System zarządzania jakością zgodny z wymaganiami normy PN-EN ISO 9001:2009 w długoterminowej opiece domowej – praktyka oraz no\൷e wyzwania
9
0
0
Pełen tekst
(2) 123. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. wywodzcej si z japoskiej koncepcji „Kaizen”2. Sprawne zarzdzanie jakoci wspierane jest poprzez zewntrzne systemy oceny jakoci. W europejskim systemie ochrony zdrowia wypracowano ich cztery główne modele: system wizytacji, model Europejskiej Fundacji Zarzdzania Jakoci (EFQM), model ISO oraz system akredytacji, który w Polsce realizowany jest przez Centrum Monitorowania Jakoci w Ochronie Zdrowia3. Najpopularniejszym w polskim systemie ochrony zdrowia systemem certyfikacji jakoci s wiadectwa zgodnoci z norm ISO 9001, które w 2010 roku stanowiły 72% ogółu wiadectw jakoci uzyskanych przez zakłady opieki zdrowotnej4. Spełnienie wymogów koniecznych dla uzyskania certyfikatu zgodnoci z norm ISO 9001 jest wanym krokiem na drodze cigłego doskonalenia jakoci usług długoterminowej opieki domowej przyczyniajcym si przede wszystkim do wzrostu skutecznoci sprawowanej opieki oraz wzrostu zadowolenia pacjentów i ich rodzin. System zarzdzania jakoci to take narzdzie dla poprawy satysfakcji pracowników oraz współpracowników bez której proces cigłego doskonalenia nie byłby moliwy. Zarzdzanie jakoci w opiece długoterminowej jest, zarówno w Polsce, jak i całej Europie, zagadnieniem stosunkowo nowym i mało poznanym, a proste przeniesienie schematów wypracowanych w innych działach ochrony zdrowia, w których kwestia jakoci badana jest od wielu lat, nie jest moliwe ze wzgldu na specyfik tej dziedziny znajdujcej si na styku ochrony zdrowia i opieki społecznej5. W niniejszej pracy przedstawiono model systemu zarzdzania jakoci zgodny z wymaganiami normy PN-EN ISO 9001:2009 wdroony w 2010 roku w podmiocie leczniczym realizujcym midzy innymi usługi długoterminowej opieki domowej. 2. Charakterystyka systemu zarzdzania jakoci w placówce realizujcej usługi długoterminowej opieki domowej Istot zarzdzania jakoci w domowej opiece długoterminowej jest prowadzona w sposób systemowy, cisła współpraca pomidzy kierownictwem placówki, koordynatorem opieki długoterminowej oraz pielgniarkami opieki długoterminowej w realizacji mierzalnych celów dotyczcych jakoci spójnych z polityk jakoci ustanowion przez kierownictwo. Polityka jakoci ustanowiona w placówce zakłada stałe spełnianie wymaga pacjentów poprzez osignicie i utrzymanie wysokiego poziomu jakoci wiadczonych usług, midzy innymi w zakresie domowej opieki długoterminowej. Ten nadrzdny cel placówka stara si realizowa poprzez: 1. indywidualne i rzetelne podejcie do pacjenta i zdobycie jego trwałego zaufania 2. dostarczanie usług zaspokajajcych w najszerszym stopniu potrzeby pacjentów, 3. cisł kontrol procesu usług medycznych na kadym ich etapie, z wykorzystaniem nowoczesnych metod bada, pomiarów i przesyłania informacji, 2. J.J. Dahlgard, K. Kristensen, G.K. Kanji, Podstawy zarzdzania jakoci, Warszawa 2000, Wydawnictwo Naukowe PWN: 29–30. 3 P. Szetela, Zewntrzne systemy oceny jakoci w zakładach opieki zdrowotnej: system zarzdzania jakoci wg normy ENISO 9001: 2008 a system akredytacji, (w:) M. Lisiecka-Biełanowicz, B. Samoliski, P. Warczyski (red.), Kierunki doskonalenia usług w ochronie zdrowia, Warszawa 2010, Ministerstwo Zdrowia: 64–76. 4 A. Leniewska, D. Poznaski, Certyfikaty jakoci w zakładach opieki zdrowotnej, (w:) M. Lisiecka-Biełanowicz, B. Samoliski, P. Warczyski (red.), Kierunki doskonalenia usług w ochronie zdrowia, Warszawa 2010, Ministerstwo Zdrowia: 77–84. 5 H. Nies i in., Quality management and quality assurance in long-term care. European overview paper, 2010, Vienna/Utrecht, INTERLINKS, http://www.euro.centre.org/data/1278594919_52528.pdf..
