R O C Z N I K I N A U K P R A W N Y C H T o m I X , z e s z y t 2 - 1999 Z B I G N I E W P O D L E C K I C S S R T u c h ó w - L u b l i n N I E K T Ó R E A S P E K T Y R E L A C J I P R A W N Y C H M I Ę D Z Y K L A S Z T O R E M A P A R A F I Ą P R Z Y K L A S Z T O R N Y M K O Ś C I E L E P A R A F I A L N Y M * Z g o d n ie z n a u k ą S o b o r u W a t y k a ń s k i e g o II (K K 23 ) o r g a n i z a c j a h i e r a r c h ic z n a K o ś c io ła o p a r ta je s t n a p o d w ó j n e j stru k tu rz e : K o ś c ió ł p o w s z e c h n y i K o ś c io ły p a rty k u la rn e . K o ś c ió ł p o w s z e c h n y z g r o m a d z o n y j e s t w o k ó ł B i s k u pa R z y m s k ie g o i K o l e g i u m B i s k u p ó w , zaś K o ś c io ły p a r t y k u l a r n e w o k ó ł b i s kupa, który stoi na c z e le s w o je j d ie c e z ji.
K o ś c ió ł p o w s z e c h n y o b e j m u j e s z e re g w s p ó ln o t, stąd o k r e ś l a n y j e s t „ W s p ó ln o ta w s p ó l n o t ” . M a m y tu n a u w a d z e p r z e d e w s z y s t k i m K o ś c i o ł y p a r ty k u la rn e , w k tó ry c h je s t, d z ia ła i w z r a s ta j e d e n , św ię ty , p o w s z e c h n y i a p o stolski K o ś c ió ł (por. K K 23 i D B 11, 1).
T rz e b a j e d n a k p a m ię ta ć , że z k o le i w s p ó l n o t a K o ś c i o ł a p a r t y k u l a r n e g o o b e jm u je m n ie jsz e w s p ó l n o t y , j a k i m i s ą p a r a f ie i z n ic h się sk ład a. N a p o d staw ie w ię c a n alo g ii m o ż n a p o w i e d z i e ć , że K o ś c ió ł p a r ty k u la r n y ż y je i d z ia ła w e w s p ó ln o ta c h p a r a f ia ln y c h .
T ek s t został o p r a c o w a n y p rzed e w s z y s tk im na p o d s ta w ie referatu: B. P r i m e t s h o f e r a C S S R R ela cje p ra w n e m ię d zy k la s zto re m a p a r a fią p r z y k la s zto rn y m k o śc ie le p a r a fia ln y m , w y g ło s z o n e g o po d czas II M ię d z y n a r o d o w e g o S y m p o z ju m P r a w a Z a k o n n e g o , które o d b y ło się w Lublin ie w dn iac h 17-18 X 1994 ro ku. W y k o r z y s t a n o także inne refe raty w s p o m n i a n e g o s ym pozju m (W. Z u b e r t O F M , D o c h o d y za k o n n ik ó w i S to w a rzy sz e ń Ż y c ia A p o s to ls k ie g o n a b yw a n e „ w łasnym sta r a n ie m " lub „ze w zg lę d u na In stytu t"', R. H e n s e 1 e r C S S R , Z a k o n n icy ja k o p ra c o w n ic y u k o śc ie ln y c h i św ie ck ich p r a c o d a w c ó w ). R e fera ty teg o s y m p o z ju m z ostały o p u b lik o w an e w: S łu żb a i p ra c a . M a te r ia ły II M ię d z y n a r o d o w e g o S ym p o zju m P ra w a Z a ko n n eg o . K U L . L u b lin 1 7 -1 8 X 1994, red. B. Z u b ert O F M , E. S zczot, L u b lin 1996. Por. także: J. M a n z a n a r e z, A. M o s t a z a , J. S a n t o s , N u e v o D e re c h o P arroc/uial, M adrid 1988.
P a r a f i a w o b e c n y m K o d e k s i e P r a w a K a n o n i c z n e g o o k r e ś lo n a j e s t jako: „[...] w s p ó l n o t a w ie r n y c h u t w o r z o n a n a s p o s ó b stały w K o ś c ie le p a r t y k u l a r n y m , n a d k tó r ą p a s t e r s k ą p i e c z ę , p o d w ł a d z ą b i s k u p a d ie c e z ja ln e g o , p o w ie r z a się p r o b o s z c z o w i j a k o je j w ł a s n e m u p a s t e r z o w i ” (kan. 515 § 1).
Z j a w i s k i e m j u ż p o w s z e c h n y m stało się to, że c o ra z c z ę śc ie j z a rz ą d z a n ie p a r a f i a m i d ie c e z ja ln y m i p o w i e r z a się z a k o n n i k o m . T o j e d n a k nie stoi na p r z e s z k o d z i e , że f a k t ten je s t t e m a t e m sta le p o d d a w a n y m liczn y m d y s k u s jo m , z a r ó w n o p o ś r ó d k le ru d ie c e z ja ln e g o , j a k i z a k o n n e g o . N ie u leg a w ą tp liw o ś c i, że w f u n k c j o n o w a n i u i k i e r o w a n i u p o w i e r z o n y m i z a k o n n ik o m p a ra fia m i o b o w i ą z u j e d y s c y p lin a p o w s z e c h n a , o d n o s z ą c a się do parafii i p r o b o s z c z ó w , o k r e ś l o n a p rz e z K o d e k s (kan. 5 1 5 - 5 5 5 ) . T u ta j z tej racji, że z a k o n n ik p o d le g a r ó w n i e ż w ła s n e m u p r z e ł o ż o n e m u , m o ż e z r o d z ić się p ro b le m p o m ię d z y k l a s z to re m a p a ra fią , n a c z e le k tó re j stoi p r o b o s z c z z a k o n n y . P r o b le m ten je st b a r d z o ż y w y i a k tu a ln y w e w n ą t r z I n s t y t u t ó w z a k o n n y c h , b y w a c z ę s to te m a tem d y s k u s ji na k a p itu ła c h p r o w i n c j a l n y c h p o s z c z e g ó l n y c h In sty tu tó w .
