Działalność Klubu Inteligencji Katolickiej w Olsztynie (1980-2013)

Witold Gieszczyński

Działalność Klubu Inteligencji

Katolickiej w Olsztynie (1980-2013)

Witold Gieszczyński

In s ty tu t H istorii i Stosunków M iędzynarodowych U niw ersytet W arm ińsko-M azurski w Olsztynie

DZIAŁALNOŚĆ KLUBU INTELIGENCJI

KATOLICKIEJ W OLSZTYNIE (1980-2013)

K IK to brzm i pięknie, du m n ie i bardzo potrzebnie

ks. Jó zef Stram ek CRL1

Ścisłe w spółdziałanie Kościoła ze środowiskiem inteligencji katolickiej od daw na stanow iło w ażny elem ent działań K urii Biskupiej diecezji w arm iń ­ skiej. Ju ż od 1974 r. w m ieszkaniach pryw atnych organizowano regularne sp o tkan ia z ówczesnym biskupem w arm ińskim Ja n e m Obłąkiem , n a których „dyskutowano n a tem a ty religijne i ak tu alnej działalności Kościoła”. Te tzw. czwartkowe spotkania, zwykle poprzedzone w spólną agap ą2, stanow iły zalą­ żek przyszłego KIK. W tym m iejscu w arto nadm ienić, iż w porów naniu do ziem Polski centralnej O lsztyńskie było specyficznym terenem . W wyniku powojennych m igracji ludnościowych n a terenie daw nych P ru s W schodnich całkowitej zm ianie uległy zarówno stosunki ludnościowe, ja k i wyznaniowe. Toteż dopiero kształtow ały się tu zarówno więzi społeczne, ja k i konsolidowa­ ły poszczególne grupy społeczne, w tym także inteligencja. W reszcie 23 w rze­ śn ia 1980 r. g ru p a m ieszkańców O lsztyna w ystąpiła z inicjatyw ą utw orzenia Klubu, ponieważ - ja k uznano - „sytuacja gospodarcza i społeczna w kraju wym aga znacznego zaangażow ania się katolików w dziele ogólnej odnowy w naszym społeczeństwie i Ojczyźnie”3. Podczas sp o tk ania dokonano wyboru K om itetu Założycielskiego KIK, w składzie którego znaleźli się: S tefan

Boni-1 „Posłaniec Warmiński” (dalej: PW), 20Boni-10, nr 43/37 z 3Boni-1 X, s. Boni-1.

2 (gr.) - wspólny posiłek praktykowany przez członków niektórych chrześcijańskich wspól­ not religijnych.

3 Akta założycielskie KIK/WKK, Protokół ze spotkania-zebrania grupy mieszkańców Olsz­ tyna z 23 IX 1980 r.

kowski, E ugen iusz Pińkosz, Grzegorz Kaucz, A lina W yrwicka, Ja d w ig a U rbańska, Kazim ierz Borzym, Alfred Jasiń sk i, Tadeusz Mazur, B ohdan Boń- kowski, W iktor Gabiec i J a n K um or4. Trzeba dodać, że inicjatywę powołania K lubu życzliwie poparł ordynariusz diecezji w arm ińskiej bp Józef Glemp, za czym opowiedział się 25 w rześnia 1980 r. n a posiedzeniu Rady K apłańskiej. Ponadto 4 g ru d n ia 1980 r. biskup w arm iński odpraw ił w kościele N S P J mszę św. i wygłosił kazanie skierow ane do kom itetu organizacyjnego i sym patyków KIK. K ilka dni później, 18 g ru d n ia 1980 r. biskup ordynariusz gościł człon­ ków Z arządu KIK n a dorocznym spotkaniu opłatkowym 5.

Dążąc do realizacji w spom nianej inicjatyw y przedstaw iciele K om itetu Założycielskiego złożyli n a ręce prezy den ta M arka Różyckiego wniosek dato­ w any n a 11 października 1980 r. o zarejestrow anie stow arzyszenia pod n a ­ zwą „Klub Inteligencji Katolickiej w O lsztynie”. Do w niosku załączono także listę im ienn ą 35 członków-założycieli K lubu oraz projekt s ta tu tu wzorowany n a analogicznym dokum encie warszaw skiego KIK. A nalizując dokum enty archiw alne m ożna odnieść w rażenie, że miejscowe władze próbowały m aksy­ m alnie spowolnić rejestrację olsztyńskiego KIK w ynajdując różnego rodzaju uchybienia czy przeszkody n a tu ry form alno-praw nej. W końcu jed n a k ideę pow ołania K lubu udało się zrealizować i 5 g ru d n ia 1980 r. olsztyński KIK został zarejestrow any6. N a tym zakończono etap przygotowawczo-organiza- cyjny Klubu. Z arejestrow anie KIK miało dla olsztyńskiego środow iska kato li­ ków świeckich ogromne znaczenie, ponieważ - co podkreślano w dokum en­ tac h program owych - pragnęło ono „trw ale uczestniczyć w życiu Kościoła, w zachodzących przem ianach społecznych naszego k ra ju i swoją p racą nieść w szelką pomoc współczesnem u człowiekowi w duchu ewangelicznej spraw ie­ dliwości, miłości, trw ałości rodziny, jej scalania i jednoczenia społeczności polskiej z zachow aniem wszelkich praw i godności człowieka”.

U roczysta in aug u racja działalności KIK odbyła się 18 stycznia 1981 r. z udziałem ordynariusza w arm ińskiego, ks. bpa Józefa Glempa, oraz księży proboszczów olsztyńskich parafii, a tak że rektorów WSD „H osianum ”7. Po m szy św. koncelebrowanej pod przew odnictw em bisku pa w arm ińskiego odby­ 4 Ibidem; Kronika WKK, t. 1. Wspomnienia Bohdana Bońkowskiego o KIK z 28 IV 1990 r. 5 abp E. Piszcz, ks. A. Kopiczko, Posługa biskupia Józefa Glempa w diecezji warmińskiej, [w:] Caritati in iustitia. Dwadzieścia lat posługi prymasowskiej kardynała Józefa Glempa. Praca zbiorowa pod red. S. Budzyńskiego, I. Burchackiej, A. Mazurka i A. Wieczorka, Warszawa 2001, s. 111.

6 Archiwum Akt Nowych Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie (dalej: AANAWO), KIK, sygn. KXVI/1. Pismo KIK w Olsztynie do bp Józefa Glempa z 15 I 1981 r.; Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Odział w Białymstoku (dalej: AIPN Bi), sygn. 064/123/2. Uzupełnienie do analizy i oceny sytuacji społeczno-politycznej oraz stanu porządku publicznego w woj. olsztyń­ skim z 12 XII 1980 r.

7 Akta założycielskie KIK/WKK, Informacja prezesa olsztyńskiego KIK Bohdana Bońkow­ skiego z 23 XI 1981 r. W innym miejscu B. Bońkowski podaje 15 I 1981 r. jako datę uroczystej inauguracji KIK w Olsztynie. Por. Wspomnienia Bohdana Bońkowskiego o KIK z 28 IV 1990 r.

