Płocica, Michał
"Olsztyn 1945-1970", Czesław
Browiński, Olsztyn 1974 ; "Olsztyn w
fotografii", Olsztyn 1973 : [recenzja]
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 392-395
w iście z a p o z n a ł się on ja k o je d e n a s to le tn i c h ło p ie c z o d e zw ą S a m u lo w s k ie g o D o b raci
W a r m ia k ó w (s. 157)? P o p ie rw s z e w ie rs z te n o p u b lik o w a ł S a m u lo w s k i w 1886 ro k u ,
gd y L e n g o w s k i m ia ł trz y n a ś c ie la t, p o d ru g ie — m a tk a z a p r e n u m e r o w a ła „ G az e tę O ls z ty ń s k ą ” w ro k u 1887, w ą tp liw e w ięc, czy L e n g o w s k i w o g ó le z n a ł te n u tw ó r w la ta c h sw o jej m ło d o ści.
W ie rsz o w a n y ży cio ry s p o e ty o p u b lik o w a n y z o sta ł p o r a z p ie rw s z y w p o z y cji k sią ż k o w e j w ro k u 1953, a n a s tę p n ie b y ł k i lk a k r o tn ie p o d a w a n y do d ru k u . N ik t je d n a k n ie p o d a ł k o m e n ta rz a , a ta k ż e i o b e c n ie G ę b ik , że L e n g o w s k i n a p is a ł go w o d p o w ie d zi n a „ K o n k u rs n a ż y c io ry s - p a m ię tn ik P o la k ó w z P r u s W sc h o d n ic h ”, o g ło szo n y w ro k u 1947 p rz e z I n s t y t u t M a z u rs k i. I n te r e s u ją c a je s t s p r a w a w ie rs z a P a p u g a . W ie rsz te n z o s ta ł ju ż w r o k u 1953 o p u b lik o w a n y n a d n a z w is k ie m L e n g o w s k ie g o 7 i p ó ź n ie j p rz y p is y w a n y m u p rz e z p ra w ie w sz y s tk ic h jeg o b io g r a f ó w 8. R ó w n ież W ła d y sła w G ę b ik w p ra c y z 1972 ro k u pisze, że je s t to „ je d e n z je g o p ie rw s z y c h t a k często p ó ź n ie j re c y to w a n y c h u tw o ró w ” °. A le ju ż w z b io rk u z r o k u 1974 M ó j ż y c io r y s n ie z n a jd u je m y teg o u tw o r u a w n in ie js z e j p ra c y A u to r w y ra ź n ie n a p is a ł, że to n ie L e n g o w s k i je s t a u to re m
P a p u g i, g d y ż b y ł to je d e n „Z p ie rw s z y c h p rz e z n ie g o p r z y s w o j o n y c h [p o d
k r e ś le n ie — J .J .] i ta k często re c y to w a n y c h w W e s tfa lii u tw o ró w ” (s. 137). S z k o d a , że G ę b ik n ie w y ja ś n ił s p ra w y d o k o ń c a. O to z w ie rs z e m ty m P a p u g a i w ró b e l z ap o z n a ł się L e n g o w s k i p ra w d o p o d o b n ie z a p o ś re d n ic tw e m „ W ia r u sa P o ls k ie g o ” 10. B y ł to w ie rs z K o n sta n te g o G a sz y ń sk ieg o , p o e ty o k re s u r o m a n ty z m u (1809— 1866). N a su w a się p y ta n ie , d la c ze g o L e n g o w s k i p rz y z n a w a ł s ię do a u to r s tw a te g o u tw o ru . S ą d z ę, że L e n g o w s k i w c ią g u p a r u d z ie s ią te k l a t sw e g o ży cia t a k c zę sto d e k la m o w a ł
P a pugą, t a k m o c n o z ró s ł się z ty m w ie rs z e m , iż po p r o s tu z a p o m n ia ł, k to je s t je g o
rz e c z y w is ty m a u to re m u .
W s u m ie k s ią ż k a G ę b ik a je s t p o z y c ją w a rto ś c io w ą i p o trz e b n ą , n a p is a n a z o sta ła s y m p a ty c z n ie , se rd e c z n ie , c z y ta s ię j ą le k k o , n a p e w n o te ż w z b u d z i d u ż e z a i n te r e so w a n ie M ic h a łe m L e n g o w s k im w c a ły m k r a ju .
