Magdalena Maloń
WALORY TURYSTYCZNE GMINY WOLBÓRZ I ICH
WYKORZYSTANIE PRZEZ RUCH TURYSTYCZNY
LES VALEURS TOURISTIQUES DE LA COMMUNE DE WOLBÓRZ
ET LEUR EXPLOITATION PAR LE MOUVEMENT TOURISTIQUE
TOURIST ASSETS OF THE WOLBÓRZ ADMINISTRATIVE
DISTRICT AND THEIR USE IN TOURISM
I . W ST ĘP
C elem autorki pracy było określenie w alorów turystycznych gminy, w ykaza nie ich zróżnicow ania przestrzennego. Autorkę interesow ało rów nież w ykorzys tanie w alorów turystycznych przez ruch turystyczny oraz zbadanie stopnia zna jom ości tych w alorów przez m łodzież szkolną uczącą się na badanym terenie.
G m ina W olbórz położona je s t w woj. łódzkim, w północno-w schodniej czę ści pow iatu piotrkow skiego, nad lewym brzegiem Zbiornika Sulejowskiego. W olbórz je s t gm iną należącą do Związku Gmin N adpilicznych. Pow ierzchnia badanego obszaru wynosi 151 km2 i w roku 1999 była zam ieszkiw ana przez 8326 m ieszkańców . W skład gminy w chodzą 22 sołectw a i 46 m iejscowości.
Siedziba w ładz gm innych - W olbórz - je st je d n ą z najstarszych m iejsco wości w Polsce. Pierwsze wzmianki historyczne o tej osadzie pochodzą z roku
1065. W XII w. W olbórz był siedzibą kasztelani w prow incji łęczyckiej. W la tach 1136-1148 B olesław K rzyw ousty nadał ziem ie w olborskie biskupom w łoc ławskim , które były w ich posiadaniu aż do końca XVIII w. N ależy zaznaczyć, iż w 1870 r. w ładze rosyjskie odebrały prawa m iejskie W olborzowi i włączyły go do gm iny Bogusław ice. Pod koniec XIX w. liczba ludności osady wynosiła 3 tys. osób, z czego 700 to m ieszkańcy pochodzenia żydowskiego. N arodow ość ta od lat dziew ięćdziesiątych XIX w. do I w ojny światowej stanow iła ponad
20% ogółu m ieszkańców W olborza. W latach trzydziestych XX w. odsetek ten wynosił około 10%. Podczas II wojny światowej przesiedlono Żydów do getta w Piotrkow ie Trybunalskim i całkow icie wyniszczono. W okresie tym W olbórz stał się aktywnym ośrodkiem ruclui oporu. W 1973 r. - w wyniku reform y adm i nistracyjnej - utw orzono gminę W olbórz.
W strukturze funkcjonalnej gminy dom inuje funkcja rolnicza. Funkcja adm i nistracyjna, obsługi ludności i rekreacyjna m ają charakter uzupełniający.
K rajobraz badanego terenu je st równinny. W ysokości w zględne w ynoszą ok. 30 m, a bezw zględne od 170 m n.p.m. do ponad 200 m n.p.m. Urozm aiceniem krajobrazu są niewysokie wydmy eoliczne w południowej części gminy, które są pokryte lasem. Przez obszar objęty studiami przepływ ają trzy cieki: W olbórka, M oszczanka i G oleszanka. Ponadto badany teren leży nad Zbiornikiem Sulejow skim. Szata roślinna obszaru je s t charakterystyczna dla Polski środkowej. Lasy zajm ują 28% całego terenu gminy i są skoncentrow ane głów nie w je j południo wej części.
2. W A L O R Y T U R Y S T Y C Z N E I ICH O C EN A
W granicach gm iny W olbórz znajdują się trzy rezerwaty przyrody (dw a leś ne i jed en torfow iskow y), cztery zabytkow e parki podworskie i jeden pałacowy, jeden pom nik przyrody, a ponadto południow a część badanego obszaru leży
w granicach Sulejow skiego Parku Krajobrazowego.
R ezerw at Dęby w M eszczach im. Jerem iego Kozłow skiego to rezerwat leśny położony w południow o-zachodniej części gminy. Utworzony został w ro ku 1989 w celu ochrony starodrzew u dębow ego pochodzenia naturalnego, w zespołach o charakterze grądu i boru m ieszanego.