ło się zebranie organizacyjno-wyborcze. W przem ów ieniu program owym p re ­ zes B ohdan Bońkowski przedstaw ił założenia i główne kierun k i działania oraz cel powołania Klubu. Dokonano również wyboru nowego Z arządu KIK, w którego skład weszli: B ohdan Bońkowski (prezes), Kazim ierz Borzym (wi­ ceprezes), J a n Kum or (wiceprezes), Jad w iga U rb a ń sk a (sekretarz), M aria N aw rocka (skarbnik), Tadeusz M azur, Alfred Ja siń sk i, M aria D ram ińska, J a n Przeszlakow ski, Stefan Bonikowski i Tadeusz Traczewski (członkowie). Początkowo Klub liczył 30 członków zwyczajnych i około 100 członków uczestników, ponieważ zgodnie ze S ta tu tem przyjęto dwurodzajowe członko­ stwo, jed n a k jego szeregi szybko rosły8. Siedziba KIK m ieściła się w domu p arafialnym kościoła pw. Najświętszego Serca P a n a Je z u sa przy ul. M ickie­ wicza 10, gdzie proboszczem był ks. J u lia n Zołnierkiewicz, który z nom inacji b isk up a w arm ińskiego został duszpasterzem olsztyńskiego KIK. Podczas uro ­ czystości uchwalono także treść p rzesłan ia skierowanego do papieża J a n a Paw ła II i p ry m asa Polski S tefan a kard. Wyszyńskiego, w którym poinformo­ wano o pow staniu KIK w Olsztynie i „zapewniono o przyw iązaniu członków K lubu do Kościoła - Jego n a u k i i h ierarch ii”9. W arto dodać, że wkrótce po tym członkowie KIK otrzym ali błogosławieństwo Ojca Świętego skierow ane n a ręce o rd yn ariu sza w arm ińskiego. J a k podkreślił prezes B ohdan Bońkow- ski, błogosław ieństw a te stanow iły dla członków olsztyńskiego KIK „szczegól­ n ą w artość, moc do trw an ia i rozwoju K lubu - zgodnego z drogą Kościoła katolickiego w drodze do Boga”10.

W ram ach olsztyńskiego KIK zorganizowano sześć sekcji: 1. K ultury C hrześcijańskiej, 2. Rodziny Katolickiej, 3. „W iara i Zycie”, 4. H istorii Kościo­ ła i P ań stw a, 5. Społeczną, 6. Program ow ą11. Do najw ażniejszych zadań, jak ie staw iali przed sobą członkowie olsztyńskiego KIK, zaliczono przyczy­ nianie się do stałego pogłębiania formacji religijnej katolików, pogłębianie w iary w w artość i sens życia, społeczna służba drugiem u człowiekowi, szacu­ nek wobec wykonywanej pracy, podnoszenie m oralności życia społecznego ze szczególnym uw zględnieniem problem u trzeźwości narodu, życia m ałżeńskie­ 8 Ibidem, Informacja prezesa KIK w Olsztynie Bohdana Bońkowskiego z 23 XI 1981 r. W tym czasie olsztyński KIK liczył już 142 osoby, w tym: 55 członków zwyczajnych i 87 uczestników.

9 Akta założycielskie KIK/WKK, Treść telegramu skierowanego do papieża Jana Pawła II:

„Ojcze Święty. Wspólnota katolicka miasta Olsztyna uczestnicząc w wielkich przemianach spo­ łecznych i odnowie naszego Kraju z radością i pełnym oddaniem się Stolicy Apostolskiej zawia­ damia WASZĄ ŚWIĄTOBLIWOŚĆ o powstaniu w dniu 5 X I I 1980 r. Klubu Inteligencji Katolic­ kiej w naszym mieście. Głęboko wierzymy, ze nasza działalność zbliży nas bardziej do Boga i przyczyni się do pogłębienia życia religijnego i otwartości Kościoła katolickiego w rodzinach polskich. One to dziś potrzebują szczególnej pomocy do swego odrodzenia i umocnienia w wierze i polskości. W duchu tych wartości i wzrastającej wciąż roli i znaczenia kościoła katolickiego nie tylko w Polsce, ale i w świecie — oddajemy się TOBIE OJCZE ŚW IĘ T Y — jako dzieci jednej matki — Ojczyzny — w Twoje patronowanie, prosząc pokornie o apostolskie błogosławieństwo dla nasze­ go Klubu na Świętej Warmii.

10 Ibidem, Informacja prezesa KIK w Olsztynie Bohdana Bońkowskiego z 23 XI 1981 r. 11 Kronika WKK, t. 1. Wspomnienia Bohdana Bońkowskiego o KIK z 28 IV 1990 r.

go i rodzinnego oraz życia społecznego, poszanow anie porządku społecznego, który „zapew nia spraw iedliw ość i je s t zgodny z n a u k ą C h ry stu sa”. C h a ra k te ­ ryzując sytuację w yznaniow ą w woj. olsztyńskim władze zw racały uwagę n a fakt, iż „praca z inteligencją”, w k tó rą osobiście był zaangażow any biskup ordynariusz, je s t „najw ażniejszym kierunkiem działań k u rii”. Podkreślano również, że niezależnie od działalności KIK, biskup ordynariusz organizował „system atyczne sp o tkania z przedstaw icielam i inteligencji w szystkich grup zawodowych”, ponieważ „w p rzekonaniu biskupa, inteligencja katolicka m a wnieść do działalności Kościoła nowe elem enty o ch arak terze in te le k tu a l­ nym , stać się ośrodkiem doradczym i upowszechniającym wiedzę oraz k sz ta ł­ tować wśród w iernych nie tylko duchowe, ale i świadome oraz racjonalne motywacje związków z Kościołem”12.

J a k w ynika z zachowanych dokum entów i relacji, wielkim „przeżyciem i szczególnym w sparciem duchowym” dla olsztyńskich działaczy katolickich było spotkanie z ks. kard y n ałem Stefanem W yszyńskim, do którego doszło 13 lutego 1981 r. w W arszawie. N a specjalnej audiencji członkowie Z arządu olsztyńskiego KIK, którym towarzyszył ks. J u lia n Zołnierkiewicz, złożyli n a ręce p ry m asa Polski hom agium 13 uzyskując błogosławieństwo n a d alszą działalność, k tó ra polegała głównie n a zaktyw izow aniu olsztyńskiego środo­ w iska świeckich katolików, a także podjęciu współpracy z innym i K lubam i w kraju. W spom inając spotkanie z Prym asem Tysiąclecia ówczesny prezes B ohdan Bońkowski pisał: „słowa skierow ane do n a s zapaliły znicz w iary i ducha praw dy”14.

Cyklicznie organizowano spo tk an ia z in te le k tu a lista m i reprezentującym i katolicką n a u k ę społeczną, wywodzącymi się głównie z kręgów w arszaw skich oraz krakow skich. Byli to m .in. Wojciech Arłukowicz, B ohdan Cywiński, J ó ­ zefa H ennelow a, Bogumił Studziński, Andrzej Święcicki, Je rz y Turowicz, A n­ drzej Tyszka i w ielu innych15. W spotkaniach tych aktyw nie uczestniczyło liczne grono słuchaczy, przy czym s ta łą bolączką K lubu były kłopoty lokalowe i finansowe, które w praktyce uniem ożliwiały rozwinięcie szerszej działalno­ ści. Tym niem niej - ja k w ynika ze w spom nień B ohd ana Bońkowskiego - członkowie olsztyńskiego KIK tylko od m arca do października 1981 r. w kościołach parafialnych diecezji warm ińskiej podczas niedzielnych mszy św. wygłosili około dw ustu prelekcji. Ponadto w okresie letnim zorganizowano szereg konferencji o tem atyce religijno-społecznej. Organizow ano również a u ­ tokarow e pielgrzym ki do san k tuarió w m aryjnych, a także uroczyste a k ad e­ 12 Archiwum Państwowe w Olsztynie (dalej: AP Olsztyn), Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Wydział ds. Wyznań (dalej: PWRN. Wyzn.), sygn. 444/103. Charakterystyka sytuacji wyznaniowej w woj. olsztyńskim w 1980 r.; A. Kopiczko, Kościół warmiński a polityka wyzna­ niowa po I I wojnie światowej, Olsztyn 1996, s. 30.

