Beata Woziwoda, Katarzyna
Pawicka, Grzegorz J. Wolski
Mszaki rezerwatu „Jamno”
Biuletyn Szadkowski 12, 159-170
2012
T o m 12
2012
Grzegorz J. W
oLSKI*, Beata W
oZ IW
oDA* K atarzyna
pAWI
cKA*
m s z a k i r e z e r w a t u
„
j a m n o”
M s z a k i to g r u p a r o ś lin o b e jm u ją c a m c h y ( B r y o p h y ta ) , w ą tr o b o w c e ( M a r c h a n tio p h y ta ) o r a z g le w ik i ( A n th o c e r o p h y ta ) . R o ś lin y te w y s tę p u ją p r a k ty c z n ie w e w s z y s tk ic h e k o s y s te m a c h lą d o w y c h i w o d n y c h . N ie s p o tk a m y ic h je d y n ie w m o r z a c h i o c e a n a c h . R o s n ą w m ie js c a c h p r z y n a m n ie j o k r e s o w o w i l g o tn y c h , g d y ż ic h r o z m n a ż a n ie g e n e r a ty w n e u z a le ż n io n e j e s t o d d o s tę p u w o d y . M s z a k i s ą w a ż n ą g r u p ą r o ś lin , b io r ą c ą u d z ia ł m .in . w p io n ie r s k im z a s ie d la n iu n i e d o s tę p n y c h in n y m r o ś lin o m p o d ło ż y . W w ie lu z b io r o w is k a c h r o ś lin n y c h s ta n o w ią w a ż n y e le m e n t c y k lu h y d r o lo g ic z n e g o i o b ie g u p ie r w ia s tk ó w 1. C a łk o w ita lic z b a m s z a k ó w n a ś w ie c ie j e s t n a d a l n ie z n a n a i tr u d n a d o o s z a c o w a n ia . M im o te g o p o d a je się , ż e n a ś w ie c ie w y s tę p u je o d 12 0 0 0 d o 15 0 0 0 m c h ó w o r a z o d 6 0 0 0 d o 8 0 0 0 w ą tr o b o w c ó w . N a te r e n ie E u r o p y o d n o to w a n o 1 0 8 4 g a tu n k i m c h ó w i 4 5 3 g a tu n k i w ą tr o b o w c ó w * 1 2. L ite r a tu r a p o d a je , ż e w P o ls c e w y s tę p u je 7 0 0 m c h ó w o r a z 2 5 4 g a tu n k i w ą tr o b o w c ó w (w ty m c z te r y g le w i k i) 3.B rio flo ra 4 P o ls k i j e s t d o ś ć d o b rz e , le c z n ie ró w n o m ie r n ie z b a d a n a . D o n a jle p ie j p o z n a n y c h p o d ty m w z g lę d e m n a l e ż ą p o łu d n io w e o ra z p ó łn o c n o -z a c h o d n ie c z ę ś c i
* Grzegorz J. Wolski, mgr, Studium Doktoranckie Ekologii i Ochrony Środowiska, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Łódzki, 90-237 Łódź, ul. Banacha 12/16.
** Beata Woziwoda, dr, Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Łódzki, 90-237 Łódź, ul. Banacha 12/16.
*** Katarzyna Pawicka, mgr, Studium Doktoranckie Ekologii i Ochrony Środowiska, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Łódzki, 90-237 Łódź, ul. Banacha 12/16.
1 H. Klama, Różnorodność gatunkowa - wątrobowce i glewiki, [w:] Różnorodność biologicz
na Polski. Drugi polski raport - 10 lat p o Rio, red. R. Andrzejewski, A. Weigle, Warszawa 2003,
s. 49-58; J. Żarnowiec, Różnorodność gatunkowa - mchy, [w:] Różnorodność..., s. 59-65. 2 H. Klama, Różnorodność...; J. Żarnowiec, Różnorodność...