R ezerw at Lubiaszów położony w południowej części gminy w pobliżu wsi o tej samej nazwie, tylko fragm entarycznie leży w granicach gminy W olbórz. Jest to rezerw at leśny. U tw orzony został w 1958 r. w celu zachow ania frag mentu lasu m ieszanego z dużym udziałem jodły, która stanowi pozostałość lasu pierw otnego na W yżynie Łódzkiej, z licznymi roślinam i objętym i ochroną ga tunkową.
R ezerw at Czarny Lug leży we wschodniej części gminy W olbórz, w kierun ku wschodnim od wsi M łoszów. Ten torfow iskow y rezerw at powołano w roku
1996, aby zachow ać torfow isko w ysokie typu atlantyckiego ze stanowiskiem bagnicy torfow ej.
Sulejow ski Park K rajobrazow y został utworzony w 1994 r. Jego pow ie rzchnia wynosi 17 135 ha. Park znajduje się pom iędzy Spalskim Parkiem K raj obrazow ym i Przedborskim Parkiem Krajobrazowym . Od 1995 r. razem z w y mienionym i wyżej dw om a parkami krajobrazow ym i, wchodzi w skład Zespołu
N adpilicznych Parków K rajobrazow ych. Sulejow ski Park K rajobrazow y zaj muje południow ą część gm iny W olbórz: sołectw o Sw olszew ice Duże, Golesze, Lubiaszów oraz lasy żarnow ickie i polichnieńskie.
Ponadto w W olborzu, B ogusław icach, Lubiatow ie i G oleszach znajdu ją się parki zabytkow e. T rzy pierw sze są wpisane do rejestru zabytków (tab. I), a park goleski je s t zapisany w ew idencji konserw atorskiej. Prawnie chroniona jak o pomnik przyrody je st aleja lipowa w parku przy pałacu biskupów kujawskich w W olborzu. Aleja składa się z około 100 lip drobnolistnych o obw odzie rów nym w przybliżeniu 4,5 m.
Badany obszar charakteryzuje zróżnicow anie przestrzenne w alorów przy rodniczych; fragm ent południow y gm iny to rezerw aty przyrody i park krajobra zowy, a północna część to przede wszystkim parki podworskie i park pałacowy.
W gm inie W olbórz znajduje się sześć obiektów antropogenicznych w pisa nych do rejestru zabytków (tab. I), z czego pięć budynków należy do kom pleksu zespołu parkow o-palacow ego biskupów kujawskich w W olborzu (dwa paw i lony, dw ie oficyny i pałac), a szóstym je st kościół pod wezwaniem św. M ikołaja w tej samej m iejscow ości. W ew idencji konserw atorskiej znajdują się 44 po zycje, z czego 43 to obiekty antropogeniczne, a je d n a pozycja to park podw or ski. Poza tym na terenie gminy są cztery pomniki (pom nik A ndrzeja Frycza M odrzew skiego, pom nik Czynu G runw aldzkiego „D wa M iecze”, Pom nik Czynu Zbrojnego, krzyż upam iętniający N iem ców poległych w czasie II wojny św iato wej), dw a m uzea (M uzeum Czynu Partyzanckiego i Izba Pamięci A ndrzeja Fry cza M odrzew skiego) i 53 przydrożne kapliczki i krzyże, z czego dwa (w G ole szach i w Studziankach) w pisane są do ew idencji konserw atorskiej.
W gm inie W olbórz w yróżnić m ożna następujące formy turystyki specjalis tycznej: żeglarstw o, kajakarstw o, w ędkarstw o, jeździectw o oraz m yślistwo. Ośrodkiem znanym z możliwości upraw iania sportów wodnych je s t B ronisła wów. W alory jeździeckie skupiają się w B ogusław icach, gdzie znajduje się je d no z 11 istniejących w kraju stado ogierów. Turyści m ogą rów nież uprawiać rekreacyjną jazd ę konną w Leonowie.
W pracy została przedstaw iona ocena w alorów turystycznych gm iny W ol bórz m etodą bonitacji punktowej. A utorka dokonała oceny w alorów krajoznaw czych i specjalistycznych korzystając z opracow ania J. W a r s z y ń s k i e j (1971). N a m apie I : 50 000 na terytorium gminy W olbórz wydzielono kwadraty o powierzchni 1 km2. Następnie dla każdego ze 190 kwadratów obliczono w spół czynnik atrakcyjności. K ryteria zostały dobrane do obszaru badań w edług po mysłu autorki i ujęte w czterech grupach:
I . Elem enty środow iska w ujęciu krajobrazow o-rekreacyjnym (N ) - zastoso w ana została tutaj czterostopniow a skala; do tej grupy zaliczone zostały trzy elementy:
Obiekty w rejestrze zabytków w gminie Wolbórz (1999 r.)