13 (łac.) - hołd symbolizujący oddanie się władzy.

14 Cyt. za: Kronika WKK, t. 1. Wspomnienia Bohdana Bońkowskiego o KIK z 28 IV 1990 r. 15 Zob. Klub Inteligencji Katolickiej w Olsztynie 1980-1981 (w dokumentach Służby Bez­ pieczeństwa), oprac. W. Gieszczyński, „Echa Przeszłości”, 2007, t. VIII, s. 235-269.

mie z okazji św iąt narodow ych i kościelnych16. Ponadto członkowie K lubu angażow ali się w różnego rodzaju działalność charytatyw ną, a także brali udział w kolportażu prasy katolickiej oraz książek o tem atyce religijnej17.

Je d n a k w ocenie SB olsztyński KIK prowadził „działalność polityczno- propagandow ą”, przy czym ze szczególnym niepokojem obserwowano próby n aw iązan ia przez Klub ściślejszej w spółpracy z „Solidarnością”18. Choć nie­ w ątpliw ie w lata ch 1980-1981 władze najbardziej obawiały się rosnącej li­ czebnie i um acniającej swe stru k tu ry regionalne „Solidarności”, a w działal­ ności c h rz e śc ija ń sk ic h sto w a rz y sz e ń społecznych „chyba n ie w id ziały zagrożenia”, to jed n a k z analizy dokum entów znajdujących się w Instytucie Pam ięci Narodowej w ynika, że olsztyński KIK od początku pozostaw ał w „operacyjnym zainteresow aniu” SB 19.

Zgodnie z rygoram i s ta n u wojennego działalność stow arzyszeń, w tym także KIK, została zawieszona. Decyzję w tej spraw ie 15 g ru d n ia 1981 r. wydał wojewoda olsztyński. Skonfiskowano także dokum entację i finanse K lubu20. W tej sytuacji n a niewiele zdały się apele Kościoła kierow ane do władz o „reaktyw ow anie działalności” KIK. Trzeba też dodać, że z apelem o uchylenie decyzji zawieszającej działalność olsztyńskiego K lubu w ielokrot­ nie zwracał się w im ieniu jego członków prezes B ohdan Bońkowski. Z jego w spom nień wynika, że pierwsze pismo w tej spraw ie wystosował w lipcu 1982 r., jed n a k otrzym ał odpowiedź odm owną z uzasadnieniem , że przepisy sta n u wojennego nie pozw alają n a odwieszenie Klubu. Podobne próby prezes olsztyńskiego KIK podejmował jeszcze kilk akrotn ie w roku następnym . Kie­ dy w m arcu 1983 r. B ohdan Bońkowski ponownie w ystąpił o reaktyw ow anie KIK w odpowiedzi otrzym ał decyzję prezy denta O lsztyna z 1 kw ietn ia 1983 r. o rozw iązaniu Klubu. Co praw da prezes Bońkowski odwołał się od tej decyzji do wojewody olsztyńskiego, jed n a k pism em z 10 m aja 1983 r. wojewoda zatw ierdził wcześniejszą decyzję prezy d enta Olsztyna. Zarazem władze woje­ wódzkie informowały o rozw iązaniu KIK uzasadniając to tym, że Klub orga­ nizował prelekcje, które wygłaszały osoby należące „do wrogich i nielegal­ nych organizacji, ja k KSS KOR, ROPCiO” oraz że w swojej działalności „tendencyjnie atakow ał ustaw y PRL”. W tej sytuacji decyzją prezy den ta

16 AIPN Bi, sygn. 085/271. Z informacji operacyjnej SB dostarczonej przez TW ps. „Marek” z 11 XI 1981 r. wynika, że tego dnia z inicjatywy NSZZ „Solidarność”, NZS ART i KIK w kościele NSPJ w Olsztynie odbyła się uroczysta Msza św. poświęcona 63. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę, w której wzięło udział ok. 2,5-3 tys. osób.

17 Kronika WKK, t. 1. Wspomnienia Bohdana Bońkowskiego o KIK z 28 IV 1990 r. 18 AIPN Bi, sygn. 064/123/2. Uzupełnienie do analizy i oceny sytuacji społeczno-politycz­ nej oraz stanu porządku publicznego w woj. olsztyńskim z 12 XII 1980 r.

19 Z danych Wydz. „C” KW MO w Olsztynie wynika, że w tym czasie zarejestrowanych było 2 tajnych współpracowników SB, którzy dostarczali informacji na temat działalności olsz­ tyńskiego KIK. Zob. AIPN Bi, sygn. 064/124. Stan i ruch tajnych współpracowników jednostek SB. Pion IV (stan na 1 I 1981); Klub Inteligencji Katolickiej w Olsztynie 1980-1981 (w dokumen­ tach Służby Bezpieczeństwa), oprac. W. Gieszczyński..., s. 235-269.

O lsztyna z 7 lipca 1983 r. wykreślono KIK z re je stru stow arzyszeń. W praw ­ dzie prezes Bońkowski pism em z 18 lipca 1983 r. odwołał się od tych decyzji, uznając je za „wysoko krzywdzące i nieuspraw iedliw ione”, to jed n a k wojewo­ da olsztyński 30 sierp nia 1983 r. wydał polecenie o niew znaw ianiu postępo­ w ania w tej spraw ie i u trzy m ał w mocy poprzednią decyzję uznając j ą jako ostateczną21. Ze w spom nień B ohdana Bońkowskiego w ynika także, że w ła­ dze skonfiskowały środki pieniężne, znajdujące się n a koncie bankowym olsz­ tyńskiego KIK, i poinformowały o zniszczeniu dokum entacji K lubu22.

Chcąc wypełnić lukę p ow stałą po rozw iązaniu olsztyńskiego KIK decyzją ówczesnego bisk u p a ordy n ariu sza diecezji w arm ińskiej d r J a n a O błąka 12 listopada 1983 r. powołano D uszpasterstw o Inteligencji M iasta Olsztyna, k tó­ rego d uszpasterzem został ks. J u lia n Zołnierkiewicz23. W okresie pięciolet­ niej działalności w ram ach D u szp asterstw a organizowano liczne pielgrzym ki m .in. do Częstochowy, Świętej Lipki, G ietrzw ałdu, Stoczka W armińskiego, Szymanowic, K alw arii Zebrzydowskiej, K rakowa, Wadowic, Lichenia, Czer­ w ińska, N iepokalanow a i W ąwolnicy24. J e d n a k szczególnym przeżyciem dla członków D u szp asterstw a Inteligencji M iasta O lsztyna był udział w m odli­ tw ach organizow anych z okazji pielgrzym ek Ojca Świętego J a n a P aw ła II do Ojczyzny. Podczas Mszy św. n a stadionie X-lecia w W arszawie 17 czerwca 1983 r. oraz następnego d n ia w N iepokalanowie uczestniczyła „zorganizowa­ n a g ru p a ” z O lsztyna. J a k w spom ina B ohdan Bońkowski, „przerażały zasieki n a ulicach i niezliczone ilości milicji um undurow anej i tej «cichej». Te dwa dni były dla n a s jednym wielkim św iętem ”25. Także podczas kolejnej piel­ grzym ki Ojca Świętego członkowie D u szp asterstw a brali udział w m szy św. zorganizowanej 12 czerwca 1987 r. n a gdańskiej Zaspie, gdzie - ja k wspomi­ n a Bońkowski - „milicji było chyba jeszcze więcej niż poprzednim razem . Dachy, balkony i ulice obsadzone przez ludzi «porządku»”26.