J a n u s z J a s iń s k i
C ze sła w B ro w iń s k i, O ls z ty n 1945— 1970, O lsz ty n 1974, ss. 353, n lb 3 + 2 m a p k i, W y d a w n ic tw o „ P o je z ie rz e ”.
O ls z ty n w fo to g r a fii, O ls z ty n 1973, ss. 21 + 1 6 0 ilu s tra c ji, W y d a w n ic tw o „ P o je
z ie rz e ” .
K sią ż k a C z e sła w a B ro w iń s k ie g o s ta n o w i t.· 2, a O ls z ty n w fo to g r a fii t. 3 p ra c y z b io ro w e j p t. O ls zty n . T o m 1 n a p is a ł A n d rz e j W a k a r 1. P r a c a B ro w iń sk ie g o n a p is a n a je s t p rz e jrz y ś c ie i c z y te ln ie . A u to ra c e c h u je s u m ie n n o ść i d o k ła d n o ść w o p ra c o w a n iu , b e n e d y k t y ń s k a p ra c o w ito ść p rz y g ro m a d z e 7 P o e z je W a r m ii i M a z u r, W a rsz a w a 1953, s. 72. 8 P o r. n a p r z y k ła d W sp ó łc ze ś n i p is a rz e w o je w ó d z tw a o ls z ty ń s k ie g o , O lszty n 1972, s. 52. 9 W . G ę b ik , O M ic h a le L e n g o w s k im , s. 31. 10 W ia ru s P o lsk i, 1892, n r 40, z 8 IV .
11 P o d o b n a n ie c o s p r a w a w ią ż e się z tw ó rc z o śc ią K a jk i. N ie d a w n o J . K a w e c k i z E łk u u d o w o d n ił, że a u to re m p rz y p is y w a n e g o K a jc e w ie rs z a P ie ś ń w ia r y j e s t S e w e ry n G o szczy ń sk i. K a jk a z aś d o trz e c h s tr o f G o sz c z y ń sk ie g o d o łą c zy ł je d n ą s w o ją i o p u b lik o w a ł c ało ść w „Ż y c iu M ło d zież y ” w 1927 ro k u p o d s w o im n a z w is k ie m (J. K a w e c k i, W s p ra w ie w ie r s z a «P ie ś n i w ia ry » M ic h a ła K a jk i, S ło w o n a W a rm ii i M a z u ra c h , 1975, n r 13 z 4 IV ). S ta m tą d w ie rs z te n p r z e d r u k o w a n y z o s ta ł w w y d a w n ic tw ie M . K a jk a , Z e b r a łe m sn o p p lo n u ... O p ra c o w a li i w s tę p e m p o p rz e d z ili J . J a s iń s k i i T . O ra c k i, W a rsz a w a 1958 (ss. 127— 128). R ó w n ież W . G ę b ik z a m ie śc ił je d n o c z e ś n ie te n w ie rs z , choć z p o w a ż n y m z a s trz e ż e n ie m co d o a u to r s tw a K a jk i (M. K a jk a , W ie r s z e w y b r a n e . W y b ó r i p rz e d m o w a W . G ę b ik , O ls z ty n 1958, s. 131, p rz y p is 13). B y ło b y rz e cz ą w a ż n ą p rz e a n a liz o w a n ie i z ro z u m ie n ie te j d e cy z ji K a jk i, k tó r y n a p e w n o , j a k słu sz n ie s u g e r u je J . K a w e c k i, św ia d o m ie p la g ia tu n ie p o p e łn ił. 1 P o r. re c e n z je W . O d y ń c a, K o m u n ik a ty M a z u rs k o -W a rm iń s k ie , 1975, n r 2, ss. 266—268.
