Komunikat FOR: Podsumowanie roku rządów PiS

(1)

Konferencja prasowa

Forum Obywatelskiego Rozwoju:

„Podsumowanie roku rządów PiS”

prof. Leszek Balcerowicz dr Andrzej Rzońca Aleksander Łaszek

Marek Tatała

14.11.2016 r.

#RokPiS

(2)

1. Bilans otwarcia i uwarunkowania polityki rządu PiS 2. Polityka rządu a systematyczne siły rozwoju

Produktywność Liczba pracujących

Plan prezentacji:

Inwestycje

3. Polityka rządu a stan finansów publicznych 4. Zmiany w sądach i prokuraturze

(3)

Plan prezentacji:

Inwestycje

(4)

Źródło: IMF WEO X 2016

Tempo wzrostu PKB Polski silnie zależy od koniunktury w światowej gospodarce i u naszych głównych partnerów.

Tempo wzrostu PKB

Tempo wzrostu PKB w %; 2016 rok - prognoza

1.1 Koniunktura na świecie a wzrost gospodarczy w Polsce

-6 -4 -2 0 2 4 6 8 Polska Niemcy

(5)

Źródło: odpowiednie edycje IMF WEO

Wzrost gospodarczy na świecie systematycznie rozczarowuje. Problemy gospodarki chińskiej, Brexit i rosnąca fala populizmu zwiększają ryzyko kolejnych rewizji prognoz światowego wzrostu gospodarczego.

Tempo wzrostu PKB

Tempo wzrostu PKB w %; 2017 rok w kolejnych rundach prognoz

1.2 Koniunktura na świecie a wzrost gospodarczy w Polsce

2,1% 2,1% 1,9% 1,8% 1,9% 2,0% 1,9% 2,0% 1,9% 1,7% 0% 1% 2% 3% 4% _{3,3% 3,3% 3,3% 3,4%} 2,9% 3,0% 2,7% 2,8% 2,5% 2,2% 0% 1% 2% 3% 4%

(6)

Źródło: Eurostat

Niezależnie od sytuacji na świecie słabnie też potencjalny wzrost polskiej gospodarki. Z każdym kolejnym cyklem tempo wzrostu gospodarczego w Polsce słabnie.

Tempo wzrostu PKB

Tempo wzrostu PKB kwartał do kwartału analogicznego okresu roku poprzedniego

1.3 Strukturalne wyzwania: słabnący wzrost potencjalny

-1% 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 20 04 Q1 20 04 Q3 20 05 Q1 20 05 Q3 20 06 Q1 20 06 Q3 20 07 Q1 20 07 Q3 20 08 Q1 20 08 Q3 20 09 Q1 20 09 Q3 20 10 Q1 20 10 Q3 20 11 Q1 20 11 Q3 20 12 Q1 20 12 Q3 20 13 Q1 20 13 Q3 20 14 Q1 20 14 Q3 20 15 Q1 20 15 Q3 20 16 Q1

(7)

Tempo wzrostu PKB

Tempo wzrostu PKB kwartał do kwartału analogicznego okresu roku poprzedniego

1.3 Strukturalne wyzwania: słabnący wzrost potencjalny

5.5% 3,7% 2,6% -1% 0% 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 20 04 Q1 20 04 Q3 20 05 Q1 20 05 Q3 20 06 Q1 20 06 Q3 20 07 Q1 20 07 Q3 20 08 Q1 20 08 Q3 20 09 Q1 20 09 Q3 20 10 Q1 20 10 Q3 20 11 Q1 20 11 Q3 20 12 Q1 20 12 Q3 20 13 Q1 20 13 Q3 20 14 Q1 20 14 Q3 20 15 Q1 20 15 Q3 20 16 Q1

Niezależnie od sytuacji na świecie słabnie też potencjalny wzrost polskiej gospodarki. Z każdym kolejnym cyklem tempo wzrostu gospodarczego w Polsce słabnie.

(8)

Źródło: Eurostat, AMECO, GUS

Za spadającym tempem wzrostu PKB potencjalnego stoją czynniki strukturalne:

starzenie się społeczeństwa, malejące tempo wzrostu produktywności i niska stopa inwestycji.

1.4 Strukturalne wyzwania: słabnące źródła wzrostu

-6% -4% -2% 0% 2% 4% 6% 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 _2016P Niemcy UE-15 Polska

Tempo wzrostu produktywności (TFP)

Stopa inwestycji (%PKB) 2005-2014

Zmiana liczby osób w wieku produkcyjnym (mln) -4,9 -2,4 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 2015 2018 2021 2024 2027 2030 2033 2036 2039 cofnięcie podnoszenia wieku emerytalnego obecnie obowiązujące podnoszenie wieku emerytalnego 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% PL LT HU HR SI SK BG RO LV CZ EE Przedsiębiorstwa Państwo Gospodarstwa domowe

(9)

Źródło: AMECO

Strukturalnym problemem Polski jest niska stopa oszczędności, na którą wpływa też permanentny deficyt sektora finansów publicznych.

Deficyt sektora finansów publicznych w 2016 (UE-28) Deficyt jako % PKB

1.5 Stan polskich finansów publicznych

-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 His zpania W . Br yt ania P o ls ka Be lgi a W ęgr y Rum u n ia Fr ancja P o rtu gal ia Sło w enia Sło w ac h a C h or w ac ja Irland ia W łoc h y Ło tw a Fi nla nd ia Malt a A u stria _Litw a B ułg aria Ho la n d ia Sz w ec ja Cz ec h y Cy p r Da n ia Ni emcy Es to n ia Lu ksemb u rg Gr ec ja

(10)

Źródło: AMECO

Dotychczas szybki wzrost nominalnego PKB hamował narastanie długu publicznego w relacji PKB. Od 2000 roku nominalny wzrost PKB zmniejszał relację długu do PKB przeciętnie o 2.6 pkt. proc. rocznie.