B e z p r z y p i s y w a n i a s o b ie c e lu r o z w i ą z a n i a te g o , n ie je d n o k r o tn ie tak b a rd z o s k o m p l i k o w a n e g o z a g a d n i e n i a d la s a m y c h I n s ty tu tó w , o ś m ie la m się p r z e d s t a w ić p r o p o z y c ję re g u la c ji n i e k t ó r y c h a s p e k t ó w re lacji p r a w n y c h p o m ię d z y k l a s z t o r e m a p a r a f ią p rz y k l a s z t o r n y m k o ś c ie le p a ra fia ln y m .
I. P O J Ę C I A
K l a s z t o r n y k o ś c ió ł p a r a f ia ln y to k o ś c ió ł, k tó ry słu ży z a ró w n o s p o łe c z n o ś c i z a k o n n e j, j a k i p a ra fii.
1. T e r m i n „ k l a s z t o r ” o z n a c z a n a o g ó ł d o m j a k i e g o ś in sty tu tu z a k o n n e g o (kan. 6 0 7 § 2) lub j a k i e j ś w s p ó l n o t y ż y c ia a p o s to ls k ie g o (kan. 731).
R z e c z ą n ie i s t o t n ą j e s t to c z y k la s z to r z a m i e s z k a ł y je s t p rzez w s p ó ln o tę z a k o n n ą , c z y tylko d z i e r ż a w i o n y i z a m i e s z k a ł y p rz e jś c io w o ; d e c y d u ją c e jest to, że w s p ó l n o t a k l a s z t o r n a m a w n im sta łe m ie js c e p o b y tu .
2. P o j ę c i e „ K o ś c ió ł p a r a f i a l n y ”
a) P o r ó w n u j ą c C IC 1917 i C IC 1983 z a u w a ż a się, iż w s to su n k u d o k o ś c io ła p a r a f ia ln e g o n a s t ą p i ł a j e d n a z m ia n a . O b e c n e p o ję c ie „ p a r a f ia ” je s t n i e z a l e ż n e o d teg o , czy p o s i a d a o n a k o ś c ió ł p a r a f ia ln y czy nie.
P o p r z e d n i K o d e k s w kan. 2 1 6 § 1 w y m i e n i a „ p e c u la ris e c c l e s i a ” ja k o i s to tn ą c e c h ę p a ra fii. W K P K 1983 te g o n ie m a , zaś kan. 515 § 1 istotę p a r a f ii w id z i „w p e w n e j w s p ó l n o c i e w i e r n y c h ” , o k t ó r ą d u c h o w o tro s z c z y się p r o b o s z c z j a k o w ł a s n y je j p a s te rz . C e c h ą c h a r a k t e r y s t y c z n ą je s t o k re ś le n ie
„ w s p ó ln o ta w i e r n y c h ” , u t w o r z o n a n a sta łe w k o ś c ie le p a r t y k u l a r n y m (kan. 515 § 1), a nie p r o b o s z c z j a k o p a s te r z w ła s n y .
Nie m o ż n a z atem tw ie r d z ić , że b e z k a p ła n a n ie istn ie je w s p ó ln o ta . W h i storii m o ż n a sp o tk a ć w ie le p r z y k ła d ó w , g d z ie g m in y c h r z e ś c i j a ń s k i e n ie m ia ły p rz e z d z ie sią tk i lat k a p ła n a , a p r z e tr w a ły w s p ie r a ją c się ty lk o s a k r a m e n t a m i c h rz tu i m a łż e ń s tw a .
b) W p o ję c iu „ z a k o n n y k o ś c ió ł p a r a f i a l n y ” s p r a w a w ł a s n o ś c i te g o k o ś c io ła z a s a d n ic z o n ie m a z n a c z e n ia . W ł a ś c i c i e l e m k l a s z to r n e g o k o ś c io ła p a r a f i a l n e g o m o że być w s p ó ln o ta k l a s z to r n a lub p a r a f ia j a k o o s o b a p r a w n a (kan. 5 1 5 § 3), m o że to być o s o b a f iz y c z n a lub in n a o s o b a p ra w n a .
P o p rz e z „ k la s z to rn y k o ś c ió ł p a r a f i a l n y ” p o w s ta je m i ę d z y b i s k u p e m d i e c e z ja ln y m i z a k o n e m o r a z m ię d z y b i s k u p e m d i e c e z j a l n y m a k a p ł a n e m , k t ó r e m u z le c o n o d u s z p a s te r s tw o p a r a f ia ln e , tr ó js tr o n n y s to s u n e k , o b e j m u j ą c y p r a w a i o b o w ią z k i ty c h ż e osób. N ie z a le żn ie od o g ó ln e j z a le ż n o ś c i o s ó b z a k o n n y c h w z e w n ę t r z n y m a p o s t o l stw ie od d w ó c h w ła d z ( o r d y n a r i u s z a m ie js c a i p r z e ł o ż o n e g o z a k o n n e g o , kan. 678) p r o b o s z c z z a k o n n y m a j e s z c z e s p e c ja ln y ty tu ł p r a w n y d o z a le ż n o ś c i od b isk u p a, a m i a n o w ic ie - u r z ą d p a ra f ia ln y . K an . 681 i n a s t ę p n e p o d a j ą r ó ż n i ce, ja k ie is tn ie ją m ię d z y „ d z i e ł a m i ” (o p e ra ) i „ u r z ę d e m k o ś c i e l n y m ” , k tó ry b isk u p p rz e k a z u je o s o b o m z a k o n n y m .
Przy „ d z ie ła c h ” c h o d z i g ł ó w n i e o f o r m ę u m o w y m ię d z y z a k o n e m i b i s k u p em d ie c e z ja ln y m , m o c ą k tó re j z a k o n z o b o w i ą z u j e się p r z e k a z a ć d o d y s p o z y cji p e w n ą , in d y w id u a ln ie n ie o k r e ś l o n ą - a w ięc m o ż l i w ą do w y m i a n y w k a ż d y m c z a s ie - g ru p ę c z ło n k ó w w c e lu w y k o n a n i a j a k i e g o ś z a d a n ia .