Les monuments inserits sur un registre dans la commune de Wolbórz (1999)
Miejscowość Adres Nazwa Określenie Data Rok rejestru
Bogusławice Bogusławice 23 park dworski pocz. XIX w. 1983
Lubiatów park dworski 2 poł. XIX w. 1983
Wolbórz ul. Modrzewskiego 107 park pałacowy 2 poł. XVIII w. 1967
Wolbórz ul. Modrzewskiego 107 pałac 1773 r. 1967
Wolbórz ul. Modrzewskiego 107 pawilon 1773 r. 1967
Wolbórz ul. Modrzewskiego 107 pawilon 1773 r. 1967
Wolbórz ul. Modrzewskiego 107 oficyna 1773 r. 1967
Wolbórz ul. Modrzewskiego 107 oficyna 1773 r. 1967
Wolbórz pl. Jagiełły 5 kościół parafialny rzymsko-katolicki p.w. św. Mikołaja XV w. 1967
Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstawie danych z Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków w Łodzi, Delegatura w Piotrkowie Trybunalskim.
a) pow ierzchnia lasów: 0 - 9% - 0 punktów, 10-29% - 1 punkt, 3 0 -4 9 % - 2 punkty, powyżej 50% - 3 punkty;
b) pow ierzchnia wód powierzchniowych: 0 - 9% - 0 punktów,
1 0 - 2 9 % - 1 punkt, 3 0 -4 9 % - 2 punkty, powyżej 50% - 3 punkty;
c) rzeźba terenu - różnica wysokości względnej: 0 - 5 ni - 0 punktów,
6 -1 0 m - 1 punkt, 11-20 m - 2 punkty, powyżej 20 m - 3 punkty.
2. Elem enty krajoznaw cze (K ) - antropogeniczne, do których przydzielono dw ustopniow ą punktację - brak obiektu oznacza 0 punktów , a ich istnienie 1, 2 lub 3 punkty; zespoły dw orskie i pałacowy, których poszczególne obiekty są w pisane do rejestru i ew idencji konserw atorskiej zabytków , zostały w zięte pod uwagę jak o pojedyncze obiekty; do elem entów tych autorka zaliczyła:
a) obiekty w pisane na listę rejestru zabytków - 3 punkty, b) obiekty w pisane do ew idencji konserw atorskiej - 2 punkty, c) pom niki - 2 punkty,
d) m uzea - 2 punkty,
e) kapliczki lub krzyże przydrożne - 1 punkt.
3. Elem enty specjalistyczne (S), do których zaliczono cztery kategorie:
a) m ożliw ość upraw iania sportów w odnych - w zięto pod uwagę pow ierz chnię wód - powyżej 10% - 3 punkty, poniżej tej wartości - 0 punktów,
b) m ożliw ość upraw iania jeździectw a - 3 punkty,
c) m ożliw ość w ędkow ania - pow ierzchnia wód większa niż 10% - 2 punkty, poniżej 9% - 0 punktów,
d) m ożliw ość polow ania - pow ierzchnia lasów powyżej 10% - 2 punkty, poniżej 9% - 0 punktów.
4. Punkty dodatkow e (P) przyznane zostały za istnienie: a) parku krajobrazow ego - 1 punkt,
b) rezerw atu przyrody - 1 punkt,
c) osobliw ości przyrody - zaliczono do nich parki podw orskie - 1 punkt. Po przyznaniu punktów obliczono atrakcyjność turystyczną każdego kw a dratu z wzoru:
n i i i k /
a = Y ,n, + ± k, + ± s: + ± p,
gdzie:
A - atrakcyjność turystyczna;
n
]\f, - sum a elem entów środow iska w ujęciu krajobrazow o-rekreacyjnym ;
/=!
m
^ K , - sum a elem entów krajoznaw czych - antropogenicznych;
/=!
k
- sum a elem entów specjalistycznych; /=i
/
'YjP - sum a punktów dodatkow ych.
