Stefan Moysa
"Busssakrament und Einzelbeichte.
Die tridentinischen Lehraussagen
über das Sündenbekenntnis und
ihre Verbindlichkeit für die Reform
des Busssakramentes", Hans-Peter
Arendt, Freiburg-Basel-Wien 1981 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 52/4, 189-190
RECEN ZJE
n ie ty lk o w g o d z in ie J e g o m ę k i, a le s p r a w d z a się w c ią g u w s z y s tk ic h w ie k ó w h is to rii.
P o s ta w io n o so b ie w re s z c ie p y ta n ie , k tó r e n a s u w a ło się w to k u w s z y s tk ic h d o ty c h c z a s o w y c h w y ja ś n ie ń : czy p r o g r a m n a k r e ś lo n y w b ło g o s ła w ie ń s tw a c h m o że b y ć p r o g r a m e m ż y c io w y m , czy je s t o n u to p ią ? S n u ją c n a te n te m a t s w o je r e f le k s j e L a p id e s tw ie rd z ił, że s t a w i a n ie w y m a g a ń czy f o r m u ło w a n ie n a d z ie i p o n a d m ia r ę b y ło czy m ś c h a r a k te r y s ty c z n y m d la c a łe j h is to r ii Iz r a e la . W y d a je się, ja k o b y n ie p o p r a w n i p o d ty m w z g lę d e m Ż y d z i n icze g o się z h i s to r ii n ie n a u c z y li. A p rz e c ie ż je s t in a c z e j. C h ę ć z m ia n y ś w ia t a i cz ło w ie k a n a le p s z y je s t n a jb a r d z ie j r e a ln a .
W e iz s ä c k e r zg o d z ił się n a to sp o s trz e ż e n ie i d o d a ł, że rz e c z y w iś c ie ocze k iw a n ia , n a d z ie je i p la n y p ły n ą c e z d o b re j w o li w d u ż e j m ie rz e s ię re a liz u ją , c h o ć k ie d y ś z d a w a ły się b y ć u to p ią . W ogóle w r a m a c h lu d z k ie g o b y c ia i c a łe j n a t u r y je s t m o ż liw e d ą ż e n ie , ja k ie z o sta ło z a ry s o w o p o d a n e w p r z y k a z a n i u K p ł 19,2: „ B ą d ź c ie św ię ty m i, g d y ż ja , w a sz P a n Bóg, je s te m ś w ię ty ” o ra z co c z y ta m y w M t 5,48: „ B ą d ź c ie w ię c w y d o sk o n a li, j a k d o s k o n a ły je st O jc ie c w a sz n ie b ie s k i” . T a „ n ie m o ż liw o ś ć ” , „ u to p ia ” je s t je d n a k m o żliw a, j e s t r e a ln a .
