Jolanta Lipa
"Jak uczyć małe dzieci języków
obcych?", Jan Iluk, Katowice 2002 :
[recenzja]
Nauczyciel i Szkoła 1-2 (18-19), 407-410
2003
Jolanta Lipa
Recenzja książki: Jan link,
Jak uczyć małe dzieci języków obcych?{)
W ostatnich latach w yraźnie wzrosło zainteresow anie problem atyką w czesnosz- kolnego nauczania języków obcych. Dzisiaj nie dziw i ju ż fakt nauczania języków obcych w niższych klasach szkoły podstaw ow ej, a naw et w przedszkolach. Na polskim rynku w ydaw niczym istnieją w praw dzie podręczniki do nauczania ję z y ków obcych na I etapie edukacyjnym , jednakże brak je s t opracow ań m etodycz nych przedstaw iających tę problem atykę całościowo. B rak ten kom pensuje opu blikow ana książka J. Iluka ,J a k uczyć m ałe dzieci ję zy k ó w obcych?". Praca ta je st pierw szą tego typu pu blikacją w Polsce. P o p rz e d z a ją w stęp, w którym autor precyzuje cel, jak i sobie postaw ił, a m ianow icie podejm uję próbę przedstaw ienia aktualnego, m iędzynarodow ego stanu badań nad zagadnieniam i w czesnoszkolne- go nauczania języków obcych. A utor odnosi się również do aktualnej sytuacji zw ią zanej z tą problem atyką w naszym kraju, poddając przy tym krytycznej ocenie różne koncepcje i program y nauczania języków obcych w klasach I-III. K siążka składa się z 7 rozdziałów, w których autor podejm uje próbę kom pleksow ego u ka zania problem atyki w czesnoszkolnego nauczania języków obcych.
W pierw szym rozdziale autor stara się odpow iedzieć na pytanie zam ieszczone w tytule ,JCiedy rozpocząć naukę ję zy k ó w obcych w w arunkach szkolnych?". W odpow iedzi na to pytanie autor dow odzi, że m om ent rozpoczęcia zorganizow a nej nauki języ k a obcego budzi w iele kontrow ersji. Do tej pory nie znaleziono je s z cze jednoznacznej odpow iedzi na wyżej postaw ione pytanie. N a ogół przew aża jed n ak opinia, że najlepszym m om entem rozpoczęcia nauki je st w iek ok. 10 lat, kiedy to dzieci o siąg ają ju ż pew ną dojrzałość kognityw ną, a zarazem nie w ygasły jeszcze ich naturalne predyspozycje do przysw ajania języka. Tym sam ym autor podkreśla, iż nie należy kierow ać się zasadą „im prędzej tym lepiej” , gdyż sam o w cześniejsze rozpoczęcie nauki nie gw arantuje jeszcze sukcesu. A zatem w iek rozpoczynania nauki nie je st czynnikiem determ inującym efektyw ność nauczania. Pow inno się raczej m ów ić o optym alnym sposobie prow adzenia nauki. Problem ten porusza autor w drugim rozdziale, zatytułow anym E fe k ty w n o ś ć i celow ość
w czesnoszkolnego kształcenia ję zy k ó w obcych” . R ezultaty licznych badań nad
efektyw nością w czesnoszkolnego kształcenia języków obcych w ykazują, że efek tyw ność ta je s t raczej m ierna, tzn. w w arunkach szkolnych w przew ażającej w ięk szości w ypadków dzieci m łodsze osiągają znacznie gorsze w yniki w uczeniu się języ k a obcego niż dzieci starsze. Zdaniem autora w yniki tych badań nie pow inny spisywać wczesnoszkolnego nauczania języków obcych na straty, gdyż niższa efek tyw ność edukacyjna je s t w ynikiem stosow ania niew łaściw ych m etod nauczania i nieuw zględnienia specyficznych predyspozycji do nauki w tej grupie w iekow ej. A utor uważa, że o pow odzeniu w czesnoszkolnego nauczania decyduje w iele czyn ników, do których zalicza się m.in. odpow iednie przygotow anie nauczycieli, za gw arantow anie płynnego przejścia z jednego poziom u edukacyjnego na drugi oraz stosowanie m etod w ykorzystujących szczególne predyspozycje dzieci do nauki j ę zyków.
