System zarządzania danymi rachunkowymi z gospodarstw rolnych (FADN) jako przykład informacyjnego zasobu ekonomicznego w rolni\ൣtwie

Pełen tekst

(1)SYSTEM ZARZ

(2) DZANIA DANYMI RACHUNKOWYMI Z GOSPODARSTW ROLNYCH (FADN) JAKO PRZYKŁAD INFORMACYJNEGO ZASOBU EKONOMICZNEGO W ROLNICTWIE WOJCIECH ARSKI Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy Streszczenie Przystpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało objcie polskiego rolnictwa Wspóln Polityk Roln prowadzon przez Wspólnot. Wizało si to m.in. z wprowadzeniem w Polsce, europejskiego systemu zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych FADN. W pracy przedstawione zostały ogólne informacje o tym systemie, szczególn uwag zwrócono na zagadnienia zwizane ze zbieraniem, przetwarzaniem i udostpnianiem danych FADN. W pracy zamieszczono raporty wygenerowane z bazy danych zawierajcej Wyniki Standardowe FADN. Słowa kluczowe: rolnictwo, agrobiznes, FADN, rachunkowo , Wspólna Polityka Rolna 1. Wprowadzenie W ramach Unii Europejskiej prowadzona jest Wspólna Polityka Rolna, która ju od samego pocztku istnienia wprowadzała jednolite zasady wspólnego gospodarowania rolnictwem, takie jak: swoboda przepływu produktów rolnych, jednolite ceny, finansowanie ze wspólnego budetu1. Wspólna Polityka Rolna stanowi pierwsz i jedn z najwikszych pod wzgldem prawnym i finansowym aktywno Wspólnoty. Tak due zaangaowanie UE w problemy rolnictwa, wynika z jego specyfiki. Rolnictwo pełni szersz rol, ni kady inny dział gospodarki. Z jednej strony działalno rolnicza polega na dostarczaniu surowców rolnych do produkcji ywnoci, z drugiej za rolnictwo i obszary wiejskie pełni wane funkcje społeczne2. Nakłady zwizane z polityk roln, ponoszone przez Uni Europejsk, stanowi znaczn cz jej budetu. Fakt angaowania rodków publicznych wymusza powstawanie pewnych narzdzi słucych kontroli skutecznoci działa zwizanych z realizacj celów WPR. Wzrost znaczenia polityki rolnej Wspólnoty wobec rolnictwa, jej reformy, a take konieczno dostosowywania działa zwizanych z aktualn sytuacj gospodarcz, wymusił powstanie sytemu bdcego narzdziem pomocnym przy programowaniu i realizacji kolejnych zada WPR. Systemem, który pełni m.in. wymienione powyej funkcje jest europejski system zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych FADN, działajcy we wszystkich pastwach członkowskich Unii Europejskiej. Za zbieranie danych rachunkowych z poszczególnych pastw odpowiedzialne s agencje łcznikowe, które nastpnie przekazuj je dyrekcji d/s. rolnictwa działajcej przy Komisji Europejskiej. W Polsce system FADN funkcjonuje od 2004 roku i uczestniczy w nim ponad 12 tys. gospodarstw. Prowadzona przez nie rachunkowo rolnicza ma charakter zarzdczy i jest ródłem danych, przydatnych w zarzdzaniu działalnoci gospodarstw. 1 Gorlach K., Socjologia Obszarów Wiejskich – Problemy i Perspektywy, Wydawnictwo naukowe SCHOLAR, 2004, s. 220-221. 2 Sobecki R., Globalizacja a funkcje polskiego rolnictwa, Szkoła Główna Handlowa- Oficyna Wydawnicza, Warszawa, 2007, s. 196–197..

