Angelika Ossowska*, Agnieszka Żwirełło*, Grzegorz Burdyn1,
Karolina Kaźmierczak-Siedlecka²
OCENA WYNIKÓW ANALIZY SKŁADU CIAŁA STUDENTÓW DIETETYKI WYŻSZEJ SZKOŁY ZDROWIA W GDAŃSKU
¹Studenckie Koło Naukowe Dietetyki Klinicznej Wyższej Szkoły Zdrowia w Gdańsku Opiekun: mgr K. Kaźmierczak-Siedlecka
2Katedra i Klinika Chirurgii Onkologicznej Gdański Uniwersytet Medyczny Kierownik: prof. dr hab. med. J. Jaśkiewicz
* equally contributing authors .
Celem pracy była ocena wyników analizy składu ciała studentów dietetyki Wyższej Szkoły Zdrowia w Gdańsku z wykorzystaniem metody bioimpedancji elektrycznej.
Słowa kluczowe: analiza składu ciała, stan odżywienia, nadwaga Key words: body composition analysis, nutritional status, overweight
Według danych statystycznych liczba osób z nadwagą i otyłością nieustannie wzrasta. Zdaniem ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization) w roku 2030 na świecie będzie 600 mln ludzi otyłych. Warto podkreślić, że w roku 1996 było ich 256 mln. W Europie otyłość wystę-puje u ok. 10-25% kobiet oraz u ok. 10-20% mężczyzn (1). Badania epidemio-logiczne wykazują, że częstość występowania otyłości i nadwagi ma tendencję wzrostową także w Polsce. Szacuje się, że ponad 70% Polaków jest obciążonych ryzykiem utraty zdrowia z tego powodu (2).
Otyłość to choroba ogólnoustrojowa, której główną przyczyną jest utrzymu-jący się przez dłuższy czas dodatni bilans energetyczny (2). Inne czynniki ry-zyka wystąpienia otyłości to: mała aktywność fizyczna, łatwy dostęp do wyso-ko przetworzonej i wysowyso-kokalorycznej żywności, przewlekły stres, zaburzenia hormonalne oraz także czynniki genetyczne (4). W konsekwencji tego, ener-gia niewydatkowana przez organizm gromadzi się w postaci nadmiernej tkanki tłuszczowej i może prowadzić do licznych chorób metabolicznych, tzw. zespołu metabolicznego (4).
Prawidłowe odżywianie się i świadomość konsumencka w aspekcie jakości i ilości spożywanej żywności mają ścisły związek z naszym stanem zdrowia.
Dlatego niezwykle ważne jest, aby systematycznie kontrolować stan zdrowia oraz rodzaj przyjmowanego pożywienia. W dzisiejszych czasach znanych jest wiele metod pozwalających ocenić stan odżywienia, tj. badania laboratoryjne, antropometryczne oraz przesiewowe metody (np. NRS 2002, ang. Nutritional Risk Screening). Najprostszym parametrem antropometrycznym jest pomiar masy ciała oraz wskaźnik masy ciała (BMI, ang. Body Mass Index). Do bardziej zaawansowanych metod należy analiza składu ciała, umożliwiająca określenie m.in. poziomu tkanki mięśniowej i tłuszczowej, zawartości wody oraz masę ko-stną (4).
Celem pracy była ocena analizy składu ciała studentów dietetyki Wyższej Szkoły Zdrowia w Gdańsku na podstawie wyników przeprowadzonych metodą bioimpedancji elektrycznej.
