Łukasz Rejniewicz
Mielnik, woj. białostockie
Informator Archeologiczny : badania 22, 148-149
148
O K RES NOW OŻYTNYh a b . licim und M ałachow icz. F inansow a} WOAK w c W rocław iu. trzeci sezo n b a d a ń . Kościół św. J a k u b a z XVII - XVIII w.
B a d a n ia podjęto w z ru jn o w a n y m kośclcłc św . J a k u b a , położonym w o b rę b ie k la s z to ru c y ste rsk ie g o w L u b iążu , w c e lu w y ja śn ie n ia IlkallzacJI n a js ta rs z e j ro m a ń sk ie j św ią ty n i p od lym s a m y m w ezw aniem .
Z ałożono 2 w ykopy: w k o ściele n a sk rzy żo w an iu n a w y z tr a n s e p te m , w naw ie k o śc io ła o raz w p ó łn o c n y m n a ro ż n ik u naw y. S tw ierd zo n o , że b arokow y kościół nie założono n a m u r a c h ro m a ń s k ie j bu d o w li, lecz n a m iejscu d re w n ia n y c h b u d y n k ó w g o sp o d a rc z y c h z k o ń c a XII w. 1 c e g la n y c h z XIV - XV w.
L u b r a n ie c , r o j. w ło c ła w s k ie
K a te d ra A rcheologii U n iw e rsy te t Ł ódzki
B a d a n ia pro w ad ziła ek ip a p raco w n ik ó w 1 s tu d e n tó w po d k ie ru n k ie m doc. d r h a b . L eszka K ajzcra. F in a n s o w a ł WKZ we W łocław ku. Pierw szy sezo n b a d a ń . F o rtallcja w ojew ody p o z n a ń sk ie g o M ikołaja L u b ra ń sk lc g o
{+15241-C elem b a d a ń było p o z n a n ie reliktów s ta rs z y c h m urów , w to p io n y ch w bry le k iasycystyczne* go XlX'W leezncgo g en . A u g u s ta S iu hick lego, w zn iesio n eg o około 1827 r. przez 11. S zp ilk o w skle- go. a ta k ż e p o z n a n ia n a w a rstw ie ń w zgórza pałacow ego. W yko n an o 5 w ykojtów o łącznej po w ierzch n i 3 6 m2 i o rie n ta c y jn e j k u b a tu r z e 6 0 m 3 , czte ry ciągi od w iertó w d rą ż o n y c h ręczn y m św id re m slrzcm laczk o w y m (46 odw iertów ), zg ro m ad zo n o 45 n u m e ró w In w en tarzo w y ch z a b y t ków ru c h o m y c h (ok. 5 6 0 zabytków , głów nie u łam k ó w n aczy ń g lin ia n y c h , szkieł, kafli p leco w ych, d e s tr u k tó w k o ści zw ierzęcych itp), sp o rz ą d z o n o n ie z b ę d n ą d o k u m e n ta c ję i sz e re g o b serw acji a rc h ite k to n ic z n y c h .
P ałac A. Słublcldcgo to b u d y n e k o w ym iarach 3 0 ,3 5 x 17,70 m ulok o w an y n a południow o- w sc h o d n im s k ra ju m ia sta . S lol on n a w ysokim na p o n ad 6 m n a tu ra ln y m p iaszczystym w zgórzu, o pow ierzchni ок. 1.5 h a , otoczonym od połu d n ia elektem Zgłowiączki, a od pozostałych s tr o n Jej rozlewisk;!ml, staw am i 1 częściow o Ju ż zasypanym i bag n lsk am l. W 1516 r. w ojew oda p o z n a ń sk i M IkolaJ L u b ra ń sk l spisa) z m u ra rz e m B artłom iejem z C zersk a um ow ę (w p isan ą w p o zn ań sk ie a k ta k a p llu a ln e 23 m a rc a 1517 r.) o w ybudow anie “kam ienicy" o w ew n ętrzn y ch w y m iarach 42 x 14 łokci. W 1521 r, b u d y n e k zw an y “forta llcją" był praw do[x)dobnle w ykończony. Pełnił n a stę p n ie rolę rezydencji I nazyw any był zam kiem , a od polówy XVII po początek XIX w ieku u tra c ił funkcje m ieszk aln e n a rzecz d rew nianego dw oru D em bow skich. Podczas budow y p a ła c u m u iy Jego zo stały częściow o ro zeb ran e, częściow o w topione w nowej bryle.
