Martuszewski, Edward
"Z księgi pieśni człowieka
niemczonego", Wojciech Kętrzyński,
przedm. Karol Małłek, przekł.
Andrzej Kamień, Erwin Kruk i Jerzy
Ptaszyński, posłowie Andrzej Wakar,
Olsztyn 1968 : [recenzja]
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 2, 278-281
o p ra c o w a n ie j e s t b ez w ą tp ie n ia trw a ły m w k ła d e m A u to ra w d zieło le p sz e g o p o z n a n ia k w e s tii c h ło p sk ie j i p ro b le m ó w g o sp o d a rc z y c h n a z ie m iac h p o lsk ich w X I X w ie k u .
S ta n is ła w N a w r o c k i
W o jciech K ę t r z y ń s k i , Z k s ię g i p ie ś n i c z ło w ie k a n ie m c z o n e g o , P o je z ie rz e , O lszty n 1968, ss. 135. T y tu ł o ry g in a łu n ie m ie c k ie g o : A u s d e m L ie d e r b u c h e in es G e rm a n is ie rte n . P rz e d m o w a K a ro la M a ł ł k a , p rz e k ła d y A n d rz e ja K a m i e n i a , E r w in a K r u k a i J e rz e g o P t a s z y ń s k i e g o , p o sło w ie (Ż yc ie W o jc ie c h a K ę tr z y ń s k ie g o ) A n d rz e ja W a k a r a , p rz y p is y i b ib lio g r a fia . W y d a n y w 1883 r. w e L w o w ie to m w ie rs z y W o jc ie c h a K ę trz y ń s k ie g o w ję z y k u n ie m ie c k im , z a ty tu ło w a n y p rz e z a u to r a A u s d e m L ie d e r b u c h e in e s G e rm a n is ie rte n , z o sta ł n a ty c h m ia s t n ie m a l w cało śc i s k o n fis k o w a n y p rz e z w ła d z e a u s tr ia c k ie (n a ży c ze n ie r z ą d u p ru s k ie g o ). W zn o w io n y w 1938 r. — ze w stę p e m T a d e u s z a C z a p e l - s k i e g o — s ta ł s ię w k ró tc e łu p e m g e sta p o . N ie lic zn e e g z e m p la rz e te g o w y d a w n ic tw a z n a n e w ię c b y ły ty lk o je d n o stk o m . P a r ę w ie rs z y p rz e tłu m a c z o n o w p ra w d z ie n a ję z y k p o ls k i, a le b y ły o ne ro z p ro sz o n e p o ró ż n y c h a n to lo g ia c h (np. w P o e zji
M a z u r i W a r m ii W ito ld a K o c h a ń s k i e g o z n a la z ły się tr z y p rz e k ła d y S t a
n is ła w a H e l s z t y ń s k i e g o , d w a z n ic h p rz e d ru k o w a n o w Z ie m i s e r d e c z n ie
z n a jo m e j) . N a w ie rs z e K ę trz y ń s k ie g o p o w o ły w a li się n a u k o w c y i p o p u la ry z a to rz y ,
s z e ro k ie m u g ro n u c z y te ln ik ó w b y ły o ne j e d n a k n ie z n an e .
Z o k a z ji „ ro k u K ę trz y ń s k ie g o ” (1968) o ls z ty ń sk ie W y d a w n ic tw o „ P o je z ie rz e ” w z n o w iło j e w p o ls k ic h p rz e k ła d a c h trz e c h tłu m a c z y , z a p e w n ia ją c p u b lik a c ji s t a r a n n ą i p rz y je m n ą d la o k a s z a tę g ra fic z n ą , n a k tó r ą s k ła d a się p rz e d e w sz y s tk im o b w o lu ta p r o je k tu L e a n d r a G a r d z i e l e w s k i e g o o ra z z d ję c ia i r e p r o d u k c je w y k o n a n e p rz e z A lo jzeg o K u r a c z y k a i W a c ła w a K a p u s t o . W ie lk a szk o d a, że w śla d za s t a r a n n ą te c h n ik ą e d y to r s k ą n ie p o s z ła r ó w n ie s t a r a n n a r e d a k c ja k sią ż k i.