Przy n a d a n iu zaś u r z ę d u (682 § 1) p o d s t a w ą je s t r ó w n i e ż u m o w a m ię d z y b is k u p e m i z a k o n e m , ale p r o p o n o w a n y p rz e z p r z e ł o ż o n e g o z a k o n n e g o k a n d y dat musi być u s t a n o w i o n y in d y w i d u a l n i e p rz e z b i s k u p a i n ie m o ż e b y ć z a s t ą pio n y w e d łu g w ła s n e g o u z n a n i a ani p rz e z p r z e ł o ż o n e g o z a k o n n e g o , ani p rz e z b is k u p a lub in n ą o so b ę.
To j e d n a k n ie stoi n a p r z e s z k o d z ie , aby z g o d n ie z k a n . 6 8 2 § 2 „ o b y d w a au to ry tety , tj. b is k u p d ie c e z ja ln y i p r z e ło ż o n y z a k o n n y , m o g ły w k a ż d y m czasie u su n ą ć u r z ę d u j ą c e g o p r o b o s z c z a z a k o n n e g o b e z o b o p ó l n e j z g o d y . Nie m o g ą j e d n a k „ s a m o d z i e l n i e ” p r z e p r o w a d z i ć n o w e g o w p r o w a d z e n i a w u rz ą d . W tak im w y p a d k u n a le ż y z a s t o s o w a ć o d d z i e l n e p o s t ę p o w a n i e ( z g o d n i e z kan. 681) z a c h o w u ją c k o m p e t e n c j e z a r ó w n o b i s k u p a , j a k i p r z e ł o ż o n e g o z a k o n n e g o . 3. P rzy p o w ie r z a n iu z a k o n o m p r z e z b i s k u p a dzieł, z g o d n i e z k an . 6 8 2 § 2, m ię d z y b is k u p e m d ie c e z ja ln y m a k o m p e t e n t n y m p r z e ł o ż o n y m z a k o n n y m m a być z a w a rta p i s e m n a u m o w a . W y m i e n i o n a w p o w y ż s z y m k a n o n i e u m o w a ,
k tó r a m i e ś c i w s o b ie ta k ż e p o w i e r z e n i e p a ra fii in s ty tu to w i z a k o n n e m u (z k o ś c io łe m k l a s z t o r n y m lu b b e z n ie g o ) p o w i n n a z a w ie r a ć , w e d łu g m o ż liw o ś c i, p r z y n a j m n i e j e l e m e n ty p a ń s t w o w e g o p r a w a o p r z e k a z y w a n i u sił ro b o c z y c h . P o w i n n a to b y ć u m o w a o p ra c ę , a lb o w ie m p rz e z n i ą k to ś z o b o w ią z u je się na o k r e ś l o n y c z a s do w y k o n y w a n i a p ra c y . C e c h ą c h a r a k t e r y s t y c z n ą u m o w y o p r a c ę j e s t to, że z o s ta je o n a z a w a r ta m ię d z y b i s k u p e m d i e c e z ja ln y m i in s ty tu te m z a k o n n y m . In s ty tu t zaś z o b o w i ą z u j e się d a ć d o d y s p o z y c ji b is k u p a lub d i e c e z ji k a p ł a n a z a k o n n e g o s w e g o in sty tu tu w c e lu z a tr u d n ie n ia go w o k r e ś lo n e j p a ra fii.
II . P O Z Y C J A P R A W N A K A P Ł A N A S P R A W U J Ą C E G O D U S Z P A S T E R S T W O
1. U s t a n o w i o n y d la d u s z p a s t e r s t w a p a r a f ia ln e g o k a p ła n n a z y w a n y je s t p r o b o s z c z e m . W ty m w y p a d k u n ie o d g r y w a roli fakt, czy p a ra fia je s t inkor- p o r o w a n a w in s ty tu t z a k o n n y , c z y ty lk o w p r o s ty s p o s ó b j e m u p o w ie rz o n a .
2. Z g o d n i e z k an . 5 2 0 § 1 K P K 1983 z o s ta ła z n i e s io n a in stru k cja, w e d łu g k tó re j p r o b o s z c z e m w ł a ś c i w y m b y ła o s o b a p r a w n a (np. klaszto r), a p r o w a d z ą cy d u s z p a s t e r s t w o k a p ła n ( ś w ie c k i lub z a k o n n y ) n a z y w a n y b y ł w ik a riu s z e m p a r a f i a l n y m . Z a te m w o b o w i ą z u j ą c y m p o r z ą d k u p r a w n y m o s o b a p r a w n a (in s ty tu t z a k o n n y ) n ie m o ż e b y ć p ro b o s z c z e m . 3. Z a k o n n i k u s t a n o w i o n y p r o b o s z c z e m j e s t - w e d łu g kan. 682 § 2 - w k a ż d y m c z a s i e u s u w a l n y tak p r z e z b i s k u p a d i e c e z ja ln e g o , ja k i p rz e z sw e g o p r z e ł o ż o n e g o z a k o n n e g o . a) J e ż e l i u s u w a z u r z ę d u b is k u p d i e c e z ja ln y - to u s u n ię te m u p r o b o s z c z o w i z a k o n n e m u o ra z p r z e ł o ż o n e m u z a k o n n e m u p r z y s ł u g u j e (jeżeli is tn ie ją p o d s t a w y k a n . 1732 § 1) m o ż l i w o ś ć o d w o ł a n i a się, p r z e c iw u su n ię c iu , do K o n g r e g a c ji b i s k u p ó w . O d w o ł a n i a m o ż e d o k o n a ć u s u n ię ty p r o b o s z c z z a k o n n y lub j e g o p r z e ł o ż o n y . b) J e ż e l i zaś u s u w a z u r z ę d u p r z e ł o ż o n y z a k o n n y , w ó w c z a s z a ró w n o p r o b o s z c z , j a k i o r d y n a r i u s z m o g ą s k ie r o w a ć s k a r g ę d o w ł a ś c iw e g o h ie r a r c h i c z n ie p r z e ł o ż o n e g o z a k o n n e g o lub d o K o n g r e g a c j i I n s ty tu tó w Ż y c ia K o n s e k r o w a n e g o i S t o w a r z y s z e ń Ż y c i a A p o s to ls k ie g o . 4. W ś c iś le p a r a f i a l n y m z a k r e s ie p r o b o s z c z z a k o n n y nie je s t p o d p o r z ą d k o w a n y s w o j e m u p r z e ł o ż o n e m u z a k o n n e m u - w k a ż d y m w y p a d k u z a le ż n y je s t od b is k u p a . a) N ie m o ż e b y ć tak, że p a r a f i a z a k o n n a w rz e c z y w is to ś c i m a d w ó c h p r o b o s z c z ó w - tzn. m i a n o w a n e g o p rz e z b i s k u p a k a p ła n a z a k o n n e g o i je g o
