Stymulowanie rozwoju gospodarczego w samorządach powiatu myślenickiego

Pełen tekst

(1)[iJ[j'. 667. w. Jarosław. Bober. Katedra GospodarkI LAdmInIstraclI PubUcznel. Stymulowanie rozwoju gospodarczego w samorządach powiatu myślenickiego l. Wprowadzenie Tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkm\ców jest szczególnie istotnym zadaniem samorządu gminnego. Interpretacja tego zapisu może nastręczać pewnych problemów. Potrzeby mieszkailców można interpretować w sposób wąski, ograniczając je do zadm\ wlasnych gminy. Jednocześnie coraz częściej podnoszone są postulaty i powody, dla których celowe staje się szersze ujęcie, w którym (w ramach zasady subsydiarności) odpowiedzialność samorzą du gminnego rozciąga się na całokształt spraw gminy i jej mieszkm\ców. Jednym ze szczególnie istotnych aspektów zdają się obecnie działania samorządu lokalnego nakierowane na stymulowanie rozwoju gospodarczego, a więc działania mające w konsekwencji zwiększyć podaż pracy na lokalnym rynku. Już na początku lat 90. dostrzegano, że dla wielu gmin w Polsce podstawowym problemem staje się problem zatrudnienia'. Władze lokalne bardzo często kierują więc swoją aktywność na aktywizację gospodarczą, która jest jedynym sposobem tworzenia miejsc pracy. O ile możliwości działania jednostek samorządu gminnego (czy terytorialnego) opm'te są na tych samych zasadach (czy generalnie takich samych, z niewielkimi wyjątkami, w zależności od szczebla samorządu), o tyle podejście poszczególnych jednostek do działm\ w zakresie stymulowania rozwoju gospodarczego, dobór stosowanych instrumentów i sposób ich wykorzystywania są już istotnie zróżnicowane. Co więcej, zróżnicowanie to ma nie tyle charakter regionalny, ile przede wszystkim lokalny. Takie wlaśnie zróżnicowanie dzialm\ na przykladzie I B. Jalowiccki. Jak rozwijać gllli"ę [w:] Gmil/a, przedsiębiorczoAć, pl'o11loc.1a, red. J. Gicorgica, G. Gorzeluk, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1992, g. 92..

(2) Jarosław. Bober. siedmiu gmin powiatu myślenickiego zostało zaprezentowane w niniejszym artykule. Badania w analizowanych jednostkach zostały przeprowadzone przez autora w 2002 l'. i składały si, z trzech elementów: badania ankietowego, wywiadów z osobami wskazywanymi w jednostkach za najważniejsze w sprawach rozwoju gospodarczego oraz analizy dokumentów zastanych w gminacl1. Analiza działalI samorządów w zakresie stymulowania rozwoju gospodarczego badanych jednostek została poprzedzona syntetycznll analizą możliwości działania samorządów gminnych w tym zakresie oraz identyfikacją dostępnych i stosowanych instrumentówoddziaływania.. 2. Lokalne instrumenty rozwoju gospodarczego Za uprawnione należy uznać zalożenie, że zarówno gminy duże, jak i male (czy też bogate i biedne) wykorzystują praktycznie to samo instrumentarium w celu rozwoju gospodarczego. Różnica zasadniczo będzie polegać na skali stosowania instrumentów oraz zaangażowaniu finansowym i organizacyjnym 2 . Stosowane przez władze lokalne instrumenty każdorazowo mUSZli mieścić się w ramach prawnych, jakimi uwarunkowane jest działanie jednostek samorzą du terytorialnego. W wypadku samorządu gminnego zasadnicze znaczenie ma ustawa z dnia 8 marca 1990 l'. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz.U. 2001, nr 142, poz. 1591 z późno zm.). Ustawa o samorz'ldzie gminnym, określając istotę zadaI1 własnych gminy, wskazuje na zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Z zasady domniemania zadalI i kompetencji gminy wynika, że nie ma zamkniętego katalogu zadalI gminy. Potwierdzeniem jest fakt wymienienia w ustawie o samorządzie gminnym przykładowych zadalI (sformułowanie "w szczególności"). Jednocześnie ustawa określa jako istotny typ zadaI1 własnych zadania o charakterze użyteczność publicznej, określone wart. 7, ust. I, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych'. Jednakże już wśród zadat\ własnych wymienionych w. ustawie znaleźć można zapisy w sposób bardzo czytelny wpływające na możliwość oddziaływania władz lokalnych na rozwój gospodarczy. Takimi zadaniami będą przykładowo zadania związane z ładem przestrzennym (np. lokalizacja inwestycji), gospodark'l nieruchomościami (zbywanie nieruchomości, ustalanie wysokości podatku), infrastrukturą komunikacyjną (dostępność komunikacyjna), promocją gminy (przykładowo poprzez promowanie oprócz np. walorów turystycznych także lokalnych usługodawców, wytwórców czy produktów). Tego typu zadania można uznać za podstawowe dla rozwoju nowych rodzajów działalności. 2 Por. Wspieranie prledsi~bio/'czości przez samorząd lery/oria/ny, red. W. Misi:jg, Polska Fundacja Promocji i Rozwoju Matych i Średnich Przc(\siQbiorstw, Warszawa 2000. 3 H. lzclebski, Samorząd terytorialny. Podstawy lIstrojll i dzialafllO.!h·i. Wydawnictwo Praww nicze LcxisNcxis, Warszawa 2003, s. 94..

(3) Istotną rolę - szczególnie w małych jednostkach - odgrywa działaln o ść gminy jako pracodawcy, zarówno w sferze usług administracyjnych (urząd gminy), społecznych (szkoły), jak i w sferze usług komunalnych. Szczególnie ta ostatnia kwestia może mi eć duże znaczenie np. dla rozwoju rynku firm prywatnych - w zależności od przyjętego przez władze łokalne modelu św iadczenia u s ług . O ile gmina zdecyduje się na rołę organizatora rynku uslug (a nie bezpośredniego dostawcy czy realizatora, np. poprzez własne jednostki gospodarcze), pojawia się możliwość rozwoju firm prywatnych, które muszą wypełnić lukę na lokalnym rynku, powstałą po wycofaniu się gminy z roli dostarczyciela. Praktyczne zastosowanie dla lokalnego rozwoju gospodarczego znajduje też ustawa z dnia 20 grudnia 1996 l'. o gospodarce komunalnej (Dz.U. 1997, nr 9 poz. 43" z późn o zm.) , która reguluje podejmowanie działalności gospodarczej przez gminy w sferze użyteczności publicznej oraz determinuje warunki dopuszczające działalno ść gospodarczą gminy poza tą sferą. Sprecyzowanie roli ekonomicznej gminy jest więc kwestią rozpatrywaną co najmniej w dwóch kategoriach: po pierwsze, w związku z zakresem prowmlzenia działalności gospodarczej przez te jednostki, a po drugie, w odniesieniu do roli,jaką gmina powinna odgrywać w życiu gospodarczym wspólnoty lokalnej". Jednocześnie przyjęcie założenia, źe główny interes gminy wyraża się w sprawnym funkcjonowaniu gminy i harmonijnym jej rozwoju powoduje konieczność zwrócenia uwagi na koordynacyjlH] rolę gminy. Gmina silą rzeczy uwzględniać musi kompromis interesów lokałnych przy jednoczesnym dokonywaniu wyborn konkurencyjnych celów i metod ich osillgania w warunkach ograniczonych zasobów. Wymaga to tworzenia sprawnych mechanizmów i instrumentów lokalnego rozwoju. W literaturze przedmiotu znaleźć można róż ne podejścia do klasyfikacji instrumentów wykorzystywanych w zakresie stymulowania rozwoju gospodarczego przez samorządy lokalne. Rozbudowaną klasyfikację instrumentów proponuje R. Broł 5 , który wychodząc od analizy kilkunastu kryteriów (np. formy oddziaływania, przedmiotu oddziaływania, warunku zastosowania, samod zielno ści funkcjonowania itd.) wskazuje na najwyż sze walory praktyczne kryterium formy oddziaływania i formułuje dla tego kryterium dziewięć podstawowych grup instrumentów, do których zalicza instrumenty: przymusu administracyjnego, poznawcze, oddziaływania ekonomiczno-rynkowego, oddzialywani a bezpośredniego, pobudzania infrastrukturalnego, informacyjne , edukacyjne, koncepcyjno-organizacyjne, pozostałe (np. odszkodowania, wykupywanie nieruchomości) . Praktyczny wymiar tej klasyfikacji prezentują przykłady działm\ podejmowanych przez samorządy łokalne w ramach poszczególnych kategorii instrumentów (tabela l).. 1\. Ekollomika ; za rządzllnie miastem , red. R. Orol , Wydawnictwo AE wc Wrocławiu, Wrocław. 200 I , S. 37 i nllSI. 'Ibillelll, S. 121- 155..