Decyzja lokalnych władz o rozw iązaniu KIK w Olsztynie od początku nosiła wszelkie znam iona represji, a w skali k raju była wręcz bezprecedenso­ wa, zwłaszcza że większość klubów inteligencji katolickiej po pewnym czasie uzyskiw ała zgodę n a wznowienie działalności. Z resztą władze kom unistyczne zajmowały nieugięte stanow isko w spraw ie wznow ienia działalności olsztyń­ 21 Akta założycielskie KIK/WKK, Decyzja z-cy dyrektora Wydz. Spraw Społeczno-Admini- stracyjnych z 30 VIII 1983 r.

22 Relacja Marii Nawrockiej, 27 VIII 2007 r., w zbiorach autora. Większość środków finansowych, które w momencie wprowadzenia stanu wojennego znajdowały się na koncie KIK, była przeznaczona na opłatę prenumeraty „Tygodnika Powszechnego”. Po złożeniu przez Bohda­ na Bońkowskiego (prezes) i Marię Nawrocką (skarbnik) stosownych wyjaśnień władze ostatecz­ nie podjęły decyzję, że pieniądze zostaną wykorzystane zgodnie z ich pierwotnym przezna­ czeniem.

23 A. Kopiczko, J. Zołnierkiewicz, Dzieje kościoła i parafii Najświętszego Serca Pana Jezu­ sa w Olsztynie 1903-2003, Olsztyn 2003, s. 143-144.

24 Kronika WKK, t. 1. Wspomnienia Bohdana Bońkowskiego o KIK z 28 IV 1990 r. 25 Ibidem.

skiego KIK niem al do końca, ponieważ jeszcze latem 1987 r. n ad al czyniono trudności w spraw ie ponownej rejestracji stow arzyszenia.

Mimo to nie zrezygnowano z d ziałań zm ierzających do wznow ienia dzia­ łalności olsztyńskiego Klubu, jed n ak że w nieco już innej formie. W efekcie tego 8 m arca 1988 r. w sali parafialnej kościoła N S P J w Olsztynie zwołano zebranie 42-osobowej G rupy Członków-Założycieli W arm ińskiego K lubu K a­ tolików. J a k podkreślał prezes Bońkowski, odm ienna nazw a stow arzyszenia m iała wynikać „z potrzeby integracji szerszego kręgu społecznego, a nie za­ sklepian ia się tylko w grupie inteligencji katolickiej, co stw arzałoby pozory stow arzyszenia elitarnego”27. Jed n ak że wydaje się, zm iana nazw y m iała b a r­ dziej prozaiczne podstaw y i po p ro stu w ynikała z konieczności dostosow ania się do istniejących wówczas możliwości, ponieważ tylko pod ta k ą nazw ą sto ­ w arzyszenie mogło wznowić leg aln ą działalność. Podczas zeb rania dokonano wyboru Tymczasowego Z arządu olsztyńskiego WKK, który m iał działać do czasu rejestracji K lubu i zw ołania walnego zeb rania członków. Prezesem w ybrano B ohdana Bońkowskiego, wiceprezesem - J a n a K um ora, s e k re ta ­ rzem - H enry ka Jak u bca, n a to m ia st skarbnikiem - S tan isław a Jań czy k a28. Ponadto omówiono i zatw ierdzono projekt S ta tu tu K lubu oraz postanowiono, że z upow ażnienia G rupy Członków-Założycieli K lubu Tymczasowy Zarząd zwróci się do wojewody olsztyńskiego z wnioskiem o oficjalną rejestrację WKK, co nastąp iło 25 m arca 1988 r.29 Je d n a k dopiero 28 listopada 1988 r. władze wojewódzkie w yraziły zgodę n a utw orzenie W arm ińskiego K lubu K a­ tolików w Olsztynie i w pisanie go do re je stru stow arzyszeń i związków30. N ależy podkreślić, że WKK zam ierzał działać zgodnie z „chlubną tradycją” KIK-ów i ściśle z nim i współpracować31. Toteż olsztyński Klub przystąpił do Ogólnopolskiego Porozum ienia Klubów K atolickich32.

Zgodnie ze S ta tu tem członkowie WKK m ieli n a celu: 1) pracę in te le k tu ­ a ln ą i m o raln ą w oparciu o n au k ę Kościoła katolickiego dla kształtow an ia osobowości ludzkiej i wychowanie człowieka świadomego swych obowiązków i praw społecznych; 2) pracę w zakresie tw orzenia, pogłębiania i szerzenia k u ltu ry in telektualnej, artystycznej i obyczajowej; 3) przeciw działanie patolo­ giom społecznym tak im jak: alkoholizm, narkom ania, rozwiązłość obyczajo­ wa, nieuczciwość w pracy i w życiu społecznym i innych; 4) zajm owanie 27 Akta założycielskie KIK/WKK, Protokół zebrania Grupy Członków-Założycieli WKK w Olsztynie z 8 III 1988 r.

28 Ibidem.

29 Ibidem, Wniosek o rejestrację WKK w Olsztynie z 25 III 1988 r.

30 Ibidem, Decyzja dyrektora Wydz. Społeczno-Administracyjnego UW w Olsztynie Stefa­ na Kozickiego z 28 XI 1988 r.; ibidem, Akta założycielskie WKK, Komunikat biskupa warmiń­ skiego Edmunda Piszcza z 10 I 1989 r.

31 „Warmińskie Wiadomości Diecezjalne” (dalej: WWD), 1989, nr 1, s. 41-42.

32 Na spotkaniu przedstawicieli Klubów Inteligencji Katolickiej, które odbyło się 9-10 IX 1989 r. w Częstochowie, powołano Porozumienie Klubów Katolickich. Zob. Akta samorządowe WKK, Pismo z 15 IX 1989 r.; Akta założycielskie WKK, Protokół z posiedzenia Zarządu WKK w Olsztynie z 2 X 1989 r.

stanow iska w spraw ie wszelkich nieprawidłow ości i wypaczeń w życiu ro­ dzinnym , społecznym, gospodarczym; 5) szeroko pojętą działalność ch a ry ta ­ ty w ną w znaczeniu m aterialnym , m oralnym i duchowym n a rzecz potrzebu­ jących pomocy i stosownie do w arunków możliwości Klubu; 6) działalność n a rzecz ochrony środow iska n aturalnego; 7) popieranie inicjatyw gospodarczych i różnych działalności społecznych służących dobru w spólnem u33. WKK wprowadził trzy rodzaje członkowstwa: 1) członkowie zwyczajni; 2) członko­ wie zbiorowi; 3) członkowie wspierający. W ładzam i K lubu były: w alne zebra­ nie członków, Zarząd, Kom isja Rewizyjna oraz Sąd K oleżeński34.

N a W alnym Zgrom adzeniu członków WKK, które odbyło się 4 lutego 1989 r. zatw ierdzono S ta tu t oraz dokonano wyboru władz Klubu, których kadencja m iała trw ać trzy lata. Prezesem został J a n Kumor, wiceprezesam i - Kazim ierz Borzym i Je rz y Bukowski, sekretarzem - Zenon Złakowski, n a to m ia st skarbnikiem - Zygfryd Śmieszek. Ponadto w skadzie Zarządu znaleźli się: Tomasz A drjan, A ndrasz Wiesław, H enryk Jakubiec, S tanisław Jańczyk, H enryk Leśniewicz, J a n Nałęcz oraz Teresa Pacewicz. Wybrano również pięcioosobową Komisję Rew izyjną oraz Sąd Koleżeński. D uszpaste­ rzem WKK został ks. J u lia n Zołnierkiewicz - proboszcz parafii N SPJ.