(3) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 27, 2010. 295. Dokumentacja FADN umoliwia pozyskiwanie okrelonych danych rachunkowych, bdcych ródłem wiedzy na temat sytuacji ekonomicznej gospodarstw w Polsce. Celami porednimi Polskiego FADN, jest przekazywanie tych danych m.in. do orodków decyzyjnych, organizacji przedstawicielskich rolników, czy orodków badawczo-rozwojowych. Majcy miejsce dynamiczny rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnej (ICT) w znacznym stopniu zwiksza moliwoci wykorzystywania duych zasobów wiedzy zgromadzonych w sieci Internet. Coraz powszechniejszy dostp do sieci, zwiksza liczb potencjalnych uytkowników baz danych zawierajcych informacje gospodarcze mogce usprawni zarzdzanie przedsibiorstwem rolniczym. Przykładem takiego ródła wiedzy jest baza danych FADN zawierajca Wyniki Standardowe (ale take inne np. baza danych FAOSTAT czy Bank Danych Regionalnych GUS). Zawarte w nich dane mog by wykorzystywane w procesie wspomagania decyzji, wpływajc tym samym na funkcje zarzdzania rónymi podmiotami gospodarczymi zwizanymi z sektorem agrobiznesu. Naley jednak zwróci uwag na bariery, które nie pozwalaj na optymalne wykorzystanie tych zasobów, m.in. niewystarczajce umiejtnoci z zakresu ICT, brak szkole realizowanych przez słuby doradcze, niewystarczajcy poziom infrastruktury technicznej, czy brak odpowiedniego oprogramowania3. Głównym celem opracowania jest zaprezentowanie systemu FADN, w tym bazy danych przy nim funkcjonujcej jako informacyjnego zasobu ekonomicznego w rozumieniu ekonomiki informacji. Zasób taki według definicji zaproponowanej przez Oleskiego stanowi, wszelakie potencjalnie uyteczne zbiory informacji i metainformacji, zgromadzone i przechowywane w czasie, w miejscu oraz przy zastosowaniu technologii i organizacji umoliwiajcych ich wykorzystanie przez uytkowników finalnych informacji działajcych jako podmioty ekonomiczne w gospodarce4. W pracy zaprezentowane zostan przykładowe zestawienia Wyników Standardowych, wygenerowane z bazy danych FADN, ukazujce moliwoci ich klasyfikacji według klas wielkoci ekonomicznej, a take typów prowadzonej produkcji rolniczej. Przykłady te maj ponadto ukaza moliwoci pozyskiwania z systemu danych o gospodarstwach, w rónym ujciu terytorialnym, tj. w regionach, krajach i w całej Unii Europejskiej. 2. Europejski system zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych FADN – ogólne informacje Europejski system zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych FADN (ang. Farm Accountancy Data Network) powstał w 1965 roku na mocy Rozporzdzenia Rady EWG nr 79/65/EWG. W miar powikszania si Unii Europejskiej, system FADN obejmował coraz wicej pastw. Od 1 stycznia 2007 roku FADN działa we wszystkich 27 krajach członkowskich UE. W polu obserwacji europejskiego systemu FADN znajduj si gospodarstwa towarowe, które wytwarzaj około 90% wartoci standardowej produkcji5 (ang. Standard Output (SO)), w danym. 3. Bojar W.L., Wykorzystywanie mechanizmów systemu ekspertowego w zarzdzaniu przedsibiorstwami rolnymi. Postpy nauk rolniczych 6/2005, Wydział Nauk Rolniczych, Lenych i Weterynaryjnych PAN, Warszawa, 2005, s. 127-128 4 Oleski J., Ekonomika Informacji Podstawy, PWE Warszawa, 2001, s. 246. 5 Standardowa produkcja (SO) – rednia z 5 lat warto produkcji okrelonej działalnoci produkcyjnej w przecitnych dla danego regionu warunkach produkcyjnych uzyskana z jednego hektara lub od jednego zwierzcia. Parametr ekonomiczny majcy zastosowanie w klasyfikacji gospodarstw według nowej Wspólnej Typologii Gospodarstw Rolnych (WTGR), obowizujcej od 2010 roku na podstawie rozporzdzenia Komisji /Commission Regulation (EC) No 1242/2008/ z 8 grudnia 2008 r..