MATERIAŁ I METODY
W badaniu udział wzięło 36 studentów dietetyki Wyższej Szkoły Zdrowia w Gdańsku w roku 2020. Kryteriami włączenia do badań były: status studenta kierunku dietetyka Wyższej Szkoły Zdrowia w Gdańsku, wiek ≥ 18 roku życia, prawidłowe przygotowanie się do analizy składu ciała, tj. czterogodzinna przerwa między ostatnim posiłkiem a badaniem oraz zgoda na przeprowadzenie analizy. Kryteria wyłączenia: wiek < 18 roku życia oraz przeciwwskazania do badania me-todą bioimpedancji elektrycznej (wszczepiony rozrusznik serca; ciąża). Osoby za-kwalifikowane do badania zostały zapytane o wiek, potwierdzony został kierunek studiów badanych. Zakwalifikowane osoby zostały poinformowane o przeciw-wskazaniach do wykonania analizy. Pierwszym etapem było wykonanie pomiaru wzrostu za pomocą wzrostomierza mobilnego z dokładnością do 0,1 cm. Pomiar wysokości wykonano w pozycji wyprostowanej, stojącej oraz boso. Analizę skła-du ciała przeprowadzono używając analizatora In Body 120. Określono następują-ce parametry: poziom tkanki mięśniowej oraz tkanki tłuszczowej, zawartość wody w organizmie (norma dla kobiet 45-60%; norma dla mężczyzn 45-65%). Określo-no także wskaźnik masy ciała. Interpretacja BMI: niedowaga (BMI < 18,5 kg/m²), prawidłowa masa ciała (BMI 18,5-25 kg/m²), nadwaga (25-30kg/m²), otyłość (BMI >30kg/m²). Prawidłowa zawartość tkanki tłuszczowej dla kobiet – 20-30%, dla mężczyzn – 8-20%. Wartości wskaźników zostały określone przez producenta analizatora składu ciała – In Body 120. Otrzymane wyniki zostały opracowane z wykorzystaniem programu Statistica 13.3 na licencji Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego oraz za pomocą programu MS Excel. W pracy wykorzystano ele-menty statystyki opisowej, m.in. średnią arytmetyczną, odchylenie standardowe, wartość minimalną oraz maksymalną. Wyniki uzyskane z badanych parametrów zostały przedstawione na wykresach kolumnowych.
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Do badania zostało włączonych 36 studentów (K n = 23, M n = 13). Najlicz-niejszą grupę stanowiły osoby w przedziale wiekowym 18-30 lat (63,89%). Średnia wieku 28,41 ± 8,51 lat.
Średnia wartość BMI wynosiła 23,29 ± 3,22 kg/m². Największą grupę badanych stanowiły osoby z prawidłowym BMI (18,5-25 kg/m²) – 66,67%. Odnotowano 27,77% osób z nadwagą (BMI 25-30 kg/m²). Wskaźnik BMI jest stosunkowo słabym parametrem antropometrycznym służącym do oceny stanu odżywienia – szczególnie u sportowców i osób aktywnych fizycznie. W niniejszym badaniu występowanie nadmiernej masy ciała u 2 mężczyzn wiązała się z wysoką zawartością tkanki mięśniowej w organizmie. Podobne obserwacje stwierdzono w pracy Wyka i współpr. (5) i Lebiedzińskiej i współpr. (6).Wśród grupy badanych, zarówno ko-biet, jak i mężczyzn nie odnotowano osób z otyłością. Charakterystyka wszystkich osób badanych ze względu na BMI została przedstawiona na ryc. 1.
5,56% 66,67% 27,77% 0,00% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% >18,5 18,5-25 25-30 30-35 % b ad an yc h BMI (kg/m²) Ryc. 1. Charakterystyka badanych ze względu na BMI.
Fig. 1. The characteristics of participants according to BMI.
Wśród kobiet najczęściej występowało BMI prawidłowe (82,6%). U mężczyzn zaś występowała nadwaga (61,54%). Statystycznie częściej mężczyzn, w porów-naniu z kobietami cechowała nadwaga – 61,54% vs. 8,70%. Podobne zależności stwierdzono w badaniach Jarosz (7) oraz Malczyk i współpr. (8). Szczegółowe dane z uwzględnieniem rozkład BMI u obu płci przedstawiają ryc. 2 i 3.