Zatem atrakcyjność turystyczna oznacza sum ę punktów poszczególnych kwadratów, która je s t licznikiem we wzorze na współczynnik atrakcyjności tu rystycznej o postaci:
WA =
A i i i i i k ji ^ m m i < ^ S n a x i • ^m n x / / ' < ^ n in x i
/ = I / = 1 i = l i = l
gdzie:
WA - w spółczynnik atrakcyjności turystycznej;
11 ni
- teoretyczna m aksym alna sum a punktów odpowiednio: ,=! /=! M /-■ ^ ^ ^ p
W spółczynnik ten przyjm uje wartości od 0 do 1. W punktacji grupy katego rii przyjm ują następujące w artości: n - od I do 3; « / - o d 1 do 5; ¿ - o d 1 do 4; / - od 1 do 3, zatem teoretyczna m aksym alna sum a punktów poszczególnych grup cech je st równa odpow iednio:
-
10
.
3
.
;=| (=1 /= I ( = 1
co po zsum ow aniu daje teoretyczną m aksym alną sumę punktów wszystkich ka tegorii: 9 + 10 + 10 + 3 = 32.
Po obliczeniu w spółczynnika atrakcyjności turystycznej wszystkich kw adra tów naniesiono na kartogram odpow iednie oznaczenia. N ajw ięcej kw adratów - 52% całego kartogram u - ma najniższy współczynnik atrakcyjności turystycznej mieszczący się w granicach 0 -0,12. Aż 35% to tereny o badanym w spół
czynniku od 0,13 do 0,24. N ieco mniej kw adratów osiągnęło wartości od 0,25 do 0,37 i są one zgrupow ane przede wszystkim wokół Zalewu Sulejowskiego. Tylko 4% łącznie stanow ią obszary o współczynniku m ieszczącym się w prze dziale 0 ,38 -0 ,74. R ozpatrując tę grupę zauważyć można, iż najw iększy w spół czynnik atrakcyjności osiągnęły kwadraty pokryw ające W olbórz oraz południo wą część B ogusław ie - od 0,38 do 0,66 - na co w płynęły walory antropoge niczne. D użą w artość badanego współczynnika m ają tereny w południow o- -w schodnim fragm encie gminy, czyli nad Zbiornikiem Sulejowskim - od 0,25 do 0,47. S ą to obszary grupujące w alory przyrodnicze, specjalistyczne oraz w y poczynkowe.
W następnej kolejności obliczono średnią arytm etyczną otrzym ując w ten sposób w spółczynnik atrakcyjności całej gminy W olbórz:
W edług klasyfikacji J. W a r s z y ń s k i e j (1971) gm ina ta w skali kraju należy do obszarów o małej atrakcyjności turystycznej.
Badany obszar - w powszechnym m niem aniu - nie je st położony w atrak- cyjnym turystycznie obszarze Polski. Część środkow a naszego kraju to obszar plaski, m onotonny, poprzecinany ciekam i i sztucznym i jezioram i, o małej lesis tości. G m ina W olbórz posiada dostęp do jeziora, prawie 1/3 pow ierzchni zajm u j ą lasy, zn a jd u ją się tutaj walory dokum entujące przeszłość, a zatem w yróżnia
się na tle innych gmin leżących w pobliżu aglom eracji łódzkiej. W edług autorki w aloram i, które przyciągają ruch turystyczny na badany obszar je s t Zbiornik Sulejow ski, Stado O gierów w Bogusław icach oraz, w m niejszym stopniu, zespół parkow o-pałacow y biskupów kujaw skich w W olborzu.
3. R U C H T U R Y S T Y C Z N Y
W ielkość ruchu turystycznego autorka oceniła na podstaw ie danych z obiek tów noclegow ych na terenie gm iny W olbórz. Ogółem z noclegów w tych obiek tach w roku 1999 skorzystało 2478 osób. Strukturę noclegów z uwzględnieniem poszczególnych obiektów przedstaw ia tab. II.
W celu scharakteryzow ania ruchu turystycznego autorka posłużyła się ana lizą ankiet przeprow adzonych na terenie gm iny W olbórz. Próba stanow iła 8% ogółu turystów , którzy przybyli na obszar gminy w 1999 r., czyli 192 respon dentów.
190
Położenie gminy W olbórz nad Zalewem Sulejowskim oraz walory przyrod nicze, głów nie lasy, przesądzają o tym, że ruch turystyczny ma charakter
sezo-T a b e l a II Korzystający z noclegów w gminie Wolbórz wg obiektów noclegowych (1999 r.)