Uczestnicy walnego zeb rania wytyczyli główne k ieru n k i działalności K lu­ bu, które m iały być realizow ane w następujących sekcjach: a) k u ltu ry chrze­ ścijańskiej, b) rodziny, c) historii Kościoła i państw a, d) społecznej, e) ch ary ­ tatyw nej, f) ekologicznej35. Ponadto zebrani w ybrali honorowym prezesem WKK B ohdana Bońkowskiego „z praw em uczestnictw a we w szystkich zebra­ niach z głosem doradczym ”36. W początkowym okresie Klub prowadził p ręż­ n ą działalność i w październiku 1989 r. liczył 181 członków37. Terenem dzia­ ła n ia WKK było województwo olsztyńskie. Podkreślano też, że „mimo zm iany nazw y Klub będzie zrzeszał do działalności inteligencję katolicką woj. olsz­ tyńskiego oraz zam ierza utrzym yw ać więź z K lubam i Inteligencji Katolickiej w kraju, a n aw et z zagranicą”38.

O ficjalną działalność WKK zainaugurow ano 12 lutego 1989 r. uroczystą m szą św. celebrow aną przez ks. b p a E d m unda Piszcza, ordynariusza diecezji w arm ińskiej. B iskup w arm iński wygłosił również w ykład inauguracyjny n a te m a t roli świeckich w Kościele39.

N ależy dodać, że w wyborach do Sejm u „kontraktow ego”, które odbyły się 4 czerwca 1989 r. członek Z arządu WKK Zenon Złakowski został w ybrany posłem. W tej sytuacji n a posiedzeniu Z arządu olsztyńskiego WKK 16 czerw­

33 Akta założycielskie KIK/WKK, Statut WKK w Olsztynie.

34 Ibidem, Wypis z Rejestru Stowarzyszeń Sądu Okręgowego w Olsztynie z 12 II 2001 r. 35 WWD, 1989, nr 1, s. 41-42.

36 Akta założycielskie KIK/WKK, Propozycje i wnioski Walnego Zebrania WKK w Olszty­ nie z 4 II 1989 r.

37 Ibidem, Protokół z ogólnego zebrania członków WKK w Olsztynie z 8 X 1989 r. 38 Ibidem, Propozycje i wnioski Walnego Zebrania WKK w Olsztynie z 4 II 1989 r. 39 K r o n ik a ., t. 1.

ca 1989 r. Złakowski złożył rezygnację z funkcji se k re tarz a Klubu, n ato m iast n a jego miejsce w ybrano H en ry ka Ja k u b c a 40. Z kolei w wyborach sam orządo­ wych 27 m aja 1990 r. zostało w ybranych aż siedmioro członków Klubu, przy czym kandydujący z listy K om itetu Obywatelskiego Jerzy Bukowski 13 czerw­ ca został w ybrany prezydentem O lsztyna41. Po tym okresie część osób n a le ­ żących dotąd do olsztyńskiego WKK „zm ieniła kieru n ek swoich zaintereso ­ w ań przechodząc do innego ro d zaju działalności”42. W K lubie pozostali jedynie ci członkowie, którzy w pełni utożsam iali się z realizacją statutow ych zadań i pragn ęli przyczynić się do wzbogacenia form przek azu w artości chrześcijańskich. W efekcie tego - w edług danych z 6 czerwca 1992 r. - stan członków olsztyńskiego WKK wynosił 77 osób43. Tak więc w stosu nk u do początkowego o kresu działalności K lubu liczba członków zm niejszyła się 0 ponad połowę, jed n a k należy tu ta j uwzględnić fakt, iż w roku 1989 WKK był je d n ą z nielicznych legalnych organizacji ludzi niezależnej m yśli i duża część z nich zn alazła z czasem możliwości działania w innych organizacjach społecznych i politycznych, które pow stały w późniejszym okresie44. W tej sytuacji, mimo podejmowanych prób zorganizow ania oddziałów terenow ych czy sekcji, ich działalność po krótkim okresie zanikła.

W drugim roku działalności WKK otrzym ał lokal klubowy w domu p a ra ­ fialnym przy ul. Mickiewicza 10. Uroczystość zw iązana z oficjalnym otwarciem 1 poświęceniem lokalu WKK odbyła się 14 m arca 1990 roku45. N ajbardziej popularnym i form am i działalności K lubu były podówczas czuw ania m odli­ tew ne, pielgrzym ki, prelekcje czy też sp otk ania z ciekawym i ludźm i, m.in. z prof. prof. W acławem A uleytnerem , Ryszardem B enderem , Alojzym Szor- cem, a także z p a rlam en tarzy stam i OKP, reprezentującym i województwo olsztyńskie46. Z kolei 28 października 1990 r. gościem WKK był znany lite ­ ra t, dziennikarz, publicysta i rep o rtaż y sta em igracyjny Tadeusz Nowakow­ ski, który „po 50-letniej nieobecności w Polsce odwiedził rodzinne m iasto Olsztyn”47.

Zgodnie ze s ta tu te m WKK nie unikano też zabierania głosu w ważnych spraw ach społecznych48. 9 lipca 1990 roku olsztyński WKK wystosował list otw arty do władz RP w spraw ie n au czan ia religii w szkołach, w którym m.in.

40 Akta założycielskie KIK/WKK, Sprawozdanie z działalności WKK w Olsztynie za okres 1989-1992; ibidem, Protokół z posiedzenia Zarządu WKK z 16 VI 1989 r.

41 W. Gieszczyński, Olsztyn w III Rzeczypospolitej, [w:] Olsztyn 1353-2003. Praca zbioro­ wa pod red. S. Achremczyka i W. Ogrodzińskiego, Olsztyn 2003, s. 518.

42 Akta założycielskie KIK/WKK, Sprawozdanie WKK w Olsztynie za okres 1989-1992. 43 Ibidem.

44 Ibidem. 45 Kronika..., t. 1.

46 Akta założycielskie KIK/WKK, Protokół z ogólnego zebrania członków WKK z 8 X 1989 r. 47 K r o n ik a ., t. 1.

48 Statut WKK w rozdziale II pkt.1.3 nakazuje: zajmować stanowisko i zgłaszać postulaty odpowiednim władzom oraz instytucjom w sprawach dotyczących zagadnień moralnych, kultu­ ralnych, społecznych, gospodarczych i politycznych.

czytamy: „Solidaryzując się z wezw aniem E piskopatu Polski w głębokiej tro ­ sce o dobro N arodu w pełni popieram y przywrócenie n auczan ia religii k a to ­ lickiej w szkołach i gorąco apelujem y do kom petentnych organów państw o­ wych o uznanie stanow iska E p isk o patu w przedmiotowej spraw ie”49. Z resztą nie był to jedyny przykład aktyw ności społecznej członków Klubu, ponieważ odezwą z 17 m arca 1991 r. WKK czynnie włączył się w akcję popierającą projekt ustaw y dotyczącej praw nej ochrony dziecka poczętego50.

Szczególnym przeżyciem nie tylko dla członków WKK, ale dla większości m ieszkańców grodu n a d Ł yną była w izyta Ojca Świętego w stolicy Warmii, a szczególnie m sza św., k tó rą 6 czerwca 1991 r. J a n Paw eł II odpraw ił n a placu nieopodal stadionu „Stomilu”. N a p am iątk ę pobytu w stolicy W armii Ojciec Św ięty złożył swój podpis w Kronice olsztyńskiego WKK51.

Rok później, 7 czerwca 1992 r. odbyło się w alne zebranie sprawozdawczo- wyborcze WKK. Wybrano nowy Z arząd w składzie: J a n Kum or (prezes), S tanisław Jań czy k (wiceprezes), Alicja D ębska (sekretarz), Je rz y Bukowski, J a n Nałęcz, Teresa Pacewicz, F ranciszek Piotrowicz, K ry styn a Smoczyńska, Tadeusz Tabędzki (członkowie)52. Także podczas kolejnego walnego zebrania w dniu 18 czerwca 1995 r. prezesem WKK n a kolejną kadencję w ybrano J a n a K um ora53.