p rz e ło ż o n e g o . P r o b o s z c z j e s t ty lk o j e d e n i w y ł ą c z n i e on j e s t k o m p e t e n t n y w d u s z p a s te r s tw ie p a r a f ia ln y m . Z d ru g ie j strony p ro b o s z c z n ad al p o z o s t a j e z a k o n n i k i e m . W o b e c teg o w ty m , co d o ty c z y j e g o o s o b y i w s p e łn ia n iu z le c o n e g o m u z a d a n ia , p o d l e g a n a d z o r c z e j w ła d z y s w o je g o z a k o n n e g o (k la s z to r n e g o ) p rz e ło ż o n e g o . b) K a n o n y 681 § 1 i 6 7 8 § 2 w s k a z u j ą n a p r a w o p r z e ł o ż o n e g o do c z u w a nia n a d ty m , b y kap łan z a k o n n y p o w i e r z o n e m u o b o w i ą z k i p a r a f i a l n e w y k o n y w a ł z g o d n ie z p rz e p is a m i. Z a te m c h o c i a ż p r z e ł o ż o n y z a k o n n y n ie m o ż e s w e m u p o d w ł a d n e m u z a k o n n ik o w i p r o b o s z c z o w i u d z ie la ć ż a d n y c h in s tru k c ji d o t y c z ą c y c h s p o s o b u p r o w a d z e n i a i r o d z a ju d u s z p a s t e r s t w a p a r a f i a l n e g o , to m o ż e j e d n a k i m usi c z u w a ć n a d ty m , by p r o b o s z c z z le c o n e m u z a d a n i e u r z ę d o w e sp e łn ia ł z g o d n ie z p rz e p is a m i. c) P r z e ło ż o n y m a p r a w o do k o n tro li k s i ą g p a r a f ia ln y c h i w r a z ie s t w i e r d z e n ia n ie p r a w id ło w o ś c i w ich p r o w a d z e n i u , p r o b o s z c z m u s i się p o d p o r z ą d k o w a ć n a k a z o w i p r z e ło ż o n e g o , by w ty m z a k r e s ie n a l e ż y c i e w y k o n y w a ł sw o je o b o w ią z k i, co w y n ik a z z a k o n n e g o p o s ł u s z e ń s t w a .
P rz e ło ż o n y z a k o n n y nie sta je się p r z e z to o r g a n e m d u s z p a s t e r s t w a p a r a f i a l n e g o , o b o k p r o b o s z c z a czy nad nim .
d) K la s z to r n e m u p r z e ł o ż o n e m u z l e c o n y j e s t w s p o s ó b s z c z e g ó l n y n a d z ó r na d w y w i ą z y w a n i e m się p r o b o s z c z a z z o b o w i ą z a ń m s z a ln y c h w k o ś c i o ł a c h in sty tu tu z a k o n n e g o i w s t o w a r z y s z e n i a c h ż y c ia a p o s to ls k ie g o (k a n . 9 57). W y m i e n i o n e w kan. 957 i n a s t ę p n y m p r a w a i o b o w i ą z k i p r z y s ł u g u j ą p r z e ł o ż o n y m z a k o n n y m p r z y n a jm n ie j w s to s u n k u d o z a k o n n y c h k o ś c i o ł ó w p a r a f i a l ny ch , k tó re s ą w ł a s n o ś c i ą in s ty tu tu z a k o n n e g o . III. Ś W I Ę T E P O S Ł U G I W Z A K O N N Y M K O Ś C I E L E P A R A F I A L N Y M 1. J e ż e li z a k o n n y k o ś c ió ł p a r a f ia ln y je s t s i e d z i b ą k l e r y c k i e g o in s ty tu tu z a k o n n e g o , w ó w c z a s z e z w o le n ie na e r e k c ję d o m u ta k ie g o in s ty tu tu z a w i e r a w s o b ie p r a w o do p o s ia d a n ia k o ś c io ła i w y k o n y w a n i a w n im ś w ię ty c h p o s łu g (kan. 611 § 3).
F a k t, że k o ś c ió ł k la s z to r n y je s t r ó w n o c z e ś n i e k o ś c io łe m p a r a f i a l n y m , nie o z n a c z a , że d u s z p a s te r s tw o w ty m k o ś c ie le le ż y ty lk o w k o m p e t e n c j i p r o b o s z c z a i że p rz e z to k a ż d a d u s z p a s t e r s k a i n i c j a t y w a w s p ó l n o t y k l a s z to r n e j je s t z a k a z an a .
a) Z e z w o l e n i e d a n e w s p ó ln o c ie k l a s z to r n e j n a b u d o w ę k o ś c io ła i z w ią z a n e z tym p r a w o w y k o n y w a n i a ś w ię ty c h p o s łu g (kan . 611 § 3) w ty m k o ś c ie le
nie w y g a s a p rz e z to, że k o ś c ió ł k l a s z t o r n y staje się też k o ś c io łe m p a r a f ia l n y m .
C z y n n o ś c i d u s z p a s t e r s k i e k l a s z t o r u n a le ż y u z g o d n ić z d u s z p a s te r s tw e m p a r a f i a l n y m i w j a k n a jle p s z e j f o r m i e s k o o r d y n o w a ć .
b) P r o b o s z c z w s w o im p a r a f i a l n y m d u s z p a s te r s tw ie je s t n ie z a le ż n y od w s k a z ó w e k p r z e ł o ż o n e g o k la s z to r u ; z d r u g ie j s tro n y p r z e ło ż o n y k la s z to ru lub w s p ó l n o t a k la s z to r n a , w p r o w a d z o n y m p r z e z k la s z to r d u s z p a s te r s tw ie w k la s z t o r n y m k o ś c ie le p a r a f i a l n y m , n ie p o t r z e b u j e z e z w o le ń p ro b o s z c z a .