R e ce n zje І o m ó w ie n ia n iu m a te ria łó w o ra z g o d n a p o d z iw u c ie rp liw o ś ć i k o n s e k w e n c ja . N a p o n a d 350 s t r o n ic a c h z a p re z e n to w a n o O lsz ty n od m o m e n tu je g o w y z w o le n ia d o k o ń c a 1970 ro k u . P r a c a n ie je s t p e łn ą m o n o g ra fią , n ie o m a w ia b o w ie m w sp o só b w y c z e rp u ją c y i w s z e c h s tro n n y o ls z ty ń sk ie j p r o b le m a ty k i w o k re s ie p o w o je n n e g o ć w ierćw ie c za , a le n ie je s t ta k ż e k r o n ik ą , bo n ie s ta n o w i c h ro n o lo g ic z n eg o z a p isu w a ż n y c h w y d a rz e ń , choć t u i ó w d z ie p e w n e k r o n ik a r s k ie e le m e n ty w y s tę p u ją . J e s t to d zieło p o d rę c z n e , s ta n o w ią c e k r ó tk i z a ry s w ia d o m o śc i o w y d a rz e n ia c h i p rz e m ia n a c h w m ie ś c ie w la ta c h 1945— 1970, a w ię c ty p o w e k o m p e n d iu m w ie d z y o O lszty n ie.
W stę p n y ro z d z ia ł A u to r p o ś w ię c ił w y z w o le n iu O ls z ty n a i re g io n u o ls z ty ń sk ie g o o ra z o rg a n iz o w a n iu p o c z ą tk ó w ży cia a d m in in is tra c y jn e g o , p o lity c z n eg o , g o s p o d a r czego i sp o łeczn eg o . R o zd z ia ł te n o b e jm u je k ilk a m ie się c y 1945 o ra z m n ie j w ię ce j p ie rw s z ą p o ło w ę 1946 ro k u . W n a s tę p n y m ro z d z ia le , p rz e d s ta w ia ją c y m d ru g ą p o ło w ę 1946 ro k u o ra z l a t a 1947 i 1948, o m ó w ił A u to r o d b u d o w ę m ia s ta , u s u w a n ie z n iszczeń w o je n n y c h i k rz e p n ię c ie o rg a n iz a c y jn e a d m in is tr a c j i p a ń s tw o w e j, h a n d lu , p rz e m y słu , sp ó łd zielc z o śc i, sz k o ln ic tw a , słu żb y z d ro w ia i s a m o rz ą d u , ży cia p o lity c z n e g o , k u l t u ra ln o -o ś w ia to w e g o i sp o łeczn eg o . W ro z d z ia ła c h trz e c im i c z w a rty m p r z e d s ta w ił w y g lą d m ia s ta , is tn ie ją c ą w n im s y tu a c ję o ra z ro z w ó j w sz y s tk ic h d z ie d z in ży cia w la ta c h 1949— 1950 i 1950— 1970. R o zd z ia ły n a s tę p n e : Ż y c ie s p o łe c z n o -k u ltu r a ln e ,
Ż y c ie c o d zie n n e i O b ra z s p o łe c z n o - p o lity c z n y O ls z ty n a , z a w ie r a ją tr e ś ć b a rd z ie j
p ro b le m o w ą , są n ie ja k o u z u p e łn ie n ie m i u o g ó ln ie n ie m w ia d o m o śc i o rg a n iz a c y jn o - -c h ro n o lo g ic z n y c h p o d a n y c h w p ie rw s z y c h ro z d z ia ła c h .
