A C T A U N X V E . R 8 . X T A , T I S L 0 D 2 I E N S I S _________________ FOLIA OECOKDMICA 38. 1984________________
Bożena M ikołajczyk*
TWORZENIE I WYKORZYSTANIE FUNDUSZY CELOWYCH
W ROBOTNICZEJ SPÓŁD2IELNI MIESZKANIOWEJ “LOKATOR" W LODZI W LATACH 1979-1931
D ziałaln o ść e k s p lo a ta c y jn a i społeczno-wychowawcza s p ó łd z ie l-n i mieszkal-niowych fil-nal-nsow al-na j e s t ze środków w łasl-nych, k tó re mogą być u zup ełnione kredytem bankowym. Cechą c h a ra k te ry s ty c z n ą s p ó łd z ie ln i j e s t zasada sam ow ystarczacności fin an so w ej. Koszty zw iązane z budową i e k s p lo a ta c ją mieszkań pokrywają członkowie s p ó łd z i e l n i . Pomoc państw a polega na umorzeniu w uzasadnionych przypadkach kredytu inw estycyjnego o ra z u d z ie la n iu d o ta c ji przed-miotowych na częściowe po krycie kosztów ce n tra ln e g o ogrzew ania i dostawy c i e p łe j wody.
S p ó łd z ie ln ie budownictwa mieszkaniowego p o s ia d a ją ok reślo n e ś r o d k i, nabywane o g ó ln ie gospodarczym i, do prow adzenia sam odziel-n ej d z ia ła lodziel-n o ś c i g o sp o d arczej. Podstawą ic h finansow ania są śro d -k i trw a łe i obrotowe, a źródłem p rzede wszystkim fundusze w łasne. Do zasadn iczy ch iUnduszy własnych z a lic z a s ię fundusz udziałow y i zasobowy, ponadto s p ó łd z ie ln ie mogą tworzyć tzw. fundusze spe-c ja ln e g o p rz e z n a spe-c z e n ia , do k tóryspe-ch z a lispe-c z a s i ę :
- fundusz Inw estycyjn y,
- fundusz wkładów mieszkaniowych i budowlanych, - fundusz na remonty i konserw ację,
- fundusz społeczno-wychowawczy, - zakładowy fundusz s o c ja ln y , - zakładowy fundusz mieszkaniowy.
*Dr, adiunkt w Z akładzie Ekonomiki 'Budownictwa i Inw esty c j i UL.
- zakładowy fundusz nagród,
- fundusze in n e , tworzone na podstawie Uchwał Zarządu CZSBM, w porozum ieniu z M inistrem Finansów,
Fundusze własne s p ó łd z ie ln i mieszkaniowych różnią s i ę między sobą źródłam i ic h tw orzenia i przeznaczeniem. Órodki na tych iUn- duszach (nadwyżki i niedobory) za leżą od form i rozwoju poszcze-gólnych p o z y c ji rodzajów ych, które u leg a ją zmianom w za leżn o śc i od powiązań z określonym i źródłami lub formami ic h wykorzysta-n ia . W związku z powyższym pokażemy strukturę tw orzenia i wy-J k o r z y s ta n ia wybranych funduszy oraz wynikające z badań tendencje.
V n in ie jsz y m opracow aniu zajmiemy s i ę funduszami mającymi de-cy d u jąde-cy wpływ na s y tu a c ję finansow ą s p ó łd z i e ln i , od k tó r e j za-le ż y utrzy m anie p e łn e j spraw ności zasobów m ieszkaniowych, a rów-n ie ż um ożliw ierów-nie d z ia ła lrów-n o ś c i społeczrów-no-wychowawczej na rzecz mieszkańców. Będą to n a s tę p u ją c e fundusze;
- n a remonty i kon serw acje, - społeczno-wychowawczy,
- na s p ła tę zobowiązań długoterm inow ych, - na in w e sty c je niem ie3zkaniow e.