(3) 124 Anna Rezner, Witold Rezner, Agnieszka Adamska, Renata Nowak System zarzdzania jakoci zgodny z wymaganiami normy PN-EN ISO 9001:2009 w długoterminowej opiece domowej – praktyka oraz nowe wyzwania. 4. zakup nowych urzdze do usług medycznych, 5. systematyczne szkolenie personelu umoliwiajce właciwe wykorzystanie nowoczesnego sprztu, 6. podnoszenie kwalifikacji zawodowych w celu zwikszenia jakoci wykonywanej pracy, 7. optymalizacj kosztów usług i wzrost efektywnoci ekonomicznej placówki, 8. ugruntowanie przekonania, e odpowiedzialno za jako jest podstawowym obowizkiem kadego pracownika, 9. cigłe doskonalenie swoich usług oraz skutecznoci Systemu Zarzdzania Jakoci, 10. spełnienie wymaga przepisów prawnych. Systemowe podejcie w zarzdzaniu jakoci jest moliwe dziki udokumentowaniu polityki jakoci i celów jakociowych, zakresu systemu zarzdzania jakoci (wraz ze wskazaniem, czy system zarzdzania jakoci obejmuje cał działalno placówki, czy tylko jej wybrane działy), procedur ustanowionych dla systemu zarzdzania jakoci oraz procesów potrzebnych do realizacji usług wraz z okreleniem ich wzajemnego oddziaływania, a take zakresu uprawnie, odpowiedzialnoci i struktury podległoci słubowej pracowników zaangaowanych w realizacj usług. Co wane, dokumenty wymagane w systemie zarzdzania jakoci s nadzorowane, co oznacza zatwierdzanie dokumentów przed ich wydaniem, aktualizacj i dostosowanie do zmian zachodzcych w placówce oraz zapewnienie dostpnoci odpowiedniej i aktualnej dokumentacji tam, gdzie jest ona uytkowana. Ta ostatnia kwestia jest szczególnie istotna ze wzgldu na to, e efekty wdraania polityki jakoci zale od powszechnej znajomoci, transparentnoci i powtarzalnoci, a przez to pełnej przewidywalnoci procedur i procesów oraz zakresu uprawnie i odpowiedzialnoci obowizujcych w organizacji. Nadzór nad funkcjonowaniem systemu zarzdzania jakoci sprawuje przedstawiciel kierownictwa placówki, którego szczególnym zakresem odpowiedzialnoci jest ustanowienie, wdraanie i utrzymywanie procesów potrzebnych w systemie zarzdzania jakoci. Du zalet systemu zarzdzania jakoci zgodnego z PN-EN ISO 9001:2009 jest wspomniane ju cisłe i udokumentowane okrelenie zakresu uprawnie i odpowiedzialnoci członków zespołu oraz ich wzajemnej podległoci słubowej. Ten wydawało by si oczywisty w kadej placówce wymóg nabiera nowego znaczenia w systemie zarzdzania jakoci, gdzie powszechna staje si znajomo uprawnie i odpowiedzialnoci, a w razie sporów kompetencyjnych istnieje moliwo odniesienia si do obiektywnej, dostpnej dla zainteresowanych pracowników dokumentacji. W przypadku, kiedy dokumentacja w dynamicznie rozwijajcej si i reagujcej na nowe wymagania firmie odstaje od rzeczywistoci, musi by ona uaktualniona w toku odpowiedniej procedury. Struktura kompetencyjna pionu realizujcego usługi opieki długoterminowej obejmuje, w kolejnoci podległoci słubowej, prezesa firmy, dyrektora ds. lecznictwa, koordynatora opieki długoterminowej i pielgniarki opieki długoterminowej. Zespół ten realizuje opisany w odpowiedniej karcie proces, którego celem jest właciwa metodyka przeprowadzania usług medycznych, w tym przypadku usług domowej opieki długoterminowej (Rysunki nr 1 i nr 2). Zgodnie z wymaganiami normy PN-EN ISO 9001:2009 placówka w sposób systemowy zapewnia fachowo poszczególnych członków zespołu zaangaowanego w realizacj usług. Jest to realizowane poprzez wyra ne okrelenie kompetencji jakie wymagane s na poszczególnych stanowiskach, przy czym s to nie tylko kompetencje okrelone przepisami prawa czy umowami.
