Biuletyn homiletyczny

Bronisław Mokrzycki

Biuletyn homiletyczny

Collectanea Theologica 57/4, 79-94

C o lle c ta n e a T h eo lo g ica 57 (1987) fa se . IV

BIU LETY N HOM ILETYCZNY

Z a w a r to ś ć : I. SŁ O W O B O Ż E W K O Ś C IE L E . M ie jsc e k u ltu w re lig ia c h p o ­ g a ń s k ic h (cd.). 7. W ja p o ń s k im sz in to iz m ie . II. C Z Y T A N IA B IB L IJ N E W L IT U R G II. 1. O łta r z n ie b ia ń s k i. T e o lo g ic z n a z a w a rto ś ć A p 8, 3— 4. —■ 2. „ P rz y sto le P a n a ”. T eo lo g ic z n a z a w a rto ś ć 1 K o r 10, 16—21.*

I. SŁ O W O B O Ż E W K O Ś C IE L E M ie jsc a k u lt u w re lig ia c h p o g a ń s k ic h (cd.)

7. W j a p o ń s k i m s z i n t o i z m i e

J a p o n ia z a w d z ię c z a sw ą n a z w ę o k re ś le n iu p o c h o d z e n ia c h iń s k ie g o (j ih - - p e n ), k tó r e o z n acza d o sło w n ie „ p o c z ą te k s ło ń c a ” (jap. Nip p o n ). E u ro p a p o ­ z n a ła J a p o n ię b a rd z o p ó źn o , bo d o p ie ro p o d k o n ie c X V I i w X V II w ie k u , g łó w n ie d z ię k i je z u ic k im m is jo n a rz o m . R o d z im ą i n a ro d o w ą re lig ią J a p o n ii je s t szin to izm .

a) G en eza i z a ry s d z ie jó w sz in to iz m u

N a z w a „ sz in to iz m ” w y w o d z i się z c h iń s k o -ja p o ń s k ie g o o k re ś le n ia s z in -t o , co d o sło w n ie z n a c z y „ d ro g a b o g ó w ”. O k re ś le n ie m ty m p o s łu g iw a li się n a j ­ p ie r w c h iń s c y w y z n a w c y ta o iz m u , a Ja p o ń c z y c y p r z e ję li tę n a z w ę w V I w . po C h ry s tu s ie , b y o d ró ż n ić sw ą n a ro d o w ą re lig ię od „ im p o rto w a n e g o ” b u d ­ d y zm u , z w a n e g o B u - t z u - d o („d ro g a B u d d y ”).

Z a sa d n ic z e źró d ło d la p o z n a n ia s z in to iz m u to c z te ry w ie lk ie d z ie ła , s p i­ s a n e n a p r z e s tr z e n i od V III do X w ie k u p o C h ry s tu s ie , a z a w ie r a ją c e p r a ­ s t a r e tr a d y c je u s tn e d o ty c z ą c e w ie rz e ń , d z ie jó w i li tu r g ii Ja p o ń c z y k ó w . P ie r w s z e z n ic h — K o - d z i - k i („D aw n e rz e c z y s p is a n e ”) — to k o m p ila c ja d o k o n a n a p rz e z d w o rsk ie g o d o s to jn ik a J a s u m a r o w 712 ro k u . A u to r w tr z e c h c z ę śc ia c h d z ie ła z a m ie śc ił w y k ła d ro d z im e j m ito lo g ii o ra z d z ie je p ie r w s z y c h tr z y d z ie s tu tr z e c h c e sa rz y ja p o ń s k ic h . D ru g ie d zieło ź ró d ło w e to N i k o n - g i („ K ro n ik i J a p o n i i”), u tr w a lo n e n a p iś m ie w 720 r o k u i u k a z u ją c e w t r z y ­ d z ie s tu k s ię g a c h — z n o w u — n a jp i e r w z a ry s m ito lo g ii, a n a s tę p n ie d z ie je p o n a d c z te rd z ie s tu c e sa rz y . T rz e c im w a ż n y m ź ró d łe m są z b io ry c e r e m o n ia ­ łó w r e lig ijn y c h i p a tr io ty c z n y c h (E n g i - s i - k i ) u tr w a lo n e n a p iś m ie w IX i X w ie k u , a w y d a n e w 927 r. w p ię ć d z ie się c iu k się g a c h . U z u p e łn ie n ie m ty c h p o d s ta w o w y c h ź ró d e ł je s t c z w a rte dzieło K o g o - s z u - i („ F r a g m e n ty p is m s ta r o ż y tn y c h ”) z 808 r o k u , p r e z e n tu ją c e d a w n e tr a d y c je , p o m in ię te w p o ­ p r z e d n ic h d z ie ła c h „ h is to ry c z n y c h ” . W o p a rc iu o te ź ró d ła m o ż n a u ją ć d z ie je sz in to iz m u w tr z y o k re sy . N a js ta r s z y o k re s z a c z y n a się w n ie s p r a w d z a ln e j h is to ry c z n ie ep o ce m ity c z ­ n e j, k ie d y to tr z e j s a m o tn i i n ie w id z ia ln i b o g o w ie w y p e łn ia li „ p łaszczy zn ę w y so k ie g o n ie b a ” (T a k a m a - n o - h a r a ), a d w a j z n ic h ja k o „ ro d z ic e ” d a w a li p o c z ą te k w ie lk ie j ro d z in ie b ogów . N a s tę p n y m o g n iw e m ja p o ń s k ie j te o g o n ii * R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu le ty n u je s t k s. B ro n is ła w M o k r z y c k i S J , S ta r a W ieś k. B rz o z o w a . U w ag a! N a s tę p n y n u m e r b iu le ty n u p o św ię c o n y b ę d z ie n a d a l te m a ty c e z w ią z a n e j z p o ś w ię c e n ie m k o śc io ła i o łta rz a .

to d z ie je p ię c iu p a r b o gów , z k tó r y c h o s ta tn ia z ro d z iła W y sp y a p o ń s k ie o ra z c a ły zesp ó ł b ó stw n a tu r y i o g n is k a dom o w eg o . Z p rz e d z iw n y c h k o le i ż y c ia b o g ó w w y ła n ia się w re s z c ie b a rd z o w a ż n e b ó stw o — b o g in i A m a - - t e r a s u („ J a ś n ie ją c a n a n ie b ie ”) ja k o u o so b ie n ie sło ń c a , a n a s tę p n ie b óg T s u k i- jo m i („K siężyc n o c n y ”) i S u sa n o -o („ K re w k i s a m ie c ”). W g a le r ii in ­ n y c h b ó s tw ja p o ń s k ic h w a ż n y m je s t p rz e d e w s z y s tk im N in ig i, sio strz e n ie c A m a - te r a s u , k tó r y n a p o le c e n ie b o g ó w z a ło ż y ł w 660 r. p rz e d C h ry s tu s e m C e s a rs tw o J a p o n ii, z s tą p iw s z y n a g ó rę T o k a c ik o n a w y sp ie K ju -s z u . O n to p rz y n ió s ł d la b o sk ieg o c e s a r z a J a p o n ii in s y g n ia c e s a r s k ie j w ła d z y w p o s ta c i z w ie rc ia d ła , m ie c z a i s z n u r a p e re ł. In s y g n ia te do dziś są p rz e c h o w y w a n e z w ie lk im p ie ty z m e m ja k o w id z ia ln y z n a k b o sk ieg o p o c h o d z e n ia w ła d z y c e s a r s k ie j.