Wpływ deficytu na zmiany relacji długu publicznego do PKB punkty procentowe -6 -4 -2 0 2 4 6 8 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 pozostała część deficytu

część deficytu niwelowana przez nominalny wzrost PKB faktyczna zmiana relacji długu do PKB

(11)

Zdecydowana większość działań i zapowiedzi rządu nie jest odpowiedzią na istniejące słabości polskiej gospodarki, a tworzy nowe i osłabia jej dotychczasowe mocne strony.

1.7 Bilans otwarcia

Mocne strony polskiej gospodarki Gospodarka w stanie równowagi

Prężny rynek pracy

(12)

1.7 Bilans otwarcia

Mocne strony polskiej gospodarki Słabe strony polskiej gospodarki Gospodarka w stanie równowagi Zły stan finansów publicznych

Prężny rynek pracy

Upolitycznienie największych firm i za mało konkurencji

Stabilny system bankowy Nieprzewidywalność prawa

Nierozwijające się

(13)

Kursywą oznaczono zapowiedzi

1.7 Bilans otwarcia

Mocne strony polskiej gospodarki Słabe strony polskiej gospodarki Gospodarka w stanie równowagi

Zły stan finansów publicznych osłabienie reguły wydatkowej, wzrost

wydatków Prężny rynek pracy

500 zł na dziecko, wzrost płacy minimalnej,

obniżenie wieku emerytalnego

Upolitycznienie największych firm i za mało konkurencji

koniec prywatyzacji, repolonizacja, brak przetargów na odpady komunalne Stabilny system bankowy

podatek bankowy, repolonizacja

Nieprzewidywalność prawa

podatki sektorowe, brak konsultacji i OSRów, atak na TK

Nierozwijające się

mikroprzedsiębiorstwa i szara strefa Dyskryminacja większych firm, zamrożenie

handlu ziemią, mniej biurokracji dla mniejszych firm

(14)

Źródło: opracowanie własne

Dotychczasowe działania i zapowiedzi rządu nie rozwiązują istniejących słabości polskiej gospodarki, a tworzą nowe i osłabiają jej dotychczasowe mocne strony.

1.8 Bilans otwarcia

Działania rządu Inwestycje Produktywność Praca Stabilność finansów Stabilność sektora bankowego ZR EA LI ZO W A N E Reguła wydatkowa - - - -Rodzina 500+ - -Skok na TK - - - - -Podatek bankowy - - -

-Zamrożenie handlu ziemią - -

Ustawa śmieciowa - --

Obniżony CIT - -

Wzrost płacy minimalnej -

ZA P O W IE D ZI A N E Podatek od handlu - - -

Zakaz handlu w niedziele - - - -

Ograniczenie konkurencji aptek - -

Kwota wolna +

-Wiek emerytalny - - -

-Przewalutowanie franków - - - -

Zamrożenie handlu ziemią - -

Podatkoskładka -? +? ?

(15)

Inwestycje

(16)

Źródło: Eurostat, Cenea, FOR

Program rodzina 500+ zwiększa wydatki publiczne o 1.2% PKB oraz według szacunków Cenea zmniejszy zatrudnienie o 240 tys. osób. Konstrukcja programu zachęca też do ukrywania części dochodów w szarej strefie.

Współczynnik zatrudnienia kobiet 20-29 lat 2016Q2 2.1 Liczba pracujących 21% 28% 31% 31% 36% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 40% 45% 50% 55% 60% 65% 70% 75% 80%

Odsetek ankietowanych uważających, że ludzie pracują w szarej strefie by nie stracić świadczeń

(17)

Źródło: opracowanie własne FOR

Polska jest jednym z najszybciej starzejących się społeczeństw UE, a rząd proponuje najniższy wiek emerytalny w całej UE. Tylko w 2018 roku zwiększy to deficyt o ok. 10 mld zł, a 800 tys. osób więcej osiągnie wiek emerytalny. Z każdym kolejnym rokiem koszty będą rosły.

Wiek emerytalny kobiet (w nawiasie rok osiągnięcia) Wiek emerytalny w latach

56 58 60 62 64 66 68 70 Pol sk a (P iS ) Sło w ac ja ( 2 0 1 7 ) Bułg ar ia (20 2 0 ) Aus tria ( 2 0 3 3 ) Rumun ia (20 3 0 ) Fi nl andia (20 2 7 ) Malt a ( 2 0 2 7 ) Es ton ia (20 2 6 ) Litw a ( 2 0 2 6 ) Łotw a ( 2 0 2 5 ) Węgr y (20 2 2 ) Cy pr (2018 ) Sło w enia (20 1 6 ) Luk sembur g (a ktua ln y) Sz w ec ja (a ktua ln y) Portug ali a (20 1 6 ) Cz ec hy ( 2 0 4 1 ) Pol sk a ( 2 0 4 0 ) Ch or w ac ja (20 3 8 ) Ni emcy (20 3 1 ) Belg ia (20 3 0 ) Da ni a (20 3 0 ) Hi sz pania (20 2 7 ) Ho landi a (20 2 4 ) Fr anc ja (20 2 3 ) Włoc hy ( 2 0 2 2 ) Gr ec ja (20 2 1 ) W .Br yt ania (204 6) Irlandi a (20 2 8 ) Obietnica rządu PiS

Aktualny docelowy wiek emerytalny

(18)

Źródło: OECD Upolitycznienie gospodarki 0 1 2 3 4 5 Hol an di a Hi sz pa ni a Es toni a Łotw a W .Br yt ani a Mal ta Aus tr ia Belg ia W ęgr y Por tug al ia Włoc h y Sło w acja Ni em cy Luk sem bur g Sło w enia _Cypr Gr ec ja Da ni a Cz ec h y Fin lan di a Chor w acja Ir lan di a Fr an cja Li tw a Bułg aria Sz w ec ja Rumuni a Polsk a

Według miary OECD udział państwowych firm w gospodarce w Polsce jest największy wśród krajów UE-28, co silnie ogranicza zakres działania konkurencji. Rząd promuje dalszy wzrost roli państwowych firm w gospodarce.