Les personnes ayant profité de base de couchage dans la commune de Wolbórz (données des objets de couchage) 1999
Obiekt noclegowy Osoby korzystające z noclegów
liczba %
Ośrodek Wypoczynkowy 1 014 41,0
„Wodnik”
Internat przy Zespole Szkól 800 32.0
RCKU Autokemping w Leonowie 340 14.0 Pensjonat w Boguslawicach 272 11,0 Gospodarstwa agroturystyczne 52 2.0 w tym: Boguslawice 6 0 0,0 Bogusławice 17 0 0,0 Boguslawice 25 0 0,0 Leonów 14 0.5 Proszenie 26 1.0 Wolbórz 12 0,5 Suma 2 478 100,00
Ź r ó d 1 o: Opracowanie własne na podstawie danych z obiektów noclegowych.
nowy. Jedynie w ędkarze, m yśliwi, turyści upraw iający jazd ę konno oraz osoby, dla których celem lub etapem przyjazdu na obszar gm iny są w alory antropo geniczne, przybyw ają na badany obszar w ciągu całego roku. Sezonow ość ruchu turystycznego autorka oceniła na podstaw ie danych z obiektów noclegow ych i badań ankietow ych. W skaźnik sezonowości dla poszczególnych m iesięcy ob liczono korzystając ze w zoru (M a t c z a k 1998):
^ = (I,„,\L ir/) x lO O gdzie:
L lm - liczba turystów w kolejnym miesiącu,
W skaźnik ten je s t ujęty w tab. III.
Podobne wyniki dały badania ankietow e. Na pytanie „W jakiej porze roku m iały m iejsce poprzednie w izyty?” 83 respondentów odpow iedziało, że latem, dw oje - jesień. Biorąc pod uwagę łączne odpow iedzi, lato zaznaczyło 127 an kietowanych.
T a b e l a III Korzystający z noclegów w gminie Wolbórz wg miesięcy i wskaźnik
sezonowości (1999 r.)
Les personnes ayant profité de base de couchage dans la commune de Wolbórz selon les mois et l’indice du caractère saisonnier de la localité
Miesiąc Liczba osób Wskaźnik sezonowości (%)
Styczeń 10 4.8 Luty 33 16,0 Marzec 36 17,4 Kwiecień 9 4,4 Maj 310 150,1 Czerwiec 324 156.9 Lipiec 700 339,0 Sierpień 795 385,0 Wrzesień 169 81,8 Październik 34 16,5 Listopad 33 16,0 Grudzień 25 12,1
Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstawie danych z obiek tów noclegowych.
W gm inie W olbórz dom inuje zarów no ruch turystyczny długookresow y, ja k i krótkookresow y (rys. I). Średnia długość pobytu wynosi 10 dni.
K olejnym kryterium podziału ruchu turystycznego je s t m otyw oraz cel wyjazdu. Z badań w ynika, że m otywy przyjazdu, charakter pobytu i sposób spędzania w olnego czasu zależą od w alorów turystycznych m iejscow ości, w której prow adzone są badania, cech społecznych, wieku uczestników ruchu turystycznego i innych czynników.
Turyści podaw ali różne m otywy przyjazdu do gm iny W olbórz. N ajczęściej zaznaczanym i odpow iedziam i były: chęć wypoczynku (131 osób), w alory turys tyczne obszaru (125) i bliskość m iejsca zam ieszkania (103). N ajm niej osób przyjechało do m iejscow ości położonych w gm inie W olbórz, aby odw iedzić krewnych lub znajom ych, na wycieczkę i przez przypadek (od czterech do 10 odpow iedzi). Chęć upraw iania sportu zaznaczyło 74 respondentów . Były to głów nie osoby ankietow ane w m iejscow ościach nad Zalewem Suejow skim oraz w Bogusław icach.
M otyw ten wynika z istnienia portu jachtow ego w B ronisław ow ie i Stada O gierów w B ogusław icach. 39 ankietow anych zaznaczyło też w ariant „inny” . Byli to uczestnicy rekolekcji ignacjańskich, którzy przyjechali do W olborza, aby uczestniczyć w m odlitw ach i m edytacjach. Dla pozostałych osób, które m.in. zaznaczyły ten w ariant, m otywem przyjazdu była chęć upraw iania hobby - m yślistwa, w ędkarstw a bądź grzybobrania.
a osób 60 50 40 30 20 10 0 54 34 Liczba dni
Rys. I. Długość pobytu respondentów w gminie Wolbórz (badania z sierpnia 1999 r.)