Ź ró d ła 1 podstaw y, a ta k ż e form alna proced ura tw o rz e n ia fun-duszy z o s ta ł a zaw arta w ak tach i p rz e p is a c h normatywnych u s ta wach, s t a t u t a c h , w obow iązujących p rz e p is a c h finansow ych i u s ta -le n ia c h CZSBM1.
Wybrane fundusze zbadamy w R o b o tn iczej S p ó łd z ie ln i Mieszka-niow ej "L okator" w la ta c h 1979-1981.
F u n d u s z n a r e m o n t y i k o n s e r w a -c j ę . Fundusz te n stanow i źró d ło finansow ania k o n serw acji i r e -montów zasobów mieszkaniowych o ra z s p ła ty kredytów zaciąganych na ic h fin an so w an ie. Innego ro d zaju konserw acje i rem onty, n ie d o ty c zące zasobów mieszkaniowych, pokrywane są ze środków o b ro to -wych w ran ach kosztów w łaściw ej d z i a ła l n o ś c i.
Jak wynika z ta b . 1, wpływy środków b y ły n iż s z e n iż wydatki we w sz y stk ic h l a ta c h , p rzy czym n ajw ięk szy n ie d o b ó r w y s tą p ił w 19S1 r . - 269 ty s . z ł .
1 Гог. В. . M i k o ł a j c z y k , Fundusze celowe w sp ó ł-d z i e l n i a c h -lieszkaniow ych, "A cta U n i v e r s l t a t i s L o ł-d z ie n sls" 1982,
?оД1а Oeconomica, n r 16, Łódzka S o ó łd z ie lc z o ść M ieszkaniowa, s . ?7.
T a b e l a 1 Fundusz na remonty 1 konserw acją w RSM "L okator"
w la ta c h 1979-1981 ( w t y s . z ł )
Treść 1979 1900 1981
I . Tworzenie funduszu
- odpisy w c i ę ż a r kosztów gos-p o d ark i zasobami m
ieszkanio-wymi 21 977 26 293 23 020
- podatek lokalowy 337 354 466
- am ortyzacja urządzeń 409 223 287
- oprocentow anie rachunku ban-kowego środków funduszu na
remonty 2 476 619 942
kary od wykonawców za n i e t e r
-minowe usuwanie u s te r e k 1 783 ' 1 779 1 151 - oprocentow anie wkładów
miesz-kaniowych (w p łaty WSM) 127 76 28
- ś ro d k i z Zakładu Budowlano-
-Remontowego 5 674 m
- umorzenie k red y tu na wymianę urząd zeń c e n tra ln e g o
ogrze-wania - - 98
Razem 32 783 29 344 30 992
XI, W ykorzystanie środków iUnduszu - k o sz ty remontów i
konserwa-c j i zasobów mieszkaniowykonserwa-ch 27 983 35 666 37 317 p o k ry cie niedobo ru na d z ia
-ła ln o ś ć Zak-ładu Budowlano-
-Remontowego 430 2 973
- p rzek a zan ie środków do SM
"T eofilów 41 11 900 m, 8 161
- p o k ry cie niedoborów na zaso-bach własnych przekazanych w
a d m in is tra c ję zleco n ą oC. 033 5 810
Razem 39 983 33 129 54 261
Nadwyżka (♦) - -
-N iedobór ( - ; 7 100 o
7. 5 <■ V :. S9 ;
Ż r & d ł oj Branżowy p la n kont RSK " lo k a to r" na l a t a -1901j opracow anie w łasne.
Decydującym źródłem tw orzeni« omawianego funduszu są "odpisy w c i ę ż a r kosztów ", k tó ry c h u d z ia ł w k o le jn y c h la ta c h w ynosił t 6 6 ,9 # ; 89,5# i 9 0 ,5 # . Roczne staw k i odpisów w ynosiły minimum 30 z ł / 1 m‘ pow ierzchni użytkow ej, a n ie mniej n iż 150 z ł/1 m2
2 od l o k a l i użytkowych .
