y w a n e ja k o m a te r i a l n e i n i e m a te r ia ln e n o ś n ik i in f o r m a cji. P r o b le m a ty k a p r z e n o s z e n ia t r e ś c i to ty lk o je d e n z a s p e k tó w . P a m ię ta ją c 0 ty m , że n o ś n ik n ie j e s t s a m o is tn y , ż e o d d z ia łu je z a w s z e w z w ią z k u z o k r e ś lo n y m o to c z e n ie m i n a o k r e ś lo n e g o o d b io rc ę , a u to r z y p u b l i k u j ą a r t y k u ł y d o ty c z ą c e tr a n s f o r m a c ji z a c h o d z ą c y c h w m e d ia s fe rz e . P o n ie w a ż p o s tę p te c h n o lo g ic z n y n a b i e r a te m p a , o d s tę p u ją od tw o r z e n ia o p o zy cji m ię d z y s ta r y m i 1 n o w y m i m e d ia m i i w s k a z u ją n a p r z e o b r a ż e n ia o to c z e n ia siecio w eg o . O no z a ś , w y r a s ta ją c z „ w ie k u d z ie c ię c e g o ”, d o m a g a się o k re ś lo n y c h r o z w ią z a ń , k tó r e - in s p ir o w a n e m e c h a n iz m a m i p r o je k to w a n y m i d la tra d y c y jn e g o o to cze n i a in fo rm a c y jn e g o - o w o co w ały b y in ic ja ty w a m i z m ie r z a ją c y m i do s y s te m a ty z o w a n ia i u t r w a l a n i a w c iąż g e n e ro w a n y c h p rz e z u ż y tk o w n ik ó w tre ś c i. O ty c h z a ś p is z ą k o le jn i a u to r z y . Z a o c z y w iste u z n a ją c w ie lo m o d a ln e o d d z ia ły w a n ie n a o d b io rc ę, z a jm u ją się z a ró w n o k w e s tia m i p r o je k to w a n ia , g e n e r o w a n ia i a d r e s o w a n ia bodźców a u d ia ln y c h , w iz u a ln y c h , j a k i h y b ry d y c z n y c h , n ie z a p o m in a ją c je d n o c z e ś n ie o ic h s ta ty c z n y c h i d y n a m ic z n y c h c h a r a k te r y s ty k a c h . B ie ż ą c y n u m e r o tw ie r a t e k s t M ic h a ła W e n d la n d a . P o św ię c a ją c sw o ją u w a gę h i s to r ii d y s c y p lin y j a k ą j e s t k o m u n ik o lo g ia , a u t o r tw o rz y k o n te k s t ro z w a ż a ń p o p rz e z o d n ie s ie n ia do n a jw c z e ś n ie js z e j k o n c e p c ji tr a n s m is y jn e j. M ając n a u w a d z e a n tr o p o c e n tr y c z n y c h a r a k t e r k o m u n ik a c ji i to, że le d w ie w n ie w ie lk im s to p n iu j e s t o n a z in s tr u m e n ta liz o w a n a , w ie le m ie js c a p o św ię c a ta k ż e sz k o ło m p ó ź n ie jsz y m , w ty m ja k ż e is to tn e j S z k o le T o ro n ck iej.
R e fle k s ja n a t e m a t w p ły w a n ia p rz e z m e d ia n a c h a r a k t e r rz e c z y w isto śc i s p o łe c z n o -k u ltu ro w e j o ra z s t r u k t u r y p o z n a w c z e w y z n a c z a t r a je k to r ię a n a liz M a r ii N o w in y K o n o p k i, b a d a ją c e j sp e c y fik ę siecio w eg o o to c z e n ia k o m u n ik a cyjnego, je s z c z e d o sk o n a lsz e j n iż n ie g d y ś te le w iz y jn a w e r s ji n a tu r y , s z tu c z n e go ś ro d o w is k a i u c ie le ś n ie n ia rz e c z y w is to ś c i1. A u to r k a w s k a z u je n a tr u d n o ś c i w k w e s tia c h p o r z ą d k o w a n ia c y rk u lu ją c y c h w n im tre ś c i. P o s tu lo w a n a p rz e z
1 Słowa te przywoływane są w kontekście dotyczącym rozważań poświęconych środowisku telewizyjnemu. Por. K. Banaszkiewicz, N ikt nie rodzi się telewidzem, Kraków 2000, s. 150.
W p ro w ad z e n ie 7
M. N o w in ę K o n o p k ę p o tr z e b a ic h u t r w a l a n i a p rz y w o d z i n a m y ś l w c z e śn ie jsz e 0 s e tk i l a t p r o je k ty z m ie rz a ją c e do o c a le n ia d ru k o w a n y c h ś w ia d e c tw czasó w m in io n y c h .