3 R. Ochyra, J. Żarnowiec, H. Bednarek-Ochyra, Census Catalogue o f Polish Mosses, Kraków 2003, s. 1-372; H. Klama, Red List o f the Liverworts and Hornworts in Poland, [w:] Red List o f Plants
and Fungi in Poland, eds. Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z. Szeląg, Kraków 2006, s. 21-35.
k r a ju . N a js ła b ie j n a to m ia s t r o z p o z n a n a j e s t ś r o d k o w a o r a z p ó łn o c n o - w s c h o d n ia j e g o c z e ś ć 5. B a d a n ia n a d b r io f lo r ą w o je w ó d z tw a łó d z k ie g o p r o w a d z o n e s ą z p r z e
r w a m i i z r ó ż n ą in te n s y w n o ś c ią . P ie r w s z e d a n e z r e g io n u p o c h o d z ą z p r z e ło m u X I X i X X w .6 R o z w ó j b a d a ń b r io lo g ic z n y c h w w o je w ó d z tw ie p r z y p a d a n a la ta p ię ć d z ie s ią te i s z e ś ć d z ie s ią te X X w . W ty m c z a s ie s k u p ia ły się o n e n a te r e n a c h m ie js k ic h , p o d m ie js k ic h 7 o r a z n a r e z e r w a ta c h p r z y r o d y r e g io n u łó d z k ie g o 8. K o le jn e la ta p r z y n io s ły w ie le p r a c f lo r y s ty c z n y c h i f ito s o c jo lo g ic z n y c h , w k tó r y c h u w z g lę d n ia n o tę g r u p ę ro ś lin . J e d n a k u tr z y m a ła się te n d e n c ja p r o w a d z e n ia b a d a ń n a o b s z a r a c h c h r o n io n y c h , m ie js k ic h i p o d m ie js k ic h . P o d s u m o w a n ie p r a c b r io lo g ic z n y c h p r o w a d z o n y c h o d s tu d w u d z ie s tu la t w r e g io n ie łó d z k im w y k a z a ło , ż e z te r e n u P o ls k i Ś ro d k o w e j p o d a n o d o te j p o r y 3 1 4 g a tu n k ó w , 2 p o d g a tu n k i i 5 o d m ia n m s z a k ó w 9. B a d a n ia b r io f lo r y r e z e r w a tu „ J a m n o ” p r o w a d z o n e s ą o d 19 6 0 r .10 11 N a jn o w s z e d a n e p o c h o d z ą z 2 0 1 1 r . P o d c z a s b a d a ń te r e n o w y c h s p is y w a n o g a tu n k i m s z a k ó w p o r a s ta ją c e w s z y s tk ie d o s tę p n e w ś r o d o w is k u le ś n y m p o d ło ż a , w y s tę p u ją c e w o b r ę b ie s ta ły c h p o w ie r z c h n ia c h b a d a w c z y c h (ry c . 1). D o s tę p n e d a n e lite r a tu r o w e z e s ta w io n o z w y n ik a m i b a d a ń z 2 0 1 1 r. P o z a k tu a liz o w a n iu n a z e w n ic tw a 11, w y n ik i z e s ta w io n o w ta b e li. W y r ó ż n io n o g a tu n k i o b ję te o c h r o n ą p r a w n ą 12, g a tu n k i g ó r s k ie 13 o r a z g a tu n k i r z a d k ie w r e g io n ie ł ó d z k im 14.
5 J. Żarnowiec, Różnorodność...; H. Klama, Red L ist...
6 F. Błoński, Materyjały do flory skrytokwiatowej krajowej. Wątrobowce Królestwa Polskiego
(Hepaticae Polonicae), „Pamiętnik Fizjograficzny” 1988, z. 8, s. 156-202.
7 T. Chmielewski, H. Urbanek, M chy okolic Łodzi, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 1960, z. 17 (4), s. 1-16; ciż, Mszaki okolic Łodzi (wątrobow
ce i torfowce), „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 1963,
z. 15 (6), s. 1-18.