P rzyczyną w zrostu kwoty odpisów b y ł w zrost pow ierzchni u ż y t-kowej l o k a l i m ieszkalnych, k tó ry w badanych la ta c h wynosiła 1979 n - 535 092 m2, 1980 r . - 546 770 m2, 1981 r . - 644 479 B2,
Drugą pozycję tw o rzen ia funduszu stanow i podatek lokalow y, k tó ry - Onrócz czynszu - p ła c ą członkow ie; wynosi on od 0 ,6 0 z ł do 1,20 z ł za 1 m‘ pow ierzchni użytkow ej S p ó łd z ie ln ie m ieszka-niowe upoważnione są do In k asa t e j kwoty bez odprow adzenia do b u d ż e tu , pod warunkiem, że z o s ta n ie ona przeznaczona na fundusz n a k on serw acje i remonty"5.
N astępną oozycję stanow i am orty zacja urząd zeń . Dotyczy ona środków trw ały ch zasobów mieszkaniowych (wanny, arm a tu ra ła z ie n -kowa, kuchnie gazowe, l t d . ). Okres c a łk o w ite j a m o rty z a c ji powyż-szych urząd zeń waha s ię od 10 do 12 l a t \
Oprocentow anie środków funduszu na remonty 1 konserw acje w banku, a rów nież oprocentow anie wkładów mieszkaniowych wykazuje
T a b e l a 2 Kwoty n a lic z o n e i uzyskane od wykonawców
z t y t u ł u nieterm inow ego usuw ania wad i u s te r e k budowlanych w la t a c h 1979-1981 (w ty s . z ł)
1979 1980 1981
n a lic z o n o uzyskano n a lic z o n o uzyskano n a lic z o n o uzyskano
5 3?5 1 739 10 106 1 779 11 517 1 151
Ź r ó d ł o ! dane z wykonania wskaźników p lanu gospodarczo— -finanso w ego w RSK "L o k ato r"; opracow anie w łasne.
Uchwała n r 103 Zarządu CZ3BM z 27 XI 1979 r . w spraw ie o d p i- s5w na fundusz na remonty 1 k on serw acje, "In fo rm acje i Komunikaty CZSB;-:" 1979, n r 17, poz. 75.
1 P o r. *'In form acje i Komunikaty CZSBM" 1975, n r 11, poz. 65. P o r. R e^jlam in o rg a n iz a c y jn y RSM "L okator*, ta b e le okresów z u ż y c ia elem entiw w yposażenia m ieszkań.
te n d e n c ję m alejącą - o d e ste k te n w ynosił 8* w 1979 r . 1 3,1!^ w 1981 r .
I s t o t n ą pozycję w tw orzeniu funduszu stanow iłyby kwoty uzy-skane od wykonawców budynków za nieterm inow e usuw anie u s te r e k , gdyby równały s ię kwotom n aliczo n y n . Cłówne u s t e r k i d o ty czy ły :
t
wymiany w ykładzin podłogowych, z ł e j w e n ty la c ji, naorawy tynków, przecieków p rz e z z łą c z a p ł y t i+ 4. W 1901 r . za nieterm inow e usu-n i ę c i e u s te r e k w 42 budyusu-nkach usu-n a lic z o usu-n o i obciążousu-no wykousu-nawców ka-rami na łą c z n ą kwotę 11 517 ty s . z ł , wyegzekwowano ty lk o 10*.