W trzecim rozdziale, zatytułow anym „ W czesnoszkolne nauczanie ję zy k ó w ob
cych w P olsce”, autor poddaje analizie kilka program ów do nauki języków obcych
w klasach I-III, zatw ierdzonych przez M EN iS. N a podstaw ie w yników tej analizy autor dochodzi do wniosku, że polskie program y nauczania w ykazują w iele deficy tów i niedociągnięć. Zakres m erytoryczny tych program ów nie w iele różni się od zakresu proponow anego na w yższych poziom ach edukacyjnych. W rozdziale tym autor poddaje rów nież krytyce założenia tradycyjnych koncepcji nauczania ję z y ków obcych, aby nowoczesna m etodyka m ogła wyciągnąć z nich właściw e wnioski. Czwarty rozdział om awianej książki, zatytułow any „Problem y organizacji w cze
snoszkolnego nauczan ia ję z y k ó w obcych ”, p rzed staw ia szereg zagadnień n a
tury organizacyjnej, które należy uw zględnić decydując się na w czesnoszkolne nauczanie języków obcych. W rozdziale tym czytelnik m oże zapoznać się z zagad nieniami dotyczącym i m.in.:
1 imitu godzin i rozłożenia pensum godzinowego,
kontynuacji nauki językó w obcych na w yższych szczeblach edukacyjnych, co w praktyce spotyka się z w ielom a problem am i,
integracyjnych form nauczania języ k ó w obcych, które zdaniem autora w y kazują w iele walorów, chyba, że staw iane w nich w ym agania są nierealne i w ycho dzą poza zakres nauczania początkow ego, a św iadczą o tym nie które propozycje zaw arte w program ach nauczania,
liczebności grup, kom petencji nauczycieli.
W rozdziale piątym , noszącym tytuł „M etodyczne założenia w czesnoszkolne
go nauczania ję zy k ó w obcych”, autor dużo m iejsca pośw ięcił om ów ieniu licz
nych zasad, na jak ich pow inna bazow ać now oczesna m etodyka nauczania ję z y ków obcych dzieci. Do om ów ionych przez autora aspektów dydaktycznych należy m .in. „m ultisensoryczna p rezenta cja treści kształcących”, po legająca na
włą-Jolanta Lipa - Recenzja książki: Jan Huk - Jak uczyć małe dzieci języków obcych? 4 0 9
czeniu w szystkich zm ysłów w proces nauczania, aby w optym alny sposób pom óc uczniom w zapam iętyw aniu m ateriału obcojęzycznego. W ażnym aspektem w cze- snoszkolnego nauczania języ k ó w obcych je s t rów nież „kształcenie um iejętności
spostrzegania” , k tó rą m ożna rozw inąć stosując proponow ane przez autora form y
ćw iczeń polegające m.in. na bezgłośnym m ów ieniu czy zgadyw aniu brakującego elem entu, przedm iotu, ilustracji. Za pom ocą takich ćw iczeń m ateriał utrw alany je st poprzez naturalne skojarzenie. A utor podkreśla również, że nauka języ k a musi odbyw ać się poprzez s e n s o w n e działanie” i dlatego podaje przykłady, w jaki sposób m ożna organizow ać gry, stosow ać ćw iczenia gim nastyczne, a naw et z p o zoru żm udne i m onotonne pow tórzenia, aby spełniały one w arunek sensow nego działania. W iodącą rolę w procesie nauki języ k a obcego dzieci odgryw a rów nież postulow ana przez autora „nauka p rze z zab a w ę”. Tu autor p rzestrzega przed stosow aniem tzw. pseudozabaw , czyli przem ienianiu tradycyjnych ćw iczeń ję z y kow ych na gry i zabawy. Stosow anie gier językow ych m ija się rów nież z celem , kiedy staw iane w nich w ym agania w w arstw ie językow ej znacznie w ykraczają poza um iejętności produktyw ne dzieci. W czasie organizow ania zabaw na I etapie edukacyjnym powinno się stosować możliwie ja k najwięcej elem entów ruchowych, w ychodząc w ten sposób naprzeciw dużem u zapotrzebow aniu dzieci na ruch. W rozdziale tym autor zw raca także u w agę na konieczność „częstej zm iany fo r m
aktyw ności i p ra c y ” z uwagi na to, że dzieci nie są zdolne do dłuższego skupiania
uwagi i szybko się dekoncentrują.