(4) Jaroslaw Bober. Tabela I. Przykładowe działania samorządów wedlu g kategorii instrumentów Przykłady. Kategoria instrumentu Instrumenty przymusu. - miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. . _____.. ___ . __.______. .. ~:~~.~~"i!~,~~~"I~~:~~I~~~,? __.._. __,__ .=.,::~:~~~_~.~~.I~~<: - działania kontrolne (np. weryfikacja Instrumenty poznawcze zmicniaji}cych. Instrumenty oddziaływania ekonomiczno-rynkowego. _ __. ._.. _-_ .. .. _._. .--Instrumenty oddziaływania. -'-'-"---'--~'~'---'--'. przestrzeni z miejscowym planem. zagospodarowania) - dziahmia diagnostyczne (np. diagnoza, raport o stanic miasta) - pon;czenia kredytowe - stnwki opiat i podatków lokalnych, ulgi i zwolnienia podatkowe - zasady wykorzystywania mienia komunalnego - ceny usług komunalnych - ----.umowy z innymi podmiotami .._--.._--. zawierana --_..__.--.-,-----.-._ ..,,-_.,--- -_ ...--_._._--_. -----,,_....._.,.- .--,.. - tworzenie (współtworzenie) podmiotów gospodarczych - powierzanie wykonywania zadail - udzielanie zamówiell. -~~-. bezpośredniego. Instrumenty pobudzania infrastrukturalnego. Instrumenty inrormacyjne. Instrumenty koncepcyjno-organizacyjne. Pozostałe. strukturę. ..."__~,.,_"_. .._____. _.___._._. zgodności działaJl. instrumenty. - realizacja inwestycji infrastrukturalnych - współfinansowanie inwestycji infrastrukturalnych - wybór przebiegu bądź lokalizacji elementów infrastruktury (odpowiednio: sieciowej oraz punktowej) - publikowanie (udostQpnianic) aktów prawa miejscowego - programy i materiały promocyjne - działalność szkoleniowa (organizacja kursów zawodowych) - porady i c1omdztwo -. strategia rozwoju zapewnienie jakości i kompetencji kadry zajmującej siQ rozwojem zapewnienie efektywnych struktur organizacyjnych rozwój sieci podmiotów o charakterze prorozwojowym. -. działania wspieraj.ącc. .... . "--'" ... _..... ", ........ ,._._ ......... ... , ... " . , ....... , .. , .. ,.... , .. , ........... . ośrodków transferu. powstawanie i rozwój. innowacji - zamiany (wykupy) nieruchomości związane ze zmianami w zakresie zagospodarowania przestrzennego Źródlo:. opracowanie wlmme.. Syntetyczną propozycję klasyfikacji instrumentów ze względu na charakter wywołanych zmian prezentuje T. Markowski 6 , który wyróżnia instrumenty: - oddziałujące na struktury przestrzenne, - zmieniające finansowe okoliczności działania, - zmieniające okoliczności prawne i stopieJ\ administracyjnego porządko-. wania, - informacyjne, zmieniające stan wiedzy jednostki. 6. ł999,. T. Markowski, s. 36-37.. Zarządza1lie. rozwojem miast. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

(5) Zestawi enie chociażby tych dwóch klasyfikacji czy tylko porównanie instrumentów możliwych do przypis an ia do poszczególnych kategorii wskazuje na zlożoność tego zagadnienia, wynikającą glównie ze względności i zmienność różnych podziałów' oraz wzajemnego przenikania si ę różnych grup instrumentów. Prqkladowo do instrnmentów określanych przez T. Markowskiego jako oddziałnjąc ych na struktury przestrzenne zaliczyć można co najmniej trzy spośród kategorii wskazywanych przez R. Brola: instrumenty przymusu administracyjnego (miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego), instrumenty pobudzania infrastrukturalnego (lokalizacja infrastruktmy sieciowej i punktowej, realizacj a inwestycji infrastrukturalnych) czy instrumenty koncepcyjno-organizacyjne (np. strategia rozwoju, która może ukie runkowywać plany w zakresie sposobu wykorzystania przestrzeni). Można s twierdzić, że efektywne stosowanie różnych instrumentów (a więc realizacja inicjatyw prorozwojowych) przez samorządy może zaistnieć w sytuacji, w której samorząd dysponuje wlaściwym zapleczem roznmianym jako odpowiednia struktura organizacyjn a (przypisanie kompetencji), aktualna baza informacyjna (pozwalająca na ustal enia, jakimi zasobami dysponujemy i jak możemy wykorzystać zasoby wewnętrzne oraz możliwości zewnętrzne wynikające np. ze zmiany warunków prawnych czy zmian o charakterze makroekonomicznym) oraz koncepcja d ziała nia (strategia rozwoju). Należy zauważyć, że wskazane kryteria zn ajdują odzwierciedlenie w przytoczonych powyżej klasyfikacjach, natomiast wlaściwe wykorzystanie pozostałych instrumentów (poza tymi, które są obligatoryjne, j ak np. miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego) stanowić powinno pochodną trzech elementów: struktur, informacji i koncepcji (strategii). Dlatego też przedmiotem analizy w zakresie stymulowania rozwoju gospodarczego, przeprowadzonej w samorządach myślenickich, były działania nastawione na rozwój, które poddano weryfikacji w ramach czterech grup, tj .: - instytucjonalizacji dzialat\ prorozwojowych (a więc wewnętrzna organizacja urzędu i przypisanie odpowiedzialności za podejmowane działania), - posiadania i realizacji koncepcji (strategii) rozwoju, - posiadania bazy informacyjnej dla potrzeb rozwoju, - podejmowania i realizacji różnych form inicjatyw (a więc wykorzystania pozostalych instrumentów, jak np . stosowanie preferencji finansowych, przyciąganie inwestorów).. , Ibiclem , s. 38..