W tra k c ie b a d a ń stw ierd zo n o , że k u lm in a c ja w zgórza z o sta ła całkow icie p o zb aw io n a n a w a rstw ie ń k u ltu ro w y c h , któ re zo stały z e p c h n ię te n a o k raje k o p ca. Z g ro m ad z o n y ru c h o m y m a te ria ł zab y tk o w y d a to w a ć m o żn a począw szy od p o c z ą tk u XVI w ,, co s u g e ru je , że e w e n tu a l nej p ó źn o śred n io w ieczn ej siedziby G odzlem bltów p o szu k iw ać n a le ż y w In n y m m ie jsc u . Nie stw ie rd z o n o ta k ż e p o zo stało ści c zęsto k o łu otacz ająceg o w zgórze, c h o ć z p rzek azó w p is a n y c h w iad o m o , że okolo n y był p a rk a n e m . Z b u d o w a n a w la ta c h 1 5 17 - 1 5 2 1 fortallcja - m u ro w a n y dw ór w ojew ody M ikołaja o k a z a ł się być w ydłużonym d w u l raktow ym , trzy k o n d y g n acy jn y m b u d y n k ie m ceg la n y m , w zn iesio n y m n a fu n d a m e n c ie z c ra ty k ó w I lokow anym n a p la n ie w y d łu żonego p ro s to k ą ta o w y m ia ra c h 2 8 ,7 x 12,3 m. W przyziem iu m lal on p ra w d o p o d o b n ie 8 sk le p io n y c h kolebkow o Izb. S ta n z a c h o w a n ia reliktów m u ro w a n y c h 1 n a w a rs tw ie ń k u lt u r o w ych k o p ca J e s t b ard zo sk ro m n y . Z abytki z n a jd u ją się w K atedrze A rcheologii U n iw e rsy te tu Łódzkiego, d o k u m e n ta c ja w a rc h iw u m WKZ we W łocław ku.
i Mała Nleszawka. gm . W ielka Nleszawka, woj. to ru ń sk ie, st. 7 - p atrz późno średniow iecze I M arianow o, gm . Ś lesin , woj. k o n iń sk ie, st, 17 - p a trz neolit
|^ W e f o iik ^ r 2 k _ b ü lo |to c |d e ^ _ ^ J PP P raco w n ic K o n se rw a c ji Z ab y tk ó w P ra c o w n ia A rc h e o lo g ic z n o -K o n se r w a to rs k a O d d ział w L u b lin ie
ß a d a n la prow adził m gr Ł u k a sz Rej nie wie z. F in a n s o w a ł WKZ w B ia ły m sto k u . Ś red n io w ieczn y z a m e k . C zw arty se z o n b a d a ń .
K o n ty n u o w an o b a d a n ia przy ru in a c h XVII-wlccznego k o ścio ła sto jąceg o częściow o n a re lik ta c h s ta rs z e j XV-wlcczncJ z a b u d o w y w zgórza zam kow ego. W ykop n r XVIII zało ż o n y przy p o łu d n io w ej ś c ia n ie r u in k ościoła uchw yci! m asy w n y m u r k a m ie n n y b ę d ą c y f u n d a m e n te m z a c h o d n ie j ś c ia n y głów nego - n a js ta rs z e g o b u d y n k u z a m k u . M ur te n d o ch o d zi p ro s to p a d le do r u in k o ścio ła 1 n a si y k u Je s t zn lsz c z o n u fu n d a m e n te m po łu d n io w ej śc ia n y . P o n a d to w w ykopie o d sło n ię to re lik ty z a b u d o w y zw iązanej z XV1I1 I X lX -w lcznym l p rz e b u d o w a m i kościoła. Za
byt-in fo rm a to r A fc h eo io g lc zn y i d e e
149
k aw y m a te ria ł ru c h o m y u z y s k a n y z w yk o p u zw iązan y J e s t z fu n k c jo n o w a n ie m n a w zgórzu g ro d z isk a (XI · XV w.) 1 w c z e sn ą fazą z a b u d o w y zam kow ej (XI · XVI w.].