W o d n i e s i e n i u do słu ż b y B o ż e j ( s p r a w o w a n i e E u c h a ry s tii, litu rg ia S ło w a , inne n a b o ż e ń s t w a ) n a le ż y u sta lić w u m o w i e , co w k la s z to r n y m k o ś c ie le p a r a f ia l n y m n a le ż y do p a r a f ia ln e j s łu ż b y B o ż e j. M o ż e to b y ć u sta lo n e w u m o w ie m i ę d z y b is k u p e m d i e c e z j a l n y m i p r z e ł o ż o n y m z a k o n n y m w r a m a c h kan. 681 § 2 a lb o też w s p e c ja ln e j u m o w i e m ię d z y k la s z to re m i parafią.
c) P r o b o s z c z p rz y k l a s z t o r n y m k o ś c i e l e p a ra f ia ln y m je s t w p e łn y m tego s ło w a z n a c z e n iu p r o b o s z c z e m , tzn. w y ł ą c z n i e on m a w s z y s tk ie p a ra fia ln e p r a w a i o b o w ią z k i, k tó r e w y m i e n i a kan. 530. W c e lu w y k o n a n i a ty ch c z y n n o ś c i u r z ę d o w y c h k la s z to r n y k o ś c ió ł p a r a f ia l n y m u si b e z o g ra n ic z e ń p o z o s t a w a ć d o d y s p o z y c ji p r o b o s z c z a , k tó ry , jeśli c h o d z i o c z a s o d p r a w i a n i a n a b o ż e ń s t w , z w ła s z c z a n ie d z ie ln y c h i ś w ią te c z n y c h M s z y św ., m u si m ie ć p r z e d e w s z y s t k i m w z g lą d n a d u c h o w e p o tr z e b y p arafii. d) W k l a s z to r n y m k o ś c i e l e p a r a f i a l n y m p ro b o s z c z i p r z e ło ż o n y k la sz to ru s ą o s o b iś c ie o d p o w i e d z i a l n i za li t u r g i c z n ą o r g a n iz a c ję ich słu ż b y B ożej. Jeżeli ty lk o z a c h o w u j e się o b o w i ą z u j ą c e p o w s z e c h n e i p a rty k u la r n e p r z e p is y litu r g ic z n e , to p r z e ł o ż o n y z a k o n n y n i e m a p r a w a n a k a z y w a ć c z e g o ś p ro b o s z c z o w i ani o d w ro tn ie .
J e ż e li p ro b o s z c z lu b j e g o w i k a r i u s z n ie z a c h o w u je p r z e p is ó w litu rg ic z n y c h , w ó w c z a s p r z e ł o ż o n y k la s z to r u m a p r a w o z w r ó c ić p r o b o s z c z o w i u w a g ę na ich z a c h o w a n i e , p o w o łu ją c się n a z a k o n n y ś lu b p o s łu s z e ń s tw a . W y n i k a to ja s n o z k a n . 6 7 8 § 2, w e d ł u g k t ó r e g o z a k o n n i c y w w y k o n y w a n i u z e w n ę tr z n e g o a p o s t o l s t w a p o d l e g a j ą r ó w n i e ż s w o im p r z e ło ż o n y m .
J e ż e li n a to m ia s t p r z e ł o ż o n y k la s z to r u n a r u s z a w z n a c z n e j m ie r z e p rz e p isy litu r g ic z n e , w ó w c z a s p r o b o s z c z n ie m o ż e m u w p r a w d z ie n a k a z a ć z a n ie c h a n ia ty c h n a d u ż y ć , ale m a p r a w o , j a k r ó w n i e ż o b o w ią z e k , z w ró c ić u w a g ę na ow e n a d u ż y c i a w ł a s n e m u o r d y n a r i u s z o w i , a n a w e t b is k u p o w i d i e c e z ja ln e m u , ja k o o s t a t e c z n i e o d p o w i e d z i a l n e m u za litu rg ię w sw o je j d ie c e z ji (por. kan. 683 § 1 i 2).
e) G d y u ż y w a się k o ś c i o ł ó w p a r a f i a l n y c h do c e ló w n ie litu rg ic z n y c h : k o n c e r ty , p r z e d s t a w i e n i a t e a tra ln e , o p e r y k o ś c ie ln e itd., to w k la s z to rn y m k o ś
ciele p a ra fia ln y m , b ę d ą c y m w ł a s n o ś c i ą in s ty tu tu z a k o n n e g o , k o m p e t e n t n y m w tych s p r a w a c h j e s t w y ł ą c z n i e p r z e ł o ż o n y z a k o n n y .
I V . S P R A W Y A D M I N I S T R A C Y J N O - F I N A N S O W E
1. W m yśl k a n o n u 1254 § 1 K P K K o ś c ió ł k a to lic k i n a p o d s t a w i e p r a w a w ro d z o n e g o , n ie z a le ż n ie od w ł a d z y ś w ie c k ie j, m o ż e d o b r a d o c z e s n e n a b y w a ć , p o sia d a ć , z a rz ą d z a ć nim i i j e a l ie n o w a ć , d la o s i ą g n i ę c i a w ł a ś c i w y c h s o b ie c eló w . C e la m i tym i s ą p r z e d e w s z y s tk im : o r g a n i z o w a n i e k u ltu B o ż e g o , z a p e w n ie n ie g o d z iw e g o u t r z y m a n i a d u c h o w i e ń s t w a o r a z in n y c h p r a c o w n i k ó w k o ś c ie ln y c h , p r o w a d z e n i e d z ie ł a p o s to la tu i m iło ś c i, z w ł a s z c z a w o b e c b i e d n y ch (kan. 1254 § 2 K P K ).
Cel K o ś c io ła je s t n a d p r z y r o d z o n y i p o l e g a n a p r o w a d z e n i u lu d zi do z b a w ien ia. J e g o d z ia ła ln o ś ć j e d n a k i p o s ł a n n i c t w o d o k o n u j ą się na z ie m i. K o ś c io ło w i z atem n ie z b ę d n e są d o b r a d o c z e s n e , aby m ó g ł p e łn ić s w o j ą z b a w c z ą m isję, a w ł a d z a k o ś c ie ln a p o w i n n a t r o s z c z y ć się o p r a w i d ł o w e g o s p o d a r o w a n ie p o s i a d a n y m i d o b r a m i m a te r ia ln y m i.