(6) .!arosfaw Bober. 3. Instytucjonalizacja działań wspierających rozwój gospodarczy w gminach powiatu myślenickiego Dobczyce. W strukturze organizacyjnej urzędu miasta i gminy w Dobczycach nie istnieje wyodrębnione stanowisko ds. rozwoju gospodarczego. W regulaminie organizacyjnym (uchwała nr X/81/99) zadania dotyczące wspierania rozwoju gospodarczego zostały zapisanc w zakresie zadm\ kilku komórek: - referat organizacyjny - całość zadań z zakresu promocji gminy, wyszukiwanie i nawiązywanie kontaktów oraz koordynowanie współpracy z krajowymi i zagranicznymi partnerami, - stanowisko ds. ewidencji podmiotów gospodarczych - gromadzenie informacji oraz powiadamianie zainteresowanych podmiotów o możliwościach podejmowania inicjatyw i działalności gospodarczej, - referat inwestycji - rozbudowa infrastruktury gminnej, - referat geodezji i gospodarki gruntami - tworzenie zasobów gruntów budowlanych, komunalnych, całość spraw związanych z nabyciem i sprzedażą gruntów gminnych, - referat urbanistyki i architektury - całość spraw zwh)zanych z zagospodarowaniem przestrzennym, wydawanie decyzji o warunkach zabudowy, wydawanie zezwołet\ na budowę. Należy podkreślić, że oprócz szeroko zakrojonych działm\ w zakresie promocji gminy oraz zadm\ związanych z ewidencją podmiotów pozostałe dotyczą kwestii związanych z gospodarką przestrzenną oraz infrastruktun). Ponadto wśród zadat\ wspólnych dla wszystkich komórek organizacyjnych urzędu przewidziano m.in. opracowywanie projektów programów działalności społecznej i gospodarczej. Jako jednostka naj ważniejsza w strukturze urzędu wskazywany jest referat organizncyjny. Poziom formalizacji działm\ oceniany jest jako właściwy. My.ilenice. W regulaminie organizacyjnym urzędu miasta i gminy w Myśle nicach (uchwała nr 142/XXI/96) w zakresie działania kilku komórek zidentyfikować można zadania z zakresu rozwoju gospodarczego. Zadania te są usytuowane w następujących koinórkach: - Wydział Społeczno-Gospodarczy - prowadzenie ewidencji działalności gospodarczej, - Wydział Remontowo-Inwestycyjny i Gospodarki Komunalnej - rozbudowa infrastruktury, - Wydział Gospodarki Przestrzennej i Ochrony Środowiska - planowanie przestrzenne oraz wydzielenie stref przemysłowych, - Wydział Gospodarki Mieniem Komunalnym i Rolnictwa - przygotowanie nieruchomości pod inwestycje, - Wydział Finansowo-Księgowy - tworzenie instrumentów finansowych wspomagających rozwój przedsiębiorczości. Zadania te stanowią jedno z wielu zadm\ poszczególnych wydzialów w urzędzie nie ma odrębnej, wyspecjalizowanej komórki, która zajmowałaby.

(7) się. problematykil rozwoju gospodarczego. Postanowienia regulaminu w przedmiotowym zakresie oceniane są jako niewystarczające w stosunku do aktualnie realizowanych zadm] i kompetencji. Pcim. W regulaminie organizacyjnym gminy Pcim nieliczne zadania z zakresu rozwoju gospodarczego przypisano następującym komórkom organizacyjnym: - samodzielne stanowisko ds. rolnictwa, leśnictwa, ochrony przyrody i działalnośc i gospodarczej - prowadzenie rejestru działałn ości gospodarczej i wydawanie stosownych zaświadczeó i decyzji, - referat oświaty, zdrowia, kultury i sportu oraz promocji - opracowywanie informacji z zakresu przedsięwzięć gospodarczych i podawanie ich do publicznej wiadomości oraz przygotowywanie opracowó\l] promujących gminę, - referat gospodarki komunalnej i infrastruktury - koordynowanie spraw związanych z opracowaniem planów przestrzennego zagospodarowania terenu . Poziom formalizacji działat] w zakresie rozwoju gospodarczego należy uznać za niewystarc zaj ąc y, chociaż wlasna ocena gminy nic jest w tym zakresie jednoznaczna. Raciechowice. W urzędzie nie ma komórki, która w sposób ciągly zajmowałaby s ię problematyką rozwoju gospodarczego. Jedynie w wypadku architekta gminy można wskazać na stale dzialanie w zakresie przygotowywania ofert inwestycyjnych i kontaktów z zainteresowanymi tymi ofertami, chociaż takie zadania nie są mu przypisane w regulaminie organizacyjnym ... Gromadzenie informacji oraz powiadamianie zainteresowllnych podmiotów o możli wościach podejmowania inicjatyw i działalności gospodarczej na terenie gminy" stanowi dzialania przypisane do w laściwości Urzędu Stanu Cywilnego w zakresie handlu i uslug, zadanie to nie jest jednak realizowane. USC prowadzi także ewidencję dzialulności gospodarczej. Poziom formulizacji działań z zakresu stymulowania rozwoju gospodarczego oceniany jest jako adekwatny do potrzeb gminy. Tokamia. W regułaminie organizacyjnym urzęd u gminy w Tokarni (uchwala nr XXVII/llO/97 z późniejszymi nowelizacjami) zadania z zakresu rozwoju gospodarczego są nieliczne i rozproszone w różnych komórkach organizacyjnych. Podstawowe znaczenie, zdaniem gminy, mil zudanie zdefiniowane jako "podejmowanie dzialań na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i promocji gminy", znajdujące się w kompetencjach referatu administracyjno-organizacyjnego jako jedno z 16 zadm] o bardzo zróżnicowanym charakterze. Inne zadania zwią zane z rozwojem gospodarczym umiejscowione są w 3 komórkach, z których: - samodzielne stanowisko ds. bezpieczcl\stwa i handlu zajmuje się "prowadzeniem calości prac związanych z ewidencją dzialalnoś ci gospodarczej w gminie", - referalrozwoju gospodarczego, ochrony środowiska i rolnictwa zajmuje się "ustalaniem lokalizacji inwestycji, rejestracją i określaniem zobowiązaI] partycypacyjnych inwestora na rzecz gminy",.

