O potrzebie budowania kultury ekonomicznej

Pełen tekst

(1)O POTRZEBIE BUDOWANIA KULTURY EKONOMICZNEJ MAGDALENA KOZERA Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu Streszczenie W artykule zaprezentowano wybrane wyniki badan pilotaowych powiconych problematyce kultury ekonomicznej oraz czynników j kształtujcych. Uczestnikami badania była młodzie licealna z terenu powiatu czarnkowskotrzcianeckiego. Analiza uzyskanych wyników pozwoliła na prezentacj postaw młodziey wobec problemów ekonomicznych oraz wskazała na rol rodziny oraz edukacji ekonomicznej w szkołach jako istotne ródła kształtowania kultury ekonomicznej młodych ludzi. Słowa kluczowe: czynniki kultury ekonomicznej, postawy młodzie y, edukacja ekonomiczna 1. Wprowadzenie Od lat podkrela si ludzki wymiar i charakter procesów gospodarczych, dla których najistotniejsze s wiadomo jednostki i jej wolna wola. Zgodnie z tym zało eniem myl ludzka, osobowo moralna, intelektualna i obywatelska oraz sposób postrzegania rzeczywistoci dynamizuj społecze stwo przyczyniajc si do rozwoju ekonomicznego okrelonego regionu i kraju [3]. Znaczenie tych elementów jest szczególnie istotne w małych społecznociach lokalnych powodujc ich rozwój lub stagnacj. Upowszechnianie wiedzy i wykorzystanie informacji staj si głównym czynnikiem konkurencyjnoci jednostek zarówno w znaczeniu mikro jak i makroekonomicznym. Stanowi zatem czynnik tworzenia bogactwa i podnoszenia stopy yciowej. Gospodarka rynkowa i działania oparte na jej zasadach zainicjowały wyrany i głboki proces wyodrbniania i autonomizacji poszczególnych regionów z naciskiem na podkrelanie ich to samoci kulturowej i odrbnoci gospodarczej, a zatem ich mieszka com przypada zadanie samodzielnego dysponowania posiadanymi aktywami. Jako tego dysponowanie ma bowiem decydujcy wpływ na przyszły kształt społeczny i ekonomiczny zajmowanych przez niech przestrzeni bytowych. Wiele bada wskazuje na ogromn trwało struktur przestrzennych oraz na znaczc rol czynników historycznych je warunkujcych. Współczesne ukształtowanie si polskiej przestrzeni społeczno-gospodarczej ma wielusetletnie korzenie. Na przestrzeni dziejów podział na osi wschód- zachód wyznaczał odrbne drogi rozwoju poszczególnych czci kraju. Szczególnie intensywnie rozwijała si zachodnia cz kraju gdzie powstawały miasta, gsta sie szlaków komunikacyjnych , równie wy szy był pozom kultury agrarnej. Okres rozbiorów Polski pogłbił istniejce dysproporcje, a to odbiło si w układzie instytucjonalnym, umiejtnociach organizacyjnych, kulturze pracy, tradycji samorzdnoci itd. [4]. Stawianie jednak tezy, e to zaszłoci historyczne warunkuj obecny poziom rozwoju społeczno-gospodarczego wydaje si by mocno przesadzone. Potwierdzaj to badania zamo noci polskich gmin w układzie regionalnym, z których wynika, e chocia faktycznie najubo sze gminy w Polsce zlokalizowane s w regionie południowo- wschod-.