P o r ó w n u ją c z a w a rto ś ć Z k s ię g i p ie ś n i c z ło w ie k a n ie m c z o n e g o z d ru g im w y d a n ie m A u s d e m L ie d e r b u c h e in e s G e r m a n is ie r te n (z 1938 r.) s tw ie rd z a m y , że w w y d a n iu z 1968 r. o p u szczo n o sześć u tw o ró w , a m ia n o w ic ie : D as K ü s s c h e n (N a ch e in e m * Z a ty m , że K ę trz y ń s k i w y d a n e w 1883 r. w ie rs z e u ło ż y ł w c h ro n o lo g ic z n ej k o le jn o ś c i ic h p o w s ta w n ia ś w iad c z y f a k t, że te , k tó r e s ą d a to w a n e , k o le jn o ś c i te j p rz e s tr z e g a ją : p o E n ts c h lu s s z 1856 r. j e s t I m J a n u a r 1857, n a s tę p n ie I n d er N e u ja h r s n a c h t (1858), A u s d e r K r a n z a n d e r O stse e (1860). P o d ty t u ł z b io rk u n a to m ia s t d a je w ie rs z o m ra m y c za so w e: 1854— 1862. P o m in ię ty w w y d a n iu z 1968 r. w ie rs z D as K ü s s c h e n (n a m o ty w a c h p o lsk ie j p ie śn i lu d o w e j) u m ie szc z o n y z o s ta ł p rz e d w ie rs z e m E n ts c h lu s s , k tó r y p o s ia d a d o p isek K ę trz y ń sk ie g o : „ W iersz te n z o s ta ł n a p is a n y , g d y o d z y sk a łe m ś w iad o m o ść sw ej n a ro d o w o śc i” . N a le ż a ło b y w ię c p o s ta w ić k r o p k ę n a d i — z a in te r e s o w a n ie p o ls k ą p o e z ją lu d o w ą , czego d o w o d e m j e s t w ła ś n ie D as K ü s s c h e n , w y p rz e d z iło o d z y sk a n ie św iad o m o śc i n a ro d o w e j i (o sta te cz n ą ) d ecy zję.
W s w y c h w s p o m n ie n ia c h z 1908 r. K ę trz y ń s k i tw ie rd z i, że d o p ie ro po n a p is a n iu w ie rs z a E n ts c h lu s s „ K u p iłe m so b ie n a ty c h m ia s t (...) g r a m a ty k ę p o ls k ą (...), z ac z ą łem n a g w a łt u czy ć się p o p o ls k u , a lb o w ie m c a ły z a p a s s łó w p o z o sta ły c h w m o je j p a m ię c i b y ł b a rd z o m a ły , g d y ż s k ła d a ł się z k ilk u d z ie s ię c iu z w ro tó w i w y ra z ó w i z lic z b do 20”. W a r to b y w ię c z a s ta n o w ić się b liż e j n a d o k o lic z n o śc ia m i p o w s ta n ia w ie rs z a D as K ü s s c h e n , p a m ię ta j ą c o a d n o ta c ji: n a c h e in e m p o ln is c h e n V o lk s lie d e — w e d łu g (n a m o ty w a c h ) p o lsk ie j p ie ś n i lu d o w e j.
p o ln is c h e n V o lk s lie d e ), K r ie g e r s A b s c h ie d (A u s d e m P o ln isc h e n ), D ie Z ig e u n e r in (N ach O liz a ro w s k i), D es K o s a k e n K r ie g s fa h r t (N a c h O liz a ro w s k i), D er V e r b a n n te (N a ch d e m P o ln isc h e n ) i B o że coś P o lsk ą , z n a j d u ją c e s ię n a 76, 109, 111, 113, 123
i 125 s tro n ie w y d a n ia z 1938 r.
O p o m in ię c iu ic h n ie m a n a jm n ie js z e j w z m ia n k i w c ałej k s ią ż c e — a n i w e w stę p ie , a n i w p o sło w iu , a n i te ż w m ie js c a c h , w k tó r y c h p o w in n y b y ły się z n aleźć.