(8) Jaro.l'/mv Bober. - samodzielne stanowisko ds. budownictwa ma kompetencje z zakresu zagospodarowania przestrzennego. Stopień formalizacji dzialań z zakresu stymulowania rozwoju gospodarczego jest określany jako niewystarczający. Siepraw. W strukturze urzędu gminy w Sieprawiu nie ma odrębnej komórki do spraw rozwoju gospodarczego. W regulaminie organizacyjnym urzędu gminy w Sieprawiu (uchwala nr XXIX/ 185/2001) zadania z zakresu rozwoju gospodarczego wymienione są haslowo i są rozproszone w różnych komórkach organizacyjnych. Wójt (wcześniej zarząd) gminy jest faktycznym inicjatorem zadań w zakresie rozwoju gospodarczego i organem bczpośrednio nadzorują cymi wykonanie tych zadatl. Rozklad poszczególnych zadaIl związanych w sposób bezpośredni bądź pośredni ze stymulowaniem rozwoju gospodarczego kształtuje się następująco: - sekretarz gminy - przygotowuje przy pomocy osób na podległych stanowiskach i skarbnika analizy potrzebne do określenia stanu istniejqcego i obliczenia kosztów planowanych zadnoi, - Stanowisko ds. ochrony środowiska, rolnictwa, ochrony ppoż., działalno ści gospodarczej i oświaty - dzialania w zakresie ewidencji dzialałności gospodarczej i udostępniania danych i informacji oraz w zakresie współdziałania z samorządem gospodarczym oraz promowania przedsiębiorczości na terenie gminy, - stanowisko ds. inwestycji i gospodarki komunalnej - działania w zakresie rozwoju infrastruktury. Zakres zadml z zakresu stymułowania rozwoju gospodarczego w dokumentacji organizacyjnej gminy jest bardzo ograniczony i dostrzegany jest brak struktur, które w sposób ciągły realizowałyby i monitorowały działania zwią zane z rozwojem gospodarczym. Sulkowice. W strukturze organizacyjnej urzędu miejskiego w Sułkowicach nie istnieje komórka zajmujące się w sposób wyłączny sprawami rozwoju gospodarczego. W ocenie władz lokalnych nie istnieje konieczność wyodrębnia nia takiej komórki. Fakt ten tłumaczony jest wielkością jednostki oraz relatywnie niskim poziomem zatrudnienia w urzędzie . Część zadań objętych sferą rozwoju gospodarczego (głównie w zakresie dzialmi pośrednich) realizowana jest przez trzy referaty: - zagospodarowanie przestrzenne - referat architektury i geodezji, - rozwój infrastruktury komunalnej - referat techniczno-inwestycyjny, - promocja gminy - samodzielne stanowisko ds. promocji gminy. Ponadto regulamin organizacyjny jako jedno z kilkunastu zadUll wspólnych referatów określa opracowywanie propozycji do projektów programów rozwoju gminy oraz ocen, analiz, informacji, sprawozdmi i prognoz. Dostrzegana jest potrzeba wyznaczenia w urzędzie osoby odpowiedzialnej za poszukiwanie środków pomocowych oraz sporz'ldzanie wniosków w tym zakresie..

(9) S/)'l1IulOlVllnie rozlVoju gospodarczego. lV .w11'lol'ząda c h. ,... 4. Strategia rozwolu w procesie stymulowania rozwolu gospodarczego w gminach powiatu myślenickiego Dobczyce. Gmina Dobczyce ma opracowaną strategię rozwoju, w której jedno z trzech istotnych zadań jest bezpośrednio związane ze stymulowaniem rozwoju gospodarczego i polega na ograniczaniu bezrobocia poprzez rozwój przemyslu nie uciążliwego dla środowiska oraz szeroko rozumianych uslug turystycznych. Strategia ta zostala pierwotnie przyjęta w 1995 r., a wersję zaktualizowaną dokumentu przyjęto w 2000 r. Zadania zawarte w aktualizacji strategii są systematycznie realizowane w miarę posiadanych środków i możliwości pozyskania dodatkowych środków finansowych. Zadania zostaly usystematyzowane wedlug stopnia ważności. Wskazano również szacunkowe ich koszty, co stanowi o częściowej operacjonalizacji. Strategia jest powh)zana z budżetem jednostki poprzez określenie szacunkowych kosztów finansowych, które następnie są (na poziomie zadat\) stopniowo wprowadzane do projektu budżetu w kolejnych latacII. Uchwalonymi dokumentami wspierającymi rozwój gospodarczy w gminie są dokumenty dotyczl)ce IHdu przestrzennego, dzięki którym stosunkowo latwo można uzyskać rzetelne informacje o przeznaczeniu terenu czy też wskazanie miejsc na inwestycje. Przyjęte dokumenty i sukcesywna realizacja ich postanowiel\ powodują, że dzialanin w zakresie rozwoju gminy są wynikiem realizacji spójnej i sprecyzowanej polityki. Myślenice. Myślenice posiadają przyjęty na podstawie chwały Rady Miejskiej (uchwala nr 231/XXX/2000) program spoleczno-gospodarczy. Dokument ten stanowi uaktualnienie strategii rozwoju z polowy lat 90. Spośród 6 celów strategicznych dzialania o charakterze bezpośrednim w zakresie stymulowania rozwoju gospodarczego realizowane są przez cel strategiczny, którym jest przeciwdziałanie bezrobociu poprzez stwarzanie atrakcyjnych warunków do inwestowania i rozwój przedsiębiorczości. Realizacji tego celu slużyć mialo 7 zadaJI, którc zostały zoperacjonalizowane poprzez podanie: terminu, jednostek odpowiedzialnych, wymaganych środków i ich źródła. Dzialania w zakresie rozwoju gospodarczego są w gminie podejmowane na podstawie spójnej i określonej polityki rozwoju. Dzialania o charaktcrze wdrożeniowym są podejmowane fragmentarycZllie w zakresie wybranych obszarów, jednak w zakresie tych obszarów nastqpiŁo powiązanic postanowicl\ stratcgii z budżetem jednostki poprzez uwzględnicnie ich w wieloletnich planach inwcstycyjnych jednostki. Pcim. Opracowany w 1998 r. dokument pn. Strategia rozwoju gmi/lY Pcim, stanowiący wynik dwóch sesji stratcgicznych, zostal przyjęty na podstawie uchwaly rady nr VI/46/99. W ramach określania tzw. celów nadrzędnych sformulowano cel, jakim jest zrównoważony rynek pracy. W tabeli okrcślonej jako matryca projektu zidentyfikować można 5 zaclall dotyczqcych stymulowania rozwoju gospodarczego, z których zrealizowano jedno dotyczące zmian w planie zagospodarowania przestrzennego w celu wyznaczenia stref pod inwestycjc. Przyjęty w 1999 r. dokument nie stanowi podstawy do podejmowania decyzji o dzialaniach gminy. Formalnie przyjętym dokumentem wspoma-.

