Andrzej Kublik
"Aspekt przyczynowy i immanentny
w rozwoju literatury", Walerij Tiupa,
Tłum. B.Żyłko, "Pamiętnik Literacki"
z.4 (1988) : [recenzja]
Biuletyn Polonistyczny 32/3-4 (114-115), 372
T I T Z M A N N M i c h a e l : P r o b l e m y po ję ci a e p oki w h i s t o r i i l i t e ratury. T ł um. K. J ach i m c z a k . " P a m i ę t n i k L i t e rac ki" 198 8 z. 3 s. 264-29 7.
P r z e c i w s t a w i a j ą c się n a t r ę t ne j h i s t o r y z a c j i w b a d a n i a c h l i t e r a c k i c h , a u t o r w y j a ś n i a p r o b l e m y epoki t w o rz ąc a b s t r a k c y j n e p o j ę c i a i m o d e l e p e r i o d y z a c j i z j a w i s k l i t e r ac kich . P o j ę c i e e p o ki t r a k t u j e jako n i e z b y w a l n ą z a s a d ę p or z ą d k u j ą c ą . W w y p a d k u s k u t e c z n e j p e r i o d y z a c j i jej opis r e k o n s t r u u j e p e w i e n system, k t ó r y s t a no w i p o d s t a w ę da ny c h t ekstów, b ą d ź jest z nich z b u d o w a ny. P r z e d m i o t e m o p i s u epok nie są tylko same teksty, b ą d ź
sys tem, któr y mo żn a z nich w y a b s t r a h o w a ć , lecz równi eż p o e t y k i c zy t e o r ie l i t e r a t u r y , i n s t y t u c j e w y t w a r z a j ę c e i r o z p o w s z e c h n i a jące li t e r a t u r ę , p e ł n y z b i ór re l ac ji l i t e r a t u r y i s t r u k t u r n ie - l i t e r a c k i c h , n a l e ż ą c y c h do h i s t o r i i m y ś li lub h i s t o r i i s p o ł e c z nej. Z m i a n y w e w n ą t r z - i m i ę d z y e p o k o w e n a l e ż y r o z w i ą z y w a ć w o b rębie epoki. B P / 1 1 4 - 1 1 5 / 1 3 3 A. Kai. T I U P A W a l e r i j : Aspekt p r z y c z y n o w y i i m m a n e n t n y w r o z w o j u l i t e r a t ur y. Tłum, B. Żyłko. " Pa m i ę t n i k L i t e rack i" 1 988 z, 4 s. 219-245.
A u t o r o d r ó ż n i a p r z y c z y n o w e p o d e j ś c i e do n a uki q l i t e r a t u rze, b ę d ą c e n a j w a ż n i e j s z ą z as a d ą m e t o d o l o g i c z n ą l i t e r a t u r o z n a w stwa m a r k s i s t o w s k i e g o od po d e j ś c i a i m m a n e n t o - g e n e t y c z n e g o , w y raźn ie z m o d y f i k o w a n e g o przez f or m al i zm . Ba d a n i e l i t e r a t u r y w a s p e k c i e p r z y c z y n o w y m ozn a cz a r o z p a t r y w a n i e jej jako s z c z e g ó l
nej d z i e d z i n y i d e o lo g ii , b a d a n i e zaś p r o c e s u l i t e r a c k i e g o w a s p e k c i e jego i m m a n e n t y z m u o z na c za i n t e r p r e t o w a n i e l i t e r a t u r y j a ko s z c z e g ó l n e j d z i e d z i n y k u l t u r y d u c ho w ej z w ł a ś c i w ą jej s p e c y fiką twórczą. O ile je dn ak t e o r e t y c z n e u ś w i a d o m i e n i e sobie r ó ż nic i w z a j e m n y c h r e l a c ji " i m m a n e n t y z m u " p r o c e s u l i t e r a c k i e g o i j ego " c h a r a k t e r u p r z y c z y n o w e g o " jest rzeczą k onie czny , i z o l o w a nie tych s t a n o w i s k jest - jak st w i e r d z a b a dac z - n i e m oż liwe. N a r u s z a n i e r ó w n o wa gi i m m a n e n t y z m - p r z y c z y n o w o ś ć p r o w a d z i do o b n i ż e n i a a r t y s t y c z n e j w a r t o ś c i dz ieła sztuki.