W ś w ie tle ta k ie j t r a d y c ji ła tw o b y ło u d o w o d n ić , że ró d c e s a r s k i i w ła ­ d z a w y w o d z ą się w p r o s t ze ś w ia ta bogów . N a N in ig i i jeg o s io s trz e ń c u G im m u T e n n o k o ń c z y się w ię c e r a bogów , a z a c z y n a e r a lu d z i — d łu g i p o c z e t c e sa rz y ja p o ń s k ic h o b o sk ie j w ła d z y .

P ie r w s z y o k re s re lig ijn e j h is to r ii J a p o n ii sk o ń c z y ł się w r a z z w p r o w a ­ d z e n ie m b u d d y z m u w 552 r o k u . O d tą d z a c z y n a ją się d z ie je s ta r ć s z in to iz m u z b u d d y z m e m , w z a je m n e g o p r z e n ik a n ia się, co t r w a p rz e z k il k a w ie k ó w , bo aż do IX s tu le c ia ; w y n ik ie m ty c h z m a g a ń b ęd zie p o w o ln e i s y s te m a ­ ty c z n e p r z e n ik a n ie c h iń s k ie g o b u d d y z m u do ja p o ń s k ie g o sz in to iz m u .

T rz e c i o k re s d z ie jó w s z in to iz m u to ja k b y „ p o w ra c a n ie do w ła s n y c h ź ró ­ d e ł” i „ o c z y sz c z a n ie ” s z in to iz m u z b u d d y js k ic h n a le c ia ło ś c i. W iąże się to z p rz y w ró c e n ie m w J a p o n ii w ła d z y c e s a r s k ie j w 1868 r o k u p o s ie d m iu w ie ­ k a c h p a n o w a n ia w o d z ó w (szogunów ). S z in to iz m , p o p rz e z n a u k ę o u b ó s tw ie ­ n iu w ła d z y c e s a r s k ie j, b y ł b a rd z o p rz y d a tn y w u m a c n ia n iu c e s a r s tw a . N ic te ż d z iw n eg o , że s ta ł się te r a z o fic ja ln ą re lig ią p a ń s tw o w ą . S ta n te n , z ró ż ­ n y m i z m ia n a m i, t r w a ł w J a p o n ii aż do k o ń c a d ru g ie j w o jn y ś w ia to w e j, g d y to w 1946 r o k u c e s a rz o fic ja ln ie i p u b lic z n ie o g ło sił r e z y g n a c ję ze sw y c h „ b o s k ic h ” u p r a w n ie ń к

b) W iz ja w s z e c h ś w ia ta i k o n c e p c ja re lig ii w sz in to iz m ie

S z in to is ty c z n y o b ra z ś w ia ta n ie o d b ie g a od „ k la s y c z n e g o ” s c h e m a tu z n a ­ n e g o u w ię k sz o ś c i s ta r o ż y tn y c h lu d ó w . W e d łu g n ie g o w sz e c h ś w ia t m a p o sta ć ja k b y ty p o w e g o d o m u : n a g ó rze — ta r a s , p o ś r o d k u — p a r t e r , p o n iż e j — p iw n ic a . W ja p o ń s k ie j w iz ji ś w ia ta „ P ła s z c z y z n a w y so k ie g o n ie b a (T a k a - m a - n o - h a r a ) to ja k b y ta r a s , w y s o k a k r a i n a b o gów , w y w o d z ą c a się z n a j ­ s u b te ln ie js z y c h e le m e n tó w p ie r w o tn e j c h a o ty c z n e j m asy . N a w e t ja p o ń s k ie o k re ś le n ie b o g ó w — K a m i („w y so cy ”, „ w y ż si”) — w s k a z u je n a m ie js c e ic h p r z e b y w a n ia . M ie jsc e m p rz e b y w a n ia lu d z i i ic h n ie ja k o d o m e n ą je s t d r u g a p ła s z c z y z ­ n a w ja p o ń s k ie j w iz ji ś w ia ta — z ie m ia , k tó r a m ia ła p o w s ta ć z g ru b s z y c h e le m e n tó w p ie r w o tn e j m a s y . P o d z ie m ią zaś ro z c ią g a się ta je m n ic z a k r a i n a c ie m n o śc i (J o m i - n o - K u n i ), s tr a s z n a i p rz e p a s tn ie g łę b o k a ( S o k o - n o - K u n i ) , s ta n o w ią c a s ie d lisk o d e m o n ó w o ra z m ie js c e p rz e b y w a n ia z m a rły c h . T e tr z y k r a i n y tw o r z ą je d n ą c a ło ść i w y ja ś n i a ją w sz y stk o w s z in to is ty c z n e j w iz ji w s z e c h ś w ia ta . 1 W . N a g a e, R e li g ie J a p o n ii , w : R e li g ie ś w i a t a , re d . E. D ą b r o w s k i , W a rs z a w a 1957, 110— 111, 114-—119; H. v o n G l a s e n a p p , R e li g ie n i e ­ c h r z e ś c i j a ń s k i e , W a rs z a w a 1966, 336— 338; W . K o t a ń s k i , R e li g ie J a p o n ii, w : Z a r y s d z i e j ó w religii, re d . J . K e l l e r , W a rs z a w a 1968, 148— 154, 176— 181; S. T a k i g u c h i , G ia p p o n e , w : M ito lo g ia e relig ioni, r e d . R. C a v e n ­ d i s h , N o v a ra 1980, 74; M . S ł a d k o w s k i , C h i n y i J a p o n ia , W a rs z a w a 1975, 63— 89; F . A. P l a t t n e r , G d y E u r o p a s z u k a ł a A z j i , K r a k ó w 1975 (p a s s i m ); C h. H o l l i s , H i s t o r ia j e z u i t ó w , W a rs z a w a 1974, 42— 81 (passim).