(2) 74. Magdalena Kozera O potrzebie budowania kultury ekonomicznej. nim (dawna Kongresówka i Galicja), to jednak rozkład przestrzenny gmin najbardziej zamo nych nie potwierdza uprzywilejowania czci zachodniej kraju. Te same badania wskazuj te na inn tendencje zwizan z jednostronnym transferem zasobów z peryferii do centrum tj. z gmin ociennych do metropolii1. Mimo oczywistego zró nicowania wewntrznego społecznoci lokalne zamieszkujce okrelone rodowiska s do dobrze zorganizowane. Charakteryzuj je specyficzne wizi społeczne typowe dla grup, w których wszyscy si znaj. Uwidacznia si tu te zjawisko szczególnych stosunków interpersonalnych, a czsto nawet współzale noci, które znajduj swoje odzwierciedlenie w kształtowaniu si okrelonych zachowa grupy, a czsto stymuluj rozwój szerszego zjawiska jakim jest kultura ekonomiczna mieszka ców [5]. W ujciu szerokim kultura ekonomiczna jest czci kultury obejmujc zachowania, działania i postawy zwizane z yciem gospodarczym i bytem materialnym człowieka. Przyjmuje si, e w najbardziej podstawowym znaczeniu kultura wywodzi si od uprawy i pielgnacji ziemi. Współczenie jednak oznacza ona ju nie tyle sposoby kształtowania organizmów, lecz raczej rodki u ywane dla ukierunkowania rozwoju człowieka [2]. Ponadto kultura ekonomiczna bywa rozumiana jako rezultat działa odniesionych do zjawisk naturalnych, ale w pewien sposób przeciwstawnych naturze, tj. jako ład narzucony przez człowieka, a przy tym jako narzdzie zaspokajania ludzkich potrzeb i sposób realizacji celów w dziedzinie materialnego bytu. Z punktu widzenia badania kultury jako zjawiska istotne jest stwierdzenie, e kultura jest produktem współ ycia i współdziałania jednostek ludzkich, a rozwija si i w zbogaca trwajc przez pokolenia. Jej znaczenie jest zatem ogromne i nie do przecenienia zwłaszcza w aspekcie urynkowienia polskiej gospodarki, a tak e szerzej, tj. w kontekcie postpujcego procesu globalizacji, w którym kulturze ekonomicznej narodów przypisuje si rol klucza do bogactwa [3]. Kultura istnieje dziki indywidualnym działaniom człowieka lub dziki wiadomej i celowej działalnoci podmiotów gospodarczych. Jej zawarto stanowi wiedza ogólna i wiedza profesjonalna zawarta w kapitale ludzkim, interesy, wartoci, normy, a tak e wiatopogld społeczny okrelajcy sposób organizacji ycia społeczno-gospodarczego. Co szczególnie wa ne to ludzie i tylko ludzie tworz kultur ekonomiczn, utrzymuj j w istnieniu, modyfikuj i przekazuj sobie wzajemnie poprzez informacje midzypokoleniow. Zwizek kultury ekonomicznej z człowiekiem opiera si w zasadniczym zakresie o prac tj. wiadom działalno jednostek okrelonej społecznoci, celem której jest zaspokojenie nieograniczonych potrzeb przy u yciu ograniczonych zasobów gospodarczych [3]. W szerokim kontekcie kultura ekonomiczna stanowic tło procesów gospodarczych jest czsto nieuwiadamianym bodcem podejmowania zachowa przedsibiorczych jednostek bd grup zamieszkujcych regiony, którym tradycyjnie przypisuje si przydomek „dobrej” lub „wysokiej” kultury ekonomicznej. Analizujc niektóre elementy zło onej kategorii jak jest kultura ekonomiczna nale y podkreli, e rozwój danego regionu zale y od sumy potencjału intelektualnego jednostek tworzcych dan wspólnot. W artykule zawarto rozwa ania zmierzajce do okrelenia stanu wiadomoci ekonomicznej młodzie y licealnej, jako grupy w nieodległej przyszłoci wkraczajcej w obszar 1 Przykładem takiej sytuacji jest Warszawa, wokół, której koncentruj si gminy biedne co stanowi skutek silnego „ssania” zasobów z tego obszaru przez miasto. Z jednej strony gminy te s bowiem byt daleko, eby do nich docierały pozytywne skutki inwestycji zlokalizowanych Warszawie, z drugiej strony znajduj si na tyle blisko, e ich najaktywniejsi i najlepiej wykształceni mieszkacy emigruj do miasta w poszukiwaniu lepszych warunków pracy i ycia [4].