A - 1-7 dni, B - 8 -14 dni, C - 15-21 dni. D - 22 dni i więcej
Dessin I. La longueur du séjour des touristes enquêtés dans la commune de Wolbórz (recherches faites en août 1999)
A - 1-7 jours, B - 8 -1 4 jours, C - 1 5 -2 1 jours, D - 22 jours et plus
Biorąc pod uwagę charakter pobytu w danej m iejscow ości, to najwięcej osób zaznaczyło w czasy - 106. Tylko po jednym lub po dwóch respondentów zadeklarow ało, że pobyt m iał charakter rajdu, był to tranzyt, czy pobyt na działce ew entualnie u rodziny.
M otyw y przyjazdu oraz charakter pobytu w iążą się ze sposobem spędzania w olnego czasu. N ie m ożna jed n ak w yodrębnić jednolitego schem atu, ponieważ turyści spędzali czas zarów no w sposób bierny, ja k i czynny, np. upraw iając sporty w odne, czy w ycieczki piesze. N ajw ięcej osób zadeklarow ało, że będzie spędzać czas biernie - 127 odpowiedzi. N a drugim m iejscu zaznaczano sporty w odne - 79, następnie w ycieczki piesze - 54 i jeździectw o - 45. W ycieczki ro w erow e zaznaczyło tylko 23 respondentów . W śród 72 ankietow anych, którzy udzielili rów nież odpow iedzi innej niż sugerow ano w ankiecie, najczęściej poja w iały się następujące sposoby spędzania w olnego czasu na terenie gm iny W ol bórz: w ędkow anie, ogniska, spotkania towarzyskie, grzybobranie, m edytacje i m odlitwy, spacery i polowania.
Spośród 192 ankietow anych 48% stanow iły kobiety. Dom inujący udział uczestników ruchu turystycznego na terenie gm iny W olbórz w 1999 r. mieli lu dzie młodzi. 19% ogółu respondentów reprezentow ało grupę w iekow ą do 19 lat. N ajw ięcej ankietow anych, bo aż 39% m ieściło się w przedziale wiekow ym od 20 do 29 lat. Po kilka procent respondentów zanotow ano w przedziałach w ie kowych 5 0 -5 9 , 6 0 -6 9 i 7 0 -7 9 lat. W śród m łodzieży, trzydziestolatków oraz siedem dziesięciolatków przew ażały kobiety (rys. 2). W pozostałych grupach - mężczyźni.
W ie k
A B
Rys. 2. Struktura wieku i pici ankietowanych turystów w gminie Wolbórz (sierpień 1999) A - mężczyźni, B - kobiety
Dessin 2. La structure de l’âge et du sexe des touristes enquêtés dans la commune de Wolbórz (août 1999)
A - hommes, B - femmes
B iorąc pod uwagę kryterium wykształcenia, to w każdej grupie wiekowej powyżej 20 lat dom inow ało w ykształcenie średnie.
Gros uczestników ruchu turystycznego w W olborzu i okolicach to m iesz kańcy aglom eracji łódzkiej - 80% respondentów . Z tego 56% turystów to m iesz kańcy Łodzi i okolic w prom ieniu ok. 20 km. W alory turystyczne gm iny W ol bórz przyciągają rów nież m ieszkańców Górnego Śląska. Z konurbacji tej oraz całego w ojew ództw a śląskiego pochodzi 9% ankietow anych. Pozostali respon denci (do kilku procent) to m ieszkańcy wojew ództw: dolnośląskiego, kujawsko- -pom orskiego, m azow ieckiego, opolskiego, pom orskiego, w arm ińsko-m azur skiego i w ielkopolskiego.
Ogółem ruch turystyczny na terenie gminy W olbórz ma charakter sezonowy. Zauw aża się przyjazdy zarów no długookresow e (urlopow e), ja k i krótkookre sowe (w ypoczynek św iąteczny), co potw ierdziły badania ankietow e oraz inw en taryzacja obiektów noclegow ych.
Z powyższej analizy wynika również, że na obszarze objętym studiam i w y stępują w szystkie trzy typy ruchu turystycznego w ydzielone przez J. W a r - s z y ń s k ą i A. J a c k o w s k i e g o (1 979). Turyści upraw iają zarów no tu rystykę w ypoczynkow ą (pobytow ą), ja k i krajoznaw czą oraz specjalistyczną, tak ą ja k żeglarstw o, w ędkarstw o, m yślistw o i jeździectw o. Z asięg turystyczny w skazuje na lokalne znaczenie gminy W olbórz.