Stałym elem entem działalności były coroczne imprezy, organizow ane przez WKK, tak ie ja k spotkanie opłatkowe dla osób starszych i sam otnych oraz festyny dla dzieci połączone z konkursem wiedzy religijnej. Im prezy te cieszyły się spo rą popularnością wśród wiernych, czego dowodem była wyso­ k a frekwencja. Trzeba również wspomnieć, że w dalszym ciągu je d n ą z głów­ nych form działalności K lubu było organizow anie pielgrzym ek do znanych sanktuariów , zarówno w Polsce, ja k i poza granicam i kraju, m .in. do Św ięte­ go Gaju, K alw arii Pacławskiej, Lichenia, Niepokalanowa, Bochni, Radecznicy, Lubaczowa, Częstochowy, Gietrzwałdu, Trzebnicy, Lubartow a, Piotrkow a Try­ bunalskiego, Strzelna, Wilna, czy Lwowa54. Uczestniczono również w rekolek­ cjach, m isteriach, czuwaniach modlitewnych. Jednakże podstawową form ą dzia­ łalności WKK pozostaw ały cotygodniowe sp otkania klubowe „z dyskusją, prelekcjami, śpiewem, modlitwą, kom entarzem do przeczytanych książek, a rty ­ kułów prasowych czy obejrzanego filmu”55. Propagowano też czytelnictwo po­ przez rozprowadzanie książek i prasy religijnej oraz prowadzenie biblioteki.

J a k dawniej członkowie olsztyńskiego K lubu zabierali głos w spraw ach publicznych dotyczących katolików. Przykład tego ty p u działań stanow i pi­

49 Cyt. za: Kronika..., t. 1. 50 Ibidem.

51 Ibidem.

52 Ibidem, Protokół z walnego zebrania sprawozdawczo-wyborczego WKK z 7 VI 1992 r. 53 K r o n ik a ., t. 1.

54 Ibidem, t. 2-5.

55 Cyt. za: J. Kumor, Informacja o działalności Warmińskiego Klubu Katolików, „Warmiń­ skie Wiadomości Archidiecezjalne” (dalej: WWA), 1999, nr 43, s. 44-47.

smo z 7 lutego 1994 r., które prezes K um or wystosował do przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, w którym WKK „uprzejm ie prosi o przydzielenie koncesji n a em isję ogólnopolskiego program u katolickiego R adia M aryja” argu m entu jąc przy tym, że „radio to, uczące patriotyzm u, życzliwości i miłości do ludzi i otaczającego św iata - powinno być słyszalne w każdym polskim dom u”56.

Rok 1998 był szczególnie ważny w dziejach Klubu. 3 października tego roku w olsztyńskiej h ali „U rania” odbył się I A rchidiecezjalny Kongres R u­ chów i Stow arzyszeń Katolickich. Oprócz WKK w Kongresie wzięło udział blisko trzydzieści tak ich organizacji, które utw orzyły Radę Ruchów Katolic­ kich Archidiecezji W arm ińskiej. Z kolei dla uczczenia dziesiątej rocznicy po­ w stan ia K lubu 14 listopada 1998 r. w Bibliotece In sty tu tu K ultu ry Chrześci­ jańskiej im. J a n a P aw ła II w Olsztynie WKK zorganizował jubileuszow ą

sesję pt. „U progu Trzeciego Tysiąclecia C hrześcijaństw a”57. W śród zaproszo­ nych gości byli m .in. arcybiskup m etropolita w arm iński d r E dm und Piszcz, posłanka n a Sejm RP - G rażyna Langowska, w iceprezydent O lsztyna - J o ­ a n n a Kuryło oraz wojewoda olsztyński - Zbigniew B abalski58. N adto przyby­ li również przedstaw iciele innych klubów inteligencji katolickiej z Gdyni, Poznania, Bartoszyc i P asłęka. U roczystą sesję poprzedziła m sza św. odpra­ w iona przez abpa Piszcza w kościele N S PJ. N a początku sesji zabrał głos m etropolita w arm iński, ks. abp dr E dm und Piszcz, który naw iązując do dzia­ łalności la ik a tu katolickiego w okresie PRL określił kluby inteligencji katolic­ kiej jako „swoiste oazy praw dy i wolności”. W dalszej części obrad swoje referaty wygłosili: dr J a n C hłosta N i e z w y k ł o ś ć W a r m ii w k u l t u r z e p o ls k ie j,

prof. J a n u sz Gołaski H is to r ia , s t a n o b e c n y i p e r s p e k t y w y K l u b ó w I n te l ig e n c ji K a t o l i c k i e j w P o ls c e oraz m gr B e a ta K olenda R o l a I n t e l i g e n c j i k a t o lic k ie j w P o ls c e w ś w i e t l e n a u k i O jc a Ś w i ę t e g o J a n a P a w ł a I I . Tezy zaw arte w referatach wywołały ożywioną dyskusję uczestników sesji, w której m.in. głos zabrali: prof. Ja n u sz Jasiń sk i, Alicja K ostka oraz honorowy prezes olsz­ tyńskiego WKK - B ohdan Bońkowski59. Z kolei drugiego dnia obchodów rocznicowych WKK, 15 listo pad a 1998 r., zorganizowano au tokarow ą piel­ grzym kę do sa n k tu a riu m m aryjnego w Świętej Lipce. W arto dodać, że pokło­ siem sesji była k siążk a pt. W a r m i ń s k i K l u b K a t o l i k ó w u p r o g u T rze c ie g o T y s ią c le c ia , k tó ra u k azała się drukiem w 2000 r.60

W okresie tym zanotowano pewne zm iany we w ładzach Klubu. Podczas zeb rania sprawozdawczo-wyborczego, które odbyło się 27 w rześnia 1999 r. prezesem WKK po raz kolejny w ybrano J a n a K um ora, n ato m ia st w icepreze­ sem został Zygfryd Śm ieszek, sek retarzem - Alicja Dębska, skarbnikiem

56 Cyt. za: K r o n ik a ., t. 1.

57 „Gazeta Olsztyńska”, 1998, nr 221 z 12 XI, s. 6. 58 K r o n ik a ., t. 2

59 Ibidem.

60 Zob. Warmiński Klub Katolików u progu Trzeciego Tysiąclecia. Materiały z Sesji Jubile­ uszowej odbytej w Olsztynie 14 listopada 1998 roku, Olsztyn 2000, ss. 79.

- M arian Kozłowski, n a to m ia st członkiem Z arządu - Tadeusz Skwarce- wicz61. Także w następnej kadencji prezesem WKK w ybrano J a n a Kum ora. Oprócz niego w Zarządzie, w ybranym 2 g ru d n ia 2002 r., zasiadali: F abian Stasiewicz (wiceprezes), M aria P opielarska (sekretarz), M arian Kozłowski (skarbnik) oraz Zygfryd Śm ieszek (członek)62.

U progu nowego tysiąclecia w G ietrzw ałdzie odbyło się spotkanie preze­ sów KIK z całego kraju. O rganizatorem sp o tkania była R ada Porozum ienia Klubów przy w spółudziale WKK. Zasadniczą część spotkania, które odbyło się 28 w rześnia 2002 r. poprzedziła m sza św. w bazylice gietrzw ałdzkiej, celebrow ana przez ks. J u lia n a Zołnierkiewicza. W trakcie obrad referaty wygłosili olsztyńscy historycy: prof. S tanisław Achremczyk, T o ż s a m o ś ć W a r ­ m i i , d r J a n Chłosta, W a r m ia w o b y c z a ja c h i k u l t u r z e oraz ks. m gr J a n Ro- słan, H i s t o r i a o b ja w ie ń M a t k i B o ż e j w G i e t r z w a ł d z i e 63.