Z g o d n ie z kan. 1 2 5 4 -1 2 6 0 K P K w s z e lk i o b r ó t m a j ą t k i e m k o ś c i e l n y m p o w inien m ie śc ić się w g ra n ic a c h c e ló w w ł a ś c i w y c h K o ś c i o ł o w i . M a on s łu ż y ć p rz e d e w s z y s tk im r o z w o j o w i j e g o z b a w c z e j m isji, g d y ż ty lk o w te d y b ę d z ie u c z e s tn ic z y ł w e w ła ś c iw y s p o s ó b w t a je m n ic y K o ś c i o ł a i b ę d z ie n o s ił na sobie z n a m ię je g o św ię to śc i.
2. W treści kan. 1279 § 1 K P K c z y t a m y , iż Z a r z ą d d ó b r k o ś c ie ln y c h n a l e ży do teg o , kto b e z p o ś r e d n io k ie r u je o s o b ą , d o k tó re j d o b r a n a le ż ą . W o b e c tego m a ją tk ie m k la s z to r n y m z a r z ą d z a i p r a w n ie go r e p r e z e n t u j e p r z e ł o ż o n y k la sz to ru , zaś m a ją tk ie m p a r a f ia ln y m z a r z ą d z a i p r a w n i e go r e p r e z e n t u j e p ro b o sz c z , g d y ż tylko on je s t p a s te r z e m w ł a s n y m z l e c o n e j s o b ie p a ra fii, p o d e jm u ją c y m tro sk ę p a s t e r s k ą o p o w i e r z o n ą m u w s p ó l n o t ę p o d w ł a d z ą b i s k u p a d i e c e z ja ln e g o i w ła s n e g o o r d y n a r i u s z a (por. k a n . 5 1 9 K P K ). Z a r ó w n o m a jątek k la s z to rn y , j a k i p a r a f ia ln y j e s t m a ją tk ie m k o ś c ie ln y m (kan. 635 § 1), z atem w z a r z ą d z a n iu n im o b o w i ą z u j ą p r z e p is y p r a w a p o w s z e c h n e g o (K P K ) i w j e g o g ra n ic a c h - p r a w a w ła s n e g o . 3. K l a s z to r n e m u k o ś c io ło w i p a r a f i a l n e m u p r z y p a d a j ą r ó ż n e g o r o d z a ju d o c h o d y . D o c h o d a m i tym i s ą z a i n t e r e s o w a n e d w ie stro n y : p a r a f ia - p r a w n i e r e p r e z e n to w a n a p rz e z p r o b o s z c z a (kan . 5 3 2 ) o ra z k l a s z t o r - r e p r e z e n t o w a n y p rz e z p rz e ło ż o n e g o lub in n ą o s o b ę w ra m a c h je j u p o w a ż n i e n i a (kan . 6 3 8 § 2).
a) W y n a g r o d z e n ie , ja k i e o t r z y m u j ą p r o b o s z c z o w i e z a k o n n i czy ich z a k o n n i w ik a riu s z e za n a u c z a n ie relig ii w s z k o ła c h , s ta n o w i c z ę ś ć te g o , co s to s o w n ie
d o k a n . 6 6 8 § 3 o s o b a z a k o n n a n a b y w a w ła s n y m s ta ra n ie m (p r o p r i a in d u s tr ia ). W s k u t e k te g o z a k o n n i p r o b o s z c z o w i e c z y w i k a r iu s z e n ie s ą w ła ś c i c i e la m i o t r z y m y w a n y c h pen sji: te s t a j ą się w ł a s n o ś c i ą w s p ó ln o ty zak o n n e j, do k tó re j p r o b o s z c z czy w i k a r i u s z e p r z y n a le ż ą . D o t y c z y to r ó w n i e ż s t y p e n d i ó w m s z a ln y c h , j a k r ó w n ie ż o fia r p r z y s ł u g u j ą c y c h z racji iura s to la e . P o n a d t o , z g o d n i e z d y s p o z y c j ą kan. 6 6 8 § 3 p o z o s ta łe d o c h o d y , ja k ie p r o b o s z c z z a k o n n y lub j e g o w ik a r iu s z e z a k o n n i n a b y w a j ą w ła s n y m s ta ra n ie m , a lb o ze w z g l ę d u n a in s ty tu t - n a b y w a j ą d la in sty tu tu . b) K o le k ty z e b r a n e w c z a s ie n i e d z ie ln e j i ś w ią te c z n e j słu żb y B o ż e j p a r a fia ln e j s ą w ł a s n o ś c i ą te jż e w s p ó ln o ty . N a t o m i a s t k o le k ty z e b ra n e w czasie s łu ż b y B o ż e j k l a s z to r n e j (np. ś w ię c e n ia , ślu b y z a k o n n e i inne o ta k im c h a r a k te rz e ) s ą w ł a s n o ś c i ą k la s z to ru .
In n e p o z o s t a ł e o fia r y s k ła d a n e n a r z e c z k l a s z to r n e g o k o ś c io ła p a ra fia ln e g o s ą w ł a s n o ś c i ą te g o k o ś c i o ł a (np. o fia ry s k ła d a n e d o p u sz e k ). c) O f ia r y n a d z w y c z a j n e ( w iz y ta d u s z p a s t e r s k a , w y p o m in k i, o p łatk i) po o d l i c z e n i u k o s z tó w z w i ą z a n y c h z p o d a t k a m i w in n y b y ć p o d z ie lo n e w n a s t ę p u j ą c y c h p r o p o r c ja c h : 5 0 % n a k la s z to r, 5 0 % n a p a ra fię . P o w y ż s z e p ro p o rc je m o g ą b y ć c z a s o w o z m ie n io n e , d la u z a s a d n i o n y c h racji, po w z a je m n y m p o r o z u m i e n i u p r o b o s z c z a i re k to ra . W w y p a d k u j e d n a k o g ł o s z e n i a k o n k r e t n e g o c e lu z b ie ra n ia p o w y ż s z y c h o f ia r za o b o p ó l n y m p o r o z u m i e n i e m (np. z m i a n a o ś w i e t l e n i a w k o ś c ie le etc.), w in n y o n e być w c a ło ś c i p r z e z n a c z o n e n a z a p o w i a d a n y w c z e ś n ie j cel.