P o n ie w a ż K ę trz y ń s k i d o k o n a ł w y b o ru s w y c h n ie m ie c k ic h w ie rs z y z a c h o w u ją c c h ro n o lo g ię ich p o w s ta w a n ia , p o m in ię c ie sze ściu u tw o r ó w tłu m a c z o n y c h p rz e z n ieg o z p o lsk ie g o s p r a w ia , że p r ó b a z re k o n s tr u o w a n ia so b ie w tra k c ie l e k t u r y p ro c e su p rz e m ia n , ja k i a u to r c h c ia ł c z y te ln ik o w i z a p re z e n to w a ć , z o s ta je p o w a ż n ie z u b o ż o n a * . P o w a ż n e z a s trz e ż e n ia w y s u n ą ć n a le ż y p o d a d re s e m tłu m a c z y p o szc z eg ó ln y ch u tw o r ó w z b io rk u . W ie rsz e W o jc ie c h a K ę trz y ń s k ie g o n ie r e p r e z e n t u ją w y so k ie g o p o z io m u p o e ty c kiego. S ą ra c z e j d o w o d a m i d o b re j z n a jo m o śc i ó w c ze sn ej p o e z ji n ie m ie c k ie j, k tó r ą m io d y c zło w iek p rz y ją ł za w z ó r g o d n y n a śla d o w a n ia , n a to m ia s t tru d n o w n ic h d o p a trz y ć się u z d o ln ie ń czy c h o ćb y ty lk o p re d y s p o z y c ji a rty s ty c z n y c h . Z a n a j b a r d ziej z b liż o n e do o ry g in a łu n a le ż y w ię c u z n a ć je d y n ie d w a w ie rs z e w p rz e k ła d z ie J e r z e g o P ta s z y ń s k ie g o . D a ją c w y o b ra ż e n ie n a t e m a t k o n c e p c ji a rty s ty c z n y c h K ę trz y ń s k ie g o , o b n a ż a ją o n e z a ra z e m w sz e lk ie n ie d o s t a tk i te j p o e ty k i. D w a p rz e k ła d y P ta s z y ń s k ie g o g in ą j e d n a k w ś ró d p o z o sta ły c h trz y d z ie s tu p ię c iu u tw o ró w . W ą tp ić p o z a ty m n a le ż y , czy tłu m a c z te n m ó g łb y — z rę c z n ie k o p iu ją c n ie p o ra d n o ś c i a r t y s ty c z n e — p rz e k a z a ć c z y te ln ik o w i w s z y s tk ie o d c ie n ie m y ś li i od czu ć a u to r a , k tó r e w ta k ic h w ie rs z a c h j a k E n ts c h lu s s czy I n d e r H e im a t s ą d z iś d la n a s n a jis to tn ie js z e .
E r w in K r u k ja k o tłu m a c z s ie d e m n a s tu w ie rs z y K ę trz y ń s k ie g o p r ó b o w a ł zb liż y ć je c z y te ln ik o w i d w u d z ie s to w ie c z n e m u p rz e z z m ia n ę p o e ty k i. T u i ó w d z ie — g łó w n ie w w ie rs z u T o id z ie cic h ą p o g ło s k ą — u z y s k u je d o ść d o b re re z u lta ty . N ie s te ty — je g o z n a jo m o ść ję z y k a n ie m ie c k ie g o p o z o sta w ia d u żo do ży cz e n ia . N a le ż y w y ra z ić z d z iw ie n ie , że r e d a k c j a n ie p rz e p ro w a d z iła k o n tro li i p rz e p u ś c iła b łę d y w ro z u m ie n iu t e k s t u o ry g in a łu .