PMR – subindeks własności państwowej 2013 r. (wyższa wartość – wyższy udział państwowych firm w gospodarce)

(19)

Źródło: opracowanie własne na podstawie ECB WB 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% kraje o podobnym poziomie rozwoju kraje regionu Polska

Dobrze rozwinięty sektor finansowy podnosi tempo wzrostu produktywności, sprawiając, że oszczędności są inwestowane w najbardziej perspektywiczne projekty. Dotychczas dynamiczna giełda i stabilny sektor bankowy były atutami Polski.

Sektor bankowy Rynki finansowe

(20)

Warszawska giełda od roku negatywnie wyróżnia się na tle parkietów regionu, co ogranicza jej pozytywny wpływ na gospodarkę.

maj 2015 – wrzesień 2016 dłuższa perspektywa 2013 - 2016

Źródło: Opracowanie własne FOR na podstawie danych OECD

Notowania giełdowe

Zmiana głównych indeksów giełdowych

2.5 Produktywność -15% -12% -12% -8% 18% 28% 29% 62% 60 80 100 120 140 160 180 st y 14 mar 1 4 maj 1 4 lip 1 4 w rz 1 4 lis 1 4 st y 15 mar 1 5 maj 1 5 lip 1 5 w rz 1 5 lis 1 5 st y 16 mar 1 6 maj 1 6 lip 1 6 w rz 1 6

Czechy Estonia Łotwa

Polska Słowacja Słowenia Węgry Strefa euro

(21)

Źródło: WB WDI, *dane z World Bank Global Development Indicators Online (zmienna domestic credit to private sector); ** szacunki własne na podstawie danych banków centralnych

Należności krajowych banków od sektora prywatnego 2013

% PKB

Sektor bankowy w Polsce nie jest przerośnięty i jego dalszy rozwój będzie sprzyjał wzrostowi gospodarczemu, nie ma więc uzasadnienia dla podatku bankowego.

2.6 Produktywność 0 50 100 150 200 250 300

(22)

Wypieranie sektora prywatnego przez państwo jest dobrze widoczne w zmianie należności banków od przedsiębiorców i państwa. Konstrukcja podatku bankowego sprawia, że banki chętniej finansują państwo niż przedsiębiorstwa.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych NBP; dane nie skorygowane o wahania kursowe.; kredyty inwestycyjne obejmują kredyty inwestycyjne dla przedsiębiorstw, przedsiębiorców indywidualnych oraz rolników indywidualnych. Rządowe papiery wartościowe obejmują papiery wartościowe emitowane przez instytucje rządowe stopnia centralnego. Porównanie z danymi MF wskazuje, ze są to niemal wyłącznie obligacje polskie.

Udzielone kredyty inwestycyjne i zakupione papiery skarbowe przez banki

Zmiana rok do roku, mld zł

2.7 Produktywność -40 -20 0 20 40 60 80 mar 0 3 p aź 0 3 maj 0 4 gru 0 4 lip 05 lut 0 6 wrz 0 6 kwi 0 7 lis 0 7 cz e 0 8 sty 09 si e 09 mar 1 0 p aź 1 0 maj 1 1 gru 1 1 lip 12 lut 1 3 wrz 1 3 kwi 1 4 lis 1 4 cz e 1 5 sty 16 si e 16

rządowe papiery wartościowe kredyty inwestycyjne

Podatek „bankowy” Kryzys

(23)

Źródło: OECD, GUS

Zarówno propozycje podatku od handlu jak i ograniczenie handlu w niedzielę potencjalnie ma najsilniej uderzyć w największe, najbardziej wydajne sklepy. Podobne pomysły uderzenia w bardziej wydajne, większe podmioty dotyczą także m.in. w rolnictwa (ograniczenie handlu ziemią), transportu czy rynku aptek.

Restrykcyjność uregulowania handlu detalicznego w 2013 roku w wybranych krajach OECD Indeks PMR dla handlu detalicznego, wyższa wartość – silniejsze regulacje 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 0-9 10-49 50-249 250+

Inwestycje na zatrudnionego w sekcji G: handel hurtowy i detaliczny oraz sprzedaż i naprawa

pojazdów

Inwestycje na zatrudnionego w tys. PLN w 2014 roku

(24)

Źródło: Komisja Europejska, MF oraz AMECO

Wyższe pensje w większych i bardziej wydajnych firmach oznaczają także wyższe wpływy podatkowe – za każdego pracownika firma płaci wtedy więcej ZUS, NFZ i PIT. Dyskusji o podatkach płaconych przez duże firmy nie można sprowadzać do samego CIT.

Szacunkowe wpływy podatkowe (PIT, NFZ, ZUS, CIT, VAT) na jednego pracującego 2014 rok, tys. zł rocznie na zatrudnionego

36 48 53 56 84 88 88 104 0 20 40 60 80 100 120

mikro duże małe średnie średnie mikro małe duże

osoby fizyczne osoby prawne

(25)

Uwaga: wydatki majątkowe nie w pełni pokrywają się z definicją inwestycji w rozumieniu rachunków narodowych Źródło: GUS, MF

Za spadkiem inwestycji stoi przede wszystkim spadek inwestycji samorządów i dużych przedsiębiorstw państwowych.