W śród licznych założeń m etodycznych w rozdziale tym znajdziem y rów nież p o stulat „nadrzędności spraw ności receptyw nych”. A utor podkreśla, że w pierw szej fazie nauki języ k a niezm iernie w ażne je st bogate dośw iadczenie receptyw ne. N ależy zatem stw arzać ja k najlepsze w arunki do intensyw nego kontaktu z ję z y kiem i rozw oju spraw ności receptyw nych, gdyż praw idłow y rozwój kom petencji obcojęzycznej rozpoczyna się od w ykształcenia um iejętności rozum ienia. A utor kilkakrotnie zw raca uw agę na fakt, iż nie m a nic gorszego, niż przedw czesne zm u szanie dziecka do m ówienia, kiedy nie w ykształciły się jeszcze zręby wewnętrznej (m entalnej) reprezentacji now ego system u językow ego. W m iejscu tym autor z przykrością stw ierdza, że niektóre zaakceptow ane przez M EN iS program y n a uczania języków obcych w szkole podstawowej zalecająjak najw cześniejsze w dro żenie um iejętności mówienia.
Warto przyjrzeć się bliżej również pozostałym założeniom m etodycznym analizo wanej m onografii, w noszącym istotny w kład w n ow oczesną organizację nauki j ę zyków obcych dzieci.
Z kolei w rozdziale szóstym pt.: „Ogólne zasady kształcenia kom petencji j ę
zykow ej”, autor w ym ienia cenne uw agi na tem at tego, ja k należy nauczać m ałe
dzieci leksyki, gram atyki oraz porusza problem kształcenia i hierarchizacji spraw ności językow ych na poziom ie w czesnoszkolnym . W rozdziale tym autor skupił
rów nież uw agę na w alorach dydaktycznych piosenek, w ierszyków , rym ow anek itp. oraz podaje w skazów ki m etodyczne dotyczące stosow ania tego rodzaju tek stów na lekcji języ k a obcego.
Ostatni, siódm y rozdział autor w całości pośw ięca problem ow i stosow ania tek stów narracyjnych w e w czesnoszkolnym nauczaniu języków obcych. Fakt ten św iadczy o tym, iż autor przypisuje tekstom narracyjnym niebagatelną rolę w pro cesie uczenia m ałych dzieci języ k ó w obcych. A utor zw raca uw agę na fakt, iż polskie program y nauczania nie w ym ieniają w ogóle lub tylko na m arginesie m oż liwość stosow ania tekstów narracyjnych, a w ięc bajek czy historyjek. N iska je st rów nież frekw encja tego typu tekstów w podręcznikach do elem entarnej nauki języków obcych. Z daniem autora taki stan rzeczy pow inien się zm ienić ja k naj szybciej, gdyż w bajkach i innych gatunkach narracyjnych tkw i w ielki potencjał dydaktyczny. Stosując teksty narracyjne w ychodzi się naprzeciw potrzebom inte lektualnym, em ocjonalnym i kom unikacyjnym dzieci. Zdaniem autora teksty narra cyjne um ożliw iają przybliżenie nauki w w arunkach szkolnych do naturalnej akwi- zycji języka, gdyż w ykazują cechy "intensyw nego input" tzn. um ożliw iają inten sywny kontakt z językiem obcym, co stwarza doskonałe warunki do rozw oju spraw ności receptyw nych. A utor w yraźnie zachęca do uw zględnienia tego typu tekstów na lekcji ję z y k a obcego n a poziom ie w czesnoszkolnym , tłum acząc p rzy tym w bardzo praktyczny sposób, ja k należy pracow ać z tekstam i narracyjnym i.
R ecenzow ana pozycja adresow ana je s t przede w szystkim do nauczycieli ję z y ków obcych, prow adzących nauczanie języ k ó w obcych w przedszkolach i szko łach podstaw ow ych, dyrekcji tychże szkół, ja k rów nież rodziców pragnących się zapoznać ze specyfiką nauczania języków obcych m ałych dzieci. Zaw arte w książce krytyczne w eryfikacje półpraw d m etodycznych dotyczących w czesnoszkolnego kształcenia języ k ó w obcych, m o g ą okazać się niezm iernie przydatne w ocenie podręczników , program ów oraz praktyki dydaktycznej. Pozycja ta pow inna rów nież zw rócić uw agę w ładz ośw iatow ych na konieczność stw orzenia nauczycielom języków obcych, pracujących z dziećm i w arunków do zdobycia stosow nych kw a
lifikacji, gdyż ich kom petencje języ ko w e i m etodyczne w dużej m ierze decydują o efektyw ności w czesnoszkolnego nauczania języ kó w obcych.