W w ie rs z u N a o b c z y ź n ie z w ro t: u n d d e r S c h m e r z n u r z o g m ic h g ro ss z n ac z y „i ty lk o b ó l m n ie w y c h o w y w a ł” (u K r u k a : „i ty lk o w ie lk i b ó l m n ie p c h a ł”). N ieco d a le j, w ty m sa m y m w ie rs z u , słó w u n v e r s ö h n lic h b le ib t a u f e w ig E u c h , I h r F r e m d e n , d ie se s H e r z n ie n a le ż a ło tłu m a c z y ć „ n ie s y n o w s k ie z o s ta n ie p rz e c ie d la w a s, o bcy, to o to s e r c e ” , p o n ie w a ż u n v e r s ö h n lic h z n a c z y „ n ie p o g o d zo n y , - a , - e ”... W re sz c ie z w ro t S c h ic k s a l (...) a b h o ld m e in e m e r n s te n T u n zn ac z y : „ p rz e z n a c z e n ie (...) n ie p rz y c h y ln e m o je m u p o w a ż n e m u d z ia ła n iu ” , a n ie : „ p rz e z n a c z e n ie p rz e k re ś liło u r o c zy ste m e s ło w a ” . W w ie rs z u Z a c h ę ta z w r o t r e is s e t e n tz w e i d ie B in d e , d ie b is je t z t
v e r h ü llte d e s L e b e n s F r o h s in n ! m o ż n a p rz e tłu m a c z y ć „ ro z e rw ijc ie o p a sk ę , k tó r a
d o ty c h c z a s z a s ła n ia ła p o g o d n e o d c zu c ie ż y c ia ” , n ie w o ln o n a to m ia s t tłu m a c z y ć : „ ro z ry w a jc ie z b u tw ia łe b a n d a ż e , k t ó r e d o ty c h c z a s ro z s z a rp u ją ra d o ś ć ż y c ia ”. W ty m s a m y m w ie rs z u z w ro t s tü r z e t fr o h j e t z t i n d es G e n u ss e s S t r u d e l j e s t z a c h ę tą do z a n u r z e n ia się w w irz e p rz y je m n o ś c i, u c ie c h i n ie p o w in ie n b y ć o d d a w a n y sło w am i: „ P ę d źc ie z n o w u ra d o ś n ie w ro z k o s z n ą to p ie l” . W p r z e d o s ta tn ie j z a ś z w ro tc e sło w o d a s, o d n o szą c e się d o w ie k u (d as A l te r ) n ie m o że b y ć o d c z y ta n e ja k o d a ss (że). B łą d te n s p ra w ił, że o trz y m a liś m y „ z b liż a s ię s ę d z iw a s ta r o ś ć , że s a m w z b r a n ia m się m iło ś c i i w in a ” , z a m ia s t — „ zb liża się sę d z iw y w ie k , k t ó r y j u ż z r a c j i sw e j is to ty z a b r a n i a k ie lic h ó w i m iło ś c i”. W w ie rs z u S e r e n a d a , w tr z e c h śro d k o w y c h z w r o tk a c h , t r y b r o z k a z u ją c y z a s tą p io n o o z n a jm u ją c y m , co z m ie n iło s e n s u tw o r u . W w ie rs z u P o że g n a n ie : la s s t u n s d a s V a te r la n d (...) e r r e tte n n a le ż a ło p rz e tłu m a c z y ć „ p o zw ó lc ie n a m u ra to w a ć o jc z y z n ę ”, a n ie „zlećcie n a m u ra to w a ć o jc z y z n ę ” .
P o m ija ją c in n e te g o ro d z a ju b łę d y n a le ż y j e d n a k k o n ie c z n ie z w ró c ić u w a g ę n a u s te r k i, w y s tę p u ją c e w d w u n a jw a ż n ie js z y c h id e o w o w ie rs z a c h K ę trz y ń sk ie g o , ja k ie tłu m a c z y ł E rw in K ru k .
W p ie rw sz e j z w ro tc e w ie rs z a D e c y z ja , o d n o szą c y się do sło w a „ d ziew c z ę ” c za so w n ik p o w in ie n m ieć fo rm ę ro d z a ju n ija k ie g o , n a to m ia s t sło w o d a s w ty m sam y m w e rse c ie p o w in n o b yć o d d a n e p rz e z „ k tó re ” , a n ie p rz e z „ ch o ć ”. W c z w a r ty m w e rs e c ie te j z w ro tk i j e s t b y ć m o że b łą d k o re k to rs k í — p ło m ie ń , z a m ia s t p ro m ie ń (S tra h l). W d ru g ie j z w ro tc e n a le ż a ło zm ieścić w a ż n y w k o n te k ś c ie o d p o w ie d n ik sło w a m e h r — a w ięc: „n ie b ę d ę ju ż w ię c e j”.