8 H. Urbanek, Udział i rola diagnostyczna mszaków oraz stosunki florystyczno-fitosocjologicz-
ne w przewodnich zespołach roślinnych regionu łódzkiego i jego pobrzeży, Łódź 1969, s. 1-253.
9 M. Staniaszek-Kik, G. J. Wolski, M szaki - zróżnicowanie, zmiany i zagrożenia, [w:] Szata
roślinna Polski środkowej, red. J. K. Kurowski, Łódź 2009, s. 48-56.
10 R. Sowa, J. Szymański, Rezerwat jodłowy Jamno, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1966, ser. II, z. 22, s. 105-119; R. Sowa, E. Filipiak, H. Andrzejewski, Regeneracja
grądu jodłowego w rezerwacie Jamno, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Botanica” 1993, z. 10,
s. 3-21; B. Woziwoda, Różnorodność fitocenotyczna i współczesne przemiany fitocenoz grądowych
północnej części Wysoczyzny Łaskiej, praca doktorska, Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin,
Uniwersytet Łódzki, Łódź 2001.
11 Nazwy gatunków oraz układ systematyczny mchów podano według pracy R. Ochyry, J. Żarnowica, H. Bednarek-Ochyry, Census Catalogue..., s. 1-372, natomiast wątrobowców za: H. Klamą, Red L i s t . , s. 21-35.
12 Według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony
gatunkowej roślin, Dz. U. 2012, nr 299, poz. 81.
13 Za: M. Kuc, Briogeografia wyżyn południowych Polski, „Monographie Botanice” 1964, z. 17, s. 1-222.
Biorąc pod uwagę substraty15 porastane przez poszczególne taksony, wyróżniono
siedliska epifityczne16, epigeiczne17, epiksyliczne18 oraz epilityczne19.
Ryc. 1. Lokalizacja stałych powierzchni badawczych do badań briologicznych
na terenie rezerwatu „Jamno”; 1 - granica rezerwatu, 2 - linia oddziałowa, 3 - numer
oddziału leśnego, 4 - lokalizacja badanej powierzchni
Źródło: opracowanie własne
Analizę ekologiczną brioflory wykonano na materiale zebranym w 2011 r.
W klasyfikacji zgrupowań porastanych przez mszaki podłoży wykorzysta
no analizę podobieństw obliczaną za pomocą formuły Jaccarda20. W celu zo
15 Substrat - substancja organiczna lub nieorganiczna o określonych parametrach fizyko-che micznych i edaficznych (zob. H. Klama, Distribution Patterns o f Liverworts in Natural Forest
Communities, Bielsko-Biała 2002, s. 1-278.)
16 Siedliska epifityczne - drzewa porastane przez mszaki.
17 Siedliska epigeiczne - to siedliska naziemne, związane z dnem lasu. W ekosystemach leśnych zazwyczaj jest to gleba mineralna, warstwa humusu oraz ściółka.
18 Siedliskami epiksylicznymi są wszystkie siedliska związane z drewnem - martwymi częścia mi drzew, mogą to być pieńki, złomy, kłody czy drobne gałęzie leżące na ziemi.
19 Siedliska epilityczne - to siedliska naskalne, reprezentowane w naszym regionie najczęściej przez kamienie wystające z gleby.
20 Klasyfikacja zgrupowań wykonana na podstawie analizy podobieństw, a zobrazowana za po mocą dendrogramu to klasyfikacja pozwalająca ocenić związek pomiędzy wybranymi elementami - w tym przypadku pomiędzy podłożami porastanymi przez mszaki. Ocenie podlegają podłoża, a my analizując dendrogram, uzyskujemy informacje, które z nich są bardziej podobne, a które mniej podobne do siebie pod względem porastających je mszaków.
b r a z o w a n i a t y c h z g r u p o w a ń z a s t o s o w a n o h i e r a r c h i c z n ą a n a liz ę s k u p ie ń , p o s ł u g u j ą c s ię d e n d r o g r a m e m w p r o g r a m i e M V S P ( M u lti- V a r ia te S ta t i s t i c a l P a c k a g e ) 21.