4. O C E N A Z N A JO M O ŚC I W A LO RÓ W T U R Y ST Y C Z N Y C H G M IN Y W O L B Ó R Z PRZEZ M ŁO DZIEŻ SZ K O LN Ą
O cena znajom ości w alorów turystycznych gm iny została przeprow adzona na podstaw ie ankiet. Respondenci, których liczba wynosi 168, to uczniow ie Z espo łu Szkół Rolniczych Centrum K ształcenia Ustawicznego, I klasy Gim nazjum i VIII klasy Szkoły Podstawowej w W olborzu.
B adania wykazały, że aż 39% ankietow anych je st nieśw iadom a posiadanych przez gm inę w alorów turystycznych. 19% tw ierdziło, że gm ina nie posiada ta kich w alorów , a pozostałe 42% respondentów zaznaczyło odpow iedź pozytyw ną. W iększą w ied zą wykazali się uczniow ie Szkoły Podstawowej i Gim nazjum - 52% uważa, że badany obszar posiada walory turystyczne, a 8% tw ierdziło, że nie. W przypadku słuchaczy Zespołu Szkół Rolniczych Centrum K ształcenia U staw icznego 34% zaznaczyło odpow iedź tw ierd z ącą a 27% przeczącą. Po 39% respondentów z każdej grupy nie wie, czy gm ina posiada walory turys tyczne. Rysunek 3 ilustruje, ja k ie walory wym ieniali uczniowie. N ajw ięcej an kietow anych w skazało na zespół parkow o-pałacow y biskupów kujawskich w W olborzu. N a następnym m iejscu znajduje się Stado Ogierów w Bogusła- w icach, a ponadto 11% respondentów z G im nazjum i Szkoły Podstawowej w W olborzu w ym ieniło w alory wypoczynkowe. Po około 5% uczniów w ym ie niło Zalew Sulejow ski, pom nik Andrzeja Frycza M odrzew skiego i kościół św. M ikołaja.
Żaden uczeń popraw nie nie w ym ienił nazw m iejscow ości, przez które prze biega Szlak Partyzancki M ałego Franka, a 88% ankietow anych w prost zazna czyło, że nie wie przez ja k ie m iejscowości przebiega wym ieniony szlak turys tyczny.
W olbórz uczniow ie kojarzą ze sz k o lą zespołem parkowo-pałacowym , bitw ą pod G runw aldem , kościołem św. M ikołaja oraz m iejscem zamieszkania. Polich no natom iast z muzeum , m otelem i pom nikiem Czynu Zbrojnego, Bronisławów z Zalewem Sulejow skim , wypoczynkiem , wycieczkam i, a B ogusław ice ze sta dem ogierów .
Prawie w szyscy uczniow ie, którzy wypełnili ankiety, byli w wym ienionych wyżej m iejscow ościach. M otywam i były: w przypadku W olborza uczęszczanie
do szkoły, Polichna - przypadek, B ronisław ow a - w alory turystyczne m iejsco wości, a w przypadku Bogusławie - chęć upraw iania sportu.