(3) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 8, 2007. 75. wiadomego funkcjonowania w obrbie szeroko rozumianego rynku. Jednoczenie starano si wskaza na ródła kształtujce wiedz i zachowania tej grupy oraz rol edukacji dla rozwoju kultury ekonomicznej. 2. Materiał i metoda Zweryfikowanie empiryczne stawianej w artykule hipotezy o roli wiadomoci ekonomicznej oraz egzemplifikacja czynników j kształtujcych napotyka na zasadnicze trudnoci w postaci braku adekwatnych danych jak i jednoznacznie okrelonych mierników. Zjawisko to ma bowiem zdecydowanie jakociowy, a zatem trudnomierzalny charakter. Ponadto próba jego oceny obarczona jest (lub mo e by) znacznym ładunkiem subiektywizmu w zale noci od stopnia dojrzałoci i zdolnoci do obiektywnej oceny zjawiska przez uczestników badania. Mimo wymienionych ogranicze podjto prób badania postaw i opinii młodzie y wobec zjawiska kultury ekonomicznej w oparciu o ankiet [1]. Zastosowany kwestionariusz został zbudowany z wykorzystaniem rangowania i skalowania wybranych cech jakociowych, co posłu yło wstpnej kwantyfikacji poszczególnych cech. W badaniu (pilota owym) udział wziło łcznie 80 osób. Ankiet dotyczc zagadnie edukacji i kultury ekonomicznej skierowano do grupy młodzie y licealnej z powiatu czarnkowskotrzcianeckiego w wieku 16-17lat. Uzyskano odpowiedzi od 79 osób, 41 dziewczt oraz 38 chłopców. Grupa wykazywała znaczny stopie zró nicowania pod wzgldem miejsca zamieszkania, przyjmujc jako kryterium liczb mieszka ców. Podział taki odzwierciedla w pełni specyfik badanego powiatu, na terenie którego zlokalizowanych jest kilka wikszych miasteczek, stanowicych swego rodzaju centra administracyjno-gospodarcze oraz liczne wsie i drobne osady. Prawie 42% młodzie y pochodziło z miejscowoci powy ej 5 tys. mieszka ców, 40% za z miejscowoci, w których liczba mieszka ców nie przekraczała 1 tys. osób. Zdarzały si te przypadki, gdzie młodzie dokonywała na kwestionariuszu adnotacji o treci np. osada do 100 mieszka ców itp. Z pozostałej grupy 14% mieszkało w miejscowociach o liczbie mieszka ców z przedziału 2 do 5 tys., niecałe 5% w z przedziału 1 do 2 tys. 3. Wyniki bada Kwestionariusz ankiety składał si z 3 odrbnych czci, z których pierwsza dotyczyła wiedzy, jako elementarnego składnika zjawiska jakim jest kultura ekonomiczna; druga poruszała jej wymiar techniczny, ostatnia natomiast nawizywała do posiadanych i po danych umiejtnoci praktycznych. W czci zwizanej z wiedz i edukacj ekonomiczn zapytano młodzie midzy innymi o fakt uczestnictwa w zajciach o tematyce ekonomicznej lub takow poruszajcych oraz o zainteresowania w tym zakresie. Okazało si, e ponad 60% uczestników badania jako ródło zaj o tematyce ekonomicznej postrzega takie przedmioty szkolne jak podstawy przedsibiorczoci oraz wiedza o społecze stwie. Jednoczenie podobnej wielkoci grupa okrela uczestnictwo w tych zajciach jako obowizkowe, ale nie le ce w zakresie ich zainteresowa (56,7%). Pozostała za cz młodzie y tj. 38% uwa a, e adne z zaj prowadzonych w ramach edukacji szkolnej nie nawizuje do tematyki ekonomicznej. Prawie 44% zapytanych wskazuje na ekonomi jako obszar swoich aktualnych i przyszłych zainteresowa ..