B O G A C T W O G A T U N K O W E I Z R Ó Ż N I C O W A N I E T A K S O N O M I C Z N E
O d p o c z ą tk u p r o w a d z o n y c h b a d a ń d o c h w ili o b e c n e j n a te r e n ie r e z e r w a tu „ J a m n o ” o d n o to w a n o 5 7 ta k s o n ó w m s z a k ó w 22 (ta b l. 1). W ś r ó d n ic h z n a la z ło się 9 w ą tr o b o w c ó w o r a z 4 7 g a tu n k ó w i j e d e n p o d g a tu n e k m c h ó w .
W 2 0 1 1 r. s tw ie r d z o n o je d y n ie 3 9 ta k s o n ó w (ta b l. 1). W ty m o k r e s ie n a j w ię k s z y m b o g a c tw e m c h a r a k te r y z o w a ły się ro d z in y : r o k ie to w a te (
Hypnaceae)
- 7 ta k s o n ó w ( 2 0 % w y k a z a n e j b r io flo ry ) , k r ó tk o s z o w a te (
Brachytheciaceae) o ra z
w id ło z ę b o w a te (
Dicranaceae) - 5 ta k s o n ó w (1 3 % ). N a ju b o ż s z y m i n a to m ia s t,
r e p r e z e n to w a n y m i ty lk o p r z e z j e d e n g a tu n e k , b y ły ro d z in y : p r ó c h n ic z k o w a te
(Aulacomniaceae), p ę d z lik o w a te (Ditrichaceae), m ie d z ik o w a te (Jubulaceae),
łu s k o lis to w e (Lepidoziaceae), b ie lis k to w a te (Leucobryaceae), w id lik o w a - te (
Metzgeriaceae), r z ę s ia k o w a te (Ptilidiaceae), u s z n ic o w a te (Radulaceae),
c z te r o z ę b o w a te (
Tetraphidaceae), tu jo w c o w a te (Thuidiaceae), m e r z y k o w a te
(Mniaceae) i p r ą tn ik o w a te (Bryaceae) (ta b l. 1).Tablica 1. Gatunki mszaków stwierdzone na terenie rezerwatu „Jamno”
Lp. Rodzina Nazwa gatunkowa
łacińska polska * ** ! Siedlisko:
1 2 3 4 5 6 7 8
W ątrobow ce - Liverworts
1. Marchantiaceae Marchantia polymorpha Porostnica
wielokształtna G
2. Metzgeriaceae Metzgeria furcata W idlik zwyczajny ! F 3. Ptilidiaceae Ptilidium pulcherrimum Rzęsiak piękny F 4.
Geocalycaceae Lophocolea bidentata Płozik dwuzębny G, K, F
5. Lophocolea heterophylla Płozik różnolistny G, K, F 6.
Lepidoziaceae Lepidozia reptans Łuskolist rozesłany K
7. Bazzania trilobata Biczyca trójwrębna * ** G
21 MVSP - program służący do szeregu wielowymiarowych analiz numerycznych, do staty stycznych analiz stosowanych w badaniach ekologicznych.
22 Dokumentacja zielnikowa mszaków z „Jamna” znajduje się w Herbarium Universitatis Lodziensis (LOD) - Bryophyta Katedry Geobotaniki i Ekologii Roślin Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego.
Tablica 1 (cd.)
1 2 3 4 5 6 7 8
8. Jubulaceae Frullania dilatata Miedzik płaski ! F 9. Radulaceae Radula complanata Usznica spłaszczona ! F
Mchy - B ryophyta
10. Atrichum undulatum Żurawiec falisty G 11.
Polytrichaceae Polytrichastrum formosum Złotowłos strojny G, K, F
12. Polytrichum commune Płonnik pospolity * G 13. Polytrichum juniperinum Płonnik j ałowcowaty G 14. Tetraphidaceae Tetraphis pellucida Czteroząb przezroc
zysty G, K, F
15. Ditrichaceae Ceratodon purpureus Zęboróg czerwonawy G 16. Dicranum polysetum Widłoząb kędzierzawy * G 17. Dicranum scoparium Widłoząb miotłowy * K, F 18. Orthodicranum montanum Prostoząbek górski G, K, F 19. Dicranaceae Orthodicranum flagellare prostoząbek wicio-
waty K
20. Orthodicranum tauricum prostoząbek taury-
dzki K, F
21. Dicranella heteromalla W idłoząbek włoskowy G 22. Leucobryaceae Leucobryum glaucum Bielistka siwa * G
23. Bryaceae Pohlia nutans Borześlad zwisły G, K
24.