(10) Jarosław. Bober. gającym rozwój gospodarczy jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, który umożliwia rozwój gospodarczy np. poprzez tworzenie strefy przemysłowej generującej nowe miejsca pracy. Raciechowice. W 1995 l'. podczas sesji strategicznej dokonano analizy SWOT oraz określono misje i cele strategiczne rozwoju gminy. Sformułowa nie misji w brzmieniu "gmina zamożna poprzez rozwój sadownictwa z hodowlą bydła, przetwórstwem i agroturystyką" wskazuje na upatrywanie szaus rozwojowych w ścisłym powiązaniu z rolnictwem i działalnością okolorolniczą. Jednakże tak zdefiniowanej misji rozwoju gminy w większości nie odpowiadają sformułowania zawarte w celach strategicznych. Większość celów odnosi się do bezpośrednich bądź pośrednich działań w zakresie stymulowania rozwoju gospodarczego i są to: - poprawa i rozbudowa infrastruktury komunalnej i technicznej, - stworzenie inkubatora przedsiębiorczości, - opracowanie i realizacja programu promocji gminy oraz powołanie instytucji rozwojowej, - przygotowanie ofert inwestycyjnych dla usług, produkcji i budownictwa. Zapisy te zostały przyjęte na podstawie uchwały rady nr XVII/79/96 jako program gospodarczy. Załącznik do uchwały został zatytułowany: Plany zadwf dla realizacji celów strategicznych rozwoju gminy Raciechowice. Przyjęty dokument jest uważany za wyraz prowadzenia spójnej polityki w zakresie stymulowania rozwoju gospodarczego w gminie, jednakże ocena jego przydatności i stopnia realizacji może pozostawiać wiele do życzenia. Jako forma powiąza nia strategii z finansami gminy wskazywany jest wieloletni plan inwestycyjny, lecz powiązanie takie dotyczy jedynie działm\ o charakterze inwestycyjnym. Tokarnia. Gmina Tokarnia nie posiada opracowanej strategii rozwoju gospodarczego. W dokumentacji znaleźć można wprawdzie nchwałę nr XLI/162/98 z 1998 r., w której zatwierdzone zostały ustalenia raportu dotyczą ce strategii rozwoju gminy Tokarnia. Jednak zgodnie z informacjami uzyskanymi w gminie, postanowienia raportu z sesji planowania strategicznego nie są realizowane i dokument ten nie jest wykorzystywany jako określający priorytety strategiczne dla gminy. Siepraw. Gmina posiada opracowaną strategię rozwoju, która obejmuje także cele z zakresu rozwoju gospodarczego. Strategia została przyjęta na podstawie uchwały rady nr VII/57/99. Dwa spośród siedmiu cełów strategii w sposób bezpośredni odnoszą się do problematyki rozwoju gospodarczego. Są to: - utrzymanie i rozwój działalności gospodarczej m.in. poprzez tworzenie foJ'luU współpracy przedsiębiorstw, - stwarzanie warunków do inwestycji gospodarczych i w zakresie budownictwa indywidualnego. Pozostałe cele w sposób pośredni (np. rozwój infrastruktury czy modernizacja dróg) wspierają warunki rozwoju gospodarczego. Dla większości zadm\ w ramach poszczególnych celów strategicznych ustalono terminy realizacji, jednostki odpowiedzialne i wymagane środki finansowe oraz potencjalne źró-.

(11) Stymulowanie rozwoju gospodarczego w samorządach".. I. dła finansowania. Poziom szczegółowości, a także aktualność zawartych w dokumencie propozycji w większości wypadków może budzić obecnie pewne zastrzeżenia, co związane jest z upływem czasu. Przewidziano ponadto wyznaczenie pełnomocnika wójta ds. strategii rozwoju gminy Siepraw, co jednak do tej pory nie zostało zrealizowane . Dotychczas strategia nie była weryfikowana ani aktualizowana. Zapisy strategii stanowią podstawę prac nad rocznymi budżetami gminy. Do realizacji wybierane są te zadania, na które mo żna otrzymać dodatkowe środki finansowe. Poza strategią gminu nie posiada formalnie przyjętych dokumentów wspomagających rozwój gosjlodnrczy. Generalnie działania gminy w zakresie rozwoju gospodarczego są oceniane jako spójne, z uwagi na fakt posiłkowania się w ich podejmowaniu postanowieniami zawar'tymi w strategii. Sulkowice . Cełe slużllce rozwojowi gospodarczemu zawarte Sll w strategii rozwoju gminy Sulkowice. Zawiera ona oprócz ustalcli strategicznych także elementy operacjonalizacji celów w rozpisaniu na: zadania, termin realizacji, komórkę odpowiedzialną za realizację, wartość finansową (określoml jedynie dla nielicznych zadmi) oraz źródła finansowania. Rada Miejska na podstawie uchwały nr XXIII 13712000 zatwierdziła cele strategiczne jako podstawę do sporządzania długoterminowych planów inwestycyjno-finansowych. Spośród 12 zatwierdzonych celów jedynie dwa: wzrost potencjału gospodarczego gminy oraz zorganizowane środowisko gminy odnoszą się do działali bezpośred nich z zakresu rozwoju gospodarczego. Pozostałe cele dotyczą: - rozwoju infrastruktury technicznej i usług komunalnych (5), - sfery społecznej, w tym infrastruktury społecznej (3), - promocji (I), - zagospodarowania przestrzennego (I). Realizacja założeń zapisanych w dokumencie strategii oceniana jest jako częściowa i wyrywkowa - żadne z zadmi dla dwóch celów gospodarczych nie zostało w pełni zrealizowane. Wład ze łokałne dostrzegają potrzebę aktualizacji dokumentu strategii. Formalnie przyjętymi dokumentami wspomagającymi rozwój gospodarczy gminy są: studium kierunków i uwarunkowmi zagospodarowania przestrzennego oraz plan zagospodarowania przestrzennego.. 5. Zasoby Informacyjne w procesie rozwoju gospodarczego Dobczyce . Źródłami informacji gospodarczej w gminie S'I: zasoby własnc gminy (gromadzonc w ramach prowadzonych rej estrów i ewidencji) oraz informacje z Powiatowego Urzędu Pracy. Odczuwane są braki informacji o ło kalnym rynku pracy, glównie w zakresie możliwości zatrudnienia. W zakresie analizy lokałnego rynku pracy prowadzone są dwa razy do roku - na podstawie danych PUP - analizy poziomu bezrobocia. Zasoby informacyjne gminy oceniane są przez jednostkę jako wystarczające w relacji do potrzeb..

(12) }afos/mv Bober Myślenice. Informacje z zakresu rozwoju gospodarczego są rozproszone w merytorycznych wydziałach urzędu. Nie ma opracowanego w formie pisemnej zasobu informacji gospodarczej o gminie. Podstawowymi źródłami informacji w wypadku Myśłenic są prowadzone rejestry, budżet oraz dokumenty z zakresu gospodarki przestrzennej (studium oraz plany zagospodarowania przestrzennego). Analizy z zakresu rynku pracy nie są bezpośrednio prowadzone przez gminę. Informacje o postrzeganiu działai\ samorządu przez środowi ska gospodarcze uzyskiwane są w ramach spotkai\ wójtów i burmistrzów, organizowanych przez starostę myślenickiego, na które zapraszani są także przedsiębiorcy.. Pcim. Źródłem informacji gospodarczej w gminie jest jedynie rejestr dziagospodarczej. Jako źródła informacji gospodarczej są wymieniane ponadto: internet oraz czasopisma fachowe. Zasoby informacji gospodarczej są przez gminę oceniane jako wystarczające w relacji do jej potrzeb. Raciechowice. Jedynym wymiernym i dostępnym zasobem informacyjnym w zakresie rozwoju gospodarczego są oferty inwestycyjne. Urząd gminy nie prowadzi działal\ zmierzających do opracowania zestawu informacji gospodarczych. W ocenie gminy obecny poziom zasobów informacyjnych jest uważa ny za wystarczający w relacji do potrzeb. Tokarnia. Jako źródła informacji gospodarczych w jednostcc wskazywane są: ewidencja działalności gospodarczej, dane gromadzone przez rcferat podatkowy oraz dane uzyskiwane z PUP w Myślenieach. Informacje na temat postrzegania działm\ władz lokalnych przez środowiska gospodarcze są uzyskiwane w wyniku nieformalnych kontaktów (spotkań) z przedsiębiorcami. Zasoby informacyjne gminy w zakresie informacji na potrzeby rozwoju gospodarczego oceniane są jako niewystarczające. Sieprmv. W zakresie informacji gromadzonych przez urząd dostępne są dane z wszelkich ewidencji oraz informacje zbiorcze (np. roczne sprawozdania z realizacji budżetu czy realizacji inwestycji). Urząd dysponuje rocznikami statystycznymi województwa i posiada dostęp do aktualnej sprawozdawczości opracowywanej przez GUS. Mimo że dane i dokumenty są gromadzone, to dostrzec można trudności w wykorzystaniu tych materiałów. Czynnikami, które to utrudniają są: rozproszenie, dublowanie informacji oraz brak osoby, która zajmow;tłaby się na bieżąco takimi działaniami. Sulkowice. Informacje są rozproszone w różnych komórkach organizacyjnych urzędu. W wypadku zainteresowania ze strony zewnętrznych podmiotów konkretnymi informacjami są one udostępniane. Nie dostrzega się potrzeby ani celowości formalnego, pisemnego opracowania informacji gospodarczej o gminie ani też jej aktualizacji. łalności.