Nominalne PKB w pierwszym półroczu Mld zł, ceny bieżące 2.10 Inwestycje 2015 2016 zmiana (mld zł) zmiana (%) PKB _{844 873 28} _3.4%

PKB - inne niż inwestycje _{708 741 33} _4.6%

(26)

Uwaga: wydatki majątkowe nie w pełni pokrywają się z definicją inwestycji w rozumieniu rachunków narodowych Źródło: GUS, MF

Za spadkiem inwestycji stoi przede wszystkim spadek inwestycji samorządów i dużych przedsiębiorstw państwowych.

Nominalne PKB w pierwszym półroczu Mld zł, ceny bieżące 2.10 Inwestycje 2015 2016 zmiana (mld zł) zmiana (%) komentarz PKB _{844 873 28} _3.4%

PKB - inne niż inwestycje _{708 741 33} _4.6%

Inwestycje _{136 132 -4} _-3.2%

Struktura inwestycji

Inwestycje przedsiębiorstw prywatnych

(bez mikro) 43 45 2 4.0%

Inwestycje przedsiębiorstw

państwowych (bez mikro) 13 9 -5 -35.4%

Inwestycje pozostałe (m.in.

mikroprzedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe)

62 70 8 12.4%

(liczone jako zmiana inwestycji innych niż dużych przedsiębiorstw oraz wydatków

majątkowych rządu i samorządów)

samorządowe 11 5 -6 -53.6%

(wydatki inwestycyjne JST; 2.2 mld zł efekt niższych planów, 3,5 mld zł efekt niższego

wykonania)

rządowe 6 3 -3 -53.1%

(wydatki majątkowe budżetu państwa; 0,8 mld zł efekt niższych planów, 2,6 mld

(27)

Źródło: GUS

Biorąc pod uwagę stopień wykorzystania mocy produkcyjnych należałoby spodziewać się wyższej stopy inwestycji przedsiębiorstw prywatnych. Ich inwestycje hamuje

nieprzewidywalność polityki rządu.

Wykorzystanie mocy produkcyjnych i inwestycje w przetwórstwie przemysłowym Stopa inwestycji = nakłady na środki trwałe/VA

2.11 Inwestycje 62% 64% 66% 68% 70% 72% 74% 76% 78% 80% 82% 0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3

(28)

Źródło: Opracowanie własne FOR na podstawie badania PISA przeprowadzanego przez OECD

Polscy gimnazjaliści osiągają czołowe wyniki w UE w matematyce (4 miejsce), czytaniu (3 miejsce) i naukach przyrodniczych (3 miejsce). Od wprowadzenia gimnazjów nastąpiła gwałtowna poprawa już pomiędzy 2000 i 2003 rokiem („a remarkable turnaround”) i OECD stawia obecnie Polskę za wzór dla innych krajów, w tym USA.

Średni wynik 15-latków w testach PISA w 2012 roku (czytanie)

2.12 Niepewność w edukacji 0 100 200 300 400 500 600 -40 -20 0 20 40

(29)

Plan prezentacji:

Inwestycje

(30)

Źródło: AMECO

Organicznie deficytu po 2010 roku wynikało przede wszystkim z obniżenia wydatków publicznych w relacji do PKB.

Wydatki publiczne

Wydatki publiczne jako % PKB 1995-2017, prognozy KE (nie uwzględniają obniżenia wieku emerytalnego)

3.1 Stan polskich finansów publicznych

40 42 44 46 48 50 52

(31)

Spadek wydatków dotyczył przede wszystkim wydatków na politykę socjalną (emerytury i renty) oraz ogólne usługi publiczne (odsetki od długu) i edukację (podstawówki i gimnazja).

Struktura wydatków publicznych w 2014 roku vs. średnia z lat 2002-2010 Wydatki publiczne jako % PKB

0,7 0,7 1,2 1,7 2,2 4,4 4,6 5,8 5,8 17,1 0,4 0,9 1,2 1,5 2,2 4,6 4,6 5,0 5,3 16,1 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 Housing development Environment protection Recreation, culture and religion

Defence Public order and safety Economic affairs Health General public services Education Social protection średnia 2002-2010 2014 -1 pp. -0.5 pp. -0.8 pp.

(32)

Źródło: ZUS, AMECO

Za spadkiem wydatków socjalnych stało przede wszystkim uszczelnienie systemu rentowego i w konsekwencji niższe wydatki na renty.

Wydatki funduszu emerytalnego i rentowego ZUS Wydatki publiczne jako % PKB

6,0% 6,3% 6,3% 6,2% 6,5% 6,2% 6,6% 7,0% 7,0% 6,8% 6,8% 7,1% 7,0% 7,1% 4,6% 4,5% _4,0% _3,8% _3,5% 2,9% 2,8% 2,8% 2,7% 2,6% 2,6% 2,7% 2,6% 2,5% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Fundusz emerytalny Fundusz rentowy

(33)

36 38 40 42 44 46 48

dochody dochody skorygowane o cykl

Źródło: ocena programu Konwergencji Komisji Europejskiej oraz AMECO

W dochodach sektora finansów publicznych wciąż są widoczne skutki obniżenia składki rentowej oraz PIT w latach 2008-2009, częściowo tylko odwrócone późniejszymi podwyżkami.

Dochody sektora finansów publicznych 1995-2017 (prognoza) Dochody publiczne jako % PKB

2008:

cięcie składki rentowej (-1% PKB) ulga na dzieci (-0,5% PKB)

2009:

obniżka PIT: (-0,6% PKB)

-3.3% PKB

(34)

8,0% 6,9% 4,0% 3,5% 7,6% 8,1% 4,9% 4,6% 3,5% 3,7% 2,5% 1,8% 10,9% 10,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 2006-2007 2015

VAT akcyza składki ZUS PIT NFZ CIT inne

Źródło: MF oraz AMECO

Dochody państwa w 2015 roku są o 2.3% PKB niższe niż w latach 2006-2007.

