214
RecenzjeP E R S P E K T Y W Y N O W YC H B A D A Ń W K A R Y N T II I M E T A L O G R A F IA W R E T R O S PE K TY W IE
Naukowo-techniczne czasopismo „Stahl und Eisen“ (N R F) w nrze 11/1964 za mieszcza interesujący artykuł na temat badań przeprowadzonych przez niemieckich i austriackich archeologów i metalurgów nad sposobami produkcji żelaza w K a ryntii. A rtykuł składa się z dwu części: pierwszą, Magdalensberg i jego rola w m e
ta lu rgii Karyntii, napisał Johann Malzacher z Villach; drugą, Stan poszukiwań archeologicznych w rejonie Magdalensbergu — Hermann Veters z Wiednia.
Teren poszukiwań obejmował obszar rzymskiego regnum Noricum . W artykule opisano stanowiska hutnicze, odkryte w okolicy Magdalensbergu, w yniki chemicz nych i metalograficznych badań żelaza z odnośnego okresu oraz ówczesne metody produkcji żelaza. Omówiono również w yniki badań starych pieców hutniczych, odkrytych w Himmelsbergu w Karyntii. W yniki wskazują, że hutnictwo żelaza istniało w okolicach Magdalensbergu już ponad 2000 lat temu i stało na wysokim poziomie teChnioznym. Rozwinięty był (także handel artykułami żelaznymi.
To samo czasopismo przynosi w nrze 13/1964 artykuł Richarda Puscha, dający retrospektywny przegląd stanu wiedzy i metod badawczych w zakresie metalo gra fii począwszy od X V I w. W artykule opisano m. in. badania struktury metali, przeprowadzone ok. 1665 r. przy pomocy mikroskopu przez R. HOoke’a oraz dzieje sformułowania przez H. C. Sorby’ego (1828— 1908) zasad m etalografii w zastoso waniu do badań mikrostruktury metali. Autor omawia również zastosowanie przez A. Martensa metod metalograficznych do testowego badania materiałów w zakładach produkcyjnych oraz dalszy rozwój tych metod (F. Osmond i inni).
Zb. M.
O PO LS K IC H N O ŻA C H ZE S T A L I DAM ASCEŃSKIEJ
W lipcowym numerze z 1964 r. angielskiego miesięcznika „Journal of the Iron and Steel Institute“ ukazał się artykuł dra .J. Piaskowskiego Wyrób średniowiecz
nych noży damasceńskich. Autor przedstawił tu rezultaty badań, wykonanych w ra
mach prac Zakładu Historii Nauki i Techniki PA N , nad 6 średniowiecznymi nożami sporządzonymi ze stali damasceńskiej, a znalezionymi w Krakowie, Gdańsku i Bi skupinie. Szczegółowe badania metalograficzne pozwoliły drowi Piaskowskiemu na bardziej precyzyjne wyjaśnienie technologii wyrobu w ytw orów ze stali damasceń skiej, niż to było możliwe przy wnioskowaniu z dawnych źródeł pisanych, potwier dzając jednocześnie prawdziwość dawnych opisów. W szczególności udało się auto row i ustalić znaczenie odpowiedniej obróbki cieplnej oraz wyboru właściwego rodzaju żelaza przerabianego na stal.
E. O.
STULECIE U R O D ZIN RO SYJSKIEGO M E T A LU R G A
Radzieckie czasopismo naukowo-techniczne „Stal“ zamieszcza w nrze 2/1964 artykuł biograficzny o W ładimirze Grum -Grżym ajle (1864— 1928), jednym z tw ór ców podstaw naukowych rosyjskiej metalurgii. Grżymajło, autor wielu artykułów i rozpraw teoretycznych, znaczną część życia poświęcił rozważaniom nad teorią pro cesów zachodzących w piecach hutniczych, prace jego w yw ołały przewrót w prak tyce budowy pieców.
Recenzje 215
biura technicznego, poświęconego wyłącznie projektowaniu pieców metalurgicznych, a w 1924 r. stworzył w M oskwie biuro projektowe konstrukcji metalurgicznych i cieplnych. Było to pierwsze na świecie biuro w .tym zakresie, gdzie projekty w y
konywano ściśle w oparciu o przesłanki teoretyczne.
Zb. M.
K A N A Ł Y R Z E K I O T T A W A
W numerze 5/1963 dwumiesięcznika „Canadian Geographical Journal“ H. H. Lam bert i G. R. Rigby w artykule Submerged History of the Long Sault przedstawili historię kanałów lateralnych rzeki Ottawa, budowanych w X I X w. wzdłuż odcinków rzeki, na których żegluga statków jest niemożliwa.
Z. Br.
N A S Z L A K U H IS T O R II DU NAJU
Francuskie czasopismo „L a Houilłe Blanche“ poświęca numer 2/1964 problemowi eksploatacji i regulacji Dunaju, przynosząc przy okazji garść ciekawych inform acji 0 znaczeniu Dunaju w historii, o dziejach prowadzonych na nim prac regulacyjnych, dziejach nawigacji na Dunaju itp.
W numerze zamieszczono również biografię Paula Vasarhelyiego (1795— 1846), wybitnego węgierskiego hydrologa, badacza Dunaju, twórcy map hydrologicznych 1 projektodawcy szeroko zakrojonej regulacji tej w ielkiej rzeki.
Zb. M.
„ L A REVUE M A R IT IM E “ O ROZWOJU U RZĄ D ZEŃ O K R Ę TO W Y C H I BU D O W NIC TW IE O K R Ę TO W Y M
W numerze 201 z 1963 r. miesięcznika „L a Revue M aritim e“ ukazał .się artykuł G. Bouviera i J. Lacrouete’a L ’évolution de tableaux de bord et la distribution élec
trique du „France“ . Autorzy opisali główne etapy rozwoju elektryfikacji okrętów
(I — od 1872 r. do końca pierwszej w ojn y światowej, I I — lata międzywojenne, I I I — lata ostatniej w ojn y); rozwój okrętowej aparatury elektrycznej; rozwój techniczny okrętowych tablic rozdzielczych; dwa ostatnie rozdziały zobrazowały stan obecny w tych dziedzinach oraz tablice rozdzielcze na okręcie pasażerskim „France“ .
Numer 204 miesięcznika przyniósł obszerną monografię inż. H. Cocheta La tu r
bine à gaz marine, poprzedzoną rysem historycznym rozwoju turbiny gazowej w za
stosowaniu morskim od 1905 r. do pierwszych lat po drugiej w ojnie światowej. Na w stępie przedstawiono krótki rys historyczny zastosowania w ogóle napędu mecha nicznego w e flocie francuskiej od 1829 r.
Pierwszy w 1964 r. zeszyt miesięcznika (nr 206) opublikował pracę kontradmi rała P. Rouyera La marine française en 1664— 1764— 1864. Znalazły się tu różne fakty odnoszące się do marynarki francuskiej z trzech wybranych przez autora wymienionych lat, m. in. fakty z dziedziny budownictwa okrętowego w poszczegól nych portach francuskich.