(13) Stymulowallie rOZ'woju gospodarczego w s{/11/orząd(/ch .... I. 6. Podelmowanie inicjatyw wspleralących rozwól. gospodarczy Oobczyce. Najbardziej spektakularną ini cjatywą w zakresie rozwoju gospodarczego jest "Strefa [rzemyslowa zielonych Dobczyc" o powierzchni 40 ha, stanowiących własność gminy. Tereny te są uzbrojone przez gminę (sieć wodociągowa, gazociąg, zasilanie energetyczne, sieć kanalizacyjna, sieć telekomunikacyjna). Czynnikiem przyciqgającym inwestorów do tej strefy jest zrozumienie władz samorządowych dla inwestorów i przedsięwzięć gospodarczych, możliwo ść uzyskania wszystkich uzgodnieJ\ technicznych na miejscu, daleko idqca pomoc slużb gminy w procedurach administracyjnych dotyczących pozyskania gruntu i uzyskania zezwolenia na budowę. Ponadto jako istotne działa nia w zakresie stymulowania rozwoju gospodarczego postrzegane są prowadzone dzialania promocyjne oraz ustalany poziom lokalnych podatków, korzystny dla przedsiębiorców . Myślen.ice. W zakresie inicjatyw służących rozwojowi gospodarczemu w sposób dosyć szeroki wykorzystywane jest wladztwo podatkowe gminy w zakresie podatków lokalnych. Przez radę miasta i gminy Myślenice oraz zarząd podjęte zostaly (w II i III kadencji) stosowne uchwaly w zakresie: - zaniechania poboru podatków od spadków i darowizn oraz w sprawie up oważnienia burmistrza miasta i gminy Myślenice do występowania z wnioskiem o zaniechanie poboru podatku od spadków i darowizn lub wyrażenia zgody na zaniechanie tego podatku, mające służyć sprzyjaniu regulacji stanu pm wnego nieruchomości; - zwolnienia z podatku od nieruch omośc i budynków przeznaczonych pod dzialalność gospodarczą. Uchwala ta wiqżąca zwolnienie podatkowe z utworzeniem nowych miejsc pracy, stanowi dobry przykład regulowania kwestii zwolnienia firm z podatku od nieruchomości, określając szczególowe i jednoznaczne warunki, kryteria i tryb przyznawania zwo lnień oraz definiując zasadnicze pojęcia użyte w uchwale. Ponadto gmina- w uchwalonych planach zagospoclarowania przestrzennego - wskazala obszary tworzenia stref przemysłowych. Pcim. Jako istotne dla rozwoju gospodarczego inicjatywy podjęte przez gminę należy wskazać:. - preferencje podatkowe dla malych i średnic h przedsiębiorców stosowane przez gminę, - zmiany w miejscowym planie zagospodmowania przestrzennego, dzięki którym formalnie przeznaczono 7,15 ha na lokalizację składów, magazynów i hurtowni oraz 9 ha na lokalizację działalności produkcyjnej. Ra.ciechowice. Stosowane instrumenty wspierania rozwoju gospodarczego w gminie Raciechowice to: - inkubator przedsiębiorczości, dzialajllcy nu terenie gminy od 1997 L, utworzony przy wsparciu środków zewnętrznych. Prowadzony jest przez Stowarzyszenie Raciechowice 2005. Inkubator nie posiada regulaminu, dziala na.

(14) I. laros/aw Bober. zasadach określonych przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. Gmina przekazała na potrzeby inkubatora budynek (340 m2) i działkę na okres 25 lat. W inkubatorze mają siedzibę trzy firmy: spółdzielnia ogrodnicza, apteka i zaklad produkujący odzież; - oferty inwestycyjne, których przygotowanie dla uslug, produkcji i budownictwa zostało określone jako jeden z celów strategicznych. Gmina przygotowała i udostępnia II ofert inwestycyjnych. Sq to oferty dotyczące terenów należących z reguły do różnych właścicieli; - instrumenty fiskalne. Stosowane są preferencje w podatku od nieruchomości dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Wynikają one z uchwaly rady gminy z 2001 1'., która umożliwia zaniechanie poboru podatku od nieruchomości na wniosek zainteresowanego. Tokamia. Podejmowane inicjatywy z reguły nie mają złożonego charakteru. Nie sięga się po instrumenty finansowe wspierające przedsiębiorczość czy zło żone formy organizacyjne (np. inkubatory). Za najbardziej istotne działanie przyjmuje się organizację prac interwencyjnych. Jako istotne ocenia się także powstanie spółdzielni producentów mleka (grupa producencka). Jest to dobry przykład samoorganizacji lokalnych producentów oraz działań zwiqzanych z promocją gminy. Siepraw. Specyfika gminy (wysoki wskaźnik podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na liczbę mieszkm\ców) wskazuje na konieczność koncentracji wysiłków na wspieraniu istniejących firm. Na inicjatywy gminy na rzecz pomocy lokalnym przedsiębiorcom składają się: - przyjazna przedsiębiorcom polityka podatkowa w zakresie podatku od nieruchomości, - działania informaeyjne. dla lokałnych przedsiębiorców, - rozbudowa infrastruktury. Wielkość gminy i ograniczenia finansowe są postrzegane jako bariera do podejmowania niektórych inicjatyw w zakresie stymulowania rozwoju gospodm·czego. Sulkowice. W Sułkowicach inicjatywy służące rozwojowi koncentrują się na trzech punktach: tworzeniu stref przemysiowych, ogłaszaniu ofert inwestycyjnych z terenu gminy oraz stosowaniu instrumentów fiskalnych. W trzech miejscowościach na terenie gminy zostały wyznaczone strefy przemysłowe. Gmina nie stosuje maksymalnych stawek w zakresie ustalanych wymiarów podatków lokalnych, decydując się na osiąganie niższych wpływów budżeto wych. Ma to na ceł u utrzymanie istniejącej działalności gospodarczej, a także ma stanowić zachętę do podejmowania nowych rodzajów działałności.. 7. Podsumowanie Analizowane jednostki są zlokalizowane w jednym powiecie, a ich faktycznym wyróżnikiem mogą być następujące czynniki:.