(4) 296. Wojciech arski System zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych (FADN) jako przykład informacyjnego zasobu ekonomicznego w rolnictwie. regionie6 lub kraju. Według informacji znajdujcych si na stronie internetowej Komisji Europejskiej powiconych sieci FADN, po akcesji Bułgarii i Rumunii próba FADN jest reprezentatywna dla ponad 6,4 mln gospodarstw rolnych, stanowicych około 90% uytków rolnych UAA (ang. Utilized Agricultural Area) i wytwarzajcych około 90% całkowitej produkcji rolniczej Wspólnoty7. Podstaw prawn Polskiego FADN, którego głównym celem jest dostarczanie danych rachunkowych z reprezentatywnej próby gospodarstw do sieci FADN, stanowi ustawa o zbieraniu i wykorzystywaniu danych rachunkowych z gospodarstw rolnych z 29 listopada 20008. Pierwszym etapem prac nad wyodrbnieniem próby gospodarstw rolnych dla Polskiego FADN, było przeprowadzenie w 2002 roku Powszechnego Spisu Rolnego. Badanie to umoliwiło m.in. budow operatów losowania prób w badaniach reprezentacyjnych, a zgodno z zakresem Bada Struktury Gospodarstw Rolnych (ang. Farm Structure Survey (FSS)), umoliwiła przeprowadzenie klasyfikacji gospodarstw rolnych zgodnie z prawodawstwem UE w tym zakresie tj. ze Wspólnotow Typologi Gospodarstw Rolnych (WTGR)9. Wybór próby dla Polskiego FADN sporód sklasyfikowanych w Polsce ponad 2 mln gospodarstw rolnych wytwarzajcych łcznie 68 mld zł wartoci standardowej produkcji, w pierwszej kolejnoci zakładał odrzucenie gospodarstw nietowarowych. Pole obserwacji Polskiego FADN w 2008 roku objło 753 253gospodarstwa rolne, tworzce 89,6 % wartoci standardowej nadwyki bezporedniej10 (ang. Standard Gross Margin (SGM)), wytwarzanej przez wszystkie sklasyfikowane gospodarstwa rolne w Polsce. Z tej grupy za pomoc narzdzi statystycznych wyodrbniono prób 12,1 tys. gospodarstw, która uczestniczy w systemie zbierania i wykorzystywania danych rachunkowych. Dane te zbierane s przez doradców do spraw rachunkowoci, a nastpnie zostaj przekazane do Wojewódzkich Biur Rachunkowych działajcych przy Wojewódzkich Orodkach Doradztwa Rolniczego. Szczeblem centralnym systemu w Polsce s Komitet Krajowy i Agencja Łcznikowa, której funkcj pełni Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej – Pastwowy Instytut Badawczy w Warszawie. Dane dostarczane przez Agencje Łcznikowe z pastw uczestniczcych w FADN, przekazywane s do Dyrekcji Generalnej ds. Rolnictwa (DG-Agri) Komisji Europejskiej w Brukseli11. Dane tam gromadzone wykorzystywane s zgodnie z przyjtymi zasadami i słu w realizacji celów systemu FADN. Jednym z nich jest publikowanie przetworzonych danych rachunkowych w formie Wyników Standardowych, które s zestawem zmiennych, obliczonych na podstawie danych zawartych w sprawozdaniach z gospodarstw. Wyniki standardowe w postaci 140 zmiennych charakteryzujcych sytuacj ekonomiczn rónych grup gospodarstw rolnych funkcjonujcych na terenie UE, s. 6. W Polsce wyodrbniono 4 regiony SO, w ramach projektu Phare 2000 Nr PL0006.09.06 „Przygotowanie i wdroenie wybranych mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej (CAP) – Pomoc techniczna (FADN)”. Wyodrbnione regiony to: 1) Pomorze i Mazury, 2) Wielkopolska i lsk, 3) Mazowsze i Podlasie, 4) Małopolska i Pogórze. 7 Concept of FADN, (on-line) Strona Komisji Europejskiej [dostp dnia 18 lutego 2009] http://ec.europa.eu/agriculture/rica/concept_en.cfm. 8 Wyniki standardowe uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczce w polskim FADN w 2007 roku. IERiG – PIB, Warszawa, 2008. 9 Opis realizacji planu wyboru próby gospodarstw rolnych dla Polskiego FADN w 2009 roku. IERiG – PIB, Warszawa, 2009. 10 Standardowa nadwyka bezporednia (SGM) - nadwyk wartoci produkcji danej działalnoci rolniczej nad wartoci kosztów bezporednich w przecitnych dla danego regionu warunkach produkcji. Parametr ekonomiczny majcy zastosowanie w klasyfikacji gospodarstw rolnych do koca 2009 roku. 11 FADN i Polski FADN, IERiG – PIB, Warszawa, 2009..