d) W W a r s z a w s k i e j P r o w in c ji R e d e m p t o r y s t ó w is tn ie ją ta k ż e k la s z to rn e k o ś c io ły p a r a f i a l n e , k tó re r ó w n o c z e ś n i e s ą s a n k tu a r ia m i. D u s z p a s t e r s t w o w k l a s z t o r n y c h k o ś c i o ł a c h p a r a f i a l n o - s a n k tu a r y jn y c h , ja k i z a r z ą d d o b r a m i k o ś c i e l n y m i w ty c h ż e k o ś c io ła c h , p o d o b n ie j a k i w k la s z to r n y c h k o ś c i o ł a c h p a r a f i a l n y c h , n a le ż y w y ł ą c z n i e do p ro b o s z c z a . O r g a n i z a c j a n a d z w y c z a j n e j słu ż b y B o ż e j s a n k tu a ry jn e j, np. o d p u s ty , n ależy d o p r o b o s z c z a p r z y w s p ó ł p r a c y z r e k to r e m . O f ia r y n a b y w a n e z ra c ji s łu ż b y B o ż e j p a r a f ia ln o - s a n k tu a r y jn e j (np. o d p u st) lub z ra c ji ru c h u p i e l g r z y m k o w e g o w in n y b y ć d z ie lo n e - po o d lic z e n iu k o s z tó w z a w i ą z a n y c h z ich o r g a n i z a c j ą - n a k l a s z t o r i p a r a f ię w n a s tę p u ją c y c h p r o p o r c ja c h : 7 5 % n a k la s z to r, 2 5 % n a p a ra fię . P o w y ż s z y p o d z ia ł o f ia r p o d y k to w a n y j e s t p r z e w a g ą słu ż b y B o ż e j k la s z to r n e j n a d p ara fia ln ą.
e) W p r a c y d u s z p a s t e r s k i e j u c z e s t n i c z ą ta k ż e ci, k tó rz y n ie s ą b e z p o ś r e d n io z a a n g a ż o w a n i - ta k j a k p r o b o s z c z i w i k a r i u s z e - w d u s z p a s te r s tw o p a r a f ia ln e . J e d n a k c z ę s to s p r a w u j ą tę p o s ł u g ę w k o ś c ie le , np. g ł o s z ą kazan ia,
s p o w ia d a ją ... D la te g o też w m y ś l kan. 281 § 1 p r z y s ł u g u j e im za tę p r a c ę o d p o w i e d n i e w y n a g r o d z e n ie .
T a k im w y n a g r o d z e n ie m b ę d z ie p r z e z n a c z e n i e n a c e le k la s z to r u j e d n e j n ie d z ie ln e j składki w m ie s ią c u (n ie licząc k o le k t z b ie r a n y c h p o d c z a s M s z y św. czy n a b o ż e ń s tw k la s z to r n y c h , np. ślu b y z a k o n n e , ś w ię c e n ia ) , j a k r ó w n i e ż w s p o m n ia n y w c z e ś n ie j (pkt. c) u d z ia ł k la s z to r u w o fia r a c h n a d z w y c z a j n y c h . O p ró c z p o w y ż s z e g o w y n a g r o d z e n i a p r z e ł o ż o n y m i e j s c o w y w r a z ze s w o j ą ra d ą i w p o r o z u m ie n iu z p r o b o s z c z e m m o ż e z a r z ą d z ić z w a ż n y c h p o w o d ó w p r z e p r o w a d z e n ie d o d a tk o w e j k o le k ty na o k r e ś l o n e c e le k la s z t o r n e b ą d ź p a r a fialne. 4. P a ra fia z o b o w ią z a n a je s t d o z a w i e r a n i a o d p o w i e d n i c h u m ó w p r a w n y c h o p o s łu g ę lub p ra c ę ze s ł u ż b ą k o ś c i e l n ą (o r g a n is ta , z a k r y s tia n in - t a k ż e b r a t z a k o n n y , p erso n el u t r z y m u ją c y c z y s to ś ć ) . U m o w ę p o w y ż s z ą , n i e z a l e ż n i e od tego czy k la sz to rn y k o ś c ió ł p a r a f i a l n y j e s t w ł a s n o ś c i ą k la s z to r u c z y p a ra fii, z a w ie ra p ro b o s z c z - z z a c h o w a n i e m p r a w a p a ń s t w o w e g o (kan. 1290). K o s z ty z w ią z a n e z tym i u m o w a m i p o n o s i w c a ło ś c i p ro b o s z c z .
5. S łu ż b a litu rg ic z n a w k l a s z t o r n y m k o ś c i e l e p a r a f ia ln y m n i e z a l e ż n i e od tego, kto j ą w y k o n u je , w y m a g a b i e ż ą c y c h k o s z t ó w u tr z y m a n ia . N a l e ż ą do nich: o p ła ta za o g rz e w a n ie , ś w ia tło , z a k u p n a c z y ń i szat litu r g ic z n y c h , ś w ie c , w in a m s z a ln e g o itd. P o d o b n y c h k o s z t ó w w y m a g a r ó w n i e ż o w o c n e r e a l i z o w a nie g łó w n y c h c e ló w K o ś c io ła (kan. 1 2 5 4 § 2) o r a z p o k r y c i e w y d a t k ó w z w i ą z a n y c h z k a te c h iz ac ją , d u s z p a s t e r s t w e m m ł o d z i e ż o w y m , a k a d e m i c k i m lub in n ą p o d o b n ą a k c ją d u s z p a s te r s k ą . P o w y ż s z e k o s z ta p o k r y w a parafia. 6. M a ją tk ie m p arafii j a k o o s o b y p r a w n e j (kan . 515 § 3) z a r z ą d z a p r o b o szcz. W z a rz ą d z a n iu w y ż e j w s p o m n i a n y m i d o b r a m i w m yśl k an . 1280 i 1282 w in n i u c z e s tn ic z y ć w ie rn i d a n e j p a ra fii. Z a t e m p r o b o s z c z ja k o z a r z ą d c a m a p o w o ła ć do p o m o c y w a d m i n i s t r o w a n i u d o b r a m i k o ś c i e l n y m i p a r a f i a l n ą R a d ę E k o n o m i c z n ą (kan. 537; por. 1279 § 2), k tó ra b ę d z ie się k i e r o w a ć p r z e p is a m i K P K o raz n o r m a m i w y d a n y m i p r z e z B is k u p a d i e c e z ja ln e g o . R a d a ta je s t o r g a n e m , który w s p o m a g a p r o b o s z c z a w p r o w a d z e n i u sp ra w m a j ą t k o w y c h parafii i m a w p ły w n a p l a n o w a n i e b u d ż e tu . Jej p o w o ł a n i e i d z i a ł a l n o ś ć je s t w y r a z e m u c z e s tn ic tw a c a łe g o lu d u B o ż e g o w z b a w c z e j m isji K o ś c io ła . R a d a m a ty lk o głos d o r a d c z y , k tó r y n ie m a d la p r o b o s z c z a m o c y b e z w z g l ę d nie w ią ż ą c ej. P ro b o s z c z j e d n a k p o w i n i e n się lic z y ć z o p in ia m i R a d y i o d n o s ić się z s z a c u n k ie m do z a j m o w a n e g o p r z e z n i ą s ta n o w is k a , c h o ć b y o n o b y ło n a w e t nie do p rz y ję c ia .