(15) - status jednostki (gminy miejsko-wiejskie: Myśleniee , Dobczyce, Sulkowice oraz gminy wiejskie: Siepraw, Tokarnia, Pcim i Raciechowice), - tradycje rze mieślnicze , wyraźnie charakteryzujące jedynie dwie jednostki: Siepraw (szczotkarstwo) oraz Sulkowice (kowa lstwo artystyczne), - wielkość jednostek, - wysokość dochodów budżetu gminy w przeliczeniu na jednego mieszkatlca. Podstawowe dane statystyczne opisujące charakteryzowane jednostki zawiera tabela 2. Nawet pobieżna analiza powyższych danych pozwala na stwierdzenie, że jedyny wyraźny padzi al pozwalający na wskazanie zbliżonych gmin (o podobnych charakterystykach ilo śc iowych) przebiega zgodnie z podzialem na gminy miejsko-wiejskie i wiejskie. Wyraźnie zbliżone Sf) w tej pierwszej grupie Dobczyce i Sulkowice, natomiast większe pod względem powierzchni, liczby mieszkatlców i podmiotów gospodarczych Myślenice charakteryzuj!) się niżs zy mi dochodami i nieco niższymi wydatkami w przeliczeniu na l mieszkalica. Wśród bardzo zbliżonych gmin wiejskich pew ną odrębnością charakteryzują się Raciechowice o najmniejszej liczbie podmiotów gospodarczych oraz najwyższyc h (spośród wszystkich gmin) dochodach i wydatkach budżetu gminy w przeliczeniu na I mieszkmlca. Tabela 2. Wybrane charakterystyki analizowanych gmin Jednostka Dobe7.yce Myś1eniee. Snlkowicc Pcim Rncicchowic:c Sicpraw Tokarnia Średni". Mcdian<l Minimum Mtt k ~ imllm. Żródl():. Powierzchnia (w km'). 67 154 60. 88 61 32 69 75,86 67,00 32 ,00 154 ,00. Liczbn ludności. Wydalki gmin budżetów gmin. Dochody bud żetów. ogółem. jJel' capU". per capjf{/. \3 587 39638 13375 10 143 6018 7589 8000 14050,00 10 143 ,00 6018,00 39638,00. 1251 l 124 1 214 1095 1445 l 132 l 161 1203,1 4 l t61,00 1095,00 l 445,00. 1333 l 122 l 155 l 329 1533 1 223 1 209 l 272.00 l 223,00 l 122,00 l 533,()(]. Rocznik Statystyczny Województwa wie, Kruków 2002 muz obliczenia własne.. MałoJlolskiego. 2002,. Urząd. Liczba podmiotów gospodarki. narodowej 960 3262 774 552 271 721 419 994 ,14 721.00 271,00 3262,00. Statystyczny w Krako-. Znacznie trudniejsza do oceny jest próba pogrupowania gmin zgodnie z omawianymi w artykule dzialaniami w zakresie stymulowania rozwoju gospodm'czego w ramach czterech omawianych kryteriów. Syntetyczne podsumowanie sytuacji w tym zakresie prezentuje tabela 3..

(16) Tabela 3. Syntetyczne zestawienie wykorzystania działań w zaktesie stymulowania rozwoju gospodarczego Kategoria Instrumentu. Dobezyce. I. I. Myślenice. Pcim. I. I. Rnciechowice. I. Tokarnia. "~-';~'l;"';;',,';l:, ~. I Sulkowiee. Sieprow. InMytucjon.aliuu:ja działań wspierajllcych rozwój gospodarczy Przypisanie zadań z zak~1.I rozwoju. U1k. gospodarczego w dokumentacji organizacyjnej. Liczba komórek organizacyjnych. -. --5----. 5---- -. c~ściow:l.. Scalenie (koodynacja) dtialaó z zakreSu rozwoju j;ospodarczego. tak~. tak. tak. -'-"-'l~- ~-~. 4. u>lo. <ak. -3---1=--3·-=._1. ... _", ....iawa bruk koordynacji brnk koordynacji bruk --_.< brok ( sum faktyczny koordynacji koordynacja koordynacji (planownne są nie odpowiada rozwi:gania resulotcjom). brak koordynacji. kootdynacja. - -3- - - - - ·. tak. zmierzające. Ocena wlasnajedn~st~-U(rckwmnOŚci stosowanych rozwlązan d o potrz.eb. właściwe. I. I. k::J;~~~i). I. br& i:dnoznacz:- -WJaści;;.;'--- -- -' njcw~starneJ oceny c2.."lNce. niewrstnrczające. 1. -·-niew~suu::-cVlJ:jee. -wWci-~--. Stnuegia rozwoju w procesie stymulowania rozwoju gospodarcz.ego Formalnie. pr.z;yjęty. dokument. .ak. <ak. tak. I<lK. tak, :Ile nie wykorzystyw:my. la k. tak. ~~:~::~~;~~~~:::~=~ ---.~.~ j---'~~-: -~1~-~~~:=--= ~=~~~=~~~==_=g --:l;~=: · _c~.:.'.o';~ II·~ę<.;~~~~= 2. -- -J ..Aktua, ......... Poziom realizacji str.:l.legii. tak. - --. tak. -,_ •. , --niski. _I.'. (wykorzyslyW3n~~ ~I" _~_. wyd~~. -. "IC. ,nie. me ----------nis ki. nie. Ulk. tak. nl~ ._-----niski. me nis ki. nie. Zasoby informacyjne Konystanie z bieżących rejestrów ~ tak Sform:ltizowane zasady gromadz';nia - - - - ____ i wykorzystywani:! zasobów nie Oc:elta wlasnajedllOStJ.:i do pOll'ZCb. lak. tak o. t.łdekwatności zasobów wlaściwe. -. -- - - . - -. nie. .. -. .. ednoznacZIleJ. nie. nie. nie. Działania planistyczne. ~. ~~~:; ~:=~::~~~~:znesu--- Instrumenty finansowe Żródł o:. opracowanie. (fisk~łne) własne.. tak. -:tak. tak. oceny. wspierających. ---~:-_ ... -tak. nic właśCIwe. c:z..'Jl}cc. ~=y. Podejmowanie inicjatyw. ···_l_ ___ ~ ········· ,.1. -----_· właściwe -I--Wla.~iwe-- · I ilIeWrslar- 1--jednoznac brak znej nie. b rak. .. _t·~~·· ____. - - - - - -- .. rozwój gos-podurczy. t ---~.:~== ~·--_·--"~~0~-~-~ -~=~-·-~:I==:i=·=~=_~~~ ~=, tak~. <ak. tak. tak. la k. nie. tak. t. lak. <ak. --I. tak. ~'". o 'Wr~'--#ft~"'l&...""" ~ o:... ~-gg.:!""",V,,~· ~. ;;Ci. '". ~. '"..,<> 0:;-. n,.