A u to r, p isz ą c o O lsz ty n ie , n ie o g ra n ic z y ł się w y łą c z n ie do s p r a w ściśle o ls z ty ń s k ich . M iasto — sie d z ib a w o je w ó d z tw a — p o tr a k to w a ł ja k o o ś ro d e k p ro m ie n iu ją c y n a c ały re g io n , w k s ią ż c e w ię c z o sta ły u ję te n ie ty lk o w y d a rz e n ia b e z p o ś re d n io z w ią z a n e z O lsz ty n e m , lecz r ó w n ie ż z a is tn ia łe w O lsz ty n ie , a le s w y m z n a c z e n ie m i z a s ię g ie m w y w ie ra ją c e w p ły w n a c a łą z ie m ię o ls z ty ń sk ą . T a k ie s ta n o w is k o je s t j a k n a jb a r d z ie j s łu sz n e i w p e łn i u z a s a d n io n e . D u ż ą w a rto ś ć p o s ia d a ją u z u p e łn ie n ia — a n e k s y z a j m u ją c e p o n a d 16% o b ję to ści k s ią ż k i. S ą to : b ib lio g r a f ia o p ra c o w a n a p rz e z J e r z e g o M in a k o w s k ie g o , p e d a n ty c z n ie s p o rz ą d z o n a c h ro n o lo g ia , w y k a z y im ie n n e c zło n k ó w Z a r z ą d u M ie jsk ie g o w la ta c h 1945— 1950 o ra z c zło n k ó w P r e z y d iu m M ie jsk ie j R a d y N a ro d o w e j w l a ta c h 1950— 1970, n a z w y u lic w ró ż n y c h o k re s a c h ć w ie rć w ie c z a , in d e k s n a z w is k , sp is r y c in i p r z e j rz y s ty sp is tre ś c i. P o m o s te m n ie ja k o m ię d z y p rz e sz ło ś c ią a w sp ó łc z e sn o śc ią j e s t p o d a n y w a n e k s ie w y k a z z a ty tu ło w a n y P o ls k ie n a z w y u lic u ż y w a n e w „G a zecie
O l s z ty ń s k ie j” i i n n y c h d o k u m e n ta c h p r z e d 1939 r o k ie m ,
T re ś ć u z u p e łn ia ją , u ro z m a ic a ją i o ż y w ia ją t r a f n i e d o b ra n e z d ję c ia w lic z b ie 112. U ła tw ia ją o n e k o n fr o n ta c ję s y tu a c ji z p ie rw s z y c h p o w o je n n y c h l a t z d z isie js z ą o ls z ty ń s k ą rz e c z y w is to śc ią . U ła tw ia ją j ą ró w n ie ż d w ie m a p y : m a p a I — Z n is z c z e n ia
w o je n n e O ls z ty n a w 1945 r o k u o ra z m a p a I I — R o z b u d o w a O ls z ty n a w la ta c h 1956— 1972, s p o rz ą d z o n e p rz e z B o le sła w a W o lsk ieg o . S z k o d a ty lk o , że w ie le e g ze m
p la r z y d o ta rło do in d y w id u a ln y c h n a b y w c ó w i n ie k tó r y c h b ib lio te k b e z ty c h m a p . P r z y o k a z ji — i lu s tr a c je w k s ią ż c e są z d ję c ia m i f o to g r a f ic z n y m i, a n ie ry c in a m i.
A u to r n ie d o c ze k a ł u k a z a n ia się k s ią ż k i, a le w a r to ro z w a ż y ć czy n ie n a le ż a ło b y w y ra z ić M u w d z ię c z n o śc i n a p rz y k ła d w p o s ta c i p o ś m ie rtn e g o o d z n a c z e n ia m e d a le m p rz y z n a w a n y m lu d z io m szczeg ó ln ie d la O ls z ty n a z a s łu ż o n y m . C z e s ła w B ro w iń s k i z a s łu ż y ł n a to n a p e w n o .
N ie sp o d z ie w a n a ś m ie rć A u to ra (6 X 1 1972) n a ło ż y ła n a z esp ó ł re d a k c y j n y w ię k sz y n iż z a z w y c za j o b o w ią z e k d o p iln o w a n ia , b y p r a c a u k a z a ła s ię m o ż liw ie b e z b ra k ó w , b łę d ó w i n ie śc isło ści. N ie s te ty b łę d ó w i n ie śc isło ści n ie u n ik n ię to . W y m ie n ię ty lk o n ie k tó r e z n ich . N a s tro n ie 37 c z y ta m y : „N a s e s ji p l e n a r n e j 27 m a j a 1946 r o k u M ie js k a R a d a N a ro d o w a w t a j n y m g ło s o w a n iu d o k o n a ła w y b o r u n o w e g o p re z y d iu m . T y m ra z e m p rz e w o d n ic z ą c y m z o s ta ł F e lik s Z im n o c h ” , a je d n o c z e ś n ie je d e n a ś c ie w ie rs z y n iż e j z n a j d u je s ię z d a n ie : „ P o u s tą p i e n iu F e lik s a Z im n o c h a 27 m a ja 1946 r o k u ze s ta n o w is k a p rz e w o d n ic z ą c e g o , M ie jsk a R a d a N a ro d o w a w y b r a ła n a je g o m ie js c e k o le ja rz a A le k s a n d ra K ru c z y ń s k ie g o ”. O c zy w iśc ie w y ra ź n e n ie d o p a trz e n ie , A le k s a n d e r K r u c z y ń s k i p rz e w o d n ic z ą c y m M ie js k ie j R a d y N a ro d o w e j z o s ta ł w y b ra n y 28 k w ie tn ia 1947 r o k u (s. 307).