Największy spadek dochodów jest widoczny w VAT i CIT. Większość zmian jednak można powiązać ze mianami stawek lub zmianą koniunktury.

Dochody sektora finansów publicznych Dochody publiczne jako % PKB

-1.1% -0.5% +0.5% -0.3% +0.2% _-0.7% -0.3%

Inne obejmują: cła, podatek od gier, podatek od kopalin, składki KRUS, FP, PFRON, podatki od nieruchomości i rolne, dochody niepodatkowe, opłatę paliwową etc.

(35)

Źródło: AMECO

Podczas gdy inne kraje o wysokim deficycie strukturalnym podejmują działania na rzecz jego ograniczenia, rząd Polski zwiększa wydatki publiczne i deficyt.

Prognozowane zmiany deficytu strukturalnego

Deficyt strukturalny w 2015 roku oraz jego prognozowana zmiana 2015-2017 (%PKB)

3.6 Stan finansów publicznych

Belgia Bułgaria Czechy Dania Niemcy Estonia Irlandia Grecja Hiszpania Francja Chorwacja Włochy Cypr Łotwa Litwa Luksemburg Węgry Malta Holandia Austria Polska Portugalia Rumunia Słowenia Słowacja Finlandia Szwecja W. Brytania -4 -3 -2 -1 0 1 2 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 Pr o gn o zo w an a zmi an a d efi cy tu 2 0 1 5 -2017 Deficyt strukturalny 2015

gorszy początkowy stan finansów publicznych lepszy początkowy stan finansów publicznych

p o go rsz eni e p o p ra w a

(36)

Źródło: MF

Za relatywnie dobrą realizacją budżetu państwa w stosunku do poprzednich lat stoi słaba realizacja wydatków majątkowych oraz współfinansowanych ze środków unijnych (2,9 mld zł) oraz wyższa od zakładanej wpłata z zysku NBP (4,6 mld zł).

3.7 Aktualna sytuacja budżetu

Wydatki

różnica wobec średniej 2011-2015

2011 2012 2013 2014 2015 2016 % mld zł

ogółem 72.4% 71.5% 71.5% 71.2% 71.6% 70.3% -1.3% - 4.84

majątkowe 34.2% 34.1% 45.0% 36.7% 52.1% 30.5% -9.9% - 1.78

fundusze unijne 53.1% 57.1% 60.6% 55.5% 61.3% 45.2% -12.3% - 1.06

pozostałe 75.7% 74.1% 73.1% 73.8% 73.3% 73.1% -0.9% - 3.20

(37)

Źródło: MF

Za relatywnie dobrą realizacją budżetu państwa w stosunku do poprzednich lat stoi słaba realizacja wydatków majątkowych oraz współfinansowanych ze środków unijnych (2,9 mld zł) oraz wyższa od zakładanej wpłata z zysku NBP (4,6 mld zł).

Wydatki

2011 2012 2013 2014 2015 2016 % mld zł ogółem 72.4% 71.5% 71.5% 71.2% 71.6% 70.3% -1.3% - 4.84 majątkowe 34.2% 34.1% 45.0% 36.7% 52.1% 30.5% -9.9% - 1.78 fundusze unijne 53.1% 57.1% 60.6% 55.5% 61.3% 45.2% -12.3% - 1.06 pozostałe 75.7% 74.1% 73.1% 73.8% 73.3% 73.1% -0.9% - 3.20 Dochody

2011 2012 2013 2014 2015 2016 % mld zł ogółem 75.1% 72.8% 74.1% 75.3% 73.3% 76.0% 1.9% 4.59 podatkowe 75.5% 69.2% 73.8% 76.0% 73.4% 73.6% 0.0% - 0.01 VAT 76.4% 67.8% 73.9% 80.5% 73.6% 74.7% 0.2% 0.22 pozostałe 74.8% 70.6% 73.6% 72.1% 73.3% 72.6% -0.3% - 0.27 niepodatkowe 91.8% 109.6% 77.9% 70.7% 72.5% 96.6% 12.1% 4.20

(38)

Źródło: MF, GUS

Od pierwszego kwartału 2016 roku największy wkład do wzrostu nominalnego ma wzrost spożycia gospodarstw domowych. Konsumpcja gospodarstw domowych w przeciwieństwie do inwestycji (akumulacji) i eksportu netto jest obciążona VAT.

Struktura nominalnego wzrostu PKB (r/r)

Zmiana kwartał do analogicznego kwartału roku poprzedniego

-4% -2% 0% 2% 4% 6% 8%

spożycie gosp. domowych spożycie zbiorowe akumulacja eksport netto PKB

(39)

Pominięto 2013Q2 (spadek spożycia indywidualnego) by dopasować trend logarytmiczny; Źródło: MF, GUS

W pierwszym półroczu 2016 roku wpływy z VAT rosły nieznaczne szybciej od spożycia gospodarstw domowych, jednak trudno na tej podstawie mówić o widocznym efekcie trwałego uszczelnienia systemu VAT.