B IU L E T Y N H O M IL E T Y C Z N Y

B o g o w ie s z in to iz m u są p o tę ż n y m i d u c h a m i i w y r a ż a ją p rz e d e w s z y s t­ k im p e r s o n if ik a c ję sił czy z ja w is k w y s tę p u ją c y c h w p rz y ro d z ie . J a p o ń s k i p a n te o n je s t c h y b a n a jb o g a ts z y ze z n a n y c h w h is to r ii; liczy b o w ie m w e d łu g je d n y c h 80 m ilia rd ó w K a m i , czy li b o g ó w i d u c h ó w — w e d łu g in n y c h zaś a ż 800 m ilia r d ó w ró ż n o r a k ic h K a m i . C h o ciaż n a czele p a n te o n u sto i p r o ­ m ie n n a A m a - t e r a s u ja k o b o g in i s ło ń c a (jej to sy m b o le m je s t z w ie rc ia d ło ), to je d n a k w c a le n ie je s t o n a w ła d c z y n ią całe g o ś w ia ta . W śró d b a rd z ie j z n a ­ n y c h i czczo n y ch K a m i w y lic z y ć tr z e b a b o g a k sięży ca, b o g a o g n ia, b u rz y i m o rz a , a ta k ż e b o g in ię p o ż y w ie n ia (dziś — b óg ry ż u , k tó re g o sy m b o le m je s t lis). N ie z lic z o n e ilo śc i b ó s tw i d u c h ó w s trz e g ą p e w n y c h m ie js c i d ró g ; in n i z n ó w rz ą d z ą o k re ś lo n y m i z ja w is k a m i w p r z y r o d z ie (np. tr z ę s ie n ie m z ie ­ m i — co w J a p o n ii m a b a rd z o p r a k ty c z n e z n a c z e n ie ); jeszcze in n i o p ie k u ją się p o sz c z e g ó ln y m i z a w o d a m i czy z a ję c ia m i lu d z i, a są n a w e t ta c y bo g o ­ w ie , k tó r z y s trz e g ą i p il n u ją p o sz c z e g ó ln y c h części d o m u (np. b r a m y , k u c h ­ n i, sp iż a rn i, itd.). Ś w ię te g ó ry i z w ie rz ę ta , a w e d łu g p ó ź n ie js z y c h p r z e k o ­ n a ń n a w e t w sz y sc y z m a rli, to ta k ż e K a m i , k tó r y m n a le ż y o d d a w a ć cześć b o sk ą , a b y z a p e w n ić so b ie ic h p rz y c h y ln o ś ć i o p iek ę.

P o ję c ia o ży c iu p o z a g ro b o w y m są w sz in to iz m ie d ość n ie ja s n e . S z in - to iz m ja k o re lig ia n ie s tw o r z y ł w ła s n e j e ty k i. N ie m a w n im ta k ż e w z m ia n k i 0 ja k ie jk o lw ie k o d p ła c ie p o ś m ie r tn e j za c z y n y d o b re lu b złe, ch o cia ż is tn i a ­ ły ja k ie ś s ta r o ż y tn e „ k a ta lo g i g rz e c h ó w ” . S z in to iz m p ie r w o tn y w c a le n ie z a jm o w a ł się ż y c ie m w e w n ę tr z n y m je d n o s tk i czy p rz e z n a c z e n ie m d u sz y cz ło ­ w ie k a . W ięc ej n iż c z y sto śc ią w e w n ę tr z n ą , m o r a ln ą , z a jm o w a ł się on c z y s­ to ś c ią fiz y c z n ą i r y t u a ln ą . N ie c z y sty m b y ło to, co je s t d la z m y s łó w p rz y k r e , b r u d n e , w s tr ę tn e . T a k ą n ie c z y sto ść m o ż n a i n a le ż y u s u w a ć p rz e z ró ż n o r a k ie o czy szczen ie r y t u a ln e , z o b m y c ia m i w łą c z n ie . O k re ślo n e z a s a d y e ty c z n e w p ro w a d z o n o do sz in to iz m u d o p ie ro z n a c z n ie p ó ź n ie j, p o d w p ły w e m b u d ­ d y z m u i k o n fu c jo n iz m u 2.

c) M ie jsc e k u lt u i jeg o p r z e ja w y w sz in to iz m ie

S z in to iz m p ie r w o tn y je s t p rz e d e w s z y s tk im ty p o w ą r e l i g i ą p r z y ­ r o d y , p o d o b n ą do in n y c h re lig ii lu d ó w p ie r w o tn y c h . O d p o c z ą tk u je d n a k , ja k w s p o m n ia łe m w y ż e j, ja p o ń s k a m ito lo g ia w ią z a ła b a rd z o ściśle p o w s ta n ie c e s a r s tw a ja p o ń s k ie g o ze ś w ia te m bogów , a n a w e t u k a z y w a ła p o w s ta n ie J a p o n ii ja k o c e n tr a ln y f a k t w ś ró d w s z y s tk ic h z d a rz e ń k o sm ic z n y c h , n a d a ­ ją c ty m sa m y m w ła d z y c e s a r z a ja p o ń s k ie g o szczeg ó ln e n a m a s z c z e n ie r e l i ­ g ijn e i b o sk ie. P ie r w o tn y m i m ie js c a m i k u ltu w ja p o ń s k im sz in to iz m ie b y ły g ó r y 1 l a s y o to czo n e d r e w n ia n y m i p ło ta m i lu b k a m ie n n y m m u re m . J e s t to z ro z u m ia łe w re lig ii ściśle z w ią z a n e j z p rz y r o d ą . Z b ie g ie m c z a su je d n a k z aczęto w z n o sić ś w i ą t y n i e ja k o b u d o w le z a m k n ię te ( d z in -d z ia ), w k t ó ­ r y c h f u n k c je k a p ła ń s k ie p o c z ą tk o w o p e łn iły k o b ie ty z w a n e M i k o (p e łn a n a z ­ w a K a m i - n o k o z n a c z y „ p o to m stw o b o g a ”), ja k o b a rd z ie j re c e p ty w n e , a w ię c „ d a ją c e się w z ią ć ” p rz e z bogów . P ó ź n ie j je d n a k fu n k c je k a p ła ń s k ie p rz y ś w ią ty n ia c h p rz e ję li k a p ła n i, ż y ją c y w m a łż e ń s tw ie i p r z e jm u ją c y te n u rz ą d n a d ro d z e d z ie d z ic z e n ia . P o d c z a s s p r a w o w a n ia f u n k c ji litu r g ic z n y c h k a p ła n i n o sz ą s p e c ja ln y s tr ó j s k ła d a ją c y się z b ia łe j sz a ty , c z a rn e j c z a p k i i sy m b o ­ lic z n e j la s k i.