0% 38,46% 61,54% 0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% >18,5 18,5-25 25-30 30-35 % b ad an yc h BMI (kg/m²) - M Ryc. 2. Charakterystyka mężczyzn ze względu na BMI.
Fig. 2. The characteristics of man according to BMI.
82,60% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% 90,00% >18,5 18,5-25 25-30 30-35 % b ad an yc h BMI (kg/m²) - K Ryc. 3. Charakterystyka kobiet ze względu na BMI.
Fig. 3. The characteristics of woman according to BMI.
Kobiety najczęściej posiadały prawidłową zawartość tkanki tłuszczowej (52,17%) (ryc. 4). Natomiast u mężczyzn zawartość tkanki tłuszczowej była najczę-ściej w normie (8-20%) – 76,92% lub powyżej normy (> 20%) – 23,08% (ryc. 5). Tkanka tłuszczowa stanowi izolację termiczną, energetyczny materiał rezerwowy oraz amortyzuje urazy mechaniczne. Jej nadmiar w organizmie może jednak
wpły-wać na wiele dysfunkcji w narządach i układach (9). Zwiększona zawartość tkanki tłuszczowej występowała częściej u mężczyzn w porównaniu z kobietami (ryc. 4 i 5) (23,08% vs. 21,74%). 26,09% 52,17% 21,74% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% >20% 20-30% >30% % badanych - K Za w ar to ść tka nk i t łu sz czo we j ( % )
Ryc. 4. Charakterystyka kobiet ze względu na zawartość tkanki tłuszczowej. Fig. 4. The characteristics of woman according to fat mass content.
76,92% 23,08% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% >8% 8-20% >20% % badanych - M za w ar to ść tka nk i t łu sz czo w ej (% )
Ryc. 5. Charakterystyka mężczyzn ze względu na zawartość tkanki tłuszczowej. Fig. 5. The characteristics of man according to fat mass content.
Średnia zawartość wody wśród wszystkich badanych wynosiła 57,1 ± 5,47%. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni odznaczali się prawidłową zawartością wody w organizmie (69,67%, 84,61%; odpowiednio) (ryc. 6 i 7). Woda stanowi średnio 60% masy ciała dorosłego człowieka i jest niezbędną składową każdego żywego organizmu. Jej niedobór może powodować zaburzenia równowagi wewnątrzustrojowej (9).
4,35% 69,57% 26,08% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% >45 45-60 >60 % b ad an yc h
zawartość wody w organizmie (%) - K
Ryc. 6. Charakterystyka kobiet ze względu na zawartość wody w organizmie.
Fig. 6. The characteristics of woman according to total body water content in human body.
84,61% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% >45 45-65 >65 % b ad an yc h
Zawartość wody w organizmie (%) - M
Ryc. 7. Charakterystyka mężczyzn ze względu na zawartość wody w organizmie. Fig. 7. The characteristics of man according to total body water content in human body.
Tkanka mięśniowa jest niezbędna do realizacji podstawowych funkcji życio-wych, wykonywania ruchów, lokomocji, ochrony naczyń i nerwów. Wysoka zawar-tość masy mięśniowej może zapobiegać osteoporozie w wieku pomenopauzalnym i poandropauzalnym oraz sarkopenii (9). Średnia zawartość tkanki mięśniowej wśród wszystkich badanych wynosiła 30,6 ± 8,03 kg. Średnia zawartość tkanki mię-śniowej u kobiet wynosiła 25,38 ± 2,6 kg. Natomiast u mężczyzn 39,71 ± 5,93 kg.
WNIOSKI
1. Większość studentów odznaczało się prawidłowym BMI.
2. Potwierdzone zostało, że sam wskaźnik BMI nie jest dobrym parametrem an-tropometrycznym służącym do oceny stanu odżywienia. Procent tkanki tłuszczowej powyżej normy był podobny u mężczyzn, jak i u kobiet. Uwzględniając BMI, wię-cej mężczyzn cechowała nadwaga w porównaniu z kobietami, co było związane z wysoką zawartością tkanki mięśniowej u mężczyzn.