(4) 125. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. z płatnikiem ale take inne kompetencje niezbdne dla realizacji polityki jakoci. Kontrola jakoci prowadzona w opisywanej placówce sugeruje na przykład, e istnieje potrzeba pogłbienia kwalifikacji pielgniarek, które odbyły zgodny z wymogami rozporzdzenia6 kurs kwalifikacyjny z opieki długoterminowej o szkolenie z zakresu komunikacji interpersonalnej z odpowiednimi elementami psychologii. Wymagania dotyczce kwalifikacji pracowników i ich cigłego doskonalenia s w systemie kontroli jakoci udokumentowane odpowiednimi zapisami, przy czym wane jest budowanie wiadomoci członków personelu co do wanoci ich kwalifikacji w procesie zapewnienia moliwie najwyszej jakoci usług. Niezwykle wanym dla realizacji polityki jakoci aspektem s działania słuce weryfikacji, walidacji i monitorowaniu procesów oraz kontroli jakoci wykonywanych usług. W przypadku opisywanej dziedziny przedmiotem powyszych działa jest proces realizacji usług opieki długoterminowej majcy zapewni jak najwysz ich jako . Duym wyzwaniem w tym aspekcie jest dobór odpowiednich metod i narzdzi pomiaru, jak równie wybór wska ników, które słuyłyby jako wyznacznik jakoci. Dobrze ugruntowanym narzdziem pomiaru jakoci usług s ankiety oceniajce stopie zadowolenia pacjenta. W opisywanej placówce uywa si ankiety w której ujto nastpujce aspekty oceniane w skali punktowej od 1 do 4: 1. Kontakty z rejestracj (ogólny, telefoniczny poziom obsługi, stosunek do pacjenta, w tym yczliwo , zainteresowanie, spełnienie oczekiwa, zaangaowanie, gotowo do rozwizywania problemów, komunikatywno w bezporednim kontakcie) 2. Kontakty z pielgniarkami opieki długoterminowej (profesjonalizm i przygotowanie praktyczne i merytoryczne, stosunek do pacjenta, komunikatywno , umiejtno rozpoznawania problemów pacjenta oraz wskazanie moliwoci ich rozwizania, fachowo. wykonywania zabiegów oraz udzielanie informacji, wyjanie i celu wykonywanego zabiegu) 3. Ogólna ocena placówki (dogodno terminów wizyt, jako usług, zakres usług, standard wyposaenia) Ponadto ankieta zawiera pozycj dotyczc długoci korzystania z usług pielgniarki opieki długoterminowej, a take pytania otwarte dotyczce propozycji usprawnie w działaniach pielgniarskiej długoterminowej opieki domowej, oraz najwikszych atutów tej opieki w opinii pacjenta. Ankieta ta pozwala na szybkie, statystyczne opracowanie czci wyników jak równie poznanie swobodnych opinii odbiorców usług. Niektórzy autorzy wskazuj jednak na niedoskonałoci tej formy badania i potrzeb wypracowania dodatkowych metod poznawania pogldów beneficjentów opieki długoterminowej7.Warto zwróci uwag, e cz z podopiecznych pozostaje w ograniczonym kontakcie z otoczeniem, co utrudnia lub czasem całkowicie uniemoliwia wykorzystanie powyszej ankiety. W opinii zespołu placówki naley rozwija take dodatkowe narzdzia, które oceniły by bardzo istotny w procesie opieki długoterminowej stopie satysfakcji członków rodzin pacjentów . Brakuje take narzdzia oceniajcego tak wan kwesti jak skuteczno opieki długoterminowej, która nie musi w pełni korelowa z zadowoleniem pacjenta i jego rodziny. Znacznym wyzwaniem metodologicznym jest wybór cech bdcych wykładnikami skutecznoci opieki. Jednym z potencjalnych wska ników mogłaby by skala Barthel – jej podwyszenie u pacjentów ze 6. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. w sprawie wiadcze gwarantowanych z zakresu wiadcze pielgnacyjnych i opiekuczych w ramach opieki długoterminowej (Dz. U. z dnia 31 sierpnia 2009 r. nr 140 poz. 1147). 7 H. Nies, op. cit..