M ie jsc e m w z n o s z e n ia ś w ią ty ń b y ły n a d a l te r e n y g ó rz y s te lu b z a le sio n e . W in n y c h m ie js c a c h (m ia sta ) ś w ią ty n ie o ta c z a n o o g ro d e m , s ta n o w ią c y m sw o is ty „ la s ”. J a p o ń s k ie ś w ią ty n ie s z in to iz m u to b u d o w le b a rd z o p ro s te , p r z y p o m in a ją c e c h a tę ja p o ń s k ą , a ra c z e j z esp ó ł c h a t d re w n ia n y c h . S z in to is - ty c z n ą ś w ią ty n ię (d z i n - d z i a ) tw o rz ą tr z y is to tn e e le m e n ty . P ie r w s z y m e le ­ m e n te m je s t s y m b o lic z n a b r a m a czy łu k u tw o rz o n y z tr z e c h b e le k z łą ­ 2 H. v o n G l a s e n a p p , dz. cyt., 338— 341; W. N a g a e , art. cyt.,

111— 113; W . K o t a ń s k i , art. cy t., 148— 154; S. T a k i g u c h i , art. cyt., 75— 82.

c z o n y c h w k s z ta łc ie g re c k ie j li te r y „ p i”. B r a m a ta , z w a n a T ori-i, s t a ła się sy m b o le m sz in to iz m u . P rz e z b ra m ę T o r i - i w c h o d z i się do m ie js c a św ię te g o , cz y li do „ m ie js c a a d o r a c ji— m o d litw y ” (Наг- d e n ), p rz e z n a c z o n e g o do k u ltu . N a jw a ż n ie js z y m e le m e n te m je s t tr z e c ia część ś w ią ty n i, w y d z ie lo n a i n ie d o ­ s tę p n a d la lu d z i (H o n - d e n ), w k tó r e j ■— za z a sło n ą i w s p e c ja ln y m w o r k u — z n a jd u je się „cia ło b o g a ” (S z i n - t a i ), to z n a c z y m e ta lo w e z w ie rc ia d ło , c z a s a m i ta k ż e m iecz i p e r ły ja k o b o sk ie in s y g n ia lu b p o d u sz k a . P ó ź n ie j, p o d w p ły ­ w e m b u d d y z m u , z aczęto u m ie sz c z a ć w n a jś w ię ts z y m m ie js c u ta k ż e p o są g i b ó s tw a .

W ie rn y , u d a ją c się do ś w ią ty n i, p rz e c h o d z i n a jp i e r w p rz e z b ra m ę T o r i - i , n a s tę p n ie oczyszcza z im n ą w o d ą u s ta i rę c e , w rz u c a d ro b n ą m o n e tę do s k a r ­ b o n y — i d o p ie ro te r a z m oże p rz y s tą p ić do m o d litw y , ja k o a k tu re lig ijn e g o . A b y je d n a k z w ró c ić u w a g ę b ó s tw a n a sie b ie , m u s i p o c ią g n ą ć za s z n u r w i­ sząceg o p rz y w e jś c iu d z w o n k a i tr z y lu b c z te ry ra z y k la s n ą ć w d ło n ie . P o ta k i c h p rz y g o to w a n ia c h r y tu a ln y c h s ta je w m ie js c u ś w ię ty m , w „ m ie js c u a d o r a c ji— m o d litw y ” , z a m y k a oczy s k u p ia ją c się, s k ła d a rę c e n a p ie r s ia c h , p o c h y la się ze czcią i p o g rą ż a w n a b o ż n e j m o d litw ie .

P u b lic z n y i o fic ja ln y k u lt s p r a w o w a n y w ś w ią ty n i s z in to is ty c z n e j p o ­ le g a n a o f i a r a c h i o c z y s z c z e n i a c h . Z a ró w n o św ią te c z n e , ja k i z w y c z a jn e , c o d z ie n n e o fia ry , to p rz e d e w s z y s tk im p o k a rm y i n a p o je (ryż, w in o ry ż o w e sake), a le ta k ż e sz a ty czy m a te r ia ły i tk a n in y , e w e n tu a ln ie z a s ­ tę p c z e p a p ie r o w e im ita c je lu d z i i z w ie rz ą t, s k ła d a n e w ra z z to w a rz y s z ą c ą m o d litw ą (N o r i t o ) d la u c z c z e n ia b ó stw a .

O czy szczen ia r y t u a ln e s ta n o w ią w a ż n y a k t k u ltu . W ła ś c iw ie k a ż d y o b rz ę d li tu r g ii s z in to is ty c z n e j n a le ż y p o p rz e d z ić o d p o w ie d n im „o c z y sz c z e n ie m ”. N ie ty lk o w s p o m n ia n e w y ż e j o b m y c ia u s t i r ą k p rz e d m o d litw ą s ta n o w ią g e st o c z y szczający . O czy szczen ia d o k o n u je się ta k ż e p rz e z d o tk n ię c ie k a ż d e g o z u c z e s tn ik ó w sy m b o lic z n ą „ f la g e lą ”, tz n . p a łe c z k ą z a k o ń c z o n ą b ic z a m i z p a s ­ k ó w b ia łe g o p a p ie r u , p rz y ró w n o c z e s n y m o d m a w ia n iu o d p o w ie d n ic h m o d litw . O p ró cz z w y c z a jn y c h , in d y w id u a ln y c h o czyszczeń, w a ż n y m a k te m k u lt u p u ­ b liczn eg o je s t „ w ie lk ie o czy szczen ie” o g ó ln e (O -ha-rai), d o k o n y w a n e d w a r a ­ zy w r o k u i p o łą c z o n e z c h a r a k te r y s ty c z n ą o fia rą . N a jp ie r w , w r a m a c h p r z y ­ g o to w a n ia do o fia ry o czy szczen ia, w y c in a się z p a p ie r u p o d o b iz n y c z ło w ie k a . N a s tę p n ie k a p ła n i o d m a w ia ją p rz e p is a n e m o d litw y . W reszcie u c z e s tn ic y li­ tu r g ii „ p rz e n o s z ą ” sw e g rz e c h y n a z a stę p c z e o fia ry ·— p o p rz e z sy m b o lic z n e tc h n ie n ie n a p a p ie r o w e p o d o b iz n y . Z k o le i k a p ła n i z b ie r a ją o fia ry , o b c ią ż o ­ n e g rz e c h a m i lu d z i, b y w rz u c ić je do n a jb liż s z e j rz e k i. U n o sz o n e w ra z z n u r ­ te m r z e k i do m o rz a , w p a d a ją w rę c e b o g a m o rz a , k tó r y s tr ą c a je w r a z z g rz e c h a m i lu d z i do p o d z ie m n e j k r a i n y ciem n o ści. I n n y m p r z e ja w e m k u lt u sz in to isty c z n e g o to p r o c e s j e z ta ń c a m i i m u ­ zy k ą , a ta k ż e u lu b io n e p rz e z lu d p i e l g r z y m k i do ś w ię ty c h g ó r (F u d ż i - -s a n ) i w ie lk ic h , s ła w n y c h ś w ią ty ń . S tr o je m c h a r a k t e r y z u j ą c y m p ą tn ik ó w są b ia łe sz a ty i k a p e lu s z e ze słom y.