Aulacomniaceae Aulacomnium androgynum
próchniczek
obupłciowy G, K, F
25. Aulacomnium palustre Próchniczek błotny * G 26. Cinclidiaceae Rhizomnium punctatum Krągłolist
macieżankowy G
27. Plagiomnium cuspidatum płaskom erzyk
kończysty F
28.
Plagiomniaceae Plagiomnium affine
płaskom erzyk
pokrewny G, K, F
29. Plagiomnium undulatum Płaskomerzyk falisty G 30. Plagiomnium rostratum Płaskomerzyk dziób-
kowaty G
31. Mniaceae Mnium hornum M erzyk groblowy F
32. Climaciaceae Climacium dendroides Drabik drzewkowaty * G 33. Thuidiaceae Thuidium tamariscinum Tujowiec tamarysz-
kowaty
Tablica 1 (cd.)
1 2 3 4 5 6 7 8
34. Hylocomium splendens Gajnik lśniący * G 35. Pleurozium schreberi Rokietnik pospolity * G 36. Hylocomiaceae Rhytidiadelphus squarrosus Fałdownik nastroszony * G 37. Rhytidiadelphus triquetrus Fałdownik
szeleszczący * G
38. Brachytheciastrum veluti-
num Krótkoszek aksamitny G, K, F
39. Brachythecium rutabulum Krótkosz pospolity G, K, F 40. Brachythecium salebrosum Krótkosz rowowy K
4 1
Brachythe---ciaceae 42.
Sciuro-hypnum starkei Wiewiórecznik sudecki ** G
Sciuro-hypnum oedipodium Wiewiórecznik mały G, K, F 43. Pseudoscleropodium purum Brodawkowiec czysty * G 44. Eurhynchium striatum Dzióbkowiec bruzdow
any * G
45. Plagiothecium denticulatum Dwustronek
ząbkowany G, F
4 6 Plagiothe-
ciaceae Plagiothecium curvifolim
Dwustronek
zgiętolistny G, K, F
47. Plagiothecium laetum dw ustronek j asny K 48. Plagithecium nemorale Dwustronek leśny G 49 Amblystegiaceae Amblystegium serpens Krzywoszyj rozesłany G 50. Pylaisia polyantha korow iec wielozarod-
nikowy F
51. Platygyrium repens Sznureczniak
pełzający K, F
52. Hypnum cupressiforme Rokiet cyprysowy G, K, F, L
53. Hypnaceae var. filiform e F
54. Hypnum pallescens Rokiet pełzający ** F 55. Calicladium haldanianum Gałązkowiec
różnolistny K
56. Calliergonella cuspidata Mokradłoszka zaos
trzona G
57. Herzogiella seligeri Łukowiec śląski G, K, F
Objaśnienia: * - chronione, ** - górskie, ! - rzadkie w regionie łódzkim; notowane na
siedliskach: F - epifitycznych, G - epigeicznych, K - epiksylicznych, L - epilitycznych.
Czcionką pogrubioną zaznaczono taksony odnotowane w 2011 r.
Wśród gatunków podawanych z terenu rezerwatu, 14 objętych jest ochroną praw
ną częściową23, przy czym w 2011 r. odnotowano występowanie pięciu z nich (tabl. 1).