(5) 126 Anna Rezner, Witold Rezner, Agnieszka Adamska, Renata Nowak System zarzdzania jakoci zgodny z wymaganiami normy PN-EN ISO 9001:2009 w długoterminowej opiece domowej – praktyka oraz nowe wyzwania. schorzeniami rokujcymi na popraw (np. po złamaniach szyjki koci udowej), lub wolniejsze ni przewidywane obnienie u pacjentów ze schorzeniami postpujcymi (np. stwardnienie zanikowe boczne) wykazywało by stopie efektywnoci prowadzonej opieki. W tym przypadku istnieje jednak bardzo wiele innych zmiennych wpływajcych na mierzon warto , takich jak np. indywidualne cechy kadego z pacjentów, odmienno ich schorze, jako opieki lekarskiej, stosunek i zaangaowanie rodziny, które sprawiaj, e opracowanie wiarygodnego narzdzia jest trudnym i wymagajcym wielu analiz zadaniem. Pacjenci obejmowani opiek w opisywanej placówce cierpi najczciej na kilka lub nawet kilkanacie rónych schorze, a rzadkoci s ci, u których zdiagnozowano tylko jedn jednostk chorobow. Nieco prostszym, ale mniej obiektywnym i dokładnym narzdziem mogła by by karta oceny stanu pacjenta dokonywana przez lekarza prowadzcego, którym najczciej jest lekarz rodzinny. Wymaga to jednak zaangaowania osób, które formalnie nie s członkami zespołu opieki długoterminowej i najczciej nie s pracownikami jednej instytucji. Pomocne byłoby take interinstytucjonalne ujednolicenie metod badania poziomu jakoci, co pozwoliłoby na zastosowanie bardzo uytecznych w innych gałziach usług metod „benchmarkingu” w obiektywny sposób pozycjonujcych dan placówk na tle innych działajcych na rynku. Kolejn wan kwesti wymagajc opracowania jest pomiar satysfakcji członków zespołu wiadczcego usługi opieki długoterminowej. Co prawda system zarzdzania jakoci przewiduje czynny udział wszystkich członków zespołu w procesie zapewnienia jakoci, jednak bardzo uyteczne było by systemowe narzdzie do pomiaru tego parametru, na przykład w formie ankiety zawierajcej oprócz pyta zamknitych równie pytania otwarte i wyposaonej w moliwo zgłaszania wniosków i propozycji nowych rozwiza. Naley take rozwija system motywacji pracowników do pracy nad popraw jakoci oraz wysuwania wniosków dotyczcych jej poprawy. W przypadku stwierdzenia, e stosowane procesy nie zapewniaj załoonego poziomu jakoci organizacja powinna podj działania korygujce, które zapewni popraw przyjtych wska ników, w tym przypadku popraw poziomu ogólnej satysfakcji pacjenta ze wiadczonych mu usług. Przegld jakoci w poszukiwaniu niezgodnoci z załoonymi celami jest w organizacji stosujcej si do normy PN-EN ISO 9001:2009 prowadzony w sposób systemowy i w przypadku długoterminowej opieki domowej opiera si na procedurze analizy ewentualnych skarg pacjentów oraz systematycznym przegldzie opisywanych powyej ankiet wypełnianych przez osoby objte opiek. Działania te słu, zgodnie z wymaganiami normy, ustaleniu przyczyn niezgodnoci, ocenie potrzeby wprowadzenia działa zapobiegawczych i jeeli to konieczne ustaleniu i wprowadzeniu takich działa wraz z ich udokumentowaniem i analiz skutecznoci. Organizacja powinna jednak nie tylko reagowa na ju zaistniałe niezgodnoci, ale take stale identyfikowa potencjalne zagroenia wystpienia niezgodnoci w przyszłoci i ich przyczyny oraz wprowadza działania, które by je eliminowały. W tym celu stosuje si podobn jak w przypadku działa korygujcych udokumentowan procedur systematycznej analizy, projektowania i wdraania działa oraz monitorowania ich skutków. Działania zapobiegawcze maj w przypadku opieki długoterminowej, działajcej w warunkach transformacji w ochronie zdrowia, szczególnie wane znaczenie, bowiem konsekwencje niezgodnoci mog mie powany wpływ na zdrowie i ycie pacjentów. Procedury korygujce i zapobiegawcze w ochronie zdrowia nabieraj take szczególnego znaczenia w wietle niezwykle kontrowersyjnej, nie tylko w Polsce ale i na wiecie kwestii raportowania błdów medycznych. Jak do tej pory nie ma w naszym kraju powszechnie ustalonego i zaakceptowanego.
(6) 127. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. modelu monitorowania, raportowania i analizy błdów w procedurach medycznych, jednak działania podejmowane w ramach systemu zarzdzania jakoci s z pewnoci wanym krokiem w kierunku ograniczenia tych negatywnych dla wszystkich zdarze.. Rysunek nr 1. Proces realizacji usług w ramach opieki długoterminowej
(7) ródło: Dokumentacja systemu zarzdzania jakoci CM „Zdrowie” Sp. z o.o. sp. k..