O p ró cz o fic ja ln e g o k u lt u p u b lic z n e g o , s p r a w o w a n e g o p rz y ś w ią ty n ia c h , s z in to iz m w y ra ż a się ta k ż e w k u l c i e d o m o w y m . P o d w p ły w e m k o n ­ f u c ja n iz m u ro z w in ą ł się o n b a rd z o i p r z y b r a ł fo rm ę k u lt u z m a r ły c h p rz o d ­ k ó w . W k a ż d y m d o m u z n a jd u je się s p e c ja ln y o ł t a r z d o m o w y , z w a n y „ d o m e m d u sz ” ( M ita m a - j a ) , w p o s ta c i b ia łe j, d r e w n ia n e j s k r z y n k i, w k tó r e j p rz e c h o w u je się b ia łe ta b lic z k i z d r e w n a (t a m a - s z i r o ), p o k r y te im io n a m i z m a r ły c h p rz o d k ó w . T a b lic z k i te u o b e c n ia ją w ja k iś sp o só b z m a rły c h , u b ó s ­ tw io n y c h ju ż ja k o K a m i . I m to w d o m o w y m k u lc ie s k ła d a się o fia ry , b y z a p e w n ić so b ie ta k ż e ic h ż y czliw o ść i o p ie k ę 3.

3 W. N a g a e , art. cyt., 113— 114; D ic ti o n n a ir e des s y m b o l e s , re d . J . C h e v a l i e r , P a r is 1969, 622— 624; W. K o t a ń s k i , art. cyt., 148— 154

(passim ); H . v o n G 1 a s e n a p p, dz. cyt., 341— 342; S. T a k i g u c h i , art. cyt., 76— 84 (p assim ); P . A r r u p e, J a p o n ia , k t ó r e j n i e z n a m y , K ra k ó w 1970,

B IU L E T Y N H O M IL E T Y C Z N Y ₈₃

d) S z in to iz m a in n e re lig ie

O f ic ja ln a re lig ia J a p o n i i — s z in to iz m — n ie b y ła w s ta n ie zasp o k o ić w s z y s tk ic h p o tr z e b d u c h o w y c h lu d u . N ic te ż d z iw n e g o , że z b ie g ie m c zasu p o w s ta ło w i e l e s e k t m n ie j u rz ę d o w y c h , o d w o łu ją c y c h się do rz e k o m e j t r a d y c ji p rz o d k ó w . G łó d r e lig ijn y w y tw o rz o n y p rz e z u rz ę d o w y s z in to iz m s p r z y ja ł te n d e n c jo m s y n k r e ty s ty c z n y m . N a jw ię k s z y w p ły w m ia ł o czy w iście b u d d y z m , a le ta k ż e c h iń s k i t a o i z m i k o n f u c j a n i z m w y c is n ę ły sw e p ię tn o e ty c z n o - r e lig ijn e n a f o r m a c ji d u c h o w e j J a p o ń c z y k ó w , z w łaszcza p o p rz e z n ę c ą c ą s z tu k ę w r ó ż e n i a , o p a r tą n a k o n c e p c ji d w u a n ta g o n is ty c z - n y c h p ie r w ia s tk ó w : p o z y ty w n e g o m ę s k ie g o (Jan) i n e g a ty w n e g o ż e ń sk ie g o

(Jin). P o d p rz e m o ż n y m w p ły w e m b u d d y z m u z w ła sz c z a od k o ń c a IX w ie k u ,

s z in to iz m s ta je się re lig ią o „ p o d w ó jn y m o b lic z u ” (R i ó b u - s z i n t o ). U w a ż a n o o d tą d p o szczczeg ó ln e b ó s tw a s z in to is ty c z n e czy b u d d y js k ie je d y n ie za ró ż n e p r z e ja w y te g o sa m e g o b ó s tw a . S z in to iś c i b y li p o d u ro k ie m n ie z n a n y c h im d o tą d b u d d y js k ic h s p e k u la c ji m e ta fiz y c z n y c h , w y s o k ie j m o r a ln o ś c i i o k a z a łe j litu r g ii. B u d d y śc i b o w ie m s p r a w o w a li sw ó j k u lt w w ie lk ic h , a r ty s ty c z n ie z b u d o w a n y c h p a g o d a c h , w y p o sa ż o n y c h w o zd o b n e p o sąg i. N ic te ż d z iw ­ n ego, że po p ie r w s z y c h s ta r c ia c h n a s tę p o w a ła p o w o ln a f u z ja z d o m in a n tą w p ły w ó w b u d d y js k ic h n a ro d z im y sz in to iz m .

O d k o ń c a X IX w ie k u ogłoszono s z in to iz m ja k o a r e l i g i j n y i czy sto św ie c k i w y r a z tr a d y c ji n a ro d o w y c h i p a tr io ty c z n y c h J a p o ń c z y k ó w . K o n s e ­ k w e n tn ie k a ż d y s z in to is ta m oże o d tą d w y z n a w a ć in n ą re lig ię , n ie p r z e s ta ją c b y ć s z in to is tą i b io r ą c u d z ia ł w o f ic ja ln y c h c e re m o n ia c h s z in to is ty c z n y c h . K a p ła n i s z in to iz m u s ta li się ty m sa m y m u r z ę d n ik a m i p a ń s tw o w y m i. T a k ro z u m ia n y , p a ń s t w o w y s z in to iz m z a c h o w a ł je d n a k n a d a l m ity , s a n k t u ­ a r i a i k u l t d a w n e g o sz in to iz m u , k tó r y z c a łą p e w n o ś c ią b y ł re lig ią . Z la ic y z o ­ w a n y , p a ń s tw o w y s z in to iz m p o s ia d a w J a p o n ii aż 110 000 ś w ią ty ń d z i n - d z i a (około 9 n a je d n ą g m in ę).