3. Nie zaobserwowano problemu otyłości u badanych studentów dietetyki. Stu-diowanie dietetyki poszerza wiedzę dotyczącą świadomości zdrowego stylu życia.
A . O s s o w s k a , A . Ż w i e r e ł ł o , G . B u r d y n , K . K a ź m i e r c z a k - S i e d l e c k a
ASSESMENT OF BODY COMPOSITION OF THE STATE STUDENTS OF THE UNIVERSITY OF HEALTH IN GDANSK
S u m m a r y
Introduction. Healthy lifestyle including eating habits and the level of physical activity is strongly
related to nutritional status. Currently, the increase of metabolic diseases occurrence is observed. It is thought that the broaden knowledge of dietetics and clinical nutrition helps to prevent the development of several diseases associated with overweight and obesity.
Aim. The aim of this study was to assess the results of body mass composition of dietetics’ students
of University of Health in Gdansk.
Materials and methods. This study included 36 participants (n = 23 F, n = 13 M). The analysis of
body mass composition was conducted using InBody 120. To assess the composition of body mass, fat and muscle mass as well as total body water were taken into consideration. Moreover, the body mass index was calculated. The calculations were carried out with Statistica 13.3 and MS Excel.
Results. The largest group was in range 18-30 years (63.89%). Most of participants have normal body
mass index – 66.67%. The normal level of fat mass was observed in 52.17% women. The average content of total body water was 57.1 ± 5.47%. The average content of muscle mass was 39.71 ± 5.93 kg.
Conclusions. The most participants have normal nutritional status based on anthropometric
parame-ters. Being a student of dietetics may be related to better eating habits and as a consequence to keeping fit. PIŚMIENNICTWO
1. Jarosz M.: Praktyczny podręcznik dietetyki. Wydawnictwo Instytut Żywności i Żywienia. Warsza-wa 2010. – 2. Ciborowska H., Rudnicka A.: Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2019. – 3. Finucane M.M., Stevens G.A., Cowan M.J., Danaei G., Lin J.K.,
Paciorek C.J., Singh G.M., Gutierrez H.R., Lu Y., Bahalim A.N., Farzadfar F., Riley L.M., Ezzati M.:
National, regional, and global trends in body-mass index since 1980: systematic analysis of health exa- mination surveys and epidemiological studies with 960 country-years and 9·1 million participants. Lan-cet. 2011; 377: 557-567. – 4. Malczyk E., Fiszer K., Malczyk A.: Ocena stanu odżywienia i składu ciała studentów państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nysie. Bromat. Chem. Toksykol. 2019; 52(1): 77-84. – 5. Wyka J., Haligowska N., Jabłońska E., Watras A.: Stan odżywienia wioślarzy z Wrocławia, 225. – 6. Lebiedzińska A., Stachowicz M., Bochenek M., Brzezicha-Cirocka M., Kaźmierczak-Siedlecka
K., Kosińska B., Czaja J., Karczewski J.K.: Oszacowanie zawartości witaminy D w dietach sportowców
i aktywnych fizycznie studentów. Bromat. Chem. Toksykol. 2019; 52(3): 227-232. – 7. Jarosz M.: Ogól-nopolskie działania w zakresie zwalczania nadwagi i otyłości ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2013; 1-47. – 8. Malczyk E., Wyka J.,
Strojew-ska. Ocena stanu odżywienia pracowników opolskiej uczelni, 573. – 9. Małgorzewicz S., Czajka B., Kaczkan M., Dębska-Ślizień A., Rutkowski B.: Niedożywienia białkowo-kaloryczne – rozpoznawanie
i monitorowanie. Forum Nefrologiczne. 2013; 6(2): 77-83. Adres: 80-214 Gdańsk, ul. Smoluchowskiego 17