N ieco in a c z e j n a p r o b le m a ty k ę tre ś c i, je j z a w a rto ś c i, o b ecn o ść i c y rk u la c ję w w ir tu a ln y c h k a n a ła c h k o m u n ik o w a n ia s p o g lą d a A n n a T e re sz k ie w ic z . T e z a E d w a r d a P o u le ta , p rz e s ą d z a ją c e g o o ś m ie r c i g a z e t d ru k o w a n y c h , b y ła , co dziś p e w n e , p rz e d w c z e s n a . D o w o d zi te g o A. T e re sz k ie w ic z , a n a liz u ją c ic h d ru g ie ży cie i sp ec y ficz n eg o ty p u k o n iu n k c ję . I n te r e s u je j ą z a ró w n o re c e p c ja m ed ió w d ru k o w a n y c h w m e d ia c h sp o łec zn o ścio w y ch , ta k ic h j a k F a c e b o o k , j a k te ż z n a cz e n ie w ir tu a ln y c h fo rm o r g a n iz a c ji tr e ś c i i ic h o d b io ru d la p r a s y tra d y c y jn e j.
W n u m e r z e 10 n ie z a p o m in a m y o a u d io w iz u a ln o ś c i m ed ió w . S p e c y fik ą ich o d b io ru z a jm u ją się J a n u s z Ł a s to w ie c k i i M a g d a le n a G o liń sk a -K o n e c k o . B a d a n ia i o p is z a c h o d z ą c e g o w p r z e s tr z e n i ra d io w e j z ja w is k a , k tó r e m u u w a g ę p o św ię c a J . Ł a sto w ie c k i, s t a j ą się b a rd z o c ie k a w y m k o n t r a p u n k t e m do p ó ź n ie js z e j a n a liz y M . G o liń sk ie j-K o n e c k o . D z ie je się ta k , p o n ie w a ż ro z w ija n a 1 u p o w s z e c h n ia n a te c h n o lo g ia in ż y n ie r ii i tr a n s m i s j i d ź w ię k u ra d io w e g o z d a je się o s ła b ia ć u tr w a lo n y n ie g d y ś p o d z ia ł n a m e d ia w y m u s z a ją c e o d b ió r i niew y- m u s z a ją c e o d b io ru , d o w a rto śc io w u ją c ra d io n a p o w ró t s y tu o w a n e p o śró d n a j b a rd z ie j z a a w a n s o w a n y c h te c h n o lo g ic z n ie w y tw o ró w cz ło w ie k a . R ad io , u z n a w a n e z a m e d iu m tła , z a te m n ie w y m u s z a ją c e o d b io ru , d z ię k i s y s te m o w i D olby P ro L ogic 2, w y k o rz y s tu ją c e m u m o żliw o śc i k i n a dom ow ego, czy te ż d ź w ięk o w i b in a u r a l n e m u tr a n s f o r m u je do n ie z n a n e j d o ty c h c z a s p o s ta c i. O fe ru je b o w ie m o d b io rc y m o żliw o śc i tr a n s m i s j i bodźców w y w o łu ją c y c h n ie r e je s tr o w a n e d o tą d z łu d z e n ie - h ip e r r e a lis ty c z n y e f e k t p ra w d z iw o ś c i a u d ia ln e j, to ż s a m y z d o z n a n ia m i „żyw ej”, a k ty w n ie d o ś w ia d c z a n e j p r z e s tr z e n i. D o p e łn ie n ie m te o re ty c z n e g o w ie lo g ło s u j e s t w p r e z e n to w a n y m z e sz y c ie w s p o m n ia n y ju ż a r t y k u ł M a g d a le n y G o liń sk ie j-K o n e c k o . P is z ą c a o specyfice te le w iz ji r e g io n a ln e j a u to r k a , choć d o ty czy to in n e g o ty p u b o d ź c a i s y tu a c ji o d b io rczej ( s tą d k o n tr a p u n k t) , z w r a c a u w a g ę n a p o d o b n e co do z a s a d y z ja w i sko. J e s t n im d o w a rto ś c io w y w a n ie z n a c z e n ia te le w iz ji re g io n a ln e j - m e d iu m p o w sz e c h n e g o , choć tra c ą c e g o w p e r s p e k ty w ie m a so w e j w a lo r b y c ia p o d s ta w o w y m m e d iu m in fo rm a c y jn y m , n a d a l je d n a k n ie do p r z e c e n ie n ia w p ro c e sa c h fr a g te g r a c ji i a g re g a c ji sp o łeczn ej n a s z c z e b lu lo k a ln y m i re g io n a ln y m . S z k ic o m k o m u n ik a c y jn y m i m e d io z n a w c z y m to w a rz y s z y z n a n y ju ż C z y te l n ik o m „M ediów - K u ltu r y - K o m u n ik a c ji S p o łe c z n e j” d z ia ł re c e n z ji i k o m u n ik a tó w . W b ie ż ą c y m n u m e r z e z n a jd u ją się w n im re c e n z je a u t o r s t w a A lin y N a ru s z e w ic z -D u c h liń s k ie j i P io tr a C z e rk a w sk ie g o .