(17) rOZlvoju gospodarczego w samorządcu:h '". W zakres ie instytucjonalizacji działań z obsza1'll rozwoju gospodarczego wszystkie jednostki posiadają w dokumentacji organizacyjnej przypisane do komórek organizacyjnych konkretne zadania. Zadania te są rozproszone (od l do 5 komórek organizacyjnych) i stanowią jedno z wiełu realizowanych zadml przez te komórki, przy czym w większości wypadków zakres zadml ogranicza się do spełnienia wymogów prawnych. Jedynie w wypadku dwóch jednostek można wskazać na częściową koordynację zadmI. Samoocena stopnia formali zacji zadml rozkłada s ię dosyć równomiernie: 3 z omawianych jednostek deklarują, że stopień formalizacji jest właści wy, 3 uznają go za niewystarczający, a w jednej nie wskazano jednoznacznej odpowiedzi. Szczególnie zastanawiający jest fakt , że jedynie jedna z jednostek uznających stopiet\ formalizacji za niewystarczają cy planuje działania zmierzające do poprawy sytuacji w tym zakresie. Dosy ć istotne różni ce występują w zakresie strategicznego planowania rozwoju oraz wykorzystania strategi i. O ile rada każdej z jednostek przyjęła swego czasu uchwałę w zakresie strategii, to sposób ich wykorzystania jest już bardzo zró żni cow any. Jedynie w wypadku dwóch gmin miejsko-wiejskich strategi e zostały zoperacjonalizowane, w dwóch ko.lejnych można mówić o częściowej operacjonalizacji, a w trzech wypadkach nie udało się tego dokonać. Jedn ocześ ni e tylko w dwóch jednostkach (w których nastąpiła operacjonalizacja) dokonano aktualizacji dokumentów strateg icznych. W wypadkujednej jednostki można mówić o wysokim poziomie realizacji zadmI , w czterech sytuacjach okreś łony zos tał on jako niski, podając w uzasadnieniu bądź brak możliwości finansowych (czy wprost pozyskania środ ków zewnętrznych), bądź też nieadekwatność zapisów do aktualnej sytuacji (wszystkie strategie powstawały w drugiej polowie lat 90.). W wypadku wykorzystywania zasobów informacyjnych wszystkie badane jednostki wskazuj ą na wykorzystywanie własnych rejestrów (np. rejestr d ziałal ności gospodarczej czy też rejestr podatników) bąd ź dos tęp do danych statystycznych ogółnodostępnyc h (chociaż ich wykorzysty wanie możn a ocenić jako znikome). Żadna z jednostek nie dysponuje jednak sformalizowanymi zasadami gromadzenia i wykorzystywania informacji dla potrzeb rozwoju gospodarczego , przy czym a ż cztery z badanych gmin nie dostrzegają takiej potrzeby, u znając poziom korzystania z informacji i swoje zasoby za adekwatne do potrzeb. Badane jednostki są najbardziej jednorodne w zakresie podejmowania inicjatyw wspierających rozwój gospodarczy , gdzie wszystkie dekłarują podejmowanie d ziałatl o charakterze planistycznym oraz promocyjno-informacyjnym. Należy jednak mieć na uwadze różne natężenie działań, które np. w zakresie działml planistycznych w zdecydowanej w iększości sprowad zają s ię do wypelnieni u zobowiąZalI ustuwowych w zakresie ładu przestrzennego. Zróżnicowanie jest dostrzegalne także pod względem intensywności angażowania się jednostki, gdzie dobrym przykladem jest sposób podejścia clo tworzenia stref przemysiowych w Dobczycach i Myślenicach. Pierwsza z wymienionych jednostek zajmuje się w sposób intensywny scałaniem i wykupem gruntów oraz ich uzbrojeniem z myślą o późniejszej sprzedaży prywatnym inwestorom , druga zaś swoją aktywność.

(18) I. Jarosław. Bober. ograniczyła tylko do stworzenia warunków prawnych dla inwestycji. W zakresie tworzenia instytucji otoczenia biznesu tylko jedna jednostka może wykazać się aktywnością w tym zakresie (Raciechowice), mimo że istniejący w niej inkubator przedsiębiorczości nie spełnia swojej roli, brakuje nato miast pomysłu i środ ków na jego aktywizację. Opisane przypadki gmin powiatu myśłenickiego pozwalają na stwierdzenie dość dużej unifikacji stosowanych dzialml, bez większych zróżnicowaI\ w zakresie wielkości i charakte1'l1 gminy. Jednocześnie można zauważyć, że gminy większe (o statusie miejsko-gminnym) w większym stopniu wykorzystują niektóre inst1'l1menty Uest to widoczne w wypadku planow<Ulia strategicznego). Małe, typowe gminy o charakterze wiejskim swoje wysiłki ograniczają z reguly do działml o charnkterze mniej z lożo nym oraz charakteryzują się niżs zym stopniem wykorzystania stosowanych instrumentów . Bez wątpienia jedną z przyczyn tego stanu rzeczy są niedostatki Finansowe. Dogłębnej analizy wymagać będzie zapewne sytuacja kadrowa badanych urzędów gmin. Jakość, wykształcenie i umiejętności pracowników w dużej mierze przesądzać będq o podejmowanych działaniach i konsekwencji w ich realizacji. Nie bez znaczenia jest też zapewne dostarczanie informacji o sprawdzonych IV praktyce wzorcach działania i wykorzystywanych instrumentach rozwoju .. SIimuJaling Economic DeveJopmenl in LocaJ Governmenl. ol Ihe MysJenlckl powiat Foslcring conditiol1s to meet citizells' needs is nn especialJy kcy tilsk or loenl govcl'I1ment. One the olle hand, residents' needs may be interpreted nurrowly and Iimitcd to the interna! tasks that a gmina mu.st perform: on the othcr hand , it is becomillg incrcusingly C011111101l to take fi broader view in which thc lacal authority's responsibilitics cxtend to all gmina issues :md those of its rcsidents as a whole. 1t seclllS tlmt ilt present one of lhe most importi\ł1t aspects are loca ł governmcnt measures gearcd towards slimulaling ecollol11ic developmcnt, in ol her words. mcasm'es aimed at increasing the su ppl y af jobs on the loeal market. LocaJ ulIlhoritics thcrcfol'c oftcn direet their attentions to ecollomic activation, as this ls the only mcans of creating jobs. Although the opporllmities for action 011 the part ot' loeal governmcnts at the gmina (or highel') level are based on the sal11e principles (Ol' largely on Ihe same jlrincipl08, with slight exceptiolls depcnding on lhe local governmcnt level), the actual approach ar each loeal govemment unit to stimulating economic growth and sclecting (lud lIsing (he rclev;lIlt instrumelHs is higltly varied. In lhis ariicle. (he uuthor prcsen's lhe diverse measures lhal local governmcnls 1I11dertake lo slimulate ecollomie developmcnt based Oll the exam ple or seven ~t1llil/llS in Ihe Myslenicki powiat. The author conducted rC$eareh in thesc loeaJ govcrnmenl units in 2002, whiehcollsisted of thrce elements: survcy reseal'ch, interviews with kcy personIlei in ecol1omic development matters, and nil allalysis af existing documents at the loeal government ol'fices. AlI anulysis of Ioeal government Jlleasures in the field of stimulating economic clevclopmcnl is folIowed by 11 composite unalysis ol' the opporlullilies for gll/il/lI-level łocal govcrnments to stimnlatc eeollomic developmcnt and II l'eview or the available and npplied inSll'Uments lIsed in lhis regnrd ,.

(19) 1 <,. Stymulowanie rozwoju gospodarczego. UJ. samorządach .... ... The exmnples of Myslenicki powiat loeal governm ent~ dcscribed in this nrtic\e demollstrale [hal the methods used are quite uniform and do not vnry significantly relative to the size ar chmactcr of the gminlI. At the same timc, it is cvident that larger urban gmillas lISC cerlaill instrul11ents lo a grenter degree: Ihis is clcarly cvident with regul'd to strateg ie planning. SnulI! rural gll/inas as a ruje limit thek effol'ls lo less eo mplex meilsures or those relluiring smaller use ar the uvu ilablc instmlllents..

(20)