W trz e c ie j z w ro tc e a u to r o św ia d c z a (w o ry g in a le ), że je g o p ie śń w z y w a o becnie (w d o m y śle : n a ró d ) do w a lk i. T łu m a c z n a to m ia s t tw ie rd z i: „ d zisiaj w z y w a m n ie p ie śń d o w a lk i” , z a m ie n ia ją c w te n sp o só b a k ty w n e u c z e s tn ic tw o w w y d a rz e n ia c h (p o p rzez tw ó rc z o ść p o e ty c k ą ), w k a r n e w p ra w d z ie , a le n ie ta k a k ty w n e , p o d p o rz ą d k o w a n ie się c u d ze m u a p elo w i.
W n a s tę p n y m w e rs e c ie z a m ia s t „ w e z w a n ia ” p o w in n o b yć „ w y z w a n ie ” , p o te m zaś z w ro t da es H a ss u n d R a c h g e b e u t n a le ż a ło o d d a ć s ło w a m i „gdyż n a k a z u je ta k (d o m y śln ie : d z ia łać ) n ie n a w iść i z e m s ta ”, a n ie „ ta m g d zie z e m sta i n ie n a w iść k a ż ą ” . W z w ią z k u z ty m b łę d e m p o g m a tw a n a z o sta ła tre ś ć trz e c ie g o i c z w a rte g o w e rs e tu te jż e z w ro tk i. W o ry g in a le m o w a je s t o ty m , że p ie śń K ę trz y ń sk ie g o w z y w a p o n a d to do o b a le n ia m o c a rz y , w tłu m a c z e n iu zaś, że to z e m sta i n ie n a w iść k a ż ą o b a la ć m o carzy . W re sz c ie w c z w a rty m w e rse c ie m o w a je s t o g ło w ie u w ie ń cz o n e j z w y c ię stw e m (s ie g g e k r ö n te s), a n ie o g ło w ie u k o ro n o w a n e j c h w a łą . P o d o b n ie w d ru g im w e rse c ie c z w a rte j z w ro tk i n ie ty lk o ze w z g lę d u n a sz a c u n e k d la s ło w n ik a n ie n a le żało z d ra d y (V erra t)) z a s tę p o w a ć p o d ło śc ią , z w łasz cz a że d o s ło w a te g o tłu m a c z n ie d o b ie ra ry m u .
W p rz e d o s ta tn ie j z w ro tc e D e c y z ji sło w a R a u b t e t I h r g le ic h u n s r e F r e ih e it,
u n s e r M u t b le ib t u n b e s ie g t p o s ia d a ją se n s „C hoć (w p ra w d z ie ) z r a b o w a liśc ie n a sz ą
w o ln o ść, to j e d n a k (m im o to) n a sz a o d w a g a p o z o s ta je n ie z w y c ię ż o n a ” . T łu m ac z p o w a ż n ie g m a tw a m y ś l a u to ra : „bo m o g liśc ie z a b r a ć n a sz ą w o ln o ść, lecz m oc z o sta ła n ie u g ię ta ” , c h o c ia ż b y j u ż ty lk o p rz e z n ie z a u w a ż e n ie d w u z n a c z n o śc i z a w a rte j w p o ls k im sło w ie „m o g liście ” , c a łk o w ic ie n ie p o trz e b n ie d o d a n y m .
W w ie rs z u W o jc z y ź n ie , w szó sty m w e rs e c ie , n a le ż a ło L a u te o d d a ć p rz e z „ g ło sy ” , w n a s tę p n y m z aś K lä n g e p rz e z „ d ź w ię k i”. „O w o b rz m ie n ie l a t n a jw c z e ś n ie js z y c h ” , p ro p o n o w a n e p rz e z K ru k a , z b y t s ła b o s u g e r u je , że a u to r m y ś li o d ź w ię k a c h m o w y p o ls k ie j, s ły sz a n y c h w d z ie c iń stw ie .