O b o k n ie g o ro z w ija się je d n a k s z i n t o i z m s e k c i a r s k i , czy li ściśle r e lig ijn y , o b e jm u ją c y k ilk a n a ś c ie o d ła m ó w p r a w n ie u z n a n y c h . W ś ró d s e k t b u d d y js k ic h , w y w o d z ą c y c h się z X I I I w ie k u , n a w ię k s z ą u w a g ę z a s łu g u je Z e n („ k o n te m p la c ja ”), D ziodo („ k ra j c z y sto śc i”), S i n i s e k ta Nic iren a .

W śró d ró ż n y c h re lig ii J a p o n ii is tn ie je ta k ż e i d z ia ła K o śció ł k a to lic k i, a ta k ż e in n e K o ścio ły c h r z e ś c i j a ń s k i e (z p rz e w a g ą p ro te s ta n ty z m u ) , ch o ć w b a rd z o z n ik o m e j liczb ie. O d p o c z ą tk ó w c h rz e ś c ija ń s tw a w ty m k r a j u , z w ią z a n y c h z p r a c ą m is y jn ą św . F r a n c i s z k a K s a w e r e g o (1506— 1552) o ra z in n y c h m is jo n a r z y je z u ic k ic h , do d n ia d z isie jsz e g o n ie m o ż n a m ó w ić o w ie lk ic h p o s tę p a c h c h r y s tia n iz a c ji J a p o n ii. O b e c n ie w s z y s tk ic h c h rz e ś c i­ ja n je s t ta m o k o ło 741 ty s ię c y (na 113 m ilio n ó w m ie sz k a ń c ó w !), w ty m w y ­ z n a w c ó w re lig ii rz y m s k o k a to lic k ie j o k o ło 345 ty s ię c y , g re k o k a to lik ó w ok. 9 ty s ię c y o ra z 40 ró ż n y c h g r u p p r o te s ta n c k ic h 4.

4 H . v o n G l a s e n a p p , dz. cy t., 342— 343; S. T a k i g u c h i , art. cyt., 83— 84; W. N a g a e, art. cyt., 114— 119; L e s religions, re d . J . C h e v a l i e r , P a r i s 1972, 70— 71, 116; W . K o t a ń s k i , art. cyt., 154— 184; J. B r o d r i c k , P o w s t a n i e i r o z w ó j T o w a r z y s t w a J e z u s o w e g o , t. II: Ś w i ę t y F r a n c i s z e k K s a ­ w e r y , K ra k ó w 1969, 191— 377 (passim ); J . В r u 1 s, O d m i s j i do m ł o d y c h K o ś c io ł ó w , w : H is to r ia K ościo ła , t. V, re d . R. A u b e r t, W a rs z a w a 1985, 290— 292, 303, 319; J . T u b i e l e w i c z , D z i e j e c h r z e ś c i j a ń s t w a w J a p o n ii, w : J a n P a w e ł I I n a F il ip i n a c h i w Ja p o n ii , r e d . J . S o b i e p a n , W a rs z a w a 1986, 263— 274 (passim ); P . A r r u p e , dz. cyt., 282— 286, 314— 344, 358— 366; A. T h . К h o u r y, B u d d y z m , w : P ięć w i e l k i c h relig ii ś w ia t a , re d . E. B r u n - n e r - T r a u t , W a rs z a w a 1986, 39— 65; C h. H o l l i s , dz. cyt., 42— 81 (p a s­ sim). 6»

e) J a n P a w e ł I I do p rz e d s ta w ic ie li re lig ii n ie c h r z e ś c ija ń s k ic h J a p o n ii

P o d c z a s g ło ś n e j podróży·—p ie lg rz y m k i do J a p o n ii (23— 26.02.1981 r.) J a n P a w e ł I I w y g ło sił m . in . ta k ż e p rz e m ó w ie n ie do p rz e d s ta w ic ie li re lig ii n ie c h r z e ś c ija ń s k ic h . U s to s u n k o w a ł się w n im do c a łe j t r a d y c ji re lig ijn e j J a ­ p o n ii w d u c h u z a le c e ń S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II. S ło w a p a p ie ż a są k o n ­ k r e t n y m w y ra z e m n a s ta w ie n ia K o śc io ła dziś do ró ż n y c h re lig ii n ie c h r z e ś ­ c ija ń s k ic h . W a rto p rz y p o m n ie ć w ty m m ie js c u te k s t p r z e m ó w ie n ia g ło w y K o śc io ła k a to lic k ie g o do ja p o ń s k ic h n ie c h r z e ś c ija n . O to sło w a J a n a P a w ­ ł a II, w y p o w ie d z ia n e w T o k io 24.02,1981 ro k u :

C zcig o d n i, P rz y ja c ie le !

W y św ia d c z y liś c ie m i w ie lk i z a sz c z y t p rz y b y w a ją c o so b iście n a s p o tk a ­ n ie ze m n ą w c zasie m o je j k r ó t k ie j w iz y ty w w a s z y m k r a j u , k tó r e g o k a ż d y z a k ą te k o d z n a c z a się n ie z r ó w n a n ą p ię k n o ś c ią , p ię k n o ś c ią , k tó r a ś w ia d c z y o o b ecn o ści B o sk ie j u k r y t e j w e w s z y s tk ic h w id z ia ln y c h s tw o r z e n ia c h . A ty m b a r d z ie j w id z ę w c n o ta c h ż y c z liw o śc i i d o b ro c i, ro z tro p n o ś c i, ła g o d n o ś c i i h a r - t u d u c h a , w p a ja n y c h p rz e z w a sz e tr a d y c je r e lig ijn e , ow o ce D u c h a B ożego, k tó r y w e d le n a s z e j w ia r y je s t „ d u c h e m m iłu ją c y c h lu d z i”, „ w y p e łn ia z ie ­ m ię ” i „ w sz y stk o o g a r n ia ” (M d r 1, 6— 7).