N a s tro n ie 63 p o d a n o in fo r m a c ję o „G ło sie Z ie m i”, że „ p ie rw sz y n u m e r o d b ija n y n a p o w ie la c z u u k a z a ł się w lip c u 1945 r o k u ”, n a s to m ia s t A n d rz e j W a k a r, w in n y m
m ie js c u p o d d a tą 20 m a ja 1945 ro k u , p isze : „ U k a z a ł się p ie rw s z y n u m e r G łosu Z ie m i” 2. R o zb ieżn o ści te j n i k t n ig d y n ie s p ro sto w a ł, a n i n ie w y ja ś n ił. N a te j sam e j s tro n ic y ja k o in ic ja to r a w y d a w a n ia „W iad o m o śc i M a z u rs k ic h ” w y m ie n io n o J a n a D zu n d zę -D ę b sk ieg o , k ie ro w n ik a W o je w ó d z k ie g o U rz ę d u I n f o rm a c j i i P r o p a g a n d y w O lszty n ie, co n ie je s t zg o d n e z p r a w d ą , bo do p o ło w y g r u d n ia 1945 r o k u k ie ro w n ik ie m w y m ie n io n e g o U rz ę d u i „ p a tro n e m ” „W iad o m o śc i M a z u rs k ic h ” b y ł m ie s z k a ją c y do d z isiaj w O lsz ty n ie M a ria n P o lo ń s k i3. W y m ie n io n y n a s tro n ie 70 K lu b T o w a rz y s k i m ie ś c ił się p rz y u l. P io n ie r ó w 1 (o b e c n ie u l. A r ty le r y j s k a 1 — M .P .)4, a w o b ie k c ie p rz y u l. Z a m k o w e j, p rz e d p rz e k a z a n ie m go n a rz e c z K lu b u G a rn iz o n o w eg o (s. 74) m ie ś c iła się W o je w ó d z k a S z k o ła P a r ty j n a .
N ie sp ro sto w a n o o czy w iste j p o m y łk i lo k u ją c e j ro s z a m i ę w M ik o ła jk a c h (s. 114) z a m ia s t w M iła k o w ie. O d c in e k k o ń c o w y u l. J a g ie llo ń s k ie j n ie n o s ił n a z w y u l. L e ś n a (s. 157). N a p la n ie m ia s ta z 1946 r o k u f ig u r u je u l. L e ś n a w m ie js c u d z isiejsz ej u l. K a s p rz a k a , a o b e cn ie u l. L e ś n ą n a z y w a m y d ro g ę p ro w a d z ą c ą w z d łu ż w sc h o d n ieg o b rz e g u J e z io ra D ługiego. S z k o ła P o d s ta w o w a N r 9 z n a j d u je się p r z y u l. Z a m e n h o fa , a n ie p rz y u l. J a g ie llo ń s k ie j (s. 176). S tu d iu m N a u c z y c ie lsk ie is tn ia ło w O ls z ty n ie o d w rz e ś n ia 1954 ro k u , n ie m o że w ię c b y ć m o w y o je g o o tw a rc iu w p a ź d z ie rn ik u 1963 r o k u (s. 318). 12 p a ź d z ie rn ik a 1963 ro k u S tu d iu m o trz y m a ło n o w y o b ie k t p rz y u l. Ż o ł n ie rs k ie j. M y ln y je s t p o d p is p o d z d ję cie m n r 104. Ó w cz e sn y k u r a t o r o k rę g u szk o ln e g o F r a n c is z e k S ik o ra c z y ta a k t e re k c y jn y p o d b u d o w ę S tu d iu m N a u c z y c ie lsk ie g o a n ie W yższej S z k o ły N a u c z y c ie lsk ie j. T ę o s ta t n ią z o rg a n iz o w a n o w 1969 ro k u i o d d a n o je j do d y s p o z y c ji p o m ie szc z en ia z lik w id o w a n e g o S tu d i u m N a u cz y c ie lsk ie g o .