(5) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 27, 2010. 297. ogólnodostpne, w formie bazy danych on-line znajdujcej si na stronach internetowych Komisji Europejskiej12.. Rysunek 1. Baza danych on-line systemu FADN ródło: http://ec.europa.eu/agriculture/rica/database/database.cfm. 3. Dane ródłowe systemu FADN Rachunkowo FADN ma charakter tzw. rachunkowoci zarzdczej, majcej na celu w moliwie dokładny sposób odzwierciedla sytuacj ekonomiczn i finansow gospodarstwa rolnego13. Do głównych zasad FADN naley niewykorzystywanie danych dla celów podatkowych, a take traktowanie ich jako tajnych. Kade gospodarstwo uczestniczce w systemie otrzymuje swój numer indentyfikacyjny. Uczestniczcy w Polskim FADN rolnicy prowadz zestaw dokumentów, dziki którym moliwe jest pozyskiwanie okrelonych danych rachunkowych. Nale do nich: ♦ Spis Aktywów i Zobowiza Indywidualnego Gospodarstwa Rolnego (SAiZ). ♦ Spis Wybranych Aktywów i Zobowiza Indywidualnego Gospodarstwa Rolnego (SWAiZ). ♦ Ksika Wpływów i Wydatków Indywidualnego Gospodarstwa Rolnego (KWiW). ♦ Ksika Obrotów i Zaszłoci Indywidualnego Gospodarstwa Rolnego (KOiZ). Dokumenty te uzupełniaj: Instrukcja Prowadzenia Zapisów w Ksikach Rachunkowych oraz Instrukcja Kodowania z Wykazem Kodów. Ten drugi dokument wyjania stosowanie oznacze zapisów w ksigach rachunkowych, które umoliwia wykorzystanie techniki informatycznej przy obsłudze rachunkowoci. Po zakoczeniu roku obrachunkowego dane z ksig rachunkowych 12 13. http://ec.europa.eu/agriculture/rica/index_en.cfm. Goraj L., Mako S., Rachunkowo i analiza ekonomiczna w indywidualnym gospodarstwie rolnym, Difin, 2009, s. 21..

(6) 298. Wojciech arski System zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych (FADN) jako przykład informacyjnego zasobu ekonomicznego w rolnictwie. s wprowadzane do komputera. Wspomniana technika informacyjna to aplikacja komputerowa noszca nazw Polski FADN. Umoliwia ona m.in. wczytywanie, kopiowanie i eksportowanie danych rachunkowych do Biura Rachunkowego. Ponadto, posiada ona funkcj testowania wczytanych danych, które weryfikuje ich bezbłdno . Prócz algorytmicznych metod testowania poprawnoci ewidencjonowanych danych, istniej równie procedury kontrolne w formie przeprowadzanych w gospodarstwach audytów. Dotycz one zgodnoci prowadzonej ewidencji z wytycznymi Instytutu, a take oceny poprawnoci danych. Strona internetowa Polskiego FADN jest ródłem bardzo dokładnych informacji o systemie. Znajduj si tam wszystkie informacje dotyczce metodyki i organizacji bada FADN. S one publikowane w formie oficjalnych, ogólnodostpnych dokumentów i publikacji. Wany podkrelenia jest równie fakt, i strona ta za pomoc formularza kontaktowego umoliwia zgłaszanie ewentualnych uwag lub pyta zwizanych z prowadzeniem rachunkowoci rolniczej. Na stronie internetowej znajduje si take uyteczne porady oraz platforma e-learningowa, która udostpnia szereg interaktywnych kursów szkoleniowych. Wymienione powyej dokumenty ródłowe Systemu, umoliwiaj gromadzenie okrelonych danych rachunkowych. S to obszerne dokumenty, za pomoc których ewidencjonowane s dane o zasobach gospodarstwa i zewntrznych ródłach ich finansowania (SAiZ, SWAiZ). Umoliwiaj one systematyczne rejestrowanie wszystkich operacji rynkowych w okresie obrachunkowym (KWiW), a take ewidencj zdarze gospodarczych nie majcych charakteru transakcji rynkowych (KOiZ)14.. Rysunek 2. Spis tabel znajdujcych si w Spisie Aktywów i Zobowiza Indywidualnego Gospodarstwa Rolnego (SAiZ) oraz przykładowa tabela – Zasoby ziemi własnej ródło: SAiZ www.fadn.pl. 14. Wzory dokumentów ródłowych Systemu FADN, zamieszczone s na stronie www.fadn.pl w zakładce metodologia. Znajduj si tam równie instrukcje, zawierajce wytyczne wobec których naley je wypełnia , a take dokumenty szczegółowo opisujce metodyk i organizacj bada FADN. Ich ogólnodostpno i ograniczony zakres pracy sprawia, e dokumenty te nie bd szczegółowo opisywane w opracowaniu..