W ażnym w ydarzeniem w działalności K lubu były uroczystości zw iązane z jubileuszem pięćdziesięciolecia k a p ła ń stw a ks. in fu ła ta J u lia n a Zołnierkie­ wicza. Uroczystości, które z tej okazji odbyły się w Olsztynie 18 czerwca 2006 r. stanow iły jednocześnie nieoficjalne pożegnanie ks. Zołnierkiewicza jako proboszcza parafii N S P J64. Jednocześnie ks. Zołnierkiewicz złożył również rezygnację z funkcji k a p e la n a WKK. W tej sytuacji prezes J a n K um or 29 g ru d n ia 2006 r. wystosował pismo do ks. abpa Wojciecha Ziemby, w któ­ rym sugerow ał, żeby nowym kapelanem WKK został nowo m ianow any pro­ boszcz parafii N SPJ, ks. k anonik Ja n u sz W ieszczyński65. U stosunkow ując się pozytywnie do tej prośby m etropolita w arm iński dekretem z 12 stycznia 2007 r. m ianow ał ks. W ieszczyńskiego kapelanem WKK66. Kończąc swoją opiekę d u sz p aste rsk ą ks. Zołnierkiewicz n ap isał w Kronice WKK: „Jako współzało­ życiel K lubu Inteligencji Katolickiej i K apelan tego K lubu życzę błogosła­ w ieństw a Bożego w dalszej działalności dla dobra Kościoła i Ojczyzny [...] Cieszę się, że tyle la t mogłem być ze w spaniałym i ludźm i K lubu i służyć pomocą d u sz p aste rsk ą i nie tylko”67.

Tak więc już w zmienionej sytuacji 17 lutego 2007 r. odbyło się W alne Zgrom adzenie sprawozdawczo-wyborcze WKK w Olsztynie, n a którym doko­ nano w yboru władz Klubu. W zw iązku z rezygnacją z funkcji prezesa J a n a K um ora, który dotychczas kierow ał pracam i Klubu, dokonano wyboru no­ wych władz. W skład Z arządu WKK wybrano: W andę C zerw ińską (prezes), Jo la n tę M alusiak (wiceprezes), K rystynę P opielarsk ą (sekretarz) i S ta n isła ­

61 K r o n ik a ., t. 2.

62 Akta Walnych Zgromadzeń WKK/KIK, Pismo prezesa WKK w Olsztynie Jana Kumora do KIK w Warszawie z 4 XII 2002 r.

63 K r o n ik a ., t. 3. 64 Ibidem. 65 Ibidem, t. 4.

66 Akta założycielskie KIK/WKK, Odpis dekretu metropolity warmińskiego abpa Wojcie­ cha Ziemby z 12 I 2007 r.

wa M arian a M aronia (członek). Z kolei w skład Komisji Rewizyjnej wybrano: Iren ę Łukaszew icz (przewodnicząca), Alinę D ębską (wiceprzewodnicząca) oraz K rzysztofa Jankow skiego (członek)68. Jed n ak że doceniając zasługi J a n a K um ora i dziękując za osiem naście la t prezesury WKK jego członkowie je d ­ nom yślnie przyznali m u ty tu ł prezesa honorowego69. Niejako dopełnieniem tych zm ian było uchw alenie nowego S ta tu tu WKK podczas Nadzwyczajnego Walnego Zgrom adzenia, które obradowało 24 w rześnia 2007 r., bowiem do­ tychczasowy S ta tu t sform ułow any jeszcze w okresie PRL już nie przystaw ał do nowej rzeczywistości społeczno-politycznej kraju.

Wybór nowych władz klu b u nie spowodował jak iejś radykalnej zm iany w dotychczasowych form ach działalności WKK, k tó rą realizow ano przede wszystkim poprzez cotygodniowe sp o tkan ia klubowe w każdy poniedziałek od 17.00 do 19.00. W ielokrotnie n a sp o tkan ia te zapraszano historyków, lite ra ­ tów, dziennikarzy, kom batantów , a także - co zrozum iałe - duchownych, w tym biskupów archidiecezji w arm ińskiej70. O lsztyński WKK prow adził też działalność w ram ach Rady Ruchów Katolickich. W dalszym ciągu raz do roku organizowano opłatek dla ludzi sam otnych, a także tradycyjne spotk a­ n ia z najm łodszym i m ieszkańcam i podolsztyńskich parafii, połączone z kon­ k u rsem wiedzy religijnej. J a k dawniej organizowano również pielgrzym ki do znanych sanktuariów , połączone z poznaw aniem historii i k u ltu ry danego regionu czy miejscowości71.

J a k w ynika z dokumentów, Klub liczył w tym okresie 40 członków, z czego 30 osób uczestniczyło w jego pracach „bardzo aktyw nie”72. WKK prow adził również czynną dwa razy w tygodniu bibliotekę, k tó ra stanow iła „zaplecze in te le k tu a ln e ” dla członków i sym patyków K lubu73. W 2007 r. zbio­ ry biblioteczne WKK liczyły około 200 woluminów. Ponadto w bibliotece pro­ wadzono zbiórkę książek i czasopism, które n astępnie przekazyw ano do k a ­ plicy olsztyńskiego Zespolonego S zp itala Wojewódzkiego „do swobodnego używ ania przez pacjentów ”74.

Podobnie ja k w m inionym okresie działalności także i teraz zabierano głos w w ażnych spraw ach społecznych. Przykładem tego ty p u działań je s t

68 Akta samorządowe WKK, Pismo prezesa WKK w Olsztynie Wandy Czerwińskiej do KIK w Warszawie z 27 II 2007 r.

69 W 1989 r. tytuł prezesa honorowego WKK przyznano Bohdanowi Bońkowskiemu, który w wieku 86 lat zmarł w Olsztynie 12 VII 2005 r. Zob. Kronika..., t. 3.

70 Wielokrotnie gościem WKK byli m. in. metropolita warmiński ks. dr Edmund Piszcz oraz biskupi pomocniczy - Julian Wojtkowski i Jacek Jezierski. 8 I 2007 r. z członkami Klubu spotkał się też metropolita warmiński Wojciech Ziemba. Zob. K r o n ik a ., t. 1-5.

71 Akta samorządowe WKK, Informacja prezes Zarządu Wandy Czerwińskiej na temat WKK.

72 Akta Walnych Zgromadzeń WKK/KIK, Protokół Walnego Zgromadzenia sprawozdaw­ czo-wyborczego WKK 17 II 2007 r.

73 Szerzej: W. Skukowski, Biblioteka Warmińskiego Klubu Katolików w Olsztynie, [w:]

Warmiński Klub Katolików u progu Trzeciego T ysiąclecia., s. 70-73.

74 Akta Walnych Zgromadzeń WKK/KIK, Sprawozdanie merytoryczne z działalności KIK za 2007 r.

apel Walnego Z ebrania członków KIK z 5 m aja 2008 r. skierow any do władz Rzeczypospolitej Polskiej o „podjęcie wspólnego w ysiłku n a rzecz przyjęcia przez Zgrom adzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych m oratorium n a wyko­ nyw anie aborcji”75. Ponadto 18 lutego 2008 r. WKK zajął stanow isko w sp ra ­ wie „ratyfikacji przez RP tra k ta tu reformującego U nię E uropejską”, dom aga­ jąc się rozpisania ogólnonarodowego referendum w tej spraw ie76.