Dynamika wpływów z VAT i spożycia gospodarstw domowych

Dynamika nominalnego spożycia gospodarstw domowych oraz wpływów z VAT kwartał do analogicznego kwartału roku poprzedniego

2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q3 2013Q4 2014Q1 2014Q2 2014Q3 2014Q4 2015Q1 2015Q2 2015Q3 2015Q4 2016Q1 2016Q2 R² = 0,4559 -0,2 -0,15 -0,1 -0,05 0 0,05 0,1 0,15 0,2 0 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07 0,08 0,09 0,1 Dyn ami ka n o mi n al n ych w p ły wów z V A T

(40)

Plan prezentacji:

Inwestycje

(41)

41

dziękujemy za uwagę

aleksander.laszek@for.org.pl

(42)

Rząd atakując TK i blokując skuteczne rozpatrywanie spraw przez Trybunał Konstytucyjny zwiększył ryzyko, że w przyszłości reguły gry (w gospodarce czy w polityce) mogą być zmieniane przez rząd bez należytej kontroli konstytucyjnej.

• Zasada trójpodziału władzy i związana z nią konstytucyjnie gwarantowana niezależność władzy sądowniczej stanowią podstawę państwa prawnego. TK wraz z innymi sądami i Trybunałem Stanu stanowi odrębną i niezależną władzę funkcjonującą obok władzy ustawodawczej oraz wykonawczej. W ostatnim roku rządzący nie przestrzegali tej zasady.

• Osłabiło to fundamentalną zasadę podziału władzy w państwie oraz towarzyszącą temu zasadę wzajemnej kontroli – tzw. checks and balances. Pierwszy rok rządów PiS to dążenie do

osłabiania niezależnych mechanizmów kontrolnych.

• TK słusznie uznał, że dwóch sędziów wybranych podczas kadencji PO-PSL zostało wybranych niezgodnie z konstytucją, ale prezydent A.Duda cały czas nie przyjmuje ślubowania od trzech sędziów wybranych zgodnie z prawem przez poprzedni Sejm. Działania prezydenta pogłębiają

kryzys konstytucyjny wywołany działaniami PiS.

•„Spór, który w jego początkowych fazach mógłby zostać rozwiązany przy respektowaniu przewidzianych prawem procedur, rozrósł się do problemu, który stanowi poważne zagrożenie dla funkcjonowania demokratycznego państwa prawnego” (Helsińska Fundacja Praw Człowieka, 2016)

• Przestrzeganie przez polityków zasad państwa prawa i stabilność instytucji takich jak TK jest

ważna przede wszystkim dla poziomu inwestycji w Polsce.

(43)

W kampanii wyborczej czy w ramach „audytu” rządu PO-PSL politycy PiS krytykowali uniezależnienie prokuratury od rządu. Prokuratura została więc od rządu uzależniona, a na jej czele stanął polityk, Minister Sprawiedliwości Zbigniew Ziobro.

Prokuratura zależna od rządzących

• Nowe prawo o prokuraturze zamiast poprawiać działanie tej instytucji przywróciła stare rozwiązania, które się nie sprawdziły, a dodatkowo jest obudowana nowymi przepisami, które jeszcze bardziej ograniczają niezależność prokuratury i rodzą ryzyko nadużyć przekładających

się negatywnie na sytuację uczestników postępowań.

• Skupiona w rękach ministra Z.Ziobry władza umożliwia kontrolę nad sprawami prowadzonymi przez poszczególnych prokuratorów, w tym konkretne, podejmowane przez nich czynności. Co więcej, pozwala też wpływać m.in. na przydział spraw.

• Nowe kompetencje prokuratorów zależnych od ministra Ziobry np. możliwość uchylania wyroków w sprawach karnych bez kontroli sądów, decyzje o jawności postępowania w sprawach karnych podejmowane przez prokuratora a nie sędziego, projekt tzw. konfiskaty rozszerzonej. • Przykład: naciski prokuratury na prezesa TK – niebezpieczny precedens zaangażowania Prokuratury w osłabianie zasad państwa prawa. Dwa tygodnie trwało ujawnienie dwóch nazwisk prokuratorów, którzy prowadzą śledztwo w sprawie działalności prezes TK.

•Zmiany prawa i działania prokuratury w pierwszym roku rządów PiS będą pogłębiać nieufność

do działania prokuratury, której w porównaniu z innymi instytucjami publicznymi przedsiębiorcy

ufają najmniej – co pokazują np. badania, na które powołano się w projekcie „Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju” (s. 79).

(44)

Podczas pierwszego roku rządów PiS zwiększono upolitycznienie administracji publicznej, ułatwiono policji i innym służbom inwigilację obywateli, atakowano wymiar sprawiedliwości i sędziów.

Złe zmiany w administracji publicznej, służbach i sądownictwie.

• Zmiany w służbie cywilnej m.in. uchylenie wymogu doświadczenia na stanowiskach kierowniczych i rezygnacja z konkursów na te stanowiska.

• Ułatwienie policji i służbom inwigilacji obywateli. Tzw. ustawa anty-terrorystyczna nie przewiduje nadzoru nad działaniami szefa ABW, nadając mu jednocześnie szerokie uprawnienia, np. blokowanie stron internetowych oraz dostęp do baz danych o obywatelach i osobach z zagranicy. Ponadto nałożono obowiązek rejestracji kart SIM do telefonów. Brak definicji terroryzmu w ustawie może prowadzić do nadużyć w zakresie interpretacji nowych przepisów. • Z kolei dzięki przeprowadzonej przez PiS nowelizacji ustawy o policji zyskała ona nowe, szerokie uprawnienia w zakresie kontroli operacyjnej. Umożliwiła łatwiejsze podsłuchiwanie, kontrolę korespondencji – również tej elektronicznej (e-mail), czy też kontrolę przesyłek.

• Umożliwienie organom ściągania i służbom posługiwania się w sądzie dowodami uzyskanymi z

przestępstwa albo uzyskanymi nielegalnie, z przekroczeniem uprawnień przez służby.