Zgromadzone ś ro d k i w ykorzystane b yły głównie na po k ry cie ko-sztów remontów i k o n serw acji zasobów mieszkaniowych. Widzimy, iż kwoty ty c h kosztów n ie pokrywają o dp isy "w c i ę ż a r kosztów ". Ana-l i z u j ą c ponadto w RSM "L okator" w Ana-la ta c h 1979-1981 k o szty remontów i k o n serw acji na 1 m2 pow ierzchni użytkow ej planowane l wykonane widzimy, i ż w każdym z badanych l a t następow ało p rz e k ro c z e n ie p la n u . Przyczyny b y ły różne (w zro st cen m ateriałó w , u s łu g , zmiona ro d zaju remontów, i t d . ) ,
W 1981 r . ' znaczn ie w zrosło p o k ry c ie niedoborów finansow ych w Z a k ła d z ie Remontowo-Budowlanym, w ynikało ono z p o k ry c ia ró żn icy między kosztem własnym a w a rto ś c ią sprzed aży św iadczonych u s łu g . Również w tym roku noważną kwotę sta n o w iły w ydatki związane, z przekazaniem środków d l a nowo utw orzonej S p ó łd z ie ln i M ieszkanio-wej "T eo filó w ", k tó r a p o w stała z c z ę ś c i zasobów RSM "L o k ato r", o ra z z pokryciem niedoborów we w łasnych zasobach przekazanych w a d m in is tr a c ję zleco n ą.
F u n d u s z a p o ł e c z n o-w y c h o w a w c z y . Do d z ia ła ln o ś c i społeczno-wychowawczej, finansow anej ze .roclkiw te^o ftinduszu, z a lic z a s ię n a s tę p u ją c e D rzed sięw zi^ cia: prow adzenie i d z ia ła ln o ś ć placówek k u ltu raln o -o św iato w y ch , d o ra in a pomoc d la re n c is tó w , inw alidów , członków SD Ó łdzlelni będących w trid n y c h s y tu a c ja c h życiowych, różne ak cje s o o łe c z n e J .
W przypadnu omawianego funduszu roczni- wydatki zn ac zn ie ; r^ e - k r a c z a ją dochody: w 1979 r . - 38 ,6 *, w 1981 r . - 40*. W la ta c h 1979-1980 głównym źródłem tw orzenia funduszu b y ły ś r o d k i o tr z y mane z PKO z ty t u łu dodatkowego oprocentow ania wkładów na k s łą
-5 Uchwała n r 6-5 Zarządu CZSBM d o ty c ząca zasad tw o rzen ia l go-spodarow ania środkami funduszu społeczno-wychowawczego, " I n f o r - c j e 1 Komunikaty CZSBM" 1971, n r 14, p o z. 99.
T a b e l a 3 Fundusz snołeczno-wychowawczy w RSM "Lokator"
w la ta c h 1979-1981 (w ty s . z ł)
T reść 1979 1980 1981
I . Tworzenie funduszu:
- odpisy w c i ę ż a r kosztów
gospo-d a r k i zasobami mieszkaniowymi 2 979 878 4 481 - oprocentow anie wkładów
miesz-kaniowych 2 937 1 678 1 152
- inne ź ró d ła 142 122
-Razem 6 058 2 678 5 733
I I . W ykorzystanie środków funduszu: - finansow anie d z ia ła ln o ś c i
sp o łec zno-wychowawc z e j 4 845 3 358 4 400 - p rzek a zan ie środków do SM
" Teofilów '1 3 550 3 558 7 335
Razem 8 395 6 916 11 735
Nadwyżka (+) OM
N iedobór (-) 2 337 4 228 6 002
Ź r ó d ł o : ja k w ta b . 1.
żeczkach mieszkaniowych. W 1981 r . n a to m ia st 78 ,2 # stan o w iły o d p isy w c i ę ż a r kosztów e k s p lo a t a c j i, k tó ry c h wysokość zależy od pow ierzchni s łu ż ą c e j d z ia ła ln o ś c i społeczno-wychowawczej. Z nagromadzonych środków finansow ana J e s t d z ia ła ln o ś ć społeczno-w y- cliowawcza, a również w ynagrodzenia pracowników zajm ujących s ię tą d z i a ła l n o ś c ią . O tym, ja k s z e ro k i j e s t w achlarz p rzed się w zięć w tym z a k r e s i e , św iadczy częściowo wykaz imprez zaw arty w ta b . 4. ^nnadto s p ó łd z ie ln ia n o siad a szereg klubów, zespołów a r ty s ty c z -
:h o ra z kółek zainteV<f scy/ań.