W dniu 15 lutego 2010 r., z okazji ju b ileuszu 30-lecia utw orzenia olsztyń­ skiego KIK, jego członkowie po w ew nętrznej dyskusji podjęli decyzję o zm ia­ nie nazw y stow arzyszenia i pow rotu do nazw y pierwotnej, a więc „Klub Inteligencji Katolickiej w O lsztynie”77. W tym m iejscu w arto podkreślić, iż d ążenia olsztyńskiego środow iska katolików świeckich, którem u nie zabrakło zarówno m ądrości, ja k i i odwagi w dążeniu do przyw rócenia nazw y stow arzy­ szenia, trzeb a uznać za w pełni uzasadnione i zrozum iałe78. Tego samego d n ia w ybrano nowe władze Klubu. Prezesem olsztyńskiego KIK została W an­ d a C zerw ińska, wiceprezesem - J o la n ta M alusiak, sekretarzem - K rystyna Popielarska, skarbnikiem - S tan isław M arian M aroń, zaś członkiem Z arządu - J u lita Zaw ieruchow ska79. W krótce potem dokonano również niezbędnych procedur praw nych, związanych z przyw róceniem pierwotnej nazwy. P o sta ­ nowieniem Sądu Rejonowego z 25 m arca 2010 r. Klub Inteligencji Katolickiej w Olsztynie został w pisany w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz do Reje­ s tru Stow arzyszeń80.

Z okazji trzydziestolecia olsztyński Klub 23 października 2010 r. zorgani­ zował w W arm ińskim S a n k tu ariu m M aryjnym w G ietrzw ałdzie spotkanie prezesów KIK z całej Polski. Uroczystości jubileuszow e rozpoczęły się m szą św. w bazylice, której przewodniczył ks. abp Wojciech Ziemba, po czym rozpo­ częto obrady. Om awiano m .in. program Pielgrzym ki Klubów w d niu 4 czerw­ ca 2011 r. n a J a s n ą Górę, obchody D nia Papieskiego w 2010 r., spraw y

75 PW, 2008, nr 13 z 15-28 VI, s. 54.

76 Akta samorządowe WKK, Stanowisko członków WKK w Olsztynie z 18 II 2008 r. 77 Akta Walnych Zgromadzeń WKK/KIK, Protokół Walnego Zgromadzenia sprawozdaw­ czo-wyborczego z 15 II 2010 r.; ibidem, Uchwała nr 3 Walnego Zgromadzenia członków WKK w Olsztynie z 15 II 2010 r. w sprawie zmiany nazwy. Decyzję podjęto zdecydowaną większością głosów za, przy trzech głosach wstrzymujących się. Rejestracja KIK nastąpiła 2 III 2010 r. w Sądzie Rejonowym w Olsztynie.

78 Akta Walnych Zgromadzeń WKK/KIK, Pismo prezes WKK Wandy Czerwińskiej do dra Witolda Gieszczyńskiego z Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych UWM z 12 I 2010 r. z prośbą o opinię w sprawie powrotu do pierwotnej nazwy Klubu; ibidem, Opinia dra Witolda Gieszczyńskiego z 20 I 2010 r. dołączona do wniosku o przywrócenie nazwy KIK w Olsztynie.

79 Akta założycielskie WKK/KIK, Informacja prezes KIK w Olsztynie Wandy Czerwińskiej dla Kurii Metropolitalnej w Olsztynie z 19 IV 2010 r.

80 Akta założycielskie, Postanowienie Sądu Rejonowego w Olsztynie z 25 III 2010 r. o dokonaniu wpisu do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej; ibidem, Postanowienie Sądu Rejonowego w Olsztynie z 25 III 2010 r. o wpisaniu w Krajowym Rejestrze Sądowym Klubu Inteligencji Katolickiej w Olsztynie.

dotyczące m iejsca i term in u wiosennego spotkan ia Rady porozum ienia K lu­ bów. Dyskutowano też n a te m a t w ypracow ania wspólnej stra te g ii KIK-ów wobec nasilających się ataków n a Kościół katolicki, a także w skazywano n a przykłady współpracy międzyklubowej. Obecni n a uroczystości wysłuchali również dwóch wykładów: ks. prof. dr hab. A ndrzeja Kopiczko n a tem a t dziejów diecezji w arm ińskiej oraz d ra W itolda Gieszczyńskiego o historii olsztyńskiego KIK81. Poza tym przez o statnie trzy la ta w Klubie w dalszym ciągu organizowano ciekawe w ykłady i prelekcje, prowadzono działalność religijną, k u ltu ra ln ą , turystyczną, zw iązaną z ochroną zdrow ia ludzkiego, a także pomoc społeczną82.

18 m arca 2013 r. odbyło się w alne zebranie sprawozdawczo-wyborcze, podsumowujące pracę Z arządu i dokonania K lubu za ostatnie trzy la ta dzia­ łalności. Po przyjęciu zarówno spraw ozdania finansowego, ja k i m erytorycz­ nego członkowie olsztyńskiego KIK pozytywnie oceniając pracę dotychczaso­ wego Z arządu udzielili m u poparcia n a kolejną kadencję. W dyskusji podjęto m.in. tem atyk ę zw iązaną z a k tu a ln ą kondycją Klubu, do którego obecnie należy 27 członków. Z p u n k tu w idzenia rozwoju KIK w Olsztynie istotnym wydaje się być fakt, że tylko w ciągu ostatniego roku w szeregi K lubu przyję­ to 5 nowych członków, co rzecz ja s n a nie rozw iązuje problem u konieczności dopływu nowych osób, zwłaszcza młodych, ale stanow i pozytywny sygnał n a przyszłość. Pozostaje jed n a k faktem , że z roku n a rok liczba członków K lubu system atycznie maleje.

W trzecim tysiącleciu zarówno przed sam ym Kościołem, ja k i stow arzy­ szeniam i katolickim i stoi szereg nowych wyzwań. Podstawowe z nich to czy stow arzyszenia te, w tym także KIK, s ą jeszcze potrzebne, a jeżeli ta k , to czy m ają szanse dalszego rozwoju? J a k ju ż w spom niano, jed n ym z głów­ nych problemów, przed ja k im sto ją dzisiaj w ładze tego stow arzyszenia, je s t konieczność stałego n ab o ru nowych członków oraz zachęcenie ich do a k ty w ­ nego w łączenia się w prace K lubu. Zapewne m ożna to osiągnąć poprzez bardziej k reaty w n e d ziałanie, polegające n a zwiększonej różnorodności po­ dejm ow anych inicjatyw. Z re sz tą dy sk usja n a te n te m a t toczy się w K IK nie od dzisiaj. Oby z dobrym sk u tkiem , bowiem ponad trz y d z ie sto le tn ia tra d y ­ cja zobowiązuje.

SUMMARY

The Club of Catholic In tellectu als in Olsztyn w as registered on 5 December 1980. I t w as dissolved after th e C om m unist au th o rities h ad proclaim ed m a rtia l law on 13 D ecember 1981. I t w as only on 28 November 1988 th a t the regional au th o ri­

81 K r o n ik a ., t.5.

82 Akta założycielskie KIK/WKK, Sprawozdania merytoryczne z działalności WKK/KIK w Olsztynie za lata 2007-2012.

ties consented to th e estab lish m en t of the W arm ia Catholics’ Club in Olsztyn. The Club organized prayers, pilgrim ages, lectures and m eetings w ith in terestin g people. It actively prom oted th e Catholic C hurch’s teaching in public debates focusing on pressing social issues. A fter 20 y ears of activity, th e Club’s m em bers decided to restore the organization’s original nam e of the Club of Catholic Intellectuals in Olsztyn.