• W rządzie trwają prace nad likwidacją konkursów na stanowiska dyrektorów sądów, a Ministerstwo Sprawiedliwości chce przejąć kontrolę nad systemem zarządzania sądami powszechnymi. Nie tylko prokuratorzy, ale też dyrektorzy sądów mają podlegać Z.Ziobro.

• Podczas roku rządu miały miejsce werbalne ataki polityków PiS na sędziów (np. „grupa kolesi” o sędziach SN), a prezydent A.Duda odmówił powołania sędziów wskazanych przez KRS.

(45)

Rządzący systematycznie pomijali konsultacje publiczne i szczegółowe oceny skutków regulacji, zgłaszając projekty jako poselskie. Konsultacje, jeśli się odbywają, mają charakter pozorny. Wiele ustaw zostało uchwalonych w ekspresowym tempie.

Dalsze psucie jakości procesu legislacyjnego i tworzonego prawa

14 14 72 103 54 78 0 20 40 60 80 100 120 299 dni I rządu D.Tuska 299 dni II rządu D.Tuska 299 rządu B.Szydło projekty zgłoszone przez posłów partii rządzącej

projekty rządowe

Źródło: Obywatelskie Forum Legislacji, Obserwacja Praktyki Procesu Legislacyjnego, VIII

komunikat, 2016

• Ok. połowy uchwalonych w tej kadencji ustaw została zgłoszona jako projekty poselskie, dzięki czemu można było pominąć zarówno ocenę

regulacji, jak i konsultacje.

• Ekspresowe tempo prac nad wieloma projektami

ustaw. Stoi to w jawnej sprzeczności z postulatami

przewidywalności prawa.

• „Ministerstwa nie przykładają należnej wagi do

konsultacji publicznych. Ogranicza się czas ich

trwania, nie udziela odpowiedzi na otrzymane uwagi. Większość „Raportów z konsultacji” nie spełnia wymogów zawartych w Regulaminie pracy Rady Ministrów”. (Obywatelskie Forum Legislacji). •Łącznie w pierwszych trzech kwartałach 2016 r. w życie weszło 20612 stron aktów prawnych. „Prawie

pewne jest, że w 2016 r. znowu pobity zostanie rekord produkcji prawa”. (Grant Thornton,

(46)

Wciąż trwają prace nad projektem dotyczącym „konfiskaty rozszerzonej”, która może uderzyć w uczciwych przedsiębiorców. Proponowane zmiany, które mają wdrożyć unijną dyrektywę, idą o wiele dalej niż dyrektywa.

Prace nad projektem dot. „konfiskaty rozszerzonej”

• Wprowadzenie nowej, nieznanej dotąd polskiemu prawu karnemu, formy odpowiedzialności

za cudze przestępstwo. Właściciele przedsiębiorstw będą zagrożeni orzeczeniem przepadku

przedsiębiorstwa nawet wtedy, gdy przestępstwo zostanie popełnione przez inną osobę (menedżera, dyrektora, księgową), a oni sami nie mieli świadomości, że ich przedsiębiorstwo zostało wykorzystane do popełnienia przestępstwa.

• Wprowadzenie szczególnej formy zabezpieczenia majątkowego w postępowaniu karnym poprzez ustanowienie zarządu przymusowego przedsiębiorstwa. W postępowaniu przygotowawczym będzie o tym decydował prokurator (a decyzja podlegała zatwierdzeniu przez sąd).

• Umożliwienie państwu odbierania mienia w żaden sposób niezwiązanego z popełnionym

przestępstwem. Projekt przewiduje, że mienie uzyskane 5 lat wstecz od popełnienia

przestępstwa będzie uznawane za korzyść uzyskaną wskutek jego popełnienia.

• Kolejne zwiększenie uprawnień inwigilacyjnych służb w związku ze ściganiem przestępstw, które mogą stanowić podstawę zastosowania tzw. „konfiskaty rozszerzonej”.

(47)

Dariusz Adamski Analiza 18/2016: Ustawa o Krajowej Administracji Skarbowej - kolejny cios w podatnika

Wojciech Zając Analiza 14/2016: Upolitycznienie spółek Skarbu Państwa pod dyktando związków zawodowych – przykład PKP Cargo S.A.

Aleksander Łaszek, Rafał Trzeciakowski, Karolina Wąsowska Analiza 13/2016: Władza w ręce urzędników, czyli rozwój według planu M. Morawieckiego

Rafał Trzeciakowski, Maciej Orczyk Analiza 12/2016: Zakaz handlu w niedzielę - szkodliwy dla konsumentów, pracowników i sektora handlu

Michał Magdziak Analiza 11/2016: Prokurator decyduje, sąd wykonuje - zmiany w jawności postępowania karnego

Michał Magdziak Analiza 10/2016: Projekt ustawy o tzw. konfiskacie rozszerzonej: zamiast środków do walki z przestępczością zagrożenie dla praw przedsiębiorców

Aleksander Łaszek, Rafał Trzeciakowski Analiza 9/2016: Jak nie obniżać podatków, czyli CIT 15% dla MSP

Rafał Trzeciakowski Analiza 8/2016: Wciąż za dużo państwa w polskiej gospodarce

Michał Magdziak Analiza 7/2016: Zmiany w Prokuraturze: zamiast usprawnienia działania, pogorszenie sytuacji uczestników postępowania

Aleksander Łaszek, Marek Tatała, Rafał Trzeciakowski Analiza 6/2016: Trzy miesiące rządów PiS. Gospodarka: tendencje, ostrzeżenia, perspektywy

Rafał Trzeciakowski Analiza 5/2016: Rynki finansowe i agencje ratingowe ostrzegają przed polityką PiS

Rafał Trzeciakowski Analiza 4/2016: Retoryka PiS: więcej inwestycji i rozwoju. Praktyka PiS: mniej inwestycji i rozwoju.