Z teg o , co n a p is a łe m , w y n ik a , ze d o k o n a łe m ra c z e j s tre s z c z e n ia w y p o w ie d z i o b u w s p o m n ia n y c h n a p o c z ą tk u u c z o n y c h . U s iło w a łe m w n ic h z n a le ź ć to, co n a jb a r d z ie j c h a r a k te r y s ty c z n e , co te ż m oże b y ć p u n k te m w y jś c ia n a s z y c h w ła s n y c h r e f le k s j i n a t e m a t b ło g o s ła w ie ń s tw . M y ślę, że to w y s ta r czy, a b y m o ż n a b y ło w y ra z ić ra d o ś ć z p o w o d u o p u b lik o w a n ia o d b y te j ro z m o w y d w ó c h u czo n y ch . k s . J a n Ł a c h , W a r sza w a H a n s - P e t e r A R E N D T , B u s s s a k r a m e n t und, E in z e lb e ic h te . D ie tr id e n tin is c h e n L e h r a u s s a g e n ü b e r d a s S ü n d e n b e k e n n t n is u n d ih r e V e r b in d lic h k e it f ü r die R e fo r m d e s B u s s a k r a m e n ts , F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1981. V e rla g H e rd e r, s. 616 {F r e ib u r g e r th e o lo g is c h e S tu d ie n , t. 121). J e s z c z e p rz e d so b o re m ro z s z e rz y ły się n a Z a c h o d z ie n a b o ż e ń s tw a p o k u tn e , k tó r e m ia ły z a z a d a n ie p o b u d z ić w ie r n y c h do g łę b sz e g o ż a lu z a g rz e c h y i m o c n ie j u w y d a tn ić s p o łe c z n y w y m ia r p rz e b a c z e n ia . N ie rz a d k o u c z e s tn ic y ta k i c h n a b o ż e ń s tw o tr z y m y w a li ro z g rz e s z e n ie o g ó ln e b ez w y z n a n ia w in p rz e d k a p ła n e m . P o w s ta ł z a te m p r o b le m te o lo g ic z n y , czy te g o ro d z a ju n a b o ż e ń s tw a m a j ą c h a r a k t e r s a k r a m e n t a ln y i czy o tr z y m a n e w n ic h ro z g rz e s z e n ie w y s ta r c z y d la p rz e b a c z e n ia g rz e c h ó w . W z w ią z k u z ty m p o ja w iły się te ż z d a n ia , że n a k a z y S o b o ru T ry d e n c k ie g o o w y z n a w a n iu g rz e c h ó w m a j ą je d y n ie c h a r a k t e r d y s c y p lin a r n y i n ie m o g ą s ta n o w ić p o d s ta w y d la a b s o lu tn e g o z o b o w ią z a n ia . T e n p ro b le m je s t w ła ś n ie te m a te m re c e n z o w a n e j d y s e r ta c j i d o k to r s k ie j. A u to r p o d e jm u je go p rz e d e w s z y s tk im w ś w ie tle w y p o w ie d z i S o b o ru T ry d e n c k ie g o , k tó r e z o s ta ją p o d d a n e sz c z e g ó ło w e m u b a d a n iu n a tle te o lo g ii ó w c z e s n y c h czasó w , tw ie r d z e ń re f o r m a to r ó w , w y p o w ie d z i o jc ó w s o b o ru i k o le jn y c h s c h e m a tó w s o b o ro w y c h u c h w a ł.
P ie r w s z a część k s ią ż k i p o ś w ię c o n a je s t a n a liz ie b o d źcó w , ja k i c h w s p ó ł c z e s n y ro z w ó j te o lo g ii i li tu r g ii u w ie ń c z o n y S o b o re m W a ty k a ń s k im I I d o s ta r c z y ł d la r e f o r m y s a k r a m e n t u p o k u ty . A u to r s to i n a s ta n o w is k u , że ta r e f o r m a je s t k o n ie c z n a i n a k a z a n a p rz e z K o śció ł, a le p o s ia d a te ż s w o je g r a n ic e w y z n a c z o n e ro z w o je m n a u k i k a to lic k ie j i d o g m a tu .