W p a te ty c z n y m z a k o ń c z e n iu te g o w ie rs z a , s ta n o w ią c y m c zę sto c y to w a n e c re d o K ę trz y ń s k ie g o , z n a jd u je m y s p o ro — d e lik a tn ie m ó w ią c — d o w o ln o ści, k t ó r e p r z e in a c z a ją m y ś l a u to ra . A w ię c o ś w iad c z en ie: „ G la u b en , S p r a c h e k o n n te t I h r m ir
n e h m e n , d o ch m e in H e r z n ic h t a u s d e m B u s e n r e is s e n u n d m e in H e r z b lie b , im m e r im m e r p o ln is c h /” n a le ż a ło p rz e tłu m a c z y ć : „ W iarę, m o w ę , m o g liśc ie m i z a b r a ć , lecz
n ie (m ogliście) w y rw a ć m o je g o s e rc a z p ie rs i i se rc e m o je z aw sz e, z aw sz e p o z o sta ło p o ls k ie ” . K r u k p isz ą c „ ...je d n a k s e r c e tr u d n o z p ie r s i w y rw a ć , m o je s e rc e 2a w sz e p o ls k ie p o z o s ta n ie ” u m ie szc z a c a łą s p ra w ę w c za sie te r a ź n ie js z y m i p rz y s z ły m , a n ie w p rz e sz ło ści. A b s t r a h u ję ju ż od te g o , że n ie z re a liz o w a n y z a m ia r w y rw a n ia se rc a z p ie rs i p rz e k s z ta łc a s ię u n ieg o w tru d n o ś ć .
N a s tę p n ie m a m y w o ry g in a le s ło w a U n d ic h h a b ’s im m e r t i e f e m p fu n d e n
je n e s W eh , d a s a u f u n s P o le n la s te t, das I h r M e n s c h e n m i t d e r fr e m d e n S itte ü b e r u n s g e b ra c h t s e it h u n d e r t J a h re n . C ie rp ie n ie cią żą c e „n a n a s, P o la k a c h ” z a m ie
n io n e z o s ta je w „b ó l, co c ią ży ró w n ie ż i n a d P o ls k ą ” (a w ię c z a m ia s t d e k la ra c ji „ je ste m P o la k ie m ” o trz y m u je m y m n ie j w y ra ź n e „ ró w n ie ż i n a d P o ls k ą ” ), a o s k a r
żen ie s k ie r o w a n e ad p e rso n a s „w y, ob cy z w y c z a je m lu d z ie , ś c ią g n ę liś c ie ” z a s tą p io n e j e s t p rz e z z n a c z n ie s p o k o jn ie sz e s tw ie r d z e n ie „o n i (...) rz u c ili” . W re sz c ie z w ro t
u m so tie f e r , da... n a le ż a ło p rz e tłu m a c z y ć „ ty m g łę b ie j, ja k o że ” (a n ie „o w ie le
g łę b ie j, s k o ro ”).
O sie m n a śc ie p rz e k ła d ó w d o k o n a n y c h p rz e z A n d rz e ja K a m ie n ia św iad c z y o z n a c z n ie le p sz e j z n a jo m o śc i ję z y k a n ie m ie c k ie g o , a ta k ż e o d u ż ej u m ie ję tn o śc i ta k ie g o d o b ie ra n ia słó w , a b y u trz y m a ć w p rz e k ła d z ie k s z ta łt tr a d y c y jn y c h u tw o ró w p o e ty c k ic h . K a m ie ń „ w a tu j e ” p o ls k i te k s t n ie ty lk o p o je d y n c z y m i s łó w k a m i, a le te ż — c zęsto — c a ły m i z w ro ta m i (np. w w ie rs z u P o tęg a m iło ś c i d o p is u je h o jn ą r ę k ą c ałe z w ro ty „nie m a m n ic p ró c z w z g a r d y ” , „co s k ru s z y m ą s iłę ” — n ie licząc słó w , ty lk o w d ru g ie j z w ro tc e f: „z te j z ie m i”, „ w ie lk ic h ”, „ p o tę ż n ie ”, „ d a le k o s ię ż n y ” , „ w sz y stk o ”).