(4) 76. Magdalena Kozera O potrzebie budowania kultury ekonomicznej. brak zainteresowania (1) 25 20 15 10. bardzo duĪe (5). małe (2). 5 0. duĪe (4). dziewczĊta. Ğrednie (3). chłopcy. Rys. 3.1. Indywidualna ocena stopnia zainteresowania wiedz ekonomiczn Uczniowie poproszeni o przypisanie ocen liczbowych sile swojego zainteresowania zagadnieniami ekonomi w wikszoci przypisywali mu ocen 3 odpowiadajc poziomowi redniemu (56,7% odpowiedzi), 22,8% wybierało 1, co równowa ne było z brakiem zainteresowania tak wiedz. Zaledwie 6,3% uznawało stopie swego zainteresowania za bardzo du y, przypisuj mu rang liczbow 5. (rys.3.1.) W dalszej czci badania analizowano potencjalne ródła dostpnoci wiedzy ekonomicznej. Młodzie wskazała na 9 takich ródeł, z czego do najbardziej popularnych, a zarazem dostpnych zaliczyła trzy z nich tj. lekcje szkolne, Internet oraz programy TV. Wymienione ródła otrzymały odpowiednio 21, 20 i 20% wszystkich udzielonych odpowiedzi (rys.3.2.). Wród pozostałych istotn role odgrywaj gazety codzienne (12%), programy radiowe (11%), informacje zasłyszane od znajomych (7%), a w dalszej kolejnoci lektura dzienników ekonomicznych oraz własne dowiadczenia (4%). Szczególnie ta ostatnia pozycja zasługuje na uwag. Okazuje si bowiem, e do czstym przypadkiem s podejmowane przez uczniów, zwłaszcza dziewczta próby samodzielnego zarobkowania np. w charakterze konsultantek firm kosmetycznych, opiekunek do dzieci czy pomocy w drobnych porzdkach domowych i w ogrodzie. Co nie bez znaczenia, prace tego typu czciej podejmuj dziewczta z miejscowoci do 1 tys. mieszka ców..

(5) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 8, 2007. znajomi 7%. doĞwiadczenia 4% ksiąĪki 1%. 77. lekcje 21% gazeta codzienna 12%. radio 11% program TV 20%. dz.ekonom. 4%. Internet 20%. Rys. 3.2. ródła wiedzy ekonomicznej Kwesti zamykajc te czci badania była indywidualna ocena dostpnoci do informacji ekonomicznej. Równie w ocenie tej kwestii posłu ono si rangami liczbowymi przypisujc noty od 1 do 5 poszczególnym opiniom (szczegółowy rozkład odpowiedzi obrazuje rys.3.3) . Zarówno dziewczta jak i chłopcy w ponad 30% oceniaj dostpno do informacji z tej tematyki jako bardzo dobr (odpowiednio36,6% dziewczt i 31,6% chłopców) lub dobr (29,3% dziewczt i 39,5% chłopców). Około 20% uczniów oceniła j jednak na dostateczn. Ten ostatni fakt mo e mie zwizek z poziomem zainteresowania pozyskaniem takiej informacji lub umiejtnoci dotarcia do niej.. nie mam zdania (1) 15 10 bdb (5). 5. ndst (2). 0. db (4). dst (3). dziewczĊta. chłopcy. Rys.3.3. Subiektywne odczucie dostpnoci informacji ekonomicznej Drugim wa nym elementem badania kultury ekonomicznej było wykorzystanie techniki jako nonika zarówno wiedzy jak i kultury ekonomicznej. W dobie powszechnej komputeryzacji.