D la te g o z w ra c a m się do w a s sło w a m i, k tó r y c h u ż y ł św . P a w e ł, p ie rw s z y w ie lk i p o d ró ż n ik i p o w sz e c h n y z w ia s tu n w ia r y c h rz e ś c ija ń s k ie j: „ U sta n a ­ sze o tw a r ły się do w as..., ro z s z e rz y ło się n a sz e se rc e . N ie b r a k w a m m ie js c a w m o im s e r c u ” (2 K o r 6, U — 12). Z n a c ie u c z u c ia K o śc io ła k a to lic k ie g o , w y ­ ra ż o n e szczeg ó ln ie w c zasie S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II, d o ty c z ą c e w ie lk ic h t r a d y c ji re lig ijn y c h lu d z k o ś c i, tr a d y c ji, k tó r y c h t u w J a p o n ii je s te ś c ie z n a ­ k o m ity m i p r z e d s ta w ic ie la m i. Z n a c ie d o b rz e te u c z u c ia , g d y ż d o ś w ia d c z y liś ­ cie ic h k o n k r e tn e j r e a liz a c ji, a n a jś w ie ż s z y m d o w o d e m je s t m o ja d z is ie js z a w ś ró d w a s o b ecn o ść. N a d łu g o p rz e d II S o b o re m W a ty k a ń s k im K o śció ł k a ­ to lic k i o k a z y w a ł w a m u z n a n ie , O d c z a su so b o ru , d z ię k i s z la c h e tn y m w y s ił­ k o m w ie lu osób i o rg a n iz a c ji, z S e k r e t a r i a te m d la N ie c h rz e ś c ija n w R zy m ie, n a s z e s to s u n k i t a k się ro z w in ę ły i p o g łę b iły , że m o ż n a p o w ie d z ie ć , iż p r a w ie w sz y sc y t u dziś o b e c n i b y li ju ż w W a ty k a n ie — n a w e t k il k a k r o t n ie — a ż e b y s p o tk a ć się z m y m p o p rz e d n ik ie m P a w łe m V I czy te ż ze m n ą . D z ię ­ k u ję w a m za te w iz y ty , a n a sz e o b e c n e s p o tk a n ie n ie c h b ę d z ie r e w iz y tą , w y r a z e m w d zięczn o ści.

Z ra d o ś c ią s p e łn ia m o b o w ią z e k p rz y p o m ie n ia t u t a j p r z y ja z n e j i p e łn e j c ie p ła p o s ta c i z m a rłe g o k a r d y n a ł a S e rg io P ig n e d o li i jeg o w ie lk ie j m iło śc i d la w a s, za k tó r ą o d p ła c a liś c ie se rd e c z n o ś c ią i d o b ro c ią . J e s te m p rz e k o n a n y , że d u c h e m je s t o n z n a m i w ty m m o m e n c ie . M uszę ró w n ie ż w y ra z ić w d z ię ­ czn o ść za u z n a n ie , ja k im d a rz y c ie K o śc ió ł k a to lic k i w J a p o n ii, i za w a s z ą c h ę ć w s p ó łp r a c y . C ieszę się, że k a to lic y ze s w o je j s tro n y c z y n n ie z w a m i w s p ó łp r a c u ją .

Cóż m oże p o w ie d z ie ć w a m p a p ie ż , k tó r y z R z y m u p rz y b y w a z p ie r w s z ą w iz y tą do te g o sła w n e g o k r a j u W sc h o d u ? J e s te ś c ie s p a d k o b ie rc a m i i s tr a ż ­ n ik a m i o d w ie c z n e j m ą d ro ś c i. T a m ą d ro ść , w J a p o n ii i n a c a ły m W sch o d zie, u fo r m o w a ła w y s o k i p o zio m ż y c ia m o ra ln e g o . T a m ą d ro ś ć k a z a ła w a m s z a ­ n o w a ć „ c zy ste, ja s n e i sz c z e re s e r c e ” (a k a k u , k i y o k u , n a o k i ko k o r o ) . N a u c z y ła w a s w id z ie ć o b ecn o ść B ożą w k a ż d y m stw o rz e n iu , szczeg ó ln ie w k a ż d e j is to c ie lu d z k ie j. N a u c z y ła w a s „ w y rz e c z e n ia się sie b ie i s łu ż b y b liź n ie m u ja k o sz c z y tu p r z y ja ź n i i w s p ó łc z u c ia ” , żeby u ży ć słó w w a szeg o w ie lk ie g o n a u ­ c z y c ie la S aich o . D użo c z a su z a ję ło b y m i w y lic z e n ie w s z y s tk ic h w a r to ś c i d u ­ c h o w y c h , k tó r y c h je s te ś c ie s tr a ż n ik a m i i n a u c z y c ie la m i. J a k o d u c h o w a g ło ­ w a K o śc io ła k a to lic k ie g o , ja k o u c z e ń C h r y s tu s a i J e g o n a m ie s tn ik w y r a ­ ż a m m o ją n ie z m ie r n ą ra d o ś ć , że B óg z e s ła ł w a m te d a ry , że d a je c ie im w y r a z w k o n te k ś c ie p e łn e j w o ln o śc i o b y w a te ls k ie j. S ło w a B ib lii są p r a w ­ d z iw e : „ M ą d ro ść B o ża o k rą g n ie b a s a m a o b e sz ła i p rz e c h a d z a ła się po g łę b i

B IU L E T Y N H O M IL E T Y C Z N Y

p rz e p a ś c i. N a fa la c h m o rz a , n a z ie m i c a łe j, w k a ż d y m lu d z ie i n a ro d z ie z d o b y ła p a n o w a n ie ” (por. S y r 24, 5— 6), „ z n a jd u ją c ra d o ś ć p rz y s y n a c h lu d z ­ k ic h ” (P rz 8, 31). S tą d c h rz e ś c ija n ie p o c z u w a ją się do szczeg ó ln eg o o b o ­ w ią z k u s to s o w a n ia słó w C h ry s tu s a , k tó r y p o w ie d z ia ł: „ K to b o w ie m n ie je s t p rz e c iw k o n a m , te n je s t z n a m i” (M k 9, 40; p o r. Ł k 9, 50).

T a k , is to tn ie w w ie lu s p r a w a c h je s te ś c ie ju ż z n a m i. L ecz m y c h rz e ś ­ c ija n ie m u s im y ró w n ie ż p o w ie d z ie ć , że n a s z ą w ia r ą je s t J e z u s C h ry s tu s ; g ło sim y J e z u s a C h ry s tu s a . M ó w im y jesz c z e p o z a ty m , p o w ta r z a ją c sło w a św ię te g o P a w ła : „ P o s ta n o w iłe m b o w ie m , b ę d ą c w ś r ó d w a s , n ie z n a ć n i­ czego w ię c e j, j a k ty lk o J e z u s a C h r y s tu s a , i to u k r z y ż o w a n e g o ” 1 K o r 2, 2) — J e z u s a C h ry s tu s a , k tó r y ró w n ie ż z m a r tw y c h w s ta ł d la z b a w ie n ia i szczęścia c a łe j lu d z k o ś c i (por. i K o r 15, 20). D la te g o n ie s ie m y J e g o Im ię i J e g o r a ­ d o s n ą n o w in ę w s z y s tk im lu d o m ; szcz e rz e c e n ią c ic h k u l t u r y i tr a d y c je , z s z a c u n k ie m z a p ra s z a m y je do w y s łu c h a n ia G o i do o tw a r c ia m u sw o ic h se rc . P r z y s tę p u je m y do d ia lo g u po to , a b y św ia d c z y ć o m iło ś c i C h ry s tu s o w e j i w k o n k r e t n y sp o só b „ ro z w ija ć je d n o ś ć i m iło ść m ię d z y je d n o s tk a m i i m ię ­ d zy n a ro d a m i, ro z m y ś la ją c p rz e d e w s z y s tk im n a d ty m , co n a s łą c z y i co b u d u je p o czu cie w s p ó ln o ty m ię d z y n a m i” (por. N o s t r a a e ta t e , 1). P o s ła n n ic tw o C h ry s tu s a , k tó r e g ło si K o śc ió ł s k u p ia się w o k ó ł m iło śc i c z ło w ie k a : je s t to w ie lk im p r z y k a z a n ie m C h ry s tu s a , p e łn ią d o sk o n a ło śc i. P rz e z „ c z ło w ie k a ” r o ­ z u m ie m y k a ż d e g o , k to je s t n a s z y m b liź n im , k a ż d ą is to tę , k tó r a się u k s z t a ł­ to w a ła p o d s e rc e m m a tk i.