(7) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 27, 2010. 299. Traktujc FADN jako system informacyjny, poszczególne gospodarstwa w nim uczestniczce s jego obiektami jednostkowymi. Dane wpisywane do dokumentów ródłowych systemu mona okreli mianem danych jednostkowych o obiektach. Według Oleskiego „kady system informacyjny powinien mie okrelone reguły gromadzenia, przechowywania i udostpniania danych”. W systemie FADN, wymienione procesy wystpuj. Opisany powyej proces gromadzenia danych rachunkowych funkcjonuje według okrelonych zasad. Gromadzone dane dotycz gospodarstw znajdujcych si w polu obserwacji, które maj charakter gospodarstw towarowych. Dziki zgodnoci ze wspóln typologi tych podmiotów, obowizujc w Unii, dane gromadzone w poszczególnych krajach Wspólnoty s porównywalne. System ten posiada swoj struktur organizacyjn, a dane przepływaj pomidzy jej poszczególnymi szczeblami, z wykorzystaniem technologii ICT. Dotychczasowe informacje pozwalaj stwierdzi , e FADN jest rozbudowanym systemem informacyjnym. W dalszej czci opracowania system FADN rozpatrywany bdzie jako zasób wiedzy. Poruszone zostan równie aspekty uytecznoci i wykorzystywania informacji FADN przez podmioty gospodarcze. 4. Przetwarzanie danych FADN Po wczytaniu danych z ksiek rachunkowych, dotyczcych okrelonego okresu obrachunkowego, wytwarzany jest raport indywidualny gospodarstwa rolnego. Raport ten otrzymuje rolnik, a dane w nim zawarte, nie mog by udostpniane nikomu innemu. Obrazuje on cało. działalnoci gospodarstwa, a zawarte w nim informacje pogrupowane s na 18 działów. I. Struktura własnociowa uytkowanej ziemi II. Struktura rodzajowa uytkowanej ziemi III. Zatrudnienie i nakłady pracy IV. Pogłowie podstawowych gatunków zwierzt V. Powierzchnia zbiorów w plonie głównym na uytkach rolnych oraz zbiory i plony VI. Wydajnoci jednostkowe zwierzt VII. Sprawozdanie z przepływu pienidzy VIII. Sprzeda i uzyskane ceny najwaniejszych produktów rolniczych IX. Rachunek wyników gospodarstwa rolnego X. Warto i struktura produkcji XI. Dotacje XII. Podatek VAT XIII. Warto i struktura kosztów produkcji XIV. Bilans XV. Przepływ rodków pieninych midzy gospodarstwem rolnym i rodzin rolnicz XVI. Saldo rachunku prywatnego XVII. Rachunek kapitału własnego XVIII. Analiza wskanikowa. Rysunek 3. Działy tematyczne raportu indywidualnego ródło: www.fadn.pl..