(6) 78. Magdalena Kozera O potrzebie budowania kultury ekonomicznej. i informatyzacji, a tak e rozwoju sieci i technik telekomunikacyjnych zapytano o dwa wa ne elementy, tj. o korzystanie z komputera i telefonu. Okazało si, e prawie 95% młodzie y korzysta z dostpu do komputera i sieci internetowej. W ten sposób odpowiadały zarówno dziewczta jak i chłopcy. Ciekawa obserwacja wynika z analizy pytania o miejsce, w którym istnieje mo liwo skorzystania z komputera lub sieci internetowej. Otó najczstsz odpowiedzi udzielan przez młodzie był dom - łcznie 63 wskazania oraz szkoła 57 wskaza . W dalszej kolejnoci wymieniano kawiarenki internetowe oraz miejsca okrelane jako „inne”, przy czym w odpowiedzi pisano najczciej znajomi, kole anka (rys.3.4). W kwestiach wyboru miejsca korzystania z komputera wystpiło tez pewne zró nicowanie ze wzgldu na płe oraz miejsce zamieszkania. Generalnie korzystanie z komputera w domu dotyczyło zwłaszcza chłopców z miejscowoci powy ej 5 tys. mieszka ców, podobnie z korzystaniem z kawiarenek internetowych – chłopcy byli czstszymi ich bywalcami ni dziewczta. Ponadto młodzie z mniejszych osad stwierdzała, e podstawowym miejscem, które pozwala im na dostp do komputera i Internetu jest szkoła. Co ciekawe zaledwie 5 wskaza dotyczyło szeroko reklamowanych i popularyzowanych w mediach gminnych i powiatowych orodków informacji. Z obserwacji tej wycign mo na kilka wniosków, midzy innymi ten, e inwestycje poniesione na stworzenie tej struktury okazały si nietrafionymi i nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.. kawiarenka 17%. inne 4% dom 40%. oĞr. inform. 3%. szkoła 36%. Rys.3.4. Miejsca korzystania z komputera i Internetu Poza dostpnoci do komputera i sieci internetowej młodzie zapytano równie o mo liwo wykorzystania telefonów komórkowych jako narzdzia pozyskania informacji ekonomicznej. Okazało si, e chocia ka dy zapytany dysponował tym urzdzeniem, to zaledwie 9% wykorzystywało telefon to zdobywania informacji w postaci serwisów tematycznych. W wikszoci byli to chłopcy; mo na te domniemywa, e nale eli do nielicznej grupy uczestników Szkolnej Internetowej Gry Giełdowej, którzy wraz z popraw notowa w konkursie zwikszali proporcjonalnie zainteresowanie yciem gospodarczym w kraju. Obok dostpnoci do nowoczesnych rodków zdobywania informacji zapytano o wykorzystanie zasobów ksigozbiorów ekonomicznych bibliotek oraz o ich dostpno. Wyniki okazały si tu by do szokujce. Otó prawie 87% młodzie y odpowiedziało, e nie korzysta z bibliotek, przy czym zdania na temat dostpnoci zbiorów i ich rozległoci były do podzielone tj. 46,8% zapytanych twierdziło, e zbiory s wystarczajce, ale oni i tak z nich nie korzystaj..

(7) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 8, 2007. 79. Natomiast 44,3% uznało, e zbiory s zbyt małe, a uzyskane informacje s na ogół nieaktualne. (2 % zapytanych uznało, e nie ma zdania na ten temat, dlatego, e generalnie nie korzysta z zasobów bibliotecznych. W trzeciej czci badania skoncentrowano uwag na postawach, wzorcach postpowania oraz praktycznych umiejtnociach zwizanych z gospodarowaniem zasobami. Poczyniono zało enie, e tego typu zachowania i umiejtnoci stanowi cz kultury ekonomicznej ukształtowanej przez dom i najbli sze otoczenie. Formułowane w tym zakresie pytania dotyczyły midzy innymi faktu otrzymywania kieszonkowego, autorytetów oraz subiektywnej oceny swoich predyspozycji w zakresie gospodarowania finansami. W pierwszej kolejnoci zapytano o otrzymywanie kieszonkowego. Z uzyskanych odpowiedzi wynika, e mniej ni połowa badanej grupy młodzie y otrzymuje kieszonkowe tj. 