O fic e rs k a S z k o ła A r ty le r i i i s tn ia ła w O lsz ty n ie ju ż w 1945 r o k u , a n ie od 1949 ro k u (s. 189); je j d ru ż y n a r o z e g ra ła n a o ls z ty ń s k im s ta d io n ie m e c z p iłk i n o ż n e j d n ia 21 p a ź d z ie rn ik a 1945 r o k u 5, a w o js k o w a o r k ie s tr a O fic e rs k ie j S z k o ły A r ty le r i i p r z y g r y w a ła w czasie u ro c z y ste j „ g w ia z d k i” z o rg a n iz o w a n e j d la d z ie ci o lsz ty ń sk ic h szk ó ł w ó w cz a s p o w s z e c h n y c h G.
P r z y o m a w ia n iu d z ia ła ln o ś c i o ls z ty ń sk ie j O r k ie s try S y m fo n ic z n e j (s. 209) p o m in ię to p ó ź n ie jsz y c h je j k ie ro w n ik ó w i d y ry g e n tó w (do 1970 ro k u ): R o m a n a U r b a n k a i C z e sła w a O rszty n o w icz a . O ls z ty ń s k ie k u r a n t y n a w ie ż y ra tu s z o w e j m ie js c o w i rz e m ie ś ln ic y u ru c h o m ili w 1970 a n ie w 1968 r o k u (s. 258).
G r u p a p rz e sie d le ń c ó w z p o łu d n io w o -w s c h o d n ic h p o w ia tó w w o j. rz e sz o w sk ie g o — to g re k o -k a to lic y a n ie p r a w o s ła w n i (s. 251); z n a k u ró w n o ś c i m ię d z y ty m i g ru p a m i w y z n a n io w y m i s ta w ia ć n ie m o ż n a .
* * *
Do trz e c ieg o to m u p u b lik a c ji o O ls z ty n ie p rz e d m o w ę n a p is a ł A n d rz e j W a k a r. W a lb u m ie u m ie szc z o n o 160 z d ję ć w y k o n a n y c h p rz e z sze ściu o ls z ty ń sk ic h a r ty - s tó w -fo to g r a f ik ó w ; a u to re m aż 114 p r a c j e s t W a c ła w K a p u sto .
W p o ró w n a n iu z a lb u m e m p t. O l s z t y ń s k i e 7, o m a w ia n e w y d a w n ic tw o j e s t p u b lik a c ją s k ro m n ą , a n a w e t u b o g ą . R ó żn ica w w y g lą d z ie e ste ty c z n y m i w d o z n a n ia c h a rty s ty c z n y c h b a rd z o d u ża, a w cen ie n ie z n a c z n a — b o ty lk o 20 zło ty c h .
S ą w z e s ta w ie z d ję c ia n a p ra w d ę p ię k n e . Do n ic h m o ż n a z alicz y ć n a p rz y k ła d p r a c e p r z e d s ta w ia ją c e o k o lic e m ia s ta (n r 1 i 2), w id o k S ta re g o M ia s ta z lo tu p ta k a (n r 3), o lsz ty ń sk ie re g a ty (n r 158 i 159), u l. J e z io rn ą u z b ie g u z u l. B a łty c k ą (n r 160), fr a g m e n ty m u ró w z e w n ę trz n y c h , o to c z e n ia i w n ę tr z z a m k u i k o ś c io ła Ś w . J a k u b a (około 40 p ra c ), z a w o d y je ź d z ie c k ie (n u m e ry 155, 156, 157), w y s tę p y zesp o łó w a r t y sty c z n y c h , u ro c z e z a k ą tk i S ta re g o M ia s ta czy p a r k u m ie js k ie g o i in n e . W d o b o rz e p r a c n ie u n ik n ię to fo to g r a f ii s te re o ty p o w y c h , n ic n ie m ó w ią c y c h , p o p r o s tu z b y te cz n y c h . P rz y k ła d o w o n a le ż ą d o n ic h fo to g r a fie : N a sp a c e rze (n r 116),
P a w ilo n P T T K p r z y G ó rn e j B r a m ie (n r 19), N a ro g u u l. S e w e r y n a P ie n ię ż n e g o 2 A. W a k a r, K r o n ik a O ls z ty n a 1945— 1950, O lsz ty n 1972, s. 37. 3 W ia d o m o śc i M a z u rs k ie , 1945, n r 8 z 23 X II. 4 W ia d o m o śc i M a z u rs k ie , 1945, n r 11 z 30X11. 5 W ia d o m o śc i M a z u rs k ie , 1945, n r 35 z 20— 21 X . 6 W ia d o m o śc i M a z u rs k ie , 1945, n r 10 z 29X 11. 7 O ls z ty ń s k ie , O ls z ty n 1973.