Ciekawostką florystyczną „Jamna” są notowania mszaków związanych z ob
szarami górskimi: biczycy trójwrębnej Bazzania trilobata, wiewiórecznika sudec
kiego Sciuro-hypnum starkei i rokieta pełzającego Hypnum pallescens (w 2011 r.
nie odnaleziono biczycy i wiewiórecznika). Na uwagę zasługują także obecne
w rezerwacie, a coraz rzadziej notowane w regionie, epifityczne wątrobowce mie-
dzik płaski Frullania dilatata i usznica spłaszczona Radula complanata (tabl. 1).
PREFERENCJE SIEDLISKOWE
W trakcie badań prowadzonych w 2011 r., wyróżniono 4 typy siedlisk pora-
stanych przez mszaki: nadrzewne (epifityczne), naziemne (epigeiczne), związane
z drewnem (epiksyliczne) oraz naskalne (epilityczne). Najwięcej gatunków stwier
dzono na siedliskach nadrzewnych, najmniej na siedliskach epilitycznych (ryc. 2).
Ryc. 2. Liczba gatunków mszaków notowanych na poszczególnych typach siedlisk
w rezerwacie „Jamno”
Źródło: opracowanie własne
23 Ochrona częściowa - jeden ze statusów ochronnych w ochronie gatunkowej roślin, dopusz czający możliwość redukcji liczebności populacji danego gatunku. Niektóre gatunki spośród pod danych ochronie częściowej (np. mech rokietnik pospolity) mogą być - za zezwoleniem regional nego dyrektora ochrony środowiska - przedmiotem ograniczonego zbioru do celów zielarskich lub innych celów gospodarczych (zob. Rozporządzenie...).
Mszaki epifityczne notowano na dębie szypułkowym Quercus robur, jodle po
spolitej Abies alba, brzoziebrodawkowatz] Betula pendula, na grabie zwyczaj
nym (pospolitym) Carpinus betulus oraz na sośnie zwyczajne j Pinus sylvestris .
Najwięcej gatunkó w mszaków rosły na dębie, najmniej na sośnie (ryc. 3) . Mszaki
siedlisk epigeiczn y c h porastały humus (21 gatunków), rzadziej glebę mineralną
(10 gatunków), naj rzadziej ściółkę (8 gat u ków). Sie dliska epiksyliczne r e p re-
zen to w a n
e były jedynie
przez ulegające rozkładowi pnie ściętych drzew - pora-
stały j e 22 g a tu nki. Nieliczne siedliska epilityczne stanowiły wystające z gleby
kamienie, na których odnotowano jedynie dwa gatunki mszaków.
Ryc. 3. Liczba gatunków mszaków porastających poszczególne gatunki drzew
w rezerwacie „Jamno”
Źródło: opracowanie własne
Pod względem zajmowanego substratu na badanym terenie dominują taksony
jednopodłożowe24. Podczas prowadzonych badań odnotowano 21 takich gatunków
(tabl. 1). Najwięcej tego typu mszaków rosło na siedliskach epifitycznych - na
korze brzozy brodawkowatej oraz na korze dębu szypułkowego, najmniej na
siedliskach epigeicznych - na humusie i na glebie mineralnej. Pozostałe mszaki
występowały n a dw óch i w ięcej typach substratów(tabl. 1).
Najbardziej pod względem składu gatunkowego podobne były do siebie
zgrupowania mszaków na pniakach i humusie oraz zgrupowania na korze pni
drzew z wyłączeniem grabu. Ze wszystkich wyróżnionych substratów najbardziej
odmienne pod względem zasiedlających je mszaków były wystające z gleby
kam ienie, ściółka o raz gleba mineralna(ryc. 4).
Ryc. 4. Dendrogram przedstawiający grupowanie wykazanych podłoży
Źródło: opracowanie własne
Podobieństwo składu gatunkowego mchów porastających różne podłoża wy
nika z podobieństwa własnościowości fizyko-chemicznych substratów. Pniaki,
szczególnie silnie rozłożone, oraz humus stanowią pod względem wielu czynni
ków podobne podłoża25. Z tego względu zasiedlane są one często przez te same
gatunki. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku kory drzew, która jest waż
nym siedliskiem dla wielu gatunków mszaków.