(8) 300. Wojciech arski System zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych (FADN) jako przykład informacyjnego zasobu ekonomicznego w rolnictwie. Raport indywidualny jest szczegółowym ródłem informacji dla rolnika, mogcym ułatwia mu podejmowanie decyzji zwizanych z działalnoci gospodarstwa, wpływajc tym samym na sposób zarzdzania gospodarstwem. Kolejnym „produktem” systemu FADN, który moe otrzyma rolnik jest Raport porównawczy, który zawiera podstawowe dane wynikowe gospodarstwa, prezentowane w zestawieniu z wynikami gospodarstw podobnych. Dane z wszystkich gospodarstw w Polsce s gromadzone w komputerowej bazie danych. Na ich podstawie przygotowywane s kolejne produkty standardowe Polskiego FADN m.in. Sprawozdanie z gospodarstwa rolnego FADN „The Farm Return”. Jest on opracowywany przez Zakład Rachunkowoci Rolnej IERIG-PIB i przesyłany do Komisji Europejskiej. Podobny dokument przygotowany jest w kadym z pastw członkowskich, a zakres,format i sposób wpisywania danych niezbdnych do jego wykonania s precyzyjnie opisane w rozporzdzeniu Komisji. Dziki temu moliwe jest tworzenie wspólnych zbiorów danych z gospodarstw funkcjonujcych na obszarze Wspólnoty. Na podstawie dostarczanych przez agencje sprawozda zespół DG Agri działajcy przy KE przygotowuje m.in. tzw. Wyniki Standardowe, które udostpnione s w formie bazy danych on-line (Rys. 1). S one zestawem danych statystycznych, obliczonych na podstawie sprawozda z gospodarstwa rolnego, uporzdkowanym według 10 grup tematycznych: 1. Populacja i próba gospodarstw. 2. Wybrane informacje o produkcji. 3. Warto produkcji. 4. Koszty. 5. Dopłaty do działalnoci operacyjnej gospodarstwa. 6. Salda dopłat i podatków. 7. Dochód na gospodarstwo rolne. 8. Dochód na osob. 9. Bilans na koniec roku obrachunkowego. 10. Wskaniki finansowe.. Rysunek 4. Grupy tematyczne Wyników Standardowych ródło: FADN i Polski FADN, IERiG – PIB, Warszawa, 2009. Jak wspomniano we wstpie dane FADN maj udział w programowaniu WPR i ocenie skutków jej działa. Priorytetowym odbiorc informacji dostarczanych na podstawie danych FADN s instytucje Wspólnoty, w tym głównie Komisja Europejska. Za obsług danych FADN i proces dostarczania informacji zainteresowanym instytucjom, odpowiada DG Agri. Do uytkowników informacji FADN zaliczy mona m.in. instytucje odpowiedzialne za kierowanie wspólnymi rynkami rolnymi, czy kierujce działaniami dotyczcymi rozwoju obszarów wiejskich. Jednake, informacje FADN dostarczane s take innym publicznym i prywatnym podmiotom, m.in. Ministerstwom Rolnictwa, instytucjom naukowo-badawczym, czy zawodowym organizacjom rolniczym. Podkreli naley fakt, e w odrónieniu od informacji udzielanych przez DG Agri, Wyniki standardowe zamieszczane w ogólnodostpnej bazie danych, mog by dowolnie wykorzystywane przez nieograniczon ilo podmiotów gospodarczych. Przykładowo, producent rodków produkcji dla rolnictwa np. nawozów, moe w niej znale dane o nakładach ponoszo-.

(9) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 27, 2010. 301. nych na nawozy przez róne grupy gospodarstw, funkcjonujcych w rónych obszarach Unii. Informacja taka moe by przydatna np. w ustalaniu ceny lub planowaniu skali produkcji. Reprezentatywno , wielostopniowa kontrola jakoci, a take szczegółowe opisy m.in metodyki czy organizacji bada, oraz duy zbór publikacji (np. instrukcje, wykazy kodów, schematy oblicze zmiennych statystycznych) stanowicy rodzaj metainformacji, wpływaj na du uyteczno danych FADN. Bariery, które hamuj ich wykorzystanie zwizane s raczej z samymi odbiorcami informacji, a dokładniej z organizacj ich systemów informacyjnych i informatycznych. Bariery te nie s zwizane wyłcznie z systemem FADN, ale dotycz wszelkich informacyjnych zasobów ekonomicznych. 5. Przykłady raportów wygenerowanych z bazy danych FADN Poniej znajduj si przykłady moliwych do wygenerowania raportów z bazy danych FADN. Zestawienia te zostały opracowane w taki sposób aby zaprezentowa zasady klasyfikacji gospodarstw rolnych (zgodne ze wspóln typologi gospodarstw na terenie Wspólnoty) wg dwóch kryteriów dostpnych w bazie danych: ♦ wielkoci ekonomicznej (klasyfikacja ES 6), ♦ typu rolniczego (klasyfikacja TF 8). W raportach tych wykorzystano zmienn SE420 – Farm Net Income (Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego). Prezentowane dane dotycz gospodarstw rolnych z czterech regionów SGM wyodrbnionych w Polsce. W tabeli 3, zestawiono dane z wszystkich pastw nalecych do Unii Europejskiej. Tabela 1. Zmienna SE420 w ujciu regionalnym i krajowym według klasyfikacji ES6 Zmienna SE420 – Farm Net Income (Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego) [EUR] dla roku 2007 Regiony FADN w Polsce Klasy wielkoci ekonomiczPolska Pomorze i Mazowsze i Małopolska i Wielkopolska i nej – klasyfikacja ES6 ogółem Mazury Podlasie Pogórze

(10) lsk 0 - <4 ESU 3952 5007 4108 3657 4457 4 - <8 ESU 5816 5918 7434 5571 6068 8 - <16 ESU 11399 12029 15097 9457 11442 16 - <40 ESU 26557 25956 27273 20912 23969 40 - <100 ESU 67485 53205 56701 48167 53688 >= 100 ESU 120034 83203 167970 139413 Przecitny dochód w regio12865 9002 7485 11796 9868 nie Zmienna SYS03 - Liczba 1000 – 10000 4000 - 5000 1000 - 2000 4000 - 5000 gospodarstw w próbie FADN 2000 20000 zmienna SYS02 - Liczba reprezentowanych gospo86240 361130 128820 187250 763440 darstw. ródło: Opracowanie własne na podstawie danych FADN..