44,3%. W wikszoci były to dziewczta (53,7%), na ogół pochodzce z wikszych miejscowoci. Kieszonkowego nie otrzymywała prawie wcale młodzie z miejscowoci poni ej 1 tys. mieszka ców oraz z przedziału 2do 5 tys. osób. Mo na sformułowa wstpnie tez, e młodzie pozbawiona kieszonkowego wykazywała wiksz przedsibiorczo w zakresie zdobywania pienidzy midzy innymi podejmujc prace dorywcze, w sezonie zbierajc grzyby lub jagody. Podobnie jak wczeniej wiksz aktywno wykazywały tu dziewczta działajc jako konsultantki i przedstawicielki firm kosmetycznych, opiekujc si dziemi, dotrzymujc towarzystwa osobom starszym, pomagajc w porzdkowaniu domu i ogrodu itp. drobnych pracach. Kolejne pytanie dotyczyło ustalenia autorytetów w dziedzinie ekonomii z jakimi ucze spotyka si w yciu codziennym i w najbli szym otoczeniu. Analiza otrzymanych odpowiedzi wskazała, e najwikszym autorytetem dla wikszoci młodych ludzi jest rodzina, zwłaszcza za rodzice. Na dalszych lokatach znaleli si: nauczyciel oraz lokalny przedsibiorca. Zaskakujcy jest fakt, e prawie 24% zapytanych uznało, e w ich otoczeniu nie ma takich osób (rys.3.5).. róznie 18%. nie ma takich osob 24%. rodzina 3%. nauczyciel 21%. rodzice 34%. Rys. 3.5. Osoby z najbliszego otoczenia stanowice dla młodziey autorytet w dziedzinie ekonomii Zbli one wyniki uzyskano analizujc odpowiedzi na pytanie „do kogo udajesz si po rad w wa nych kwestiach ekonomicznych?”. Młodzie w przewa ajcej czci wskazywała na rodziców, jako osoby godne zaufania, a zarazem posiadajce wiedz ekonomiczna, która mo e pozwoli na rozwizanie pojawiajcych si problemów. Z drugiej strony znaczna grupa zapytanych stwierdziła, e z problemami natury ekonomicznej daje sobie red sama lub te dodawała, e radzi sobie sama, bo takich problemów na ogół nie ma. Rozkład dopowiedzi w tej kwestii obrazuje rys.3.6..

(8) 80. Magdalena Kozera O potrzebie budowania kultury ekonomicznej. znajomi i rodzina 4%. internet, ksiązki 5% rodzice 49%. sam daje sobie rade 37% nauczyciele koleĪanki 4% 1%. Rys.3.6. Osoby wskazane jako kompetentne ródło porad Licealistów zapytano tak e o to, czy człowiek, który odniósł sukces w lokalnych rodowisku (miejscowy przedsibiorca, człowiek biznesu) jest dla nich wzorem do naladowania. Poproszono równie o krótkie uzasadnienie wybranej opinii. Wród uzyskanych wyników dominowały odpowiedzi „tak, to jest wzór do naladowania” (prawie 50%). Ró niły si natomiast motywacje wyboru tej odpowiedzi. Cz zapytanych twierdziła bowiem, e osoba taka stanowi wzór w d eniach do osignicia sukcesu, zwłaszcza w wymiarze finansowym. Cz odpowiadała, e te chce osign taki sukces. Zdarzały si te odpowiedzi warunkowe tj. tak mógłby by wzorem, gdybym wiedział, czy na drodze do osignicia sukcesu człowiek ten był uczciwy. Ten typ odpowiedzi skłania do rozbudowania póniejszych bada o kwestie zwizane z szeroko rozumian uczciwoci i etyk biznesu. Poszukujc odzwierciedlenia wyniesionej z domu kultury ekonomicznej w praktycznych działaniach ycia codziennego zadano młodzie y pytanie o umiejtno racjonalnego gospodarowania własnymi finansami. Prawie połowa zapytanych(49,4%), zarówno dziewczta jak i chłopcy odpowiedzieli, e potrafi racjonalnie wydawa swoje pienidze (odpowiednio 48,8% dziewczt oraz 50,0% chłopców). Z drugiej jednak strony 22,3% ogółu zapytanych wyra ało wtpliwo czy potrafi to robi. Grupa 2% odpowiedziała, e zdecydowanie nie potrafi racjonalnie gospodarowa swoimi pienidzmi (rys. 3.7). nie mam takiej mozliwosci(1) 20 15 10 zdecydowanie tak(5). nie potrafie(2). 5 0. tak(4). nie jestem pewien(3). dziewczĊta. chlopcy. Rys.3.7. Racjonalno wydawania pienidzy.