S z c z e g ó ło w e j a n a liz ie o rz e c z e ń S o b o ru T ry d e n c k ie g o d o ty c z ą c y c h s a k r a m e n t u p o k u ty p o św ię c o n a je s t d r u g a i tr z e c ia część k s ią ż k i, k tó r e s ta n o w ią j e j w ła ś c iw y trz o n . O ś ro d k ie m ro z w a ż a ń a u to r a je s t t u z a g a d n ie n ie , czy n a k a z S o b o ru T ry d e n c k ie g o w y z n a w a n ia w s z y s tk ic h g rz e c h ó w c ię ż k ic h k a p ł a n o w i, ja k o w a r u n e k a b s o lu c ji, n a le ż y do w ia r y czy te ż n ie . A u to r d łu g o i szczeg ó ło w o d o w o d zi, że z a m ia r e m s o b o ru b y ło p rz e c iw s ta w ie n ie się t w i e r
1 9 0 RECEN ZJE
d z e n io m r e f o r m a to r ó w o d o b ro w o ln o ś c i w y z n a n ia w in . S o b ó r c z y n i to w k o n te k ś c ie d o g m a ty c z n y m i tw ie r d z i, że to w y z n a n ie je s t n a k a z a n e iu r e d iv in o , czyli n a m o c y p r a w a B ożego. N ie m o ż e z a te m b y ć c z y sto d y s c y p lin a rn y m n a k a z e m K o ścio ła. W y z n a n ie g rz e c h ó w w y n ik a ze z b a w c z e j m is ji K ościoła, k tó r y m a w sp o só b s k u te c z n y g ło sić p rz e b a c z e n ie g rz e c h ó w . G d y g rz e s z n ik o s k a r ż a się w o b e c k a p ła n a , to ty m s a m y m p o d p o rz ą d k o w u je się p rz e b a c z a ją c e m u s ą d o w i B o g a i w y r a ż a s w o je n a w ró c e n ie , k tó r e go u z d o ln ią do o tr z y m a n ia a b s o lu c ji.
W o s ta tn ie j części k s ią ż k i a u to r z a z n a c z a , że S o b ó r T r y d e n c k i n a k r e ś lił o g ó ln e r a m y o p a rte n a p r a w ie B o ży m , w k tó r y m w in ie n b y ć s p r a w o w a n y s a k r a m e n t p o k u ty . D o K o śc io ła je d n a k n a le ż y o k re ś la n ie fo r m z e w n ę trz n y c h , ja k ie s a k r a m e n t p r z y b ie r a w c ią g u h is to rii. I s to tn ą p rz y ty m rz e c z ą p o z o s ta je z w ią z a n ie w y z n a n ia g rz e c h ó w z o s o b is ty m n a w ró c e n ie m . W ty c h ra m a c h je s t d o p u s z c z a ln y p lu r a liz m fo rm . W in n y o n e u k a z y w a ć p rz e d e w s z y s tk im w z a je m n e u z u p e łn ia n ie się n a b o ż e ń s tw a p o k u tn e g o i in d y w id u a ln e g o w y z n a n ia g rzech ó w .
K s ią ż k a je s t p r z y k ła d e m , j a k c z ę sto g ło sz o n e b e z p o k r y c ia tw ie r d z e n ia u le g a j ą m o d y f ik a c ji w ś w ie tle ź ró d e ł te o lo g ic z n y c h . T a k ie j m o d y f ik a c ji b ę d ą m u s ia ły u le c n ie k tó r e p o w ie rz c h o w n e i n t e r p r e ta c je S o b o ru T ry d e n c k ie g o d o ty c z ą c e w y z n a n ia g rz e c h ó w . J e d n a k k s ią ż k a u k a z u je te ż , że n a w e t ta k ie in te r p r e t a c j e i tw ie r d z e n ia n ie s ą b ez z n a c z e n ia d la te o lo g ii, g d y ż w s k a z u ją n a p o tr z e b y d u s z p a s te rs k ie , z m u s z a ją do w e jś c ia w g łą b i z n a jd o w a n ia ro z w ią z a ń z a d o w a la ją c y c h p o d w z g lę d e m te o lo g ic z n y m i d u s z p a s te rs k im . k s . S te f a n M o y sa S J , W a r s z a w a
M a n f r e d L O C H B R U N N E R , A n a lo g ia C a r ita tis . D a r s te llu n g u n d D e u tu n g d e r
T h e o lo g ie H a n s U rs v o n B a lth a s a r s , F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1981, V e rla g H e r
d e r, s. 350 (F re ib u rg e r th e o lo g is c h e S tu d ie n , t. 120).