(11) 302. Wojciech arski System zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych (FADN) jako przykład informacyjnego zasobu ekonomicznego w rolnictwie. Tabela 2. Zmienna SE420 w ujciu regionalnym i krajowym według klasyfikacji TF8 Zmienna SE420 – Farm Net Income (Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego) [EUR] dla roku 2007 Regiony FADN w Polsce Typy rolnicze gospoPolska Pomorze i Mazowsze i Małopolska i Wielkopolska i darstw – klasyfikacja TF8 ogółem Mazury Podlasie Pogórze

(12) lsk Uprawy polowe 14801 14749 8578 8137 10965 Uprawy ogrodnicze 11421 20966 14898 15028 16429 Uprawy trwałe 37510 11018 9093 13086 11014 Krowy mleczne 16114 18596 14563 9191 14775 Zwierzta ywione w systemie wypasowym 10295 11502 18629 7113 14575 (bez krów mlecznych) Zwierzta ziarnoerne 25021 11089 11892 19278 13281 Mieszane 8196 8760 5176 4525 6275 Przecitny dochód w re12865 11796 9002 7485 9868 gionie. ródło: Opracowanie własne na podstawie danych FADN. Wartoci zmiennej SE420 w dwóch pierwszych tabelach, dotycz polskich gospodarstw rolnych sklasyfikowanych według wielkoci ekonomicznej i typu rolniczego. W obu przypadkach wartoci osiganego dochodu wykazuj znaczne zrónicowanie. W roku 2007 najwysz warto. tej zmiennej wykazały gospodarstwa z regionu Pomorze i Mazury (12865 euro), a najnisz gospodarstwa z regionu Małopolska i Pogórze (7485 euro). Dochód wzrastał wraz z wielkoci ekonomiczn gospodarstw. Najwyszy redni dochód osignły gospodarstwa prowadzce uprawy ogrodnicze (16429 euro), a najniszy gospodarstwa o mieszanym typie produkcji (6275 euro).

(13) rednia warto tej zmiennej obliczona na podstawie danych pozyskanych z ponad 12 tys. gospodarstw w Polsce wyniosła 9868 euro i była ona niemal dwukrotnie nisza ni rednia warto. unijna (19684 euro). W 2007 roku najwyszy dochód osignły gospodarstwa belgijskie (59575 euro), a najniszy gospodarstwa duskie (2840 euro). 6. Podsumowanie Nawizujc do przedstawionej we wstpie definicji, system FADN jest zbiorem uytecznych informacji, mogcym by wykorzystywanym przez podmioty funkcjonujce w gospodarce, dziki okrelonej organizacji i ustalonym zasadom umoliwiajcym ich gromadzenie i przechowywanie. W ramach systemu FADN zachodzi proces zbierania i przetwarzania danych rachunkowych z gospodarstw funkcjonujcych na terenie Unii Europejskiej. Na podstawie zebranych danych opracowywane s rónego rodzaju „produkty” FADN, które okazuj si ródłem wiedzy uytecznym dla wielu podmiotów ekonomicznych uczestniczcych w gospodarce. Pierwszymi uytkownikami s rolnicy, prowadzcy rachunkowo . Nastpnie dane te trafiaj do instytucji zarzdzajcych FADN w poszczególnych krajach Wspólnoty i wykorzystywane s zgodnie z ich celami. W Polsce dane te s udostpniane m.in. instytucjom pastwowym i orodkom badawczorozwojowym. Jednakowe zasady obowizujce w systemie na poziomie unijnym, umoliwiaj zebranie danych i wykorzystanie ich m.in. przy kontroli i realizacji działa prowadzonych w obrbie Wspólnej Polityki Rolnej..

(14) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 27, 2010. 303. Tabela 3. Zmienna SE420 w ujciu unijnym według klasyfikacji ES6 Zmienna SE420 – Farm Net Income (Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego) [EUR] dla roku 2007 Warto. Klasy wielkoci ekonomicznej – klasyfikacja ES6 zmiennej 0 - <4 4 - <8 8 - <16 16 - <40 40 - <100 >= 100 przecitna ESU ESU ESU ESU ESU ESU Kraj dla kraju Austria 16674 29842 54113 87029 32794 Belgia 17207 44058 99408 59575 Bułgaria 2196 4539 7596 15095 33934 101624 4816 Cypr -221 2100 8089 14831 30233 152139 8467 Czechy 5887 12249 25704 49322 129915 39184 Dania -7317 5317 18102 -1340 2840 Estonia 6900 7390 16768 38002 74660 193420 24681 Finlandia 7115 24274 48350 64883 28155 Francja 6892 18719 35494 84751 39944 Grecja 5805 8490 14993 26365 41142 148132 13051 Hiszpania 3881 10401 13992 29727 53553 125129 24144 Holandia 1655 31554 73695 44944 Irlandia 4914 5799 11092 26057 59911 108601 20975 Litwa 5718 11983 24154 52806 118753 316704 19033 Luksemburg 17221 52398 105584 50846 Łotwa 5393 8471 12293 29037 67978 218302 13791 Malta 12667 23244 66565 181139 24646 Niemcy 20255 43928 96754 47776 Polska 4457 6068 11442 23969 53688 139413 9868 Portugalia 3914 5109 9637 18202 38104 57354 9235 Rumunia 2251 6633 11997 4855 55913 235903 3151 Słowacja 16187 25562 11646 -3859 11830 Słowenia 1566 2115 9596 21098 78963 6146 Szwecja 6599 18160 44106 82726 29337 Wgry 27 3968 10053 21965 50552 112419 11286 Wielka Bry8398 16024 42337 126435 55854 tania Włochy 8721 11698 22352 55975 213472 28002 UE 27 3014 8130 12325 23129 45319 110344 19684. ródło: Opracowanie własne na podstawie danych FADN..

(15) 304. Wojciech arski System zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych (FADN) jako przykład informacyjnego zasobu ekonomicznego w rolnictwie. Bibliografia [1]. [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12]. Bojar W.L., Wykorzystywanie mechanizmów systemu ekspertowego w zarzdzaniu przedsibiorstwami rolnymi. Postpy nauk rolniczych 6/2005, Wydział Nauk Rolniczych, Lenych i Weterynaryjnych PAN, Warszawa, 2005, s. 127–128. Concept of FADN, (on-line) Strona Komisji Europejskiej [dostp dnia 18 lutego 2009] http://ec.europa.eu/agriculture/rica/concept_en.cfm. ec.europa.eu/agriculture/rica/index_en.cfm. FADN i Polski FADN, IERiG – PIB, Warszawa, 2009. Goraj L., Mako S., Rachunkowo i analiza ekonomiczna w indywidualnym gospodarstwie rolnym, Difin, 2009, s. 21. Gorlach K., Socjologia Obszarów Wiejskich – Problemy i Perspektywy, Wydawnictwo naukowe SCHOLAR, 2004, s. 220–221. Instrukcja prowadzenia zapisów w ksikach rachunkowych – wersja 2010. IERiG – PIB, Warszawa, 2009. Oleski J., Ekonomika Informacji Podstawy, PWE Warszawa, 2001, s. 246. Opis realizacji planu wyboru próby gospodarstw rolnych dla Polskiego FADN w 2009 roku. IERiG – PIB, Warszawa, 2009. Sobecki R., Globalizacja a funkcje polskiego rolnictwa, Szkoła Główna HandlowaOficyna Wydawnicza, Warszawa, 2007, s. 196–197. www.fadn.pl. Wyniki standardowe uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczce w polskim FADN w 2007 roku. IERiG – PIB, Warszawa, 2008..

(16) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 27, 2010. 305. FARM ACCOUNTANNCY DATA NETWORK AS A STOCK ECONOMIC INFORMATION IN AGRICULTURE Summary Polish accession to the European Union resulted in the introduction of the Common Agricultural Policy. This involved, among other things, introducing the Farm Accountancy Data Network in Poland. The paper presents general information about this system, special attention was given to issues related to collecting, processing and sharing FADN data. This work contains reports generated from the FADN database. Keywords: agriculture, agrobuissnes, Fadn Accountancy Data Network, Common Agricultural Policy Wojciech arski Katedra Inynierii Zarzdzania Wydział Zarzdzania Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy ul. Prof. S. Kaliskiego 7 bud.3.1, 85-796 Bydgoszcz e-mail: wojciech.zarski@utp.edu.pl.

(17)