F u n d u s z n a s p ł a t ę z o b o w i ą z a ń d ł u g o t e r m i n o w y c h . Tworzy s ię go z c z ę ś c i o p ła t za zużywanie leszkań lo k a to r s k ic h , ś ro d k i z te rp funduszu p rzezna-czone są na v k re d y t'w bankowych i innych zobowiązań
długo-T a b e l a 4 Imprezy zorganizow ane p rzez RSM "Lokator1' w 1981 r .
W yszczególnienie
O sied la S ta re Widzew--lischód Z g ie rsk a -
te fa n a Żubard- ./le lk o p . Rado-goszcz
S p o tk an ia 22 36 32 16 -P r e le k c je 19 40 12 21 -Filmy 4 34 40 2 -Wystawy, pokazy 11 11 27 1 -Imprezy a rty s ty c z n e - 27 9 14 -Muzea, te a t r y 4 5 4 6 -Imprezy rozrywkowo--ta n e c z n e 5 9 - - 2
Imorezy sp o rto w o tu
-ry aty c zn e 15 14 204 4 9
Inne g ie łd y 8 7 - -
-K oncerty 2 - - -
-Kursy - 4 7 2
-Ź r ó d ł o : Sprawozdanie z d z i a ła l n o ś c i społeczno-wychowaw-c z e j RSM "Lokator" za rok 19B1.
term inow ych, z a c ią g n ię ty c h na budowę mieszkań i u rządzeń towa-rzy szący c h . iladwyżki środków w całym badanym b k r e s le w ynikają z "ró ż n ic y " terminów p ła tn o ś c i p rzez członków i s p ł a t r a t do NBP, Od członków s p ó łd z ie ln i egzekwuje s ię śro d k i na s p ła t ę kred ytu od momentu otrzym ania m ieszk an ia, n a to m ia s t w płata p rz e z s p ó łd z ie l-n ię do banku n a s tę p u je w o k re s ie późniejszym (za o b ie k ty r o e l i - czone z wykonawcą do 31 V w danym roku, a n ie ro z lic z o n e po 31 V w roku nastęnnym ). V/ la ta c h 1979-1991 wpłoty użytkowników mie-szkań przew yższały s p ła ty r a t kredytow ych, a ponadto część ś ro d -ków przekazano RSM "T eo filó w ".
F u n d u s z n a i n w e s t y c j e n i e m i e s z - k a n i o v/ e. Zasadniczym źródłem tego funduszu b y ły kwoty wy-n ik a ją c e z odwy-nisów am ortyzacyjwy-nych środków tiw a ły c h : w 1979 r . - 87#, w 19P0 r . - 5 7 ,3 # , a w 1931 r . - 53,5#. Wynika je d r. k s t ^ d, l t c o ra z w iększą ro lę odgrywać zaczyna wysokość na,->.rom3ć r ch o d s e te k , k tó ra w 1981* r . z b l i ż y ł a s ię do w artości. amortyr.-tc.U.
T a b • 1 a 5 Fundusz na sp ła tę zobowiązań długoternlnowych w RSH "Lokator"
w la ta ch 1979-1931 (w t y s . z ł )
Treść 1979 1980
1 1981
I . Tworzenie funduszut
- akum ulacja irodków na s p ła tę
k red y tu 31 183 30 933 25 803
I I . W ykorzystanie funduszu: - s p ła t a kredytu bankowego i
lnnvch zobowiązań z ac iąg -n ię ty c h -na budowę (kup-no)
mieszkań lo k a to r s k ic h 24 882 27 874 20 205 - p rzek a zan ie środków do SM
"Teofilów" 3 673 - 4 128
Razem 28 555 27 874 * 333
Nadwyżka (+) 2 628 3 059 1 470
N iedobór ( - ) •■1 -
-Ź r j d ł oi Jak w ta b . 1.