1. walory Polichna 2. walory wypoczynkowe 3. pomnik Czynu Grunwaldzkiego 4. krajobraz 5. szata leśna 6. kaplica św. Rocha 7. kaplica św. Anny 8. Zalew Sulejowski 9. pomnik A. F. Modrzewskiego 10. kościół św. Mikołaja 11. stadnina ogierów 12. zespól parkowo-palacowy 15 35% . . . . ii. ... • 10 15 20 25 30 __ 135 35% Rys. 3. Walory turystyczne gminy Wolbórz w opinii uczniów
l - walory Polichna, 2 - walory wypoczynkowe, 3 - pomnik Czynu Grunwaldzkiego, 4 - kraj obraz, 5 - szata leśna, 6 - kaplica św. Rocha, 7 - kaplica św. Anny, 8 - Zalew Sulejowski, 9 - pomnik A. F. Modrzewskiego, 10 - kościół św. Mikołaja, 11 - stadnina ogierów, 12 - zespól parkowo-palacowy; A - Gimnazjum i Szkoła Podstawowa w Wolborzu (GiSP), B - Zespól Szkól
Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego (ZSRCKU)
Rys. 3. Les valeurs touristiques de la commune de Wolbórz évaluées par les écoliers I -■ les valeurs de Polichno, 2 - les valeurs de repos, 3 - le monument de l’Acte de Grunwald, 4 - le paysage, 5 - le tapis végétal, 6 - la chapelle St. Roch. 7 - la chapelle St. Anne, 8 - la sub mersion de Sulejów 9 - le monument de A. F. Modrzewski, 10 - l’église St. Nicolas, 11 - le haras des étalons, 12 - l’ensemble - pare et palais; A - le Gymnase et l ’Ecole Primaire à Wolbórz,
B - l’Ensemble des Ecoles Agricoles, Centre de (’Education Incessante
5. W N IO SK I
Podsum ow ując należy stw ierdzić, że na badanym obszarze turysta znajdzie w szystkie rodzaje w alorów turystycznych: krajoznaw cze, specjali
poczynkow e. Z w alorów krajoznaw czych przyrodniczych najcenniejsze są re zerw aty przyrody. Południow a część gm iny W olbórz leży w granicach terenu, który je s t chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne oraz kul turow e, czyli Sulejow skiego Parku Krajobrazowego. W alory krajoznaw cze an
tropogeniczne przypom inają o przeszłości historycznej zarów no badanego ob szaru, ja k i całej Polski. Form y turystyki kwalifikowanej m ożna upraw iać wyko rzystując w alory specjalistyczne, które dom inują w B ronisław ow ie i Bogusła- wicach. Turyści najlepiej w ypoczną w Bronisławowie i w Leonow ie nad Z ale wem Sulejow skim .
W alory nie koncentrują się w jednym m iejscu, ale są rozproszone po całej gminie.
Przeprow adzone badania pozw oliły na skonstruow anie ogólnej sylwetki przeciętnego turysty, który przebywa na objętym studiam i terenie. N a teren gm i ny W olbórz przeciętny turysta przybył indywidualnie, własnym sam ochodem , na w czasach. Jego m otywy przyjazdu do gminy to chęć w ypoczynku, w alory turystyczne oraz bliskość m iejsca zam ieszkania. Spędzał czas biernie lub upra w iał sporty wodne. O m iejscow ości, która była jeg o głównym celem podróży, dow iedział się od znajom ych. Przeciętny turysta przybył na teren gminy po raz kolejny. N ajczęściej przyjeżdżał na badany obszar latem. Długość jeg o pobytu w ynosiła od I do 7 dni. N ocleg spędzał na kempingu w Bronisław ow ie. Uważa, że gm ina W olbórz posiada w alory turystyczne, którymi są wody pow ierzchnio we i lasy. Przeciętny turysta mieści się w przedziale wiekowym 2 0 -2 9 lat i ma wykształcenie średnie. Uczy się, bądź studiuje i m ieszka w Lodzi.
Podsum ow ując badania ankietow e wśród m łodzieży szkolnej należy zw rócić uwagę na fakt, że przeciętny uczeń nie wie, czy gm ina W olbórz posiada walory turystyczne i nie wie, przez jak ie miejscowości przebiega Szlak Partyzancki M ałego Franka. W olbórz kojarzy najczęściej ze szkolą lub zespołem parkowo- -pałacowym biskupów kujaw skich, Polichno z m otelem, Bronisław ów z Z ale wem Sulejow skim , a B ogusław ice ze Stadem Ogierów. Uczeń był we w szyst kich czterech w ym ienionych wyżej m iejscowościach. Długość pobytu wynosiła jed en dzień.
G m ina W olbórz to prężnie rozw ijający się obszar, a zatem ma duże szanse, aby uzyskać rangę krajow ą oraz wpłynąć na zw iększenie ruchu turystycznego, z czym zw iązany je s t rów nież rozwój ekonom iczny gminy.
PIŚMIENNICTWO
M a t c z a k A., 1998, Turystyczna baza noclegowa Łodzi i j e j wykorzystanie w latach 1979-
1999, „Turyzm”, t. 8, z. 2.
M ateriały do dziejów rezydencji w Polsce. Woj. sieradzkie, 1’. 1, Puget W. (red.), 1990, Stowarzy
szenie Historyków Sztuki Instytutu Sztuki PAN, Warszawa.
W a r s z y ń s k a J., 1971, Waloryzacja miejscowości z punktu widzenia atrakcyjności
turystycznej. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne , z. 27.
W a r s z y ń s k a .1., J a c k o w s k i A., 1979, Podstawy geograjli turyzmu, PWN, Warszawa.
Mgr Magdalena Maloń Wpłynęło:
