Streszczenie
MoĪliwoĞci finansowe gminy w powiązaniu z jakoĞcią zarządzania wyznaczają kierunek rozwoju lokalnego. W praktyce wysokoĞü planowanych wydatków determi-nowana jest wielkoĞcią uzyskiwanych dochodów zasilanych wpływami z tytułu przy-chodów. Przy uĪyciu analizy regresji udowodniono tezĊ, Īe municypalnoĞü gminy wpływa na samodzielnoĞü finansową jednostki. Dowiedziono, Īe gminy wiejskie są uzaleĪnione od budĪetu centralnego w znacznie wiĊkszym stopniu niĪ gminy miejskie.
Dochody własne eksponujące samodzielnoĞü jednostki, odgrywają istotną rolĊ w moĪliwoĞciach finansowania zadaĔ własnych jednostki samorządu terytorialnego. Mając powyĪsze na uwadze, wykorzystując analizĊ korelacji, przy uĪyciu Persona, zbadano korelacjĊ pomiĊdzy wielkoĞcią jednostki a generowanymi przez nią docho-dami własnymi z wykorzystaniem sprawozdaĔ z wykonania budĪetów wszystkich gmin województwa Ğląskiego.
Istotnym instrumentem napĊdzającym rozwój lokalny, zwłaszcza od momentu wejĞcia Polski do Unii Europejskiej, są Ğrodki pomocowe pozyskiwane przez samo-rząd terytorialny ze Ĩródeł zagranicznych. Najistotniejszym z punktu widzenia roz-woju lokalnego dochodem fakultatywnym realizowanym przez gminy są dotacje sta-nowiące Ĩródło dofinansowania inwestycji komunalnych. Na podstawie przeprowa-dzonych badaĔ odrzucono hipotezĊ w myĞl, której gminy miejskie posiadając teore-tycznie wiĊkszy potencjał, w porównaniu do gmin wiejskich, miałyby statysteore-tycznie pozyskiwaü wyĪsze w przeliczeniu na osobĊ Ğrodki zewnĊtrzne na dofinansowanie zadaĔ publicznych.
Słowa kluczowe: gmina, finanse publiczne, samodzielno finansowa gminy, pozyskiwanie
bezzwrotnych funduszy, korelacja dochodów z wielkoci jednostki.
1. Wprowadzenie
Gmina jako lokalna wspólnota samorzdowa dysponuje okrelonym ustawowo zakresem swobody w decydowaniu o wspólnym majtku oraz zaspakajaniu zbiorowych potrzeb społecz-nych. W procesie strategicznego zarzdzania gmin, finanse odgrywaj fundamentaln rol. Zapo-trzebowanie finansowe gmin wyznaczone poprzez przekazane do realizacji zadania i kompetencje ukształtowane zostało w procesie decentralizacji i dekoncentracji funkcji pastwa. Moliwoci finansowe gminy w powizaniu z jakoci zarzdzania wyznaczaj kierunek rozwoju lokalnego. W praktyce wysoko planowanych wydatków determinowana jest wielkoci uzyskiwanych dochodów zasilanych wpływami z tytułu przychodów.
Celem artykułu jest zbadanie moliwoci finansowania zada publicznych w zalenoci od municypalnego charakteru gminy. W artykule załoono hipotezy:
Typ gminy (jej miejski bd wiejski charakter) determinuje samodzielno finansow jed-nostki.
Charakter (miejski lub wiejski) gminy wpływa na umiejtno pozyskiwania dofinansowania zewntrznego.
Ponadto analizujc moliwoci finansowe gmin, zbadano korelacj pomidzy wielkoci jed-nostki a generowanymi przez ni dochodami własnymi w przeliczeniu na osob. Sporzdzono ranking gmin województwa lskiego w zalenoci od wysokoci generowanych przez jednostki w 2007 roku dochodów własnych w przeliczeniu na osob, transferów z budetu pastwa w prze-licz na 1 os. oraz udziału dochodów pozyskanych z zewntrz w dochodach ogółem..
2. Zwi zek midzy typem gminy a samodzielnoci finansow jednostki
Katalog dochodów jednostek samorzdu terytorialnego ukształtowany w II połowie lat dzie-widziesitych XX wieku zapewnia gminom znaczn samodzielno finansow1. Obok systemów dochodów własnych, pochodzcych głownie z podatków i opłat lokalnych oraz z gospodarowania mieniem komunalnym, działaj take systemy redystrybucji midzy aparatem centralnym a struk-turami lokalnymi. Naley zauway, i wpływy ze ródeł zewntrznych, zwłaszcza w przypadku transferów z budetu pastwa stanowi istotn informacj o „samodzielnoci” finansowej jednost-ki. Im wyszy udział dochodów pozyskiwanych z budetu pastwa w strukturze dochodów ogó-łem tym wiksze uzalenienie od pastwa, tym mniejsza samodzielno jednostki. Hipotetycznie mona załoy, e dochody gmin wiejskich s w wikszym stopniu uzalenione od transferów z budetu pastwa. Po pierwsze z uwagi na procentowy udział w katalogu dochodów własnych wpływów, które z definicji posiadaj nisze wskaniki a w konsekwencji daj gorsze moliwoci generowania przychodów (w przypadku gmin wiejskich – podatek rolny, natomiast gmin miej-skich – podatek od nieruchomoci), a po drugie z uwagi na potencjał terytorialno – demograficzny (gsto zaludnienia).
Z wykorzystaniem analizy regresji, zbadano zwizek pomidzy municypalnoci (typem) gminy a transferami z budetu pastwa mierzonymi w przeliczeniu na jednego mieszkaca. Na potrzeby analizy przyjto: typ gminy miejsko-wiejskiej – „wiejska”, typ gminy stanowionej przez miasto na prawach powiatu – „miejska”. Badaniem objto (wszystkie) 197 gmin województwa lskiego. Na podstawie danych uzyskanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach oraz Urzdu Statystycznego przedstawionych w Tabeli 1, z wykorzystaniem programu SPSS, przy uyciu testu t-Studenta dla dwóch prób niezalenych stwierdzono, na poziomie istotnoci 0,05, e istnieje rónica pomidzy rednimi transferami z budetu pastwa w grupie gmin miejskich oraz wiejskich (p=0,000 przy spełnionym załoeniu o równoci wariancji w obu grupach (p=0,534)).
Dla zbadania wpływu typu gminy na wysoko transferów z budetu centralnego sformuło-wano Hipotez Ho i alternatywn H1:
Ho: bj = 0, Xj nie ma istotnego wpływu na zmienn Y: tzn. rednia transferów z budetu pastwa w gminach miejskich nie róni si od redniej transferów w gminach wiejskich typ gminy nie wpływa na wysoko transferów z budetu pastwa /w przeliczeniu na osob/ typ gminy nie determinuje samodzielnoci finansowej gminy
H1: bj 0, Xj wpływa istotnie na zmienn Y: co oznacza, e rednia transferów z budetu pastwa w gminach miejskich róni si /statystycznie/ od redniej transferów w gminach wiejskich typ gminy wpływa na wysoko transferów z budetu pastwa /w przeliczeniu na
1
Metodyka kompleksowej oceny gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego, red. B. Filipiak, Difin, War-szawa 2009, s. 241.
osob/ typ gminy determinuje samodzielno finansow gminy.
Tabela 1. Wykonanie dochodów gmin województwa Ğląskiego za rok 2007 w zestawieniu z danymi statystycznymi (powierzchnia gminy, liczba mieszkaĔców, typ gminy (w tys. zł)
Gmina Dochody Dochody własne Dotacje budet pastwa Subwencja Pozostałe dochody zewntrz Typ gmin Pow. w km 2 Ludno (w os.) Blachownia 23 047 12 729 3 808 6 276 234 2 67 13 342 Koniecpol 19 890 8 046 4 462 7 075 307 2 147 10 231 Dbrowa Zielo-na 9 585 2 631 2 928 3 905 121 2 100 4 157 Janów 12 963 4 489 1 868 5 664 942 2 147 5 948 Kamienica Polska 12 795 6 816 1 615 3 000 1 364 2 46 5 650 Kłomnice 33 961 11 594 9 705 11 162 1 500 2 147 13 768 Konopiska 22 580 10 432 3 049 6 832 2 267 2 78 10 454 Kruszyna 12 085 5 443 1 840 4 419 383 2 94 4 900 Lelów 9 463 2 466 2 142 4 826 29 2 124 5 170 Mstów 25 023 8 106 3 599 7 966 5 352 2 120 10 344 Mykanów 30 295 10 569 5 178 12 784 1 764 2 142 14 036 Olsztyn 15 831 8 857 2 065 4 835 74 2 109 6 678 Poczesna 24 778 14 564 3 320 6 164 730 2 60 12 551 Przyrów 8 949 2 747 2 046 3 453 703 2 80 4 123 Rdziny 21 822 12 804 2 936 5 835 247 2 41 9 759 Stracza 5 242 2 039 709 2 223 271 2 20 2 712 Kłobuck 37 701 23 105 5 499 8 899 198 2 130 20 363 Krzepice 18 038 7 604 2 997 7 067 370 2 79 9 355 Lipie 13 300 4 290 2 406 5 657 947 2 99 6 466 Miedno 13 565 3 523 2 510 7 344 188 2 113 7 590 Opatów 12 212 3 112 2 278 6 561 261 2 74 6 732 Panki 9 418 3 732 1 581 3 840 265 2 55 5 028 Popów 12 266 5 418 1 898 4 600 350 2 102 6 056 Przystaj 11 731 3 662 2 183 5 800 86 2 89 6 030 Wrczyca Wielka 32 768 11 810 5 391 15 261 306 2 148 17 169 Myszków 58 813 32 843 12 071 13 689 210 1 74 32 941 Koziegłowy 31 473 10 881 4 720 11 263 4 609 2 159 14 319 arki 17 996 7 128 3 934 6 338 596 2 101 8 245 Niegowa 11 169 2 142 2 326 6 524 177 2 88 5 664 Poraj 21 433 12 513 3 439 5 193 288 2 57 10 545 Czstochowa 712 038 356 121 88 256 204 767 62 894 1 160 242 300 Szczyrk 17 261 10 621 1 926 2 048 2 666 1 39 5 809 Czechowice-Dziedzice 90 603 62 585 9 667 17 392 959 2 67 43 431
Gmina Dochody Dochody własne Dotacje budet pastwa Subwencja Pozostałe dochody zewntrz Typ gmin Pow. w km 2 Ludno (w os.) Wilamowice 28 552 13 172 3 931 10 948 501 2 57 15 434 Bestwina 20 283 12 080 2 329 5 650 224 2 38 10 571 Buczkowice 21 402 9 519 3 030 8 649 204 2 20 10 704 Jasienica 41 444 20 139 5 848 14 576 881 2 92 20 807 Jaworze 14 564 9 267 1 335 3 369 593 2 21 6 682 Kozy 24 221 12 044 3 068 8 708 401 2 27 11 749 Porbka 27 716 14 165 4 899 8 597 55 2 64 14 908 Wilkowice 24 114 12 481 3 132 6 384 2 117 2 34 12 600 Cieszyn 84 003 58 021 8 805 13 248 3 929 1 29 35 401 Ustro 45 861 32 003 4 811 5 616 3 431 1 59 15 418 Wisła 29 748 20 062 3 119 4 089 2 478 1 109 11 320 Skoczów 49 045 30 639 7 352 10 276 778 2 64 25 724 Strumie 24 514 12 953 2 982 7 934 645 2 58 12 117 Brenna 20 171 9 960 3 377 6 702 132 2 96 10 394 Chybie 16 545 7 850 2 263 6 324 108 2 32 9 166 Dbowiec 11 796 5 210 2 001 4 281 304 2 43 5 518 Goleszów 22 084 11 692 2 884 6 601 907 2 66 12 262 Halach 17 934 8 819 2 724 6 272 119 2 49 9 973 Istebna 27 130 6 928 5 835 11 845 2 522 2 84 11 291 Zebrzydowice 26 743 14 089 3 056 7 261 2 337 2 41 12 647 ywiec 81 077 52 550 8 675 12 848 7 004 1 51 32 130 Czernichów 27 080 10 640 3 056 3 666 9 718 2 56 6 540 Gilowice 11 501 4 595 1 735 4 936 235 2 28 5 811 Jelenia 29 024 11 408 6 314 10 857 445 2 170 13 420 Koszarawa 5 588 1 418 1 306 2 696 168 2 32 2 497 Lipowa 18 885 5 529 3 289 9 497 570 2 59 9 817 Łkawica 10 221 2 920 1 813 4 420 1 068 2 43 4 282 Łodygowice 29 202 10 745 4 326 12 190 1 941 2 36 13 378 Milówka 22 196 7 080 3 726 9 991 1 399 2 99 9 945 Radziechowy-Wieprz 25 024 6 849 4 851 12 120 1 204 2 65 12 503 Rajcza 19 016 5 561 3 650 9 383 422 2 131 9 049 lemie 11 393 3 141 2 385 3 230 2 637 2 45 3 482 winna 16 194 5 703 2 615 6 193 1 683 2 39 7 935 Ujsoły 11 127 2 617 3 606 4 538 366 2 110 4 643 Wgierska Górka 27 849 11 187 4 705 11 079 878 2 76 14 647 Bielsko-Biała 544 677 346 994 54 310 130 866 12 507 1 125 175 690 Bdzin 145 905 98 315 14 903 16 914 15 773 1 37 58 639 Czelad 70 776 48 889 8 600 10 625 2 662 1 16 34 072
Gmina Dochody Dochody własne Dotacje budet pastwa Subwencja Pozostałe dochody zewntrz Typ gmin Pow. w km 2 Ludno (w os.) Sławków 20 631 15 790 1 684 2 688 469 1 37 6 866 Wojkowice 18 095 12 277 2 313 3 172 333 1 13 9 368 Siewierz 26 532 18 227 2 533 5 620 152 2 114 12 205 Bobrowniki 19 833 13 379 1 835 4 187 432 2 52 11 308 Mierzcice 14 275 7 361 1 504 4 265 1 145 2 49 7 333 Psary 19 128 11 304 2 222 4 708 894 2 46 11 369 Bieru 46 995 35 048 3 692 7 770 485 1 41 19 464 Imielin 19 973 15 527 1 421 2 743 282 1 28 8 010 Ldziny 31 157 21 112 3 120 6 781 144 1 31 16 262 Bojszowy 19 077 12 963 1 477 4 045 592 2 35 6 760 Chełm lski 21 949 16 377 1 091 3 698 783 2 23 5 759 Knurów 86 321 60 447 7 484 16 201 2 189 1 34 39 449 Pyskowice 43 848 27 395 4 273 6 810 5 370 1 31 19 104 Sonicowice 18 318 8 901 1 656 5 014 2 747 2 116 8 277 Toszek 19 351 8 961 2 628 7 111 651 2 100 9 919 Gierałtowice 41 153 32 200 1 702 6 232 1 019 2 38 10 724 Pilchowice 18 841 11 428 1 779 4 960 674 2 70 10 427 Rudziniec 21 394 10 588 2 333 8 303 170 2 159 10 576 Wielowie 11 656 4 235 1 605 5 669 147 2 116 6 014 Lubliniec 55 034 37 602 7 420 8 433 1 579 1 89 24 126 Woniki 20 242 7 610 2 898 7 460 2 274 2 128 9 557 Boronów 7 514 4 162 910 2 328 114 2 57 3 316 Ciasna 16 253 6 653 2 360 6 497 743 2 134 7 831 Herby 16 413 9 183 2 190 4 109 931 2 86 6 975 Kochanowice 15 622 4 586 2 564 5 965 2 507 2 80 6 670 Koszcin 19 418 7 500 3 222 8 489 207 2 129 11 523 Pawonków 13 859 3 605 2 362 6 411 1 481 2 119 6 470 Łaziska Górne 60 084 44 571 4 664 8 871 1 978 1 20 21 942 Mikołów 104 420 80 643 10 889 12 040 848 1 79 38 698 Orzesze 34 421 22 766 4 611 7 000 44 1 84 18 907 Ornontowice 19 112 12 040 963 3 203 2 906 2 15 5 626 Wyry 14 923 10 107 1 279 3 228 309 2 35 6 533 Pszczyna 130 562 62 227 13 773 23 011 31 551 2 175 50 062 Goczałkowice Zdrój 21 403 16 119 1 680 3 525 79 2 47 6 297 Kobiór 9 715 6 267 996 2 382 70 2 48 4 679 Miedna 36 722 17 784 4 796 13 031 1 111 2 50 15 576 Pawłowice 45 697 28 756 3 062 11 939 1 940 2 76 17 684 Suszec 28 794 16 859 2 657 7 689 1 589 2 75 10 932
Gmina Dochody Dochody własne Dotacje budet pastwa Subwencja Pozostałe dochody zewntrz Typ gmin Pow. w km 2 Ludno (w os.) Kalety 13 911 6 547 2 268 4 680 416 1 76 8 682 Miasteczko lskie 21 916 17 242 1 961 2 590 123 1 68 7 347 Radzionków 35 421 25 821 3 769 5 675 156 1 13 17 163 Tarnowskie Góry 123 131 86 470 14 401 21 354 906 1 84 60 975 Krupski Młyn 10 730 7 483 729 2 373 145 2 39 3 483 Oarowice 18 977 9 757 1 694 2 776 4 750 2 46 5 402 wierklaniec 23 302 15 511 2 240 5 283 268 2 45 11 052 Tworóg 15 511 7 573 2 046 5 713 179 2 125 8 069 Zbrosławice 30 216 15 615 3 800 9 458 1 343 2 148 15 511 Porba 14 374 9 419 1 970 2 963 22 1 40 8 768 Zawiercie 113 876 69 807 15 701 18 338 10 030 1 85 52 435 Łazy 31 316 15 086 5 765 6 399 4 066 2 133 15 975 Ogrodzieniec 18 856 8 170 2 546 6 068 2 072 2 85 9 508 Pilica 19 028 6 391 2 924 7 743 1 970 2 143 8 985 Szczekociny 16 721 6 189 3 361 7 033 138 2 134 8 250 Irzdze 6 474 1 730 1 497 2 839 408 2 71 2 860 Kroczyce 12 505 4 213 2 162 5 830 300 2 110 6 306 Włodowice 11 290 3 685 1 935 4 118 1 552 2 77 5 291 arnowiec 9 312 2 445 1 861 4 982 24 1 125 4 938 Bytom 477 501 246 915 72 873 130 584 27 129 1 69 184 765 Chorzów 343 942 192 617 47 384 92 062 11 879 1 33 113 678 Dbrowa Górni-cza 424 092 303 830 34 669 82 706 2 887 1 189 128 795 Gliwice 720 811 470 395 56 469 144 800 49 147 1 134 197 393 Jaworzno 279 535 174 174 26 547 67 430 11 384 1 153 95 520 Katowice 1146119 832 020 86 339 214 144 13 616 1 165 312 201 Mysłowice 301 116 232 071 23 642 44 361 1 042 1 66 74 912 Piekary lskie 129 875 77 033 20 222 31 490 1 130 1 40 59 061 Ruda lska 510 416 258 226 67 563 132 602 52 025 1 78 144 584 Siemianowice lskie 192 045 121 950 28 804 37 581 3 710 1 25 71 621 Sosnowiec 607 990 364 131 55 607 126 482 61 770 1 91 222 586 witochłowice 123 983 65 910 22 439 34 724 910 1 13 54 525 Tychy 427 281 272 315 35 174 87 201 32 591 1 82 129 776 Zabrze 549 820 303 633 67 666 159 721 18 800 1 80 189 062 Racibórz 124 973 82 289 12 326 22 911 7 447 1 75 56 919 Krzanowice 10 796 3 743 1 696 5 216 141 2 47 6 010 Kunia Racibor-ska 21 587 10 251 2 988 7 916 432 2 127 12 055
Gmina Dochody Dochody własne Dotacje budet pastwa Subwencja Pozostałe dochody zewntrz Typ gmin Pow. w km 2 Ludno (w os.) Kornowac 8 192 3 758 1 042 3 260 132 2 26 4 787 Krzyanowice 20 415 8 737 2 514 8 800 364 2 70 11 420 Ndza 12 438 5 211 1 757 5 002 468 2 57 7 139 Pietrowice Wielkie 13 328 5 354 1 693 5 967 314 2 68 7 181 Rudnik 14 116 3 553 1 460 6 227 2 876 2 74 5 220 Czerwionka-Leszczyny 82 093 45 683 9 829 16 595 9 986 2 115 40 967 Gaszowice 16 174 8 203 1 903 5 714 354 2 20 8 847 Jejkowice 7 620 3 785 858 2 951 26 2 8 3 736 Lyski 18 049 9 728 2 133 5 424 764 2 57 9 013 wierklany 32 535 18 058 2 032 7 064 5 381 2 24 11 368 Pszów 25 862 16 530 3 286 5 017 1 029 1 20 14 011 Radlin 35 944 24 976 3 901 6 372 695 1 13 17 711 Rydułtowy 49 419 24 675 6 352 8 409 9 983 1 15 21 915 Wodzisław lski 92 375 60 980 10 330 17 507 3 558 1 50 49 132 Godów 20 491 11 253 2 276 6 814 148 2 38 12 566 Gorzyce 37 181 17 831 4 870 12 663 1 817 2 64 19 824 Lubomia 14 899 7 457 1 752 4 437 1 253 2 42 7 981 Marklowice 23 886 14 932 1 479 3 034 4 441 2 14 5 159 Mszana 16 616 11 146 1 345 4 089 36 2 31 7 018 Jastrzbie Zdrój 249 219 149 377 25 819 68 842 5 181 1 85 93 939 Rybnik 514 833 260 538 41 237 100 012 113 046 1 148 141 080 ory 186 972 96 961 15 074 43 282 31 655 1 65 62 008
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach oraz Urzdu Statystycznego w Czstochowie.
T-TEST;GROUPS= typ(1 2);/MISSING = ANALYSIS;/VARIABLES = transfery z budetu pastwa. W przeliczeniu na.1os.w.zl / CRITERIA = CI(.95).
Group Statistics
Typ gminy N Mean miejska 50 789,8148 Transfery z budetu
pastwa w przelicz na 1 os. (w złotych)
Independent Samples Test
Levene's Test for Equality
of Variances t-test for Equality of Means F Sig. t df Sig. (2-tailed) Lower Upper Lower Upper Lower Equal varian-ces assumed ,389 ,534 -5,495 165 ,000 Transfery z budetu pastwa w przelicz na 1 os. w złotych) Equal varian-ces not assu-med
-5,744 102,782 ,000
Analiza badania:
Sig = 0,534 tj. > 0,05
wariancja jednorodna
nie ma podstaw do odrzucenia Hipotezy HoSig. (2-tailed) = 0,000 tj. < 0,05
odrzucam Hipotez Ho na korzy hipotezy H1
typ gmi-ny wpływa na wysoko transferów z budetu pastwa
typ gminy determinuje „samodzielno finansow jednostki”.ródło: Opracowanie własne.
Wykazano, e typ gminy wpływa na wysoko transferów z budetu pastwa. W gminach miejskich redni poziom transferów wynosi 789,8 zł a w gminach wiejskich 1029,3 zł w przeli-czeniu na osob. Wykazano, e mimo ustawowej równoci jednostek samorzdu terytorialnego, gminy miejskie cechuje wiksza samodzielno finansowa, a co za tym idzie take wiksza swo-boda w podejmowaniu decyzji o alokacji swoich zasobów.
3. Wpływ charakteru gminy (miejski/wiejski) na umiejtno pozyskiwania bezzwrotnych funduszy zewntrznych
Istotnym instrumentem napdzajcym rozwój lokalny, zwłaszcza od momentu wejcia Polski do Unii Europejskiej, s rodki pomocowe pozyskiwane przez samorzd terytorialny ze ródeł zagranicznych2. Najistotniejszym z punktu widzenia rozwoju lokalnego dochodem fakultatywnym realizowanym przez gminy s dotacje stanowice ródło finansowania inwestycji komunalnych. Obecnie gminy korzystajc z moliwoci jakie daj Regionalne Programy Operacyjne pozyskuj dotacje z budetów województw na realizacj zada z zakresu szeroko rozumianej infrastruktury. Na dofinansowanie realizacji inwestycji majcych na celu ochron rodowiska jednostki samorz-du terytorialnego staraj si o dotacje ze rodków Narodowego bd Wojewódzkiego Funsamorz-duszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej. W zasadzie wikszo prowadzonych przez jednostki samorzdu terytorialnego inwestycji przy spełnieniu okrelonych kryteriów moe by dofinanso-wana ze ródeł zewntrznych. Majc na uwadze funkcj i rang jak mog pełni rodki pozy-skiwane z zewntrz w stymulowaniu i kreowaniu rozwoju lokalnego, dokonano badania w zakre-sie zdolnoci do pozyskiwania zewntrznych rodków w zalenoci od typu gminy.
W oparciu o t- Studenta z wykorzystaniem analizy regresji, przy uyciu programu SPSS zba-dano zwizek pomidzy typem gminy a pozyskanymi rodkami zewntrznymi.
2
Hipotetycznie załoono, e zdolno i umiejtno gmin miejskich w tym zakresie jest wik-sza ni gmin wiejskich. Z uwagi na lepsze moliwoci pozyskiwania wykwalifikowanej kadry (wiksza liczba ludnoci), przy uwzgldnieniu wyszego wskanika uzyskiwania dochodów w przeliczeniu na jednego mieszkaca w gminach miejskich ogółem załoono, e typ gminy wpływa na umiejtno pozyskiwania dofinansowania zewntrznego. Na uytek badania za wskanik uzy-skanego z zewntrz dofinansowania realizacji zada własnych przyjto procentowy udział pozy-skanych z zewntrz dochodów w strukturze dochodów ogółem. Tak zdefiniowany wskanik, obrazuje nie tylko skal umiejtnoci pozyskiwania zewntrznego, ale take wskazuje na procen-towy wkład zewntrznych rodków w realizacj wykonywanych zada publicznych. W analizie wykorzystano dane zawarte w Tabeli 1.
T-TEST;GROUPS= typ(1 2);/MISSING = ANALYSIS;/VARIABLES = udział dochodów pozyskanych z zewntrz / CRITERIA = CI(.95).
Group Statistics
Typ gminy N Mean miejska
50 ,04951 udział dochodów
pozyska-nych z zewntrz (bez obligatoryjnych
trans-ferów z budetu pastwa) wiejska 117 ,0548
Independent Samples Test
ródło: Opracowanie własne.
redni udział dochodów pozyskiwanych z zewntrz w gminach miejskich wynosi 5%, nato-miast w grupach wiejskich 5,5%. Test t-Studenta nie pozwala stwierdzi, e istniej rónice po-midzy rednimi na poziomie istotnoci 0,05 i tym samym nie mona dowie, e typ gminy wpływa na zdolno do pozyskiwania rodków ze ródeł zewntrznych (p=0,602 przy spełnionym załoeniu o równoci wariancji w obu grupach (p=0,451)).
Oznacza to, e typ gminy, mimo wskazanych rónic (na korzy miast) nie jest kompatybilny z uzyskaniem zewntrznego dofinansowania. Gminy wiejskie mimo, gorszych warunków wyj-ciowych w „rywalizacji” o zewntrzne rodki, radz sobie nie gorzej ni miejskie.
Levene's Test for Equality of
Variances
t-test for Equal-ity of Means
F t t df
Sig. (2-tailed) Lower Lower Lower Upper Lower
Equal variances
assumed ,572 -5,495 -,522 165 ,602 udział dochodów
pozyska-nych z zewntrz
(bez obligatoryjnych
transfe-rów z budetu pastwa) Equal variances
4. Korelacja pomidzy wielkoci jednostki a generowanymi przez ni dochodami
Podstawowe załoenia finansowania jednostek samorzdu terytorialnego w Polsce wyznacza-j regulacje zawarte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zgodne z wytycznymi Europejskiej Karty Samorzdu Lokalnego przewidujce, e w warunkach narodowej polityki gospodarczej, społecznoci lokalne maj prawo do posiadania własnych, wystarczajcych zasobów finansowych, którymi mog dysponowa w ramach swoich uprawnie. Przy czym rodzaj nalenych danin pu-blicznych oddanych do dyspozycji samorzdu terytorialnego oraz elementy techniki podatkowej zwizane z ich obliczaniem i poborem s ustalane przez organy naczelne. Organy gminy maj natomiast moliwo wyboru stawki podatkowej, chocia ustawodawca okrela górne, a czasem take i dolne limity. Organom władzy terytorialnej przyznano take stosunkowo szerokie upraw-nienia w zakresie wymiaru, udzielenia zwolnie i ulg oraz poboru podatków3. Ustalajc stawki podatkowe, organ kolegialny powinien kierowa si prakseologicznym planowaniem, ze zwróce-niem szczególnej uwagi na fakt, by obcienia z tego tytułu nadmiernie nie dotykały społecznoci lokalnej. W strukturze realizowanych przez gmin dochodów własnych – podatki i opłaty lokalne stanowi najistotniejsze ródło4. Najwysze wpływy do budetów lokalnych w tym zakresie uzy-skiwane s z tytułu podatku od nieruchomoci w gminach miejskich, natomiast w przypadku gmin wiejskich – z tytułu podatku rolnego. Zaraz po wpływach z tytułu podatków i opłat lokalnych klasyfikowane s dochody uzyskiwane z majtku i praw majtkowych. Wanym rodzajem przy-chodów gminy, z uwagi na procentowy udział w dochodach ogółem i szczególnym, z uwagi na powizania z kondycja finansow podmiotów zamieszkujcych i majcych swoj siedzib na terenie gminy, s udziały w podatkach stanowicych dochód budetu pastwa. Wpływy budeto-we gmin z tego tytułu zale od globalnej wielkoci dochodów uzyskiwanych przez podmioty zamieszkałe i majce swoj siedzib na danym terenie oraz od procentowej stawki udziału gminy w podatku, nałoonej przez ustawodawc. Dochody własne, eksponujce samodzielno jednostki, odgrywaj istotn rol w moliwociach finansowania zada własnych jednostki samorzdu tery-torialnego5. Biorc pod uwag powysze, wykorzystujc analiz korelacji, przy uyciu Persona, zbadano korelacj pomidzy wielkoci jednostki a generowanymi przez ni dochodami własnymi w przeliczeniu na osob. Wielko jednostki wyraona została przez: powierzchni w km2, lud-no (w osobach) oraz ludlud-no przypadajc na km2.
CORRELATIONS
/VARIABLES = dochody własne w przeliczeniu na osob w zł, powierzchnia w km2 ludno w osobach, ludno przypadajca na km w osobach
/PRINT=TWOTAIL NOSIG, /MISSING=PAIRWISE
3E. Chojna-Duch: Polskie prawo finansowe. Finanse publiczne, LexisNexis, Warszawa 2003,s.41.
4T. Famulska, K. Znaniecka K., Finansowe aspekty rozwoju lokalnego, AE im. Adamieckiego, Katowice 2004, (red.), s.56. 5T. Famulska, K. Znaniecka, ObciąĪenia fiskalne w Polsce, AE im. Adamieckiego, Katowice 2003, s.128.
dochody własne w przelicz. na osob (w zł.) powierzch. w km2 ludno (w oso-bach) ludno przypad. na km2 (w osobach) Pearson Correlation 1 -,197(*) ,425(**) ,383(**) Sig. (2-tailed) ,011 ,000 ,000 dochody własne gminy w przelicz. na osob (w zł.) N 167 167 167 167 Pearson Correlation -,197(*) 1 ,273(**) -,196(*) Sig. (2-tailed) ,011 ,000 ,011 powierzchnia w km2 N 167 167 167 167 Pearson Correlation ,425(**) ,273(**) 1 ,694(**) Sig. (2-tailed) ,000 ,000 ,000 ludno (w oso-bach) N 167 167 167 167 Pearson Correlation ,383(**) -,196(*) ,694(**) 1 Sig. (2-tailed) ,000 ,011 ,000 ludno przypadaj. na km2 (w oso-bach) N 167 167 167 167
* Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). ** Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
Wyznaczone korelacje pomidzy wskazanymi zmiennymi a wysokoci dochodów własnych gmin pozwalaj twierdzi, e wielko jednostki w kadym z tych trzech aspektów wpływa na poziomie istotnoci 0,05 na wskanik dochodów własnych. Wartoci p wynosz odpowiednio 0,011; 0,000 oraz 0,000.
Zaleno pomidzy powierzchni w km2 a wysokoci dochodów własnych jest ujemna co oznacza, e im wiksza powierzchnia tym przecitnie dochody własne w przeliczeniu na osob malej. Zalenoci pomidzy pozostałymi dwoma zmiennymi s dodatnie, co oznacza, e zarówno wzrost liczby ludnoci (w osobach) jak i wzrost gstoci zaludnienia powoduje wzrost dochodów własnych jednostki w przeliczeniu na osob.
5. Mo liwoci finansowania zadania publicznych – ranking gmin województwa l skiego
W pierwszej kolejnoci w gminach zabezpieczane s rodki na realizacj zada obligatoryj-nych, a nastpnie w miar moliwoci – zada fakultatywobligatoryj-nych, w tym wydatków inwestycyjnych. Samorzd terytorialny stanowic form samoorganizacji społeczestwa przybierajc posta wy-odrbnionego zwizku publiczno-prawnego korporacji prawa publicznego6, został powołany do wykonywania zada okrelonych w ustawie. Katalog zada własnych gmin okrelony ustaw ustrojow nie jest zamknity. Zawarta w ustawie zasada domniemania kompetencji umoliwia zaliczenie do zada gmin wszystkich zada niezastrzeonych ustawami innym podmiotom7. Usta-lenie proporcji wydatków na realizacj zada fakultatywnych naley do organów jednostki samo-rzdu terytorialnego.
6
J. Ostaszewski: Finanse, praca zbiorowa,, DIFIN, Warszawa 2007, s.133.
Majc na uwadze wskazane uwarunkowania zbadano moliwoci finansowania zada pu-blicznych rozumiane jako wysoko generowanych dochodów, we wszystkich gminach woje-wództwa lskiego. Na podstawie danych dotyczcych wykonania budetu za rok 2007 uporzd-kowano liniowo jednostki z uwagi na osignite wskaniki po stronie dochodowej. W analizie porzdkowania liniowego Hellwiga wykorzystane zostały trzy zmienne dla których kierunek optymalizacji stanowił maksymalizacj kadej z nich:
• rolnego,
• dochody własne w przeliczeniu na osob; stanowice o samodzielnoci finansowej jed-nostki,
• transfery z budetu pastwa (dotacje, subwencje) w przelicz na 1 os., z jednej strony sta-bilne i pewne ródło finansowania zada a z drugiej wskanik informujcy o uzalenieniu finansów jednostki od budetu cmentarnego,
• udział dochodów pozyskanych z zewntrz (bez obligatoryjnych transferów z budetu pastwa) w dochodach ogółem; obrazujcy skal i sprawno ale take moliwoci orga-nów terytorialnych i pracowników samorzdowych w uzyskiwaniu bezzwrotnego dofi-nansowania realizacji zada z zewntrz.
Metoda pozwoliła wyodrbni obiekt – wzorzec w kadym wymiarze, a w dalszej kolejnoci uszeregowa obiekty na podstawie odległoci od wzorca. Tabela 2 prezentuje proces ustalania kolejnoci obiektów.
Tabela 2. Porządkowanie liniowe gmin woj. Ğląskiego z uwagi na generowane dochody
Kierunek optymalizacji
Zamiana destymulant na stymulanty
Standaryzacja Wzorzec odległoci
od wzorca a gmina Max dochod. własn. w przel. na osob Max transf. z budetu pastwa -dotacje subwen. w przel. na os. Max udział doch. zewn. w doch. ogółem 1211 957 0,05 3,41 2,85 5,09 di0 di Blachownia 954 756 0,01 -0,46 -0,72 -0,72 15,01 12,74 33,74 7,84 0,04 Koniecpol 786 1128 0,02 -0,77 0,61 -0,63 17,45 5,02 32,73 7,43 0,09 Dbrowa Zielona 633 1644 0,01 -1,05 2,45 -0,68 19,85 0,16 33,27 7,30 0,11 Janów 755 1266 0,07 -0,82 1,10 0,32 17,94 3,04 22,73 6,61 0,19 Kamienica Polska 1206 817 0,11 -0,01 -0,50 0,89 11,69 11,23 17,66 6,37 0,22 Kłomnice 842 1516 0,04 -0,67 2,00 -0,15 16,62 0,73 27,48 6,70 0,18 Konopiska 998 945 0,10 -0,39 -0,04 0,79 14,41 8,36 18,54 6,43 0,21 Kruszyna 1111 1277 0,03 -0,18 1,14 -0,36 12,90 2,90 29,70 6,75 0,18 Lelów 477 1348 0,00 -1,33 1,39 -0,84 22,44 2,11 35,13 7,73 0,06 Mstów 784 1118 0,21 -0,77 0,57 2,68 17,50 5,17 5,83 5,34 0,35 Mykanów 753 1280 0,06 -0,83 1,15 0,08 17,96 2,88 25,08 6,78 0,17 Olsztyn 1326 1033 0,00 0,21 0,27 -0,81 10,25 6,64 34,81 7,19 0,12 Poczesna 1160 756 0,03 -0,09 -0,72 -0,40 12,26 12,74 30,11 7,42 0,09
Kierunek optymalizacji
Zamiana destymulant na stymulanty
Standaryzacja Wzorzec odległoci
od wzorca a gmina Max dochod. własn. w przel. na osob Max transf. z budetu pastwa -dotacje subwen. w przel. na os. Max udział doch. zewn. w doch. ogółem 1211 957 0,05 3,41 2,85 5,09 di0 di Przyrów 666 1334 0,08 -0,98 1,34 0,42 19,32 2,26 21,80 6,59 0,20 Rdziny 1312 899 0,01 0,18 -0,21 -0,70 10,42 9,35 33,52 7,30 0,11 Starcza 752 1081 0,05 -0,83 0,44 -0,03 17,98 5,79 26,18 7,07 0,14 Kłobuck 1135 707 0,01 -0,14 -0,90 -0,80 12,59 14,01 34,70 7,83 0,04 Krzepice 813 1076 0,02 -0,72 0,42 -0,54 17,06 5,88 31,77 7,40 0,10 Lipie 663 1247 0,07 -0,99 1,03 0,30 19,36 3,29 22,96 6,75 0,18 Miedno 464 1298 0,01 -1,35 1,22 -0,66 22,66 2,65 33,03 7,64 0,07 Opatów 462 1313 0,02 -1,35 1,27 -0,53 22,69 2,49 31,61 7,54 0,08 Panki 742 1078 0,03 -0,85 0,43 -0,42 18,13 5,84 30,35 7,37 0,10 Popów 895 1073 0,03 -0,57 0,41 -0,41 15,86 5,93 30,28 7,22 0,12 Przystaj 607 1324 0,01 -1,09 1,31 -0,76 20,26 2,37 34,29 7,54 0,08 Wrczyca Wielka 688 1203 0,01 -0,95 0,88 -0,73 18,97 3,88 33,90 7,53 0,08 Myszków 997 782 0,00 -0,39 -0,63 -0,83 14,42 12,08 35,03 7,84 0,04 Koziegłowy 760 1116 0,15 -0,82 0,57 1,55 17,86 5,20 12,52 5,96 0,27 arki 865 1246 0,03 -0,63 1,03 -0,33 16,29 3,30 29,45 7,00 0,14 Niegowa 378 1563 0,02 -1,51 2,16 -0,62 24,16 0,47 32,65 7,57 0,08 Poraj 1187 819 0,01 -0,04 -0,50 -0,66 11,93 11,19 33,11 7,50 0,08 Czstochowa 1470 1209 0,09 0,47 0,90 0,58 8,66 3,79 20,31 5,72 0,30 Szczyrk 1828 684 0,15 1,12 -0,98 1,69 5,27 14,63 11,59 5,61 0,31 Czechowice-Dziedzice 1441 623 0,01 0,42 -1,20 -0,71 8,97 16,35 33,66 7,68 0,06 Wilamowice 853 964 0,02 -0,65 0,02 -0,59 16,46 7,98 32,33 7,53 0,08 Bestwina 1143 755 0,01 -0,12 -0,72 -0,70 12,49 12,76 33,57 7,67 0,06 Buczkowice 889 1091 0,01 -0,58 0,48 -0,73 15,94 5,62 33,86 7,44 0,09 Jasienica 968 982 0,02 -0,44 0,09 -0,53 14,82 7,63 31,63 7,35 0,10 Jaworze 1387 704 0,04 0,32 -0,91 -0,21 9,56 14,09 28,09 7,19 0,12 Kozy 1025 1002 0,02 -0,34 0,16 -0,61 14,04 7,22 32,52 7,33 0,10 Porbka 950 905 0,00 -0,47 -0,19 -0,85 15,07 9,21 35,34 7,72 0,06 Wilkowice 991 755 0,09 -0,40 -0,72 0,58 14,51 12,75 20,39 6,90 0,16 Cieszyn 1639 623 0,05 0,77 -1,20 -0,11 6,95 16,35 27,03 7,09 0,13 Ustro 2076 676 0,07 1,56 -1,01 0,36 3,41 14,85 22,39 6,38 0,22 Wisła 1772 637 0,08 1,01 -1,15 0,50 5,74 15,96 21,07 6,54 0,20 Skoczów 1191 685 0,02 -0,04 -0,97 -0,62 11,88 14,60 32,65 7,69 0,06 Strumie 1069 901 0,03 -0,26 -0,20 -0,45 13,45 9,30 30,69 7,31 0,11 Brenna 958 970 0,01 -0,46 0,04 -0,78 14,96 7,86 34,45 7,57 0,08
Kierunek optymalizacji
Zamiana destymulant na stymulanty
Standaryzacja Wzorzec odległoci
od wzorca a gmina Max dochod. własn. w przel. na osob Max transf. z budetu pastwa -dotacje subwen. w przel. na os. Max udział doch. zewn. w doch. ogółem 1211 957 0,05 3,41 2,85 5,09 di0 di Chybie 856 937 0,01 -0,64 -0,07 -0,78 16,41 8,54 34,45 7,71 0,06 Dbowiec 944 1138 0,03 -0,48 0,65 -0,46 15,15 4,84 30,79 7,13 0,13 Goleszów 954 774 0,04 -0,47 -0,66 -0,20 15,02 12,29 28,03 7,44 0,09 Halach 884 902 0,01 -0,59 -0,20 -0,78 16,01 9,28 34,43 7,73 0,06 Istebna 614 1566 0,09 -1,08 2,17 0,66 20,16 0,45 19,62 6,34 0,23 Zebrzydowice 1114 816 0,09 -0,18 -0,51 0,57 12,86 11,25 20,45 6,68 0,18 ywiec 1636 670 0,09 0,77 -1,03 0,55 6,99 15,02 20,60 6,53 0,20 Czernichów 1627 1028 0,36 0,75 0,25 5,09 7,07 6,74 0,00 3,72 0,55 Gilowice 791 1148 0,02 -0,76 0,68 -0,55 17,39 4,69 31,78 7,34 0,10 Jelenia 850 1280 0,02 -0,65 1,15 -0,63 16,51 2,88 32,75 7,22 0,12 Koszarawa 568 1603 0,03 -1,16 2,31 -0,39 20,91 0,29 30,00 7,16 0,13 Lipowa 563 1302 0,03 -1,16 2,31 -0,39 20,91 0,29 30,00 7,32 0,11 Łkawica 682 1456 0,10 -0,96 1,78 0,85 19,07 1,14 17,96 6,18 0,25 Łodygowice 803 1235 0,07 -0,74 0,99 0,22 17,20 3,45 23,72 6,66 0,19 Milówka 712 1379 0,06 -0,90 1,51 0,16 18,60 1,80 24,29 6,68 0,18 Radziechowy-Wieprz 548 1357 0,05 -1,20 1,43 -0,09 21,24 2,01 26,80 7,07 0,14 Rajcza 615 1440 0,02 -1,08 1,73 -0,52 20,15 1,26 31,45 7,27 0,11 lemie 902 1613 0,23 -0,56 2,34 2,97 15,75 0,26 4,50 4,53 0,45 winna 719 1110 0,10 -0,89 0,54 0,84 18,49 5,30 18,04 6,47 0,21 Ujsoły 564 1754 0,03 -1,17 2,85 -0,34 20,98 0,00 29,49 7,10 0,13 Wgierska Górka 764 1078 0,03 -0,81 0,43 -0,36 17,80 5,85 29,73 7,31 0,11 Bielsko - Biała 1975 1054 0,02 1,38 0,34 -0,50 4,12 6,26 31,31 6,46 0,21 Bdzin 1677 543 0,11 0,84 -1,48 0,91 6,60 18,76 17,45 6,54 0,20 Czelad 1435 564 0,04 0,40 -1,41 -0,26 9,03 18,09 28,64 7,47 0,09 Sławków 2300 637 0,02 1,97 -1,15 -0,51 2,08 15,96 31,35 7,03 0,14 Wojkowice 1311 586 0,02 0,18 -1,33 -0,58 10,44 17,45 32,17 7,75 0,05 Siewierz 1493 668 0,01 0,51 -1,04 -0,79 8,41 15,08 34,61 7,62 0,07 Bobrowniki 1183 533 0,02 -0,05 -1,52 -0,52 11,98 19,07 31,53 7,91 0,03 Mierzcice 1004 787 0,08 -0,37 -0,61 0,45 14,33 11,96 21,55 6,92 0,16 Psary 994 610 0,05 -0,39 -1,24 -0,11 14,46 16,74 27,03 7,63 0,07 Bieru 1801 589 0,01 1,07 -1,32 -0,71 5,50 17,35 33,71 7,52 0,08 Imielin 1938 520 0,01 1,31 -1,56 -0,65 4,39 19,47 32,98 7,54 0,08 Ldziny 1298 609 0,00 0,16 -1,25 -0,81 10,58 16,76 34,82 7,88 0,04 Bojszowy 1918 817 0,03 1,28 -0,50 -0,37 4,55 11,23 29,82 6,75 0,18
Kierunek optymalizacji
Zamiana destymulant na stymulanty
Standaryzacja Wzorzec odległoci
od wzorca a gmina Max dochod. własn. w przel. na osob Max transf. z budetu pastwa -dotacje subwen. w przel. na os. Max udział doch. zewn. w doch. ogółem 1211 957 0,05 3,41 2,85 5,09 di0 di Chełm lski 2844 832 0,04 2,95 -0,45 -0,29 0,21 10,88 28,99 6,33 0,23 Knurów 1532 600 0,03 0,58 -1,28 -0,46 8,01 17,01 30,86 7,48 0,09 Pyskowice 1434 580 0,12 0,40 -1,35 1,15 9,04 17,61 15,51 6,49 0,21 Sonicowice 1075 806 0,15 -0,25 -0,54 1,61 13,36 11,49 12,11 6,08 0,26 Toszek 903 982 0,03 -0,56 0,09 -0,33 15,73 7,62 29,35 7,26 0,11 Gierałtowice 3003 740 0,02 3,24 -0,78 -0,47 0,03 13,15 30,98 6,64 0,19 Pilchowice 1096 646 0,04 -0,21 -1,11 -0,29 13,09 15,68 28,97 7,60 0,07 Rudziniec 1001 1006 0,01 -0,38 0,17 -0,75 14,36 7,16 34,17 7,46 0,09 Wielowie 704 1210 0,01 -0,92 0,90 -0,68 18,72 3,79 33,27 7,47 0,09 Lubliniec 1559 657 0,03 0,63 -1,07 -0,41 7,74 15,38 30,25 7,31 0,11 Woniki 796 1084 0,11 -0,75 0,45 0,98 17,31 5,74 16,86 6,32 0,23 Boronów 1255 976 0,02 0,08 0,07 -0,63 11,09 7,73 32,78 7,18 0,12 Ciasna 850 1131 0,05 -0,65 0,62 -0,13 16,51 4,96 27,21 6,98 0,15 Herby 1317 903 0,06 0,19 -0,19 0,06 10,37 9,26 25,33 6,70 0,18 Kochanowice 688 1279 0,16 -0,95 1,15 1,79 18,98 2,89 10,92 5,73 0,30 Koszcin 651 1016 0,01 -1,01 0,21 -0,71 19,56 6,96 33,65 7,76 0,05 Powonków 557 1356 0,11 -1,18 1,42 0,89 21,09 2,03 17,62 6,38 0,22 Łaziska Górne 2031 617 0,03 1,48 -1,22 -0,34 3,72 16,53 29,48 7,05 0,14 Mikołów 2084 593 0,01 1,58 -1,31 -0,75 3,36 17,24 34,14 7,40 0,10 Orzesze 1204 614 0,00 -0,01 -1,23 -0,87 11,72 16,61 35,48 7,99 0,02 Ornontowice 2140 740 0,15 1,68 -0,78 1,65 3,00 13,13 11,87 5,29 0,35 Wyry 1547 690 0,02 0,61 -0,96 -0,54 7,86 14,47 31,73 7,35 0,10 Pszczyna 1243 735 0,24 0,06 -0,80 3,14 11,24 13,28 3,81 5,32 0,35 Goczałkowice Zdrój 2560 827 0,00 2,44 -0,47 -0,83 0,95 10,99 35,01 6,85 0,16 Kobiór 1339 722 0,01 0,23 -0,84 -0,77 10,10 13,62 34,32 7,62 0,07 Miedna 1142 1145 0,03 -0,13 0,67 -0,38 12,50 4,75 29,97 6,87 0,16 Pawłowice 1626 848 0,04 0,75 -0,39 -0,18 7,08 10,49 27,78 6,73 0,18 Suszec 1542 946 0,06 0,60 -0,04 0,03 7,91 8,34 25,59 6,47 0,21 Kalety 754 800 0,03 -0,83 -0,56 -0,39 17,95 11,63 30,03 7,72 0,06 Miasteczko lskie 2347 619 0,01 2,05 -1,21 -0,79 1,84 16,45 34,63 7,27 0,11 Radzionków 1504 550 0,00 0,53 -1,46 -0,81 8,29 18,52 34,87 7,85 0,04 Tarnowskie Góry 1418 586 0,01 0,37 -1,33 -0,76 9,22 17,43 34,29 7,81 0,05 Krupski Młyn 2148 891 0,01 1,69 -0,24 -0,66 2,94 9,53 33,10 6,75 0,18 Oarowice 1806 827 0,25 1,08 -0,47 3,28 5,45 10,97 3,27 4,44 0,46
Kierunek optymalizacji
Zamiana destymulant na stymulanty
Standaryzacja Wzorzec odległoci
od wzorca a gmina Max dochod. własn. w przel. na osob Max transf. z budetu pastwa -dotacje subwen. w przel. na os. Max udział doch. zewn. w doch. ogółem 1211 957 0,05 3,41 2,85 5,09 di0 di wierklaniec 1403 681 0,01 0,35 -0,99 -0,70 9,38 14,73 33,48 7,59 0,07 Tworóg 939 962 0,01 -0,49 0,01 -0,69 15,23 8,03 33,48 7,53 0,08 Zbrosławice 1007 855 0,04 -0,37 -0,37 -0,15 14,29 10,34 27,43 7,21 0,12 Porba 1074 563 0,00 -0,25 -1,41 -0,86 13,38 18,14 35,43 8,18 0,00 Zawiercie 1331 649 0,09 0,22 -1,10 0,58 10,20 15,60 20,35 6,79 0,17 Łazy 944 761 0,13 -0,48 -0,70 1,28 15,15 12,59 14,56 6,50 0,21 Ogrodzieniec 859 906 0,11 -0,64 -0,18 0,94 16,37 9,19 17,20 6,54 0,20 Pilica 711 1187 0,10 -0,90 0,82 0,84 18,61 4,11 18,09 6,39 0,22 Szczekociny 750 1260 0,01 -0,83 1,08 -0,75 18,01 3,12 34,11 7,43 0,09 Irzdze 605 1516 0,06 -1,10 2,00 0,16 20,30 0,72 24,29 6,73 0,18 Kroczyce 668 1267 0,02 -0,98 1,11 -0,49 19,29 3,03 31,12 7,31 0,11 Włodowice 696 1144 0,14 -0,93 0,67 1,40 18,84 4,76 13,60 6,10 0,26 arnowiec 495 1386 0,00 -1,29 1,53 -0,84 22,13 1,73 35,23 7,69 0,06 Bytom 1336 1101 0,06 0,23 0,51 0,06 10,14 5,45 25,32 6,40 0,22 Chorzów 1694 1227 0,03 0,87 0,96 -0,31 6,43 3,55 29,19 6,26 0,24 Dbrowa Górnicza 2359 911 0,01 2,07 -0,17 -0,77 1,78 9,08 34,39 6,73 0,18 Gliwice 2383 1020 0,07 2,12 0,22 0,25 1,67 6,89 23,45 5,66 0,31 Jaworzno 1823 984 0,04 1,11 0,09 -0,21 5,31 7,58 28,09 6,40 0,22 Katowice 2665 962 0,01 2,63 0,02 -0,69 0,61 8,01 33,41 6,48 0,21 Mysłowice 3098 908 0,00 3,41 -0,18 -0,83 0,00 9,15 35,05 6,65 0,19 Piekary lskie 1304 876 0,01 0,17 -0,29 -0,74 10,51 9,86 34,03 7,38 0,10 Ruda lska 1786 1384 0,10 1,04 1,53 0,81 5,62 1,75 18,32 5,07 0,38 Siemianowice lskie 1703 927 0,02 0,89 -0,11 -0,56 6,36 8,74 31,99 6,86 0,16 Sosnowiec 1636 818 0,10 0,77 -0,50 0,81 6,98 11,20 18,37 6,05 0,26 witochłowice 1209 1048 0,01 0,00 0,32 -0,76 11,66 6,36 34,29 7,23 0,12 Tychy 2098 943 0,08 1,60 -0,05 0,38 3,26 8,41 22,16 5,82 0,29 Zabrze 1606 1203 0,03 0,71 0,88 -0,32 7,27 3,89 29,25 6,36 0,22 Racibórz 1446 619 0,06 0,42 -1,21 0,11 8,92 16,46 24,85 7,09 0,13 Krzanowice 623 1150 0,01 -1,06 0,69 -0,67 20,01 4,66 33,18 7,61 0,07 Kunia Raci-borska 850 905 0,02 -0,65 -0,19 -0,55 16,50 9,22 31,86 7,59 0,07 Kornowac 785 899 0,02 -0,77 -0,21 -0,62 17,47 9,35 32,60 7,71 0,06 Krzyanowice 765 991 0,02 -0,81 0,12 -0,59 17,78 7,45 32,27 7,58 0,07 Ndza 730 947 0,04 -0,87 -0,04 -0,26 18,32 8,33 28,64 7,44 0,09 Pietrowice 746 1067 0,02 -0,84 0,39 -0,49 18,08 6,04 31,20 7,44 0,09
Kierunek optymalizacji
Zamiana destymulant na stymulanty
Standaryzacja Wzorzec odległoci
od wzorca a gmina Max dochod. własn. w przel. na osob Max transf. z budetu pastwa -dotacje subwen. w przel. na os. Max udział doch. zewn. w doch. ogółem 1211 957 0,05 3,41 2,85 5,09 di0 di Wielkie Rudnik 681 1473 0,20 -0,96 1,84 2,51 19,09 1,01 6,68 5,17 0,37 Czerwionka -Leszczyny 1115 645 0,12 -0,17 -1,12 1,14 12,84 15,72 15,62 6,65 0,19 Gaszowice 927 861 0,02 -0,51 -0,35 -0,52 15,39 10,19 31,51 7,56 0,08 Jejkowice 1013 1020 0,00 -0,36 0,22 -0,83 14,20 6,90 35,06 7,49 0,08 Lyski 1079 838 0,04 -0,24 -0,43 -0,18 13,31 10,71 27,80 7,20 0,12 wierklany 1588 800 0,17 0,68 -0,56 1,87 7,44 11,63 10,39 5,43 0,34 Pszów 1180 593 0,04 -0,06 -1,30 -0,22 12,02 17,24 28,25 7,58 0,07 Radlin 1410 580 0,02 0,36 -1,35 -0,56 9,30 17,62 31,99 7,68 0,06 Rydułtowy 1126 674 0,20 -0,15 -1,02 2,48 12,70 14,92 6,83 5,87 0,28 Wodzisław lski 1241 567 0,04 0,05 -1,40 -0,25 11,26 18,02 28,48 7,60 0,07 Godów 896 723 0,01 -0,57 -0,84 -0,77 15,85 13,58 34,31 7,98 0,02 Gorzyce 899 884 0,05 -0,56 -0,26 -0,07 15,79 9,67 26,67 7,22 0,12 Lubomia 934 775 0,08 -0,50 -0,65 0,51 15,29 12,24 20,95 6,96 0,15 Marklowice 2894 875 0,19 3,04 -0,30 2,21 0,14 9,88 8,30 4,28 0,48 Mszana 1588 774 0,00 0,68 -0,66 -0,85 7,45 12,27 35,31 7,42 0,09 Jastrzbie Zdrój 1590 1008 0,02 0,69 0,18 -0,54 7,43 7,12 31,72 6,80 0,17 Rybnik 1847 1001 0,22 1,15 0,16 2,77 5,11 7,24 5,38 4,21 0,49 ory 1564 941 0,17 0,64 -0,06 1,93 7,69 8,45 9,97 5,11 0,38 ródło: Obliczenia własne z zastosowaniem miary Hellwiga na podstawie danych z wykonania
budetu gmin woj. lskiego za 2007 rok, pozyskanych z Ministerstwa Finansów.
W rezultacie został stworzony ranking gmin województwa lskiego ze wzgldu na osigane dochody (w podziale na wskazane trzy kategorie), tosamy z moliwociami gminy, co do realiza-cji zada publicznych. Ranking prezentuje Tabela 3.
Tabela 3. Ranking gmin woj. Ğląskiego z uwagi na osiągniĊte w 2007 roku dochody
Lp. Gmina di Lp. Gmina di Lp. Gmina di
1 Czernichów 0,546 57 Irzdze 0,178 113 Szczekociny 0,092 2 Rybnik 0,486 58 Pawłowice 0,177 114 Ndza 0,092 3 Marklowice 0,477 59 Koszarawa 0,176 115 Pietrowice Wielkie 0,092 4 Oarowice 0,458 60 Krupski Młyn 0,175 116 Goleszów 0,091 5 lemie 0,447 61 Bojszowy 0,175 117 Buczkowice 0,091 6 Ruda lska 0,381 62 Lipie 0,175 118 Rudziniec 0,088 7 ory 0,376 63 Mykanów 0,172 119 Czelad 0,088 8 Rudnik 0,368 64 Zawiercie 0,170 120 Wielowie 0,088 9 Ornontowice 0,354 65 Jastrzbie Zdrój 0,169 121 Knurów 0,087
10 Pszczyna 0,350 66 Goczałkow..
Zdrój 0,163 122 Jejkowice 0,085 11 Mstów 0,348 67 Siemianow.
lskie 0,162 123 Poraj 0,084 12 wierklany 0,337 68 Miedna 0,161 124 Bieru 0,081 13 Szczyrk 0,315 69 Wilkowice 0,157 125 Tworóg 0,080 14 Gliwice 0,309 70 Mierzcice 0,155 126 Wrczyca Wielka 0,080 15 Czstochowa 0,301 71 Lubomia 0,150 127 Wilamowice 0,080 16 Kochanowice 0,301 72 Ciasna 0,148 128 Opatów 0,080 17 Tychy 0,290 73 arki 0,145 129 Imielin 0,079 18 Rydułtowy 0,283 74 Sławków 0,142 130 Przystaj 0,078 19 Koziegłowy 0,271 75 Łaziska Górne 0,139 131 Gaszowice 0,077 20 Sosnowiec 0,262 76 Starcza 0,137 132 Brenna 0,076
21 Sonicowice 0,257 77 Radziechowy
-Wieprz 0,136 133 Niegowa 0,076 22 Włodowice 0,255 78 Racibórz 0,134 134 Krzyanowice 0,074 23 Łkawica 0,245 79 Cieszyn 0,133 135 Pszów 0,074 24 Chorzów 0,235 80 Ujsoły 0,132 136 wierklaniec 0,073 25 Woniki 0,228 81 Dbowiec 0,130 137 Kunia Raciborska 0,073 26 Chełm lski 0,227 82 Koszarawa 0,126 138 Pilchowice 0,072 27 Istebna 0,225 83 Boronów 0,123 139 Wodzisław lski 0,072 28 Zabrze 0,224 84 Olsztyn 0,122 140 Krzanowice 0,071
29 Kamienica
Polska 0,222 85 Jaworze 0,121 141 Kobiór 0,069 30 Ustro 0,221 86 Lyski 0,121 142 Siewierz 0,069 31 Powonków 0,220 87 Zbrosławice 0,119 143 Psary 0,068 32 Pilica 0,220 88 Popów 0,119 144 Miedno 0,067 33 Bytom 0,219 89 Gorzyce 0,118 145 Bestwina 0,063 34 Jaworzno 0,218 90 Jelenia 0,118 146 Radlin 0,062 35 Konopiska 0,215 91 witochłowice 0,117 147 Czechowice-Dziedzice 0,062 36 Bielsko - Biała 0,211 92 Toszek 0,113 148 arnowiec 0,061 37 winna 0,210 93 Rajcza 0,112 149 Skoczów 0,061
38 Suszec 0,210 94 Miasteczko
Lp. Gmina di Lp. Gmina di Lp. Gmina di
39 Katowice 0,208 95 Dbrowa Zielona 0,108 151 Kornowac 0,058 40 Pyskowice 0,207 96 Rdziny 0,108 152 Kalety 0,057 41 Łazy 0,206 97 Lubliniec 0,108 153 Porbka 0,057 42 ywiec 0,203 98 Wgierska Górka 0,108 154 Lelów 0,056 43 Ogrodzieniec 0,201 99 Kroczyce 0,107 155 Halach 0,056 44 Wisła 0,201 100 Strumie 0,107 156 Wojkowice 0,053 45 Bdzin 0,201 101 Lipowa 0,106 157 Koszcin 0,053 46 Przyrów 0,196 102 Kozy 0,104 158 Tarnowskie Góry 0,047 47 Janów 0,192 103 Gilowice 0,104 159 Kłobuck 0,044 48 Gierałtowice 0,188 104 Wyry 0,102 160 Blachownia 0,042
49 Czerwionka
-Leszczyny 0,188 105 Jasienica 0,102 161 Myszków 0,042 50 Mysłowice 0,188 106 Panki 0,100 162 Radzionków 0,041 51 Łodygowice 0,186 107 Piekary lskie 0,099 163 Ldziny 0,037 52 Zebrzydowice 0,185 108 Krzepice 0,097 164 Bobrowniki 0,034 53 Milówka 0,184 109 Mikołów 0,096 165 Godów 0,025 54 Kłomnice 0,182 110 Mszana 0,094 166 Orzesze 0,024 55 Herby 0,181 111 Poczesna 0,093 167 Porba 0,001
56 Dbrowa
Górni-cza 0,178 112 Koniecpol 0,093
ródło: Obliczenia własne z zastosowaniem miary Hellwiga na podstawie danych z wykonania budetu gmin woj. lskiego za 2007 rok.
6. Zako czenie
Przy pomocy analizy regresji udowodniono tez, e typ gminy wpływa na samodzielno fi-nansow jednostki. Dowiedziono, e gminy wiejskie s uzalenione od budetu centralnego w znacznie wikszym stopniu ni gminy miejskie. Obalono take hipotez, w myl której gminy miejskie posiadajc wikszy potencjał, miałyby pozyskiwa wiksze, ni gminy wiejskie rodki zewntrzne na dofinansowanie zada publicznych.
Wykorzystujc analiz korelacji zbadano i udowodniono wpływ wielkoci jednostki na wyso-ko generowanych prze gmin dochodów własnych w przeliczeniu na osob.
Sporzdzono ranking gmin województwa lskiego z uwagi na wysoko zrealizowanych w 2007 roku dochodów (w podziale na wpływy własne, transfery z budetu pastwa i bezzwrotne rodki pozyskane z zewntrz) eksponujcy moliwoci realizacji zada publicznych poszczegól-nych jednostek.
%LEOLRJUDILD
[1] Chojna-Duch E., Polskie prawo finansowe. Finanse publiczne, Lewis Nexis, Warszawa 2003.
[2] Famulska T., Znaniecka K., Finansowe aspekty rozwoju lokalnego, AE im. Adamieckiego, Katowice 2004.
[3] Famulska, T., Znaniecka K.: Obcienia fiskalne w Polsce, AE im. Adamieckiego, Katowice 2003.
[4] Kamiska E., Rating samorzdów terytorialnych, Fitch Polska, Warszawa 2009.
[5] Metodyka kompleksowej oceny gospodarki finansowej jednostki samorzdu terytorialnego, red. B. Filipiak, Difin, Warszawa 2009.
[6] Ostaszewski J., Finanse, praca zbiorowa,, DIFIN, Warszawa 2007.
[7] Pietrzak B., Z. Pogaski, B. Woniak: System finansowy w Polsce, PWN, Warszawa 2006. [8] Słomiska B., Gmina w procesach stymulowania przedsibiorczoci, „Samorzd
Terytorialny” 2007, nr 3.
[9] Statystyczna analiza danych, redakcja naukowa M.Walesiak, E.Gatnar, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
FINANCIAL POSSIBILITIES OF THE MUNICIPALITY
Summary
Financial possibilities of the municipality in connection with the management quality create a way of local development. In practice, the level of planed expenses is determined by the level of gained incomes reinforced by the proceeds as receipts. Thanks to the analysis of regression there has been proved a thesis that the civic character of the municipality has an influence on the financial independence of the local government. There has been proved as well that rural municipalities are de-pendent on the central budget on the higher level than urban municipalities.
The own incomes, presenting the independence of the local government, play very important role in financing its own objectives. Taking above thing into consid-eration and using the analysis of correlation according to Person, there has been re-searched the correlation between the size of the local government and the own in-comes gained by it thanks to making use of budget reports of all municipalities in the Silesia province.
Financial resources gained by the local government from the international re-sources, especially since Poland is the member of the European Union, are a signifi-cant instrument influencing on local development. The subsidies co-financing mu-nicipal investments are the main facultative income for the mumu-nicipalities consider-ing local development. Accordconsider-ing to several researches there has been rejected the hypothesis claiming that urban municipalities having theoretically bigger potential than rural ones would gain statistically higher additional resources, counting for one person, to co-finance public objectives.
Keywords: municipality, public finance, financial independence of the municipality, acquirement
of non-refundable funds, correlation of incomes with local government size.
Ewa Gsiorek
Akademia Ekonomiczna w Katowicach e-mail: ewagasiorek@gazeta.pl