N ie p o z w a la ją c so b ie n a t a k ą sw o b o d ę tr a n s p o n o w a n ia , j a k ą s to s u je P ta s z y ń s k i, K a m ie ń t r a f i a n a og ó ł w m y śl a u to r a , w z g lę d n ie w je g o m e ta fo ry k ę . T y m d z iw n ie js z e je s t , to le ro w a n e p rz e z w y d a w c ó w , n a g m in n e p o m ija n ie p rz e z n ie g o z n a k ó w in te r p u n k c y jn y c h , co w p o łą c z e n iu z p o tk n ię c ia m i s ty lis ty c z n o -s k ła d n io w y m i d a je w w y n ik u z a g a d k i-d z iw o lą g i w ro d z a ju d ru g ie j z w ro tk i w ie r s z a P o ciech a , w k tó re j z a m ia s t s ie d m iu są ty lk o trz y z n a k i p rz y s ta n k o w e :
N ie ch się co c h ce d z ie je, m u sisz w y d z ie rż y ć S z y b k a j e s t lo só w o d m ia n a
Toczy s ię k o ło lo só w , k tó r e w sz y s tk o m o g ą I p rz e z u p a d łe lu d y z n a c z y sw o ją d ro g ę U g in a d u m n y c h k o la n a .
T r u d n o w y tłu m a c z y ć s o b ie d la c ze g o w w ie rs z u D zie w c zę z la su z s y ła ją c a
ś w ia tło b o g in i S e le n e m u s ia ła b y ć z a s tą p io n a p rz e z „ sie rp m ie s ią c a ” , a lo t (e w e n tu a ln ie : p ę d — F lu g ) p rz e z „ch y ży t u r k o t ” . S ło w a üppigr sc h ö n w R o z k o s z y m iło śc i
tłu m a c z y K a m ie ń ja k o „ b u jn e , s m u k łe (k s z ta łty )” , p o p a d a ją c w te n sp o só b w n ie lo
g iczn o ść, tr u d n o b o w ie m w y o b ra z ić so b ie k o b ie tę o b u jn y c h k s z ta łta c h , b ę d ą c ą z a r a z e m sm u k łą ...
W w ie rs z u W s ty c z n iu 1857 r o k u c z y ta m y , że s e r c e b ę d z ie m u s ia ło się ro z ła d o w a ć (e w e n tu a ln ie , w p rz e n o śn i, w y s trz e lić — e n tla d e n ). K a m ie ń tłu m a c z y : „g d y (...) k a ż e m u w y tę ż y ć s iły ” .
Do n a jb a rd z ie j n ie f o rt u n n y c h d e c y z ji A n d rz e ja K a m ie n ia ja k o tłu m a c z a n a le ży j e d n a k z alicz y ć z w ro ty : „ c h c ia łb y m (...) w m o g ile s w o je j p ły n ą ć ” (w Ż e g la r z u ) o ra z „ G d y się w ra m io n a T w e w tu lo n y do s n u n a p ie rs i T w e j u k ła d a m ” (w R o z k o sz y
m iło ści).
D o c ze k a liśm y s ię w ię c n a re s z c ie w y d a n ia A us d e m L ie d e r b u c h e in e s G e rm a
n is ie r te n w p o ls k im p rz e k ła d z ie , k tó r y m ia ł p rz y b liż y ć w ię k sz e j lic z b ie c z y te ln ik ó w
k a p ita ln y d o k u m e n t h is to ry c z n y (bo w ty c h k a te g o r ia c h n a le ż y ro z p a try w a ć k s ią ż k ę W o jc ie c h a K ę trz y ń s k ie g o z 1883 r.). S z k o d a , że to ś w ia d e c tw o tra g ic z n y c h c za só w p o z b a w io n e z o sta ło d o w o d ó w ż y w eg o z a in te r e s o w a n ia s ię K ę trz y ń s k ie g o p o ls k ą p o e z ją , s z k o d a p rz e d e w sz y s tk im , że p o ls k i p rz e k ła d — z m a ły m i w y j ą t k a m i — t r z e b a u z n a ć za n ie a d e k w a tn y z a ró w n o z p u n k tu w id z e n ia w ie rn o ś c i f o r m a ln e j, ję z y k o w e j, j a k i tre ś c io w e j, p o z n aw c z ej.