W ykop n r XIX założony p rzy p ó łnocnej śc ia n ie ru in k o ścio ła u ja w n ił m u r k a m ie n n y d o s ta w io n y p ro s to p a d le do n iej. U sta le n ie Jego fu n k cji n a o b e c n y m e ta p ie b a d a ń J e s t n iem o ż liwe, M u r te n p rz e c in a zb io ro w ą m ogiłę z 9 p o ch ó w k am i. U ch w y co n a w w ykopie południow o- w s c h o d n im częńć g ro b u z a w ie ra ła dw ie w a rstw y szk ieletó w lu d z k ic h leżą cy ch w u k ła d z ie a n a to m ic z n y m n a o si E-W . C zęść z n ic h b y ła n ie k o m p le tn a 1 w szy stk o w sk a z u je n a to, Iż w ta k im s t a n ie c ia ła z o s ta ły złożone do mogiły. Nie zn alezio n o p rzy n ic h żad n eg o w y p o sa ż e n ia . D a to w a ć Je m o ż n a Je d y n ie m a te ria łe m w a rs tw n a d g ro b e m z a w ie ra ją c y c h c e ra m ik ę z XIV- XV w. P od p o ch ó w k am i n ie z a re je stro w a n o w a rstw k u ltu ro w y c h . Nie w y k lu czo n e, że m ogiła p o ch o d zi z XIII w., k ied y to g ró d m ieln ick i z o sta ł zn iszczo n y przez Mongołów. K w estię tę w y ja śn ią n a jb liż sz e b a d a n ia .
M ateria ły z n a jd u ją się w P raco w n i A rcheolog! czno - K o n serw ato rsk iej PP PKZ o /L u b lin . B a d a n i* b ę d ą k o n ty n u o w a n e .
O patów , woj. ta rn o b rz e sk ie , s t Ż m igród · p a tr z późne średniow iecze.
B a d a n ia prow adził m gr M arian Myszka przy w spółudziale m g ra J a c k a K w arciaka Finansow ał: W ojewódzki O środek K u ltu ry w K atow icach (zlec. wcw. Prac. Bad. Arc hit. PKZ) Pierwszy sezon b a d a ń . P ałac z XVII w ieku. W p a ła c u w z n ie sio n y m w la ta c h 1 5 0 0 -1 6 1 2 p ro w ad zo n e s ą b a d a n ia a rc h ite k to n ic z n e , w k tó ry c h z a k re s w ch o d zą ta k ż e p ra c e ziem ne. Od lis to p a d a 1987 ro k u w y k o n an o 14 w ykopów so n d a ż o w y c h , p rzw ażn le przy f u n d a m e n ta c h p a ła c u , k tó re o b jęte z o sta ły n a d z o re m a rc h e o logicznym .
W je d n y m z p o m ieszczeń p a r t e r u I n a d zied z iń cu w e w n ętrzn y m o d sło n ię te z o sta ły b azy k o lu m n s a li balow ej z XVII w . W k ilk u p o m le sz c se n la c h p a r te r u l n a d z ie d z iń c u n a tra fio n o n a re s z tk i d re w n ia n y c h podłóg o raz p o sa d z e k z p ły tek m a rm u ro w y c h I d o lom itow ych. C h ro n o lo g ia Ich u ż y tk o w a n ia J e s t tr u d n a do sp re c y z o w a n ia z pow o d u b r a k u zab y tk ó w ru c h o m y c h ,
W w y k o p ach (w w a rstw a c h gruzow ych) w ystępow ały tylko u ła m k i n a c z y ń , k alli I b u te le k sz k la n y c h z XIX w.