Aleksander Łaszek, Rafał Trzeciakowski Analiza 3/2016: Podatek bankowy – rząd szuka finansowania obietnic wyborczych

Dariusz Adamski Analiza 2/2016: Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania – powtarzanie zaklęć zamiast naprawy systemu

Marcin Zieliński, Aleksander Łaszek Analiza 1/2016: Dodatkowy podatek od handlu – szkodliwy i nieuzasadniony

Marek Tatała, Małgorzata Świeca, Karolina Wąsowska, Michał Magdziak Analiza FOR 18/2015: Kryzys konstytucyjny, czyli jak politycy osłabiają praworządność w Polsce

Rafał Trzeciakowski, Olga Zajkowska Analiza FOR 16/2015: Program "Rodzina 500+" – niewielkie korzyści, wysokie koszty

(48)

2.5 Analizy FOR dotyczące polityki rządu

Aleksander Łaszek, Rafał Trzeciakowski, Komunikat FOR: Obniżenie ratingu kolejnym sygnałem ostrzegawczym dla nowego rządu

Andrzej Rzońca, Komentarz FOR: Plan Morawieckiego przebija pierwszą pięciolatkę Gierka

Rafał Trzeciakowski, Komunikat FOR: Politycy chcą zahamować rozwój polskiego rolnictwa

Dariusz Adamski, Komunikat FOR: Czas na "dobrą zmianę" w przemyśle stoczniowym. Rząd chce reanimować zdrowego pacjenta

Anna Czepiel, FOR ostrzega (nr 70): Rząd zamierza podporządkować fundusze UE pod „Plan Morawieckiego”

Michał Magdziak, FOR ostrzega (nr 71): Rząd cofnął reformę procedury karnej i otworzył służbom furtkę do omijania prawa

Rafał Trzeciakowski, Komunikat FOR: Aktualizacja planu konwergencji: finanse publiczne na granicy, pomimo optymistycznych założeń wzrostu gospodarki

Rafał Trzeciakowski, Komunikat FOR: PiS przywraca monopole. Uderzenie w sektor prywatny

Rafał Trzeciakowski, Komunikat FOR: Czy warto się martwić pogarszającymi wskaźnikami Polski?

Andrzej Rzońca, Komunikat FOR: Wzrost w I kwartale, czyli poważna korekta bezwzględna potrzebna

Rafał Trzeciakowski, Komunikat FOR: Płaca minimalna: Rząd szkodzi gospodarce nie pomagając najbiedniejszym

Karolina Wąsowska: Komunikat FOR: Antyobywatelskie i antywolnościowe rozwiązania autorstwa PiS w tzw. ustawie antyterrorystycznej

Aleksander Łaszek, Rafał Trzeciakowski, Wojciech Zając, Komentarz FOR: Komentarz FOR do "Programu Budowy Kapitału", przedstawionego 4 lipca 2016 r. przez wicepremiera M. Morawieckiego

Andrzej Rzońca, Komunikat FOR: ,,Plan Morawieckiego" konsekwentnie poraża

Aleksander Łaszek, Komunikat FOR: Zadłużanie państwa zamiast inwestycji

Aleksander Łaszek, Rafał Trzeciakowski, Komunikat FOR: Obniżenie wieku emerytalnego: Straty dla przyszłych emerytów, pracujących i gospodarki

Aleksander Szpojankowski, Marek Tatała, Komunikat FOR: Nowa ustawa o TK to dalsze psucie zasad państwa prawa przez rządzących

Marek Tatała, FOR ostrzega (nr 72): Naciski prokuratury na prezesa Trybunału Konstytucyjnego to psucia państwa prawa

Andrzej Rzońca, Komunikat FOR: Polska nie będzie więcej "zieloną wyspą"!

Aleksander Łaszek, Tomasz Dróżdż, Komunikat FOR: Komisja Europejska chroni polskich konsumentów przed złymi pomysłami naszego rządu

Aleksander Łaszek, Rafał Trzeciakowski, Komunikat FOR: Połączenie ministra finansów i ministra rozwoju w osobie Mateusza Morawieckiego to niebezpieczny krok dla finansów państwa

Wojciech Zając, Komunikat FOR: Wicepremier Morawiecki nie uratował Przewozów Regionalnych

Maciej Orczyk, Rafał Trzeciakowski, Komunikat FOR: 12 fałszywych argumentów za zakazem handlu w niedzielę

Karolina Wąsowska, FOR ostrzega (nr 73): Ministerstwo Sprawiedliwości chce przejąć kontrolę nad systemem zarządzania sądami powszechnymi w Polsce

(49)

49

Kontakt dla mediów:

Natalia Wykrota

Dyrektor ds. Komunikacji

natalia.wykrota@for.org.pl

(50)

Źródło: Opracowanie własne FOR na podstawie danych NBP 1,24% 0,29% 1,44% 0,44% 3,41% 0% 1% 2% 3% 4% ile obywatel dostaje za depozyt* ile przedsiębiorstwo płaci za kredyt** podatek bankowy marża banku*** podatek Belki Obniżenie z 0,29% do 0,19% ?

Obniżenie podatku Belki nie zrekompensuje wzrostu ceny kredytu na skutek wprowadzenia podatku bankowego.

* Średnie oprocentowanie nowych i renegocjowanych depozytów

złotowych gospodarstw domowych w maju 2016

** Średnie oprocentowanie nowych i renegocjowanych kredytów złotowych dla przedsiębiorstw niefinansowych w maju 2016

*** obejmuje koszty (płace

pracowników, sieć oddziałów, rezerwy na niespłacane kredyty, etc.) oraz zysk banku