PODSUMOWANIE
Zróżnicowanie flory mszaków w ekosystemach leśnych jest zależne od stop
nia zróżnicowania zbiorowisk i dostępności substratów porastanych przez msza
ki26. Brioflora powierzchni badanych w rezerwacie „Jamno” jest dość uboga
25 H. Klama, Distribution...
26 P. Górski, P. Urbański, Ochrona Mszaków, [w:] Ochrona przyrody w lasach, t. 2: Ochrona
(tabl. 1). Liczba gatunków mchów i wątrobowców odzwierciedla brak zróżnico
wania roślinności27 i jednorodność warunków siedliskowych28 tego niewielkie
go powierzchniowo rezerwatu. Stwierdzone w 2011 r. gatunki stanowią jedynie
12% wszystkich taksonów wykazanych do tej pory z terenu Polski Środkowej29.
Brioflora rezerwatu jest uboga także w porównaniu z brioflorą innych tego typu
obiektów z terenu województwa łódzkiego30.
Notowane bogactwo mszaków uwarunkowane jest obecnością zróżnicowanych
gatunkowo i różnowiekowych drzew, co wyraźnie sprzyja występowaniu epifitów
(dominujących w brioflorze rezerwatu). Pozostawienie w ekosystemie lasu
wiekowych okazów dębów, grabów i jodeł pomaga w zachowaniu gatunków
wyspecjalizowanych31. Mszaki jednosubstratowe bytujące na korze brzozy
pospolitej i dębu szypułkowego są tu grupą najliczniej reprezentowaną. Równie
ważne dla różnorodności brioflory jest pozostawianie w lesie martwych okazów
drzew (do ich naturalnego rozkładu) zasiedlanych przez gatunki epiksyliczne, co
także ma miejsce w analizowanym obiekcie.
Zachowanie starodrzewu i drewna w rezerwacie „Jamno” jest możliwe
dzięki prowadzonej od pięćdziesięciu lat ochronie rezerwatowej. Jednak nawet
naturalne zmiany zachodzące w składzie gatunkowym i w strukturze pionowej
drzewostanu i związane z nimi zmiany mikroklimatu lasu (np. po zdominowaniu
niższej warstwy drzewostanu przez grab, powodującego wzrost ocienienia
i ograniczającego dopływ wody opadowej do dna lasu) mogą pociągać za sobą
zmiany we florze mszaków. Ocena zakresu i tempa tych zmian stanowi przedmiot
długoterminowych badań.
Notowania w „Jamnie” gatunków prawnie chronionych, gatunków rzadkich
w całym regionie łódzkim oraz gatunków górskich podnoszą przyrodniczą
wartość obiektu. Z tego względu rezerwat „Jamno” stanowi ciekawy oraz cenny
briologicznie obiekt.
Bibliografia
Błoński F.,
Materyjały do flory skrytokwiatowej krajowej. Wątrobowce Królestwa
Polskiego (Hepaticae Polonicae)
, „Pamiętnik Fizjograficzny” 1888, z. 8, s. 156-202.
Chmielewski T., Urbanek H.,
Mchy okolic Łodzi
, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń
Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 1960, z. 17 (4), s. 1-16.
27 Zob. B. Woziwoda, K. Pawicka, G. J. Wolski, Charakterystyka lasu grądowego z jodłą w re
zerwacie „Jam no”, „Biuletyn Szadkowski” 2012, t. 12, s. 127-143.
28 Zob. B. Woziwoda, Rezerwat „Jamno” - cenny poligon badawczy łódzkich geobotaników, “Biuletyn Szadkowski” 2012, t. 12, s. 209-219.
29 M. Staniaszek-Kik, G. J. Wolski, Mszaki...
30 G. J. Wolski, J. Jakubowska-Gabara, Materiały do brioflory Polski Środkowej. M chy i wątro
bowce rezerwatu leśnego Łaznów, Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 2010, t. 29 (2), s. 51-62.