Ponadto n ie tru d n o zauważyć, że amortyzacja środków trw ałych n ie - mieszkaniowych n ie pokryłaby in w esty cji niemleszkaniowych i dla-tego o d s e tk i zarówno od funduszu na s p ła tę zobowiązań długoterm i-nowych, Jak 1 od funduszu na in w estycje niemieszkaniowe gromadzo-ne są na powyższym funduszu. Z omawianych środków finansow ało s ię głów nie maszyny i u rz ą d z e n ia d la Zakładu Remontowego, pokaźne sumy z d s ta ły przeznaczone również na ten c e l dla RSM "Teofilów". Z omav/lanych środków można również finansować budowę baz remon-towych.
Znajomo.ić k s z ta łto w a n ia s ię omówionych funduszy pozwala nam nokazrr-, v, sim ie ( n a r a s ta ją c o ) wygląda s y tu a c ja finansowa ba-danej s p ó łd z ie ln i.
Z lanych zaw artych w ta b . 7 w ynika, I ż spada suma nagromadzo-nych środk w v/ porównaniu ~ 1979 r . o 6# w 1900 r. 1 40# w 1981 r.
• i /w c.-/ ten s ta n na zdecydowany spadek nadwyżki środków na
Fundusz n a in w e s ty c je niem ieszkaniow e w la ta c h 1979-1931 ' (w ty s . z ł )
Treść 1979 1980 1931
I . Tworzenie funduszu
- am o rtyzacja środków trw ały ch niem ieszkaniow ych
- o d s e tk i od środków na iUndu- szu Inwestycyjnym 2 081 309 2 340 1 746 2 020 * 1 754 Razem 2 390 4 086 3 774
I I . W ykorzystanie środków funduszu - zakup maszyn i u rząd zeń - zakup środków tran sp o rto w y ch - p rz e k a z a n ie środków do SM "Teofilów " 1 126 807 1 394 1 235 527 138 85 3 531 Razem 3 327 1 760 3 754 Nadwyżka (♦) N iedobór ( - ) 937 2 326 20 Ź r ó d ł o : ja k w ta b . 1. T a b e l a 7 Nadwyżki środków na funduszach
w l a t a c h 1979-1931celowych w RSM "L okator" (w ty 3 . z ł)
Fundusz 1979 1980 1981
Na remonty 1 konserw acje
Na s p ła t ę zobowiązań d łu g o term i-nowych Na in w e s ty c je niem ieszkaniow e Społeczno-wychowawczy 36 566 9 359 12 693 10 529 27 781 12 418 '15 019 9 849 4 512 13 808 15 039 8 247 Razem 69 147 65 067 41 686 Ź r ó d ł os ta b e le 1-6 ,
n ie z a le ż n y c h od s p ó ł d z i e l n i . Nie zawsze bowiem s t a r c z a j ą ¿ro d k l v,,y n ik łe z odpisów w danym roku na p o trz e b y remontowe, gdyż zaso-by m ieszkaniow e s t a r z e j ą s ię nieró w n om iern ie. P o n ad to , Jak wyka-z u ją b a d a n ia , s to p ie ń zu ży c ia zasobów mieszkaniowych z a le ż y rów-n i e ż od systemów, w J a k ic h b y ły orów-ne budowarów-ne, a Jak wiemy wy-sokość odpisów n ie J e s t od tego u z a le ż n io n a , ś ro d k i nagromadzo-ne na p o z o s ta ły c h funduszach po zw alają R3H " lo k a to r " n a prowadze-n ie “ b e z p ie c z n e j" finansow o g o sp o d a rk i. W zrost o p ła t czynszowych popraw i J e s z c z e s y tu a c ję na funduszu na remonty 1 konserw acje o ra z społeczno-wychowawczym, a więc na funduszach, g d z ie zanoto-wano n ajw ięk sz e zmiany. W sumie R3M "Lokator" n ie ma p o trze b y k o rz y s ta ć z kredytów bankowych i po nosić kosztów dodatkowych z płacen iem n ależn ych z teg o ty t u łu o d s e te k .