(n r 79), S ie d z ib a Z P A P (n r 41), n ie k tó r e z d ję c ia z K o rto w a (n u m e ry 148, 149, 154), w id o k i z b a r u „ W a rs ” (n r 80 i 81), W n ę tr z e k a w i a r n i „ S a w a ” (n r 82), n ie k tó r e z d ję c ia u lic z s e c e s y jn y m i k a m ie n ic a m i. D a le k ie od a rty z m u , a p e łn e z ło śliw e j w y m o w y je s t z d ję c ie N a b u d o w ie (n r 125). N ie k tó r e p r a c e z o s ta ły m y ln ie „ o p isa n e ”. B a r „ W a rs ” (n r 78) le ż y p rz y a l. Z w y c ię stw a , a n ie p rz y p l. W o ln o śc i, z d ję c ie n r 74 p r z e d s ta w ia n ie p l. W o ln o ści ty lk o f r a g m e n t a l. Z w y c ię s tw a u z b ie g u z u l. D ą b ro w sz c z a k ó w , z d ję c ie n r 17 p r e z e n t u je n ie u l. S ta s z ic a , ty lk o f r a g m e n t k rz y ż u ją c e j s ię z n ią u l. P ia s to w s k ie j. Z b y t o g ó ln ik o w o p o tr a k to w a n o p r a c e o d n r 5 do n r 14 n a d a j ą c im w s p ó ln y p o d p is „ R y n e k S ta re g o M ia s ta ”. K a ż d a z n ic h m a in n ą w y m o w ę , k a ż d a p r e z e n t u je co in n e g o , b o i z e g a ry sło n ec z n e , i p o d c ie n ia , i fa s a d y s ta r y c h k a m ie n ic z ek , i m a n s a r d y i fr a g m e n ty w y s tro jó w . P e w n e z a s trz e ż e n ia b u d z i część w s t ę p n a — o p is o w a a lb u m u . W sp o m n ia n o ju ż , że p rz e d m o w ę n a p is a ł A n d rz e j W a k a r. T e k s t n ie m ie c k i n ie j e s t stre sz c z e n ie m (Z u s a m m e n fa s s u n g ), a ty lk o s k r ó te m te k s t u A . W a k a r a (o p u szczo n o n ie k tó r e z w ro ty , z d a n ia i u stę p y ).
T r u d n o z ro z u m ie ć, d laczeg o w p o ls k ie j c zę ści w s tę p n e j p o m in ię to s p is fo to g r a f ii i z e s ta w c h ro n o lo g ic z n y o ra z d la c ze g o w ty m ż e z e s ta w ie p o d a n o je d y n ie c z te ry d a ty o d n o szą c e się d o p o w o je n n e g o o k re s u , a m ia n o w ic ie d a tę w y z w o le n ia O lsz ty n a , d a tę p r z e k a z a n ia u p r a w n ie ń p rz e z d o w ó d z tw o A r m ii R a d z ie c k ie j p o ls k im w ła d z o m c y w iln y m , d a tę ro z p o c zę c ia z a ję ć w W y ższej S z k o le R o ln ic ze j w K o rto w ie i d a tę ro z p o c z ę c ia p r o d u k c ji p rz e z O ls z ty ń s k ie Z a k ła d y O p o n S a m o c h o d o w y c h . D laczego ty lk o ty le i d la c ze g o ty lk o te w y d a r z e n ia u z n a n o z a n a jw a ż n ie js z e w o k re s ie p o w o je n n e g o ć w ie rć w ie c z a O ls z ty n a , n a te p y ta n ia n ie p o tr a f i ę o d p o w ied zieć.