Z z a r z ą d z a n ia m a ją tk ie m p a r a f ia ln y m p r o b o s z c z m a o b o w i ą z e k z d a ć s p r a w ę p rz e d p rz e ło ż o n y m w r a z ie ta k ie j p o t r z e b y lu b n a j e g o ż ą d a n ie .
7. C h o c i a ż p r z e ł o ż o n y z a k o n n y n ie m o ż e i n g e ro w a ć w z a r z ą d z a n ie m a j ą t k ie m p a r a f ia ln y m , to j e d n a k m a p r a w o c z u w a ć n a d n a le ż y ty m j e g o w y k o n y w a n i e m , tzn. z g o d n i e z p o w s z e c h n y m i p a r t y k u l a r n y m p r a w e m k o ś c io ła (St. G e n C S S R 0 2 0 7 ). W r a z ie e w e n t u a l n y c h n a d u ż y ć p r z e ło ż o n y k la s z to rn y p o w in ie n z a w i a d o m i ć w ł a s n e g o o r d y n a r i u s z a ( p r o w in c ja ła ) , k tó ry w w y p a d k u z a n i e d b a ń p r o b o s z c z a p o d e j m u j e o d p o w i e d n i e d e c y z je d o ty c z ą c e z a rz ą d z a n ia m a j ą t k i e m p a ra fii (p o r. kan. 1279 § 1). V . O B C I Ą Ż E N I A B U D O W L A N E 1. P r o b l e m y z w i ą z a n e z o b c i ą ż e n i a m i b u d o w l a n y m i d o ty c z ą p r z e d e w s z y s t k im w y p o s a ż e n i a , u t r z y m a n i a , r e n o w a c ji i p r z e b u d o w y kościoła. a) J e ż e li k l a s z t o r n y k o ś c ió ł p a r a f ia ln y je s t w ł a s n o ś c i ą k la s z to ru , w ó w c z a s k l a s z t o r j e s t j e g o w ła ś c i c i e l e m , a p a r a f ia u ż y tk o w n ik ie m . W ty m w y p a d k u o b c i ą ż e n i a b u d o w l a n e p o n o s i k l a s z t o r (w ła ś c ic ie l) p rz y w s p ó łp r a c y z p a ra fią ( u ż y t k o w n i k i e m ) . b) J e ż e li k la s z to r n y k o ś c ió ł p a r a f ia ln y n ie j e s t w ł a s n o ś c i ą k la s z to ru , w ó w c z a s w ła ś c i c i e l e m k o ś c i o ł a j e s t d i e c e z ja , a p a r a f ia u ż y tk o w n ik ie m . W tej s y tu a c ji o b c i ą ż e n i a b u d o w l a n e p o n o s i p a r a f i a p rz y w s p ó łp r a c y z d i e c e z ją i k l a s z t o r e m b ę d ą c y m t a k ż e u ż y t k o w n i k i e m te g o k o śc io ła . V I . O P O D A T K O W A N I E P A R A F I I 1. Z n a tu ry p r a w a , ta k ś w i e c k ie g o , j a k i k o ś c ie ln e g o , u ż y tk o w n ik p łaci p o d a t e k n a rz e c z w ł a ś c ic ie la . Z a t e m p r z e ł o ż o n y w y ż s z y c e le m u n ik n ię c ia p o d w ó j n e g o p ła c e n i a p o d a t k u za tę s a m ą rz e c z w u m o w i e z o rd y n a r iu s z e m m ie js c a , n a te r e n ie k tó r e g o z n a jd u je się k la s z to r n y k o ś c ió ł p a ra fia ln y , określi k w e s t i ę o p o d a t k o w a n i a p a ra fii, s k ła d e k n a r z e c z S e m in a r iu m D u c h o w n e g o R e d e m p t o r y s t ó w o r a z m is ji p r o w a d z o n y c h p r z e z Z g r o m a d z e n i e R e d e m p t o ry s tó w . 2. K l a s z t o r n y k o ś c i ó ł p a r a f i a l n y b ę d ą c y w ł a s n o ś c i ą k la s z to ru w in ie n płacić p o d a tk i n a r z e c z o r d y n a r i u s z a w ł a s n e g o (p ro w in c ja ła ) . N a to m ia s t k la sz to rn y k o ś c ió ł p a r a f ia ln y n ie b ę d ą c y w ł a s n o ś c i ą k la s z to r u w in ie n p łacić p o d a te k na r z e c z o r d y n a r i u s z a m ie js c a , n a k tó r y m z n a jd u je się te n ż e kośció ł.
S O M E A S P E C T S O F T H E L E G A L R E L A T I O N S B E T W E E N A M O N A S T E R Y A N D A P A R I S H
A T A M O N A S T I C P A R O C H I A L C H U R C H
S u m m a r y
A m o n as ti c parochial c h urc h, b ein g a p r o p e rty o f th at m o n as te ry , sh o u ld p a y tax es on b e h a lf its o w n ordinary bish o p (p ro vincial). If a m o n as tic p aro ch ial c h u rch is not a m o n a s t e r y ’s prop erty, it sh ould pay ta xes on b e h a l f o f the o r d in ary b is h o p in w h o s e area it is.