W ż a d n y m z n a d z o ro w a n y c h s o n d a ż y n ie n a tra fio n o n a ńlady Is tn ie n ia z a b u d o w y z o k re s u p o p rzed zająceg o w zn iesien ie p a ła c u .
P r a c e b a d a w c z e p rz y p a ła c u z o s t a ły z a k o ń c z o n e . W p rz y » z ły m r o k u p la n o w a n e »Щ b a d a n ia o ta c z a ją c y c h g o fo r ty f ik a c ji b a s tio n o w y c h ·
P P P raco w n ie K o n serw acji Z ab y tk ó w O d d z ia ł K raków P a ła c P ra c o w n ia Ar- c h eo lo g lczn o - K o n s e rw a to rs k a
P o la G r u n w a ld u , lfm . S tę b a r k , w o j, o l a z t y ń i k i e
P o lsk a A k a d e m ia N a u k In s ty tu t H is torii K u ltu ry M a te ria ln e j Z a k ła d Ar- cheologll P o lsk i Ś ro d k o w ej w Łodzi B a d a n ia p ro w ad ziła ek ip a po d k ie ru n k ie m doc, d r h a b . A n d rzeja N ow a kow skiego p rzy w sp ó łu d ziale: doc. d r h a b . M a ria n a G ło sk a, d r M. Miel c z a rk a z-cy k iero w n ik a, d r W. W aw rzonow skleJ, m gr W. S w iętosław - sk leg o 1 K .K antecklego [a u to ra sp ra w o z d a n ia ). F in a n s o w a ł IHKM PAN. K o n stru k c je k a m ie n n e
P odstaw ow ym cele m p ra c w e w si S tę b a r k było sp ra w d z e n ie m e to d a m i arch eo lo g iczn y m i te r e n u , n a k tó ry m s ta n ą ć m a now y b u d y n e k m u zea ln y . S ta n o w isk o to o zn aczo n o n u m e re m 3 0 . B a d a n y o b s z a r położony J e s t około 2 0 0 m etró w n a z a c h ó d od m iejscow ej re s ta u r a c ji 1 około
100 m e tró w n a p ółnoc od szo sy S tę b a r k - G ru n w ald .
W y k o rzy stu ją c d a n e z o trzy m an eg o "P lan u z a g o sp o d a ro w n la Pól G ru n w a ld z k ic h " ro zp o częto b a d a n ia od w y ty czen ia w yk o p u (oznaczonego n r 1) n a o si N - S. M iał o n 1 00 m etró w d łu g o śc i 1 2 m e try sz e ro k o śc i (podzielono go n a ró w n e o d cin k i Ι-V). U k ład stra ty g ra fic z n y był w cały m u k ła d z ie g e n e ra ln ie Jednakow y: p ró c h n ic a o rn a . p ia s e k żółty, g lin a pyl a s ta s z a r a - calec. J e d y n y m o b ie k te m arch eo lo g iczn y m stw ie rd z o n y m w tra k c ie p ra c był rów o szero k o ści 0 0 c m w y p ełn io n y k a m ie n ia m i. K o n stru k c ję tę zao b serw o w an o po ra z p ierw szy w o d c in k u III w yk o p u 1. A by p rz e śle d z ić d a lsz y je j p rzeb ieg w ytyczono kolejne 4 w y kopy u sy tu o w a n e rów nolegle do w y k o p u 1. C ało ść k o n s tru k c ji p rzecięto w w ykopie n r 3. W a rstw a k a m ie n i p o s ia d a ła m iąższo ść ok. 110 cm . O d sło n ię ta ław a k a m ie n n a to p raw d o p o d o b n ie p o zo stało ść s y s te m u m elio racy jn eg o (być m oże XVI ll-w lecznego?].
W c z a sie p ra c w ydobyto n ieliczn e fra g m e n ty c e ra m ik i, głów nie now ożytnej, k tó re p ra k ty c z n ie zalegały tylko w w arstw ie o rn ej. In n y m n iż fra g m e n ty n a c z y ń g lin ia n y c h z n a le z isk ie m J e s t