(8) 128 Anna Rezner, Witold Rezner, Agnieszka Adamska, Renata Nowak System zarzdzania jakoci zgodny z wymaganiami normy PN-EN ISO 9001:2009 w długoterminowej opiece domowej – praktyka oraz nowe wyzwania. Rysunek nr 2. Proces realizacji usług w ramach opieki długoterminowej – cig dalszy
(9) ródło: Dokumentacja systemu zarzdzania jakoci CM „Zdrowie” Sp. z o.o. sp. k. Spełnienie załoenia koncentracji na faktach w systemach zarzdzania jakoci wymaga przeprowadzania systematycznych analiz funkcjonowania systemu. Norma PN-EN ISO 9001:2009 zakłada trzy kategorie takich analiz: audyt wewntrzny, audyt zewntrzny oraz przegld zarzdzania przeprowadzany przez najwysze kierownictwo placówki obejmujcy swoist metaanaliz danych otrzymanych z poszczególnych modułów kontroli systemu. Na jego podstawie podejmowane s strategiczne decyzje dotyczce zmian w systemie zarzdzania jakoci placówki, włcznie.
(10) 129. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 55, 2011. ze zmianami polityki jakoci i celów dotyczcych jakoci. Audyt wewntrzny w opisywanej placówce przeprowadzany jest przez pełnomocnika ds. zarzdzania jakoci, poniewa, zgodnie z wymaganiami normy, nie pozostaje on w bezporedniej zalenoci słubowej od członków audytowanego zespołu. Audyt zewntrzny jest prowadzony przez niezalenych audytorów reprezentujcych instytucj uprawnion do certyfikacji zgodnej z norm PN-EN ISO 9001:2009. Warto take rozway postulat, aby na wzór systemu akredytacyjnego certyfikacj jednostek wiadczcych usługi opieki długoterminowej przeprowadzały instytucje majce dowiadczenie tej dziedzinie ochrony zdrowia. 3. Podsumowanie System certyfikacji zgodnoci z norm ISO 9001 jest systemem bazujcym na uniwersalnych zasadach zarzdzania jakoci i dlatego, w odrónieniu od systemu akredytacji, jest łatwy do zaadoptowania w stosunkowo nowej gałzi działalnoci leczniczej, jak jest długoterminowa opieka domowa. Takie podejcie kryje jednak w sobie pułapk braku specjalizacji i dostosowania do specyfiki tej dziedziny. Podkrela si, e normy ISO opracowane pocztkowo dla przemysłu s czsto trudne do zaadoptowania w tak odmiennej dziedzinie jak opieka nad pacjentem, której nacechowana humanizmem charakterystyka dalece odbiega od cech produktu przemysłowego, czy te usługi bankowej lub ubezpieczeniowej8. Wtpliwoci, co do uytecznoci ISO w opiece długoterminowej mog by rozstrzygnite jedynie poprzez analiz wyników systematycznych pomiarów poziomu jakoci w placówkach spełniajcych wymogi w/w normy z uwzgldnieniem innowacyjnych narzdzi badawczych oraz analiz innych wska ników funkcjonowania systemu zarzdzania jakoci. Pozwoli to równie na oszacowanie dobrze poznanej w innych dziedzinach usług efektywnoci w stosunku do kosztów takiego systemu jednoczenie dajc odpowied na pytanie czy warto jest inwestowa w kosztowny i obciajcy biurokratycznie system certyfikacji, który w Polsce nie jest obecnie zbyt wysoko premiowany przy zawieraniu umów z Narodowym Funduszem Zdrowia. Pierwsze praktyczne dowiadczenia autorów artykułu obejmujce roczny okres funkcjonowania systemu pozwalaj na wstpn, pozytywn ocen jego uytecznoci w doskonaleniu usług słucych utrzymywaniu jak najwyszej jakoci ycia pacjentów wymagajcych opieki, oraz budz due nadzieje na przyszło .. Bibliografia [1]. Dahlgard JJ, Kristensen K, Kanji GK, Podstawy zarzdzania jakoci, Warszawa 2000, Wydawnictwo Naukowe PWN: 29–30. [2]. Leniewska A, Poznaski D, Certyfikaty jakoci w zakładach opieki zdrowotnej, (w:) Lisiecka-Biełanowicz M, Samoliski B, Warczyski P (red.), Kierunki doskonalenia usług w ochronie zdrowia, Warszawa 2010, Ministerstwo Zdrowia: 77–84. [3]. Madörin M, Neoliberalismus und die reorganization der care-ökonomie (w:) Jahrbuch Denknetz, Zürich 2007. Edition 8: 141–162 (http://www.denknetzonline.ch/IMG/pdf/Madorin.pdf).. 8. M. Madörin, Neoliberalismus und die reorganization der care-ökonomie (w:) Jahrbuch Denknetz, Zürich 2007. Edition 8: 141–162 (http://www.denknetz-online.ch/IMG/pdf/Madorin.pdf)..