Ż y c io w e d zieło H a n s a U rs v o n B a l t h a s a r a s t a je się c o ra z to b a r d z ie j p r z e d m io te m b a d a ń te o lo g ic z n y c h . N ie p r z e r a ż a ją p rz y ty m a u to r ó w a n i r o z m ia r y z e w n ę trz n e te g o d z ie ła (p rzeszło 10 000 s tr o n z a s a d n ic z y c h k s ią ż e k , n ie lic z ą c m n ie js z y c h p is m i a r ty k u łó w ) , a n i w ie lo r a k o ś ć w ą tk ó w , a n i t r u d n a do u c h w y c e n ia m y ś l te o lo g ic z n a . B ra k o w a ło je d n a k d o tą d p ró b y u ję c ia cało ści m y ś li s z w a jc a r s k ie g o u czo n eg o , k tó r e g o J a n P a w e ł I I z a lic z y ł do n a j w ię k s z y c h te o lo g ó w n a s z y c h czasó w .
A u to r r e c e n z o w a n e j k s ią ż k i u s iłu je n a jp i e r w g lo b a ln ie p r z e d s ta w ić t w ó r czość v o n B a lth a s a r a , a n a s t ę p n ie z n a le ź ć je j m y ś l p r z e w o d n ią czy k lu c z do z ro z u m ie n ia cało ści. W o b ec o lb rz y m ie g o m a t e r i a łu m u s i p rz y ty m d o k o n a ć w y b o ru . K o n c e n tr u je się w ię c n a d z ie ła c h z a s a d n ic z y c h , k tó r e u k ła d a w p e w n ą tr y lo g ię . F o r m u łę d la te j tr y lo g ii d o s ta r c z a ją m u tr a n s c e n d e n t a ln e w ła s n o śc i b y tu w u ję c iu filo z o fii s c h o la s ty c z n e j. W e d łu g n ie j b o w ie m b y t je s t p r a w d z iw y , p ię k n y i d o b ry . S tą d te ż a u to r s z e r e g u je tw ó rc z o ś ć B a lt h a s a r a w e d łu g p ra w d y , p ię k n a i d o b ra .
O s n o w ą p ie r w s z e j czę śc i tr y lo g ii je s t filo z o fic z n e d z ie ło B a lt h a s a r a p t. W a h r h e it. W a h r h e it d e r W e lt, E in s ie d e ln 1947. F ilo z o fia t a je d n a k je s t c a łk o w ic ie z d e te r m in o w a n a te o lo g ią . O s ta te c z n ie w t e j k s ią ż c e B a lt h a s a r d o c h o d z i do w n io s k u , że b y t je s t m iło śc ią . M iłość i b y t s ą k o e k s te n s y w n e .
N a d r u g ą część tr y lo g ii s k ła d a s ię z a s a d n ic z e d z ie ło s z w a jc a r s k ie g o te o lo g a, o b e jm u ją c e p ię ć to m ó w p t. H e r r lic h k e it. A u to r n a z w a ł je te o lo g ic z n ą e s t e ty k ą i ch ce w n im u k a z a ć c a łą te o lo g ię p o d k ą te m p ię k n a c h w a ły B ożej u k a z u ją c e j się c z ło w ie k o w i. A u to r d y s e r ta c ji p r a g n i e u w y d a tn ić z a sa d n ic z e e s te ty c z n e z a ło ż e n ie te g o d z ie ła . W id z i je w ty m , iż p ię k n o o b ja w ie n ia u k a z u je się w p p s ta c i B o g a w cielo n e g o . W S ło w ie W c ie lo n y m o b ja w ia się w s p a n ia ło ś ć m iło ści B o żej. S tą d s k r ó to w a f o r m a u jm u ją c a z a ło ż e n ie e s te ty c z n e d z ie ła b rz m i: c h w a ła B oża ja k o m iło ść.
!["Wstęp do badań nad klasycyzmem postanisławowskim", Piotr Żbikowski, "Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Rzeszowie”, Filologia Polska, z.15(54) Rzeszów 1984 : [recenzja]]()