(9) POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 8, 2007. 81. Elementem zamykajcym badanie była subiektywna ocena zdobytej wiedzy ekonomicznej. Oceny rozło yły si tu w obrbie dwóch z 5-ciu sugerowanych odpowiedzi tj. ocenie 4 oznaczajcej wiedz wystarczajc oraz ocenie 3 wiedza zbyt mała. Taki rozkład udzielonych odpowiedzi sugerowa mo e z jednej strony do dobre przygotowanie do funkcjonowania w ramach gospodarki rynkowej i jej uwarunkowa , lecz z drugiej strony wskazuje na niedostatek wiedzy ekonomicznej lub nawet bierno w jej pozyskiwaniu i wyrany brak potrzeby jej zgłbiania (rys.3.8). bez znacznie(1) 25 20 15 zbyt duĪa(5). 10. nieprzydatna(2). 5 0. w ystarczająca(4). zbyt mała(3). dziewczĊta. chlopcy. Rys.3. 8. Subiektywna ocena przydatnoci zdobytej wiedzy ekonomicznej 4. Podsumowanie Przeprowadzone badania maj charakter pilota owy, ujawniaj jednak szereg istotnych zaszłoci w dziedzinie budowania kultury ekonomicznej midzy innymi za porednictwem placówek owiatowych jako jednostek szczególnie w tym celu predysponowanych. Wskazuj te na rol rodziny i krgu najbli szych jako czynnika kulturotwórczego. Ponadto uwydatniaj istotny problem wizerunku przedsibiorcy, biznesmena, człowieka sukcesu jako osoby, która staje si wzorcem do naladowania. Zmuszaj do refleksji nad zagadnieniem etyki biznesu i generalnie działa. gospodarczych, które na etapie edukacji szkolnej, licealnej okazuj si by dla młodzie y istotnym kryterium wyboru wzorów postpowania. Szczególnie ta ostatnia uwaga wydaje si by godna wnikliwych analiz w wietle budowania ycia gospodarczego opartego na jasnych i czytelnych podstawach.. Bibliografia 1.. Bazarnik J., Grab ski T., Ksiack E., Mynrski S., Sagan A.,1992: Badania marketingowe. Metody i oprogramowanie komputerowe. Wyd. AE w Krakowie, Kraków- Warszawa, s.76-77 2. Dziubi ska-Michalewicz, Kojder A., 2003: Uczestnictwo w kulturze mieszka ców Polski. Raport nr 215. Kancelaria Sejmu, Biuro Studiów i Ekspertyz. Wydział Analiz Ekonomicznych i Społecznych; s. 5 3. Gardocka A.: 2005; Kultura ekonomiczna jako instytucja; Teoretyczne aspekty gospodarowania, red. D. Kopyci ska, Katedra Mikroekonomii US, Szczecin, s. 229 -239.

(10) 82. Magdalena Kozera O potrzebie budowania kultury ekonomicznej. 4.. Gorzelak G. (2000): Trwało I zmiana: historia, transformacja i przyszło polskich regionów. Ekonomista nr 6/2000 str. 737-761 5. Kozera M., 2006: Potencjał ludzki jako wewntrzny czynnik rozwoju lokalnego. Materiały konferencji Naukowej pt. Rola podmiotów gospodarczych, instytucji i społecznoci lokalnych w zrównowa onym rozwoju wsi i rolnictwa. Warszawa SGGW, 20 stycznia 2006; NEED FOR CREATING THE ECONOMICAL CULTURE Summary Current article presents selected results of pilot surveys addressed to the problems of economical culture and factors influencing it. Participants of the study were high-school pupils from the Czarnkow-Trzcianka region. Analysis of acquired results allowed to show the youth's attitudes facing the ecomonical problems and pointed to the role of family and economical education in schools as important sources of young people's economical culture. Keywords: economical culture, culture-influencing factors, economical education, rural environment. MAGDALENA KOZERA e-mail: mkozera@au.poznan.pl Katedra Ekonomiki Gospodarki ywnociowej Zakład Zarzdzania Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu 60-637 Pozna. ul. Wojska polskiego 28.

(11)