(11) 130 Anna Rezner, Witold Rezner, Agnieszka Adamska, Renata Nowak System zarzdzania jakoci zgodny z wymaganiami normy PN-EN ISO 9001:2009 w długoterminowej opiece domowej – praktyka oraz nowe wyzwania. [4]. Miller P, Systemowe zarzdzanie jakoci, koncepcja systemu, ocena systemu, wspomaganie decyzji, Warszawa 2011, Diffin SA: 18–20. [5]. Nies H i in., Quality management and quality assurance in long-term care. European overview paper, 2010, Vienna/Utrecht, INTERLINKS, http://www.euro.centre.org /data/1278594919_52528.pdf. [6]. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. w sprawie wiadcze gwarantowanych z zakresu wiadcze pielgnacyjnych i opiekuczych w ramach opieki długoterminowej (Dz. U. z dnia 31 sierpnia 2009r. nr 140 poz. 1147). [7]. Szetela P, Zewntrzne systemy oceny jakoci w zakładach opieki zdrowotnej: system zarzdzania jakoci wg normy EN-ISO 9001: 2008 a system akredytacji, (w:) LisieckaBiełanowicz M, Samoliski B, Warczyski P (red.), Kierunki doskonalenia usług w ochronie zdrowia, Warszawa 2010, Ministerstwo Zdrowia: 64–76. QUALITY MANAGEMENT SYSTEM CONCORDANT WITH PN-EN ISO 9001:2009 NORM IN LONG-TERM HOME CARE – PRACTICE AND NEW CHALLENGES Summary Quality management, including certification system according to ISO norms, is increasingly popular and successful in improving the quality of healthcare. The use of the system in long-term home care, a relatively new branch of health service in Poland, brings lot of expectations for the future yet also a lot of challenges. This paper is to describe general characteristics of the functioning quality management system according to the PN-EN ISO 9001:2009 norm in long-term home care institution and first conclusions drawn from implementation of the system. Keywords: long-term home care, quality management in healthcare, ISO 9001 Anna Rezner Instytut Zdrowia Publicznego Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Kochanowskiego w Kielcach al. IX Wieków Kielc 19, Kielce e-mail: ankar24@tlen.pl http:// www.wnoz.ujk.edu.
(12)
Powiązane dokumenty
kulturze ludowej, wym agająca jednak niekiedy polem iki i nie zawsze przejrzysta term inologicz n ie28. Zakłada się niejako a priori, że byłoby chrześcijaństwo
Celami badań były: dokonanie charakterystyki pa- cjentów pielęgniarskiej opieki długoterminowej, określenie poziomu samodzielności pacjentów pie- lęgniarskiej
Możliwość przeniesienia części leczenia i rehabilitacji do domu pacjenta — Możliwość przeniesienia części leczenia i rehabilitacji do domu pacjenta —
Przy zawieraniu kontraktów w ramach opieki długoterminowej domowej i rozliczaniu czasu pracy pielęgniarek nie uwzględnia się zróżnicowania śro- dowisk pod kątem trudności
Projekt listy kontrolnej do oceny warunków pracy pie- lęgniarek opieki długoterminowej domowej składa się z 6 części: część I- ogólne informacje o stanowisku pracy, część
Realizacja procedury Niebieskiej Karty jest również dostosowana do indy- widualnych potrzeb każdej rodziny w której jest stosowana przemoc, jednak ogólny schemat postępowania
W niektórych uczelniach licz- ba godzin zajęć z medycyny rodzinnej jest bardzo mała, co odbija się ujenmie na szko- leniu podyplomowym lekarzy rodzinnych, (2) w programach
całościowym) wiek, stan zdrowia i samopoczucie opiekunów (rodziny) przekłada się bezpośrednio również na efekty terapii i jakość życia pacjentów po udarze mózgu [4]..