M y, c h rz e ś c ija n ie , o d d a n i s p r a w ie czło w iek a,, je s te ś m y c h ę tn i i g o to w i w s p ó łp r a c o w a ć z w a m i w o b ro n ie je g o g o d n o śc i i je g o w r o d z o n y c h p r a w , św ię to ś c i jeg o ż y c ia ju ż w ło n ie m a tk i, je g o w o ln o śc i i s a m o s ta n o w ie n ia w s fe rz e o so b iste j j a k ró w n ie ż n a p ła s z c z y ź n ie sp o łe c z n e j, jeg o w y c h o w a n ia m o ra ln e g o o ra z p r y m a tu jeg o g o d n o śc i d u c h o w e j. J a k o lu d z ie w ie rz ą c y m u ­ sim y z w ra c a ć s p e c ja ln ą u w a g ę n a r o z w ija n ie s e r d e c z n y c h s to s u n k ó w w sp o ­ łe c z e ń s tw ie i n a to , b y p r z y ję ty p rz e z n a s s ty l ż y c ia o d z n a c z a ł się o so b isty m u m ia r e m i sz c z e ry m s z a c u n k ie m d la u ro d y ś w ia ta , w k tó r y m ż y je m y . B a r ­ d z ie j n iż k ie d y k o lw ie k je s t to n a s z y m o b o w ią z k ie m d ziś, g d y w z r a s t a z a ­ g ro ż e n ie lu d z k o ś c i ze s tr o n y id e o lo g ii m a te r ia lis ty c z n y c h i u p rz e m y s ło w ie ­ n ia , k tó r e m o g ą p o z b a w ić c z ło w ie k a jeg o g o d n o ści. W iem y , że ro z p o c z ę to ju ż d ia lo g i w s p ó łp r a c ę w te j d z ie d z in ie t a k w J a p o n ii j a k w R z y m ie p o ­ m ię d z y K o śc io łe m k a to lic k im a o rg a n iz a c ja m i re lig ijn y m i, k tó r y c h je s te ś c ie p rz e d s ta w ic ie la m i. J e s z c z e ra z d z ię k u ję za s z a c u n e k i z a u fa n ie , ja k ie o k a ­ z y w a liś c ie o so b ie p a p ie ż a i K o śc io ło w i k a to lic k ie m u w J a p o n ii. K o śció ł ze s w e j s tro n y , p o p rz e z d ia lo g , s ta je się c o ra z b a rd z ie j k a to lic k i — c o ra z b a r ­ d z ie j u n iw e r s a ln y — z g o d n ie z jeg o n a t u r ą i z jeg o m is ją g ło s z e n ia i ś w ia d ­ cz e n ia o m iło ś c i C h r y s tu s a w o b e c k a ż d e g o cz ło w ie k a .

C h c ia łb y m p o w ie d z ie ć w ię c e j, a le c h w ila m i ję z y k lu d z k i je s t t a k i o g r a ­ n ic z o n y i tr u d n y . W ie m je d n a k , że ro z u m ie c ie se rc e . P r a g n ie n ia n a s z y c h s e rc d ą ż ą w ty m sa m y m k ie r u n k u . T a k w ię c m ó w ię: N ie c h D u c h i m iło ść C h r y s tu s a b ę d ą z w a m i w s z y s tk im i! 5”

P rz e m ó w ie n ie to , ja k w ie le in n y c h w y s tą p ie ń J a n a P a w ł a II, ś w ia d ­ czy o p ra w d z iw y m d ia lo g u K o śc io ła ze w s z y s tk im i lu d ź m i d o b re j w o li, w s e r c u k tó r y c h d z ia ła D u c h Ś w ię ty (por. K D K 22) i k tó r z y w s w y c h r e l i ­ g ijn y c h w s p ó ln o ta c h p o s ia d a ją i n a ró ż n e sp o so b y p rz e ż y w a ją w ie le e le ­ m e n tó w p ra w d y , d o b ra i u ś w ię c e n ia — ja k n a s z a p e w n ia s o b ó r (p o r. D M 3, 9; D R N 2). E le m e n ty te w in n y d o jr z e w a ć w s e r c a c h i d o p ro w a d z ić w s z y s t­ k ic h lu d z i do p e łn i P r a w d y , D ro g i i Ż y c ia p o p rz e z p o słu g ę K o śc io ła , g ło s z ą ­ cego w s z y s tk im lu d z io m J e z u s a C h ry s tu s a , je d y n e g o P o ś r e d n ik a m ię d z y B o ­ g ie m i lu d ź m i (por. 1 T m 2, 3— 6; Dz 4, 10— 12; 10, 34— 36).

k s . B r o n i s l a w M o k r z y c k i S J , S t a r a W i e ś k . B r z o z o w a

II. C Z Y T A N IA B IB L IJ N E W L IT U R G II 1. Ołtarz n ieb ia ń sk i T eologiczn a zaw artość A p 8, 3— 4

J a k o d r u g a p ro p o z y c ja p ie rw s z e g o c z y ta n ia p rz y p o ś w ię c e n iu o łta rz a w o k re s ie w ie lk a n o c n y m p o d a n a z o s ta ła w L e k c jo n a r z u k r ó c iu tk a p e r y k o p a z A P 8, 3—4, z a w ie r a ją c a z a le d w ie d w a z d a n ia . W e rs e t w y e k s p o n o w a n y w czy ­ ta n i u — „ A n io ł s t a n ą ł p rz y o łta r z u ” (S t e t i t a n g e l u s a n t e alta re, p o r. w . 4a) — p rz e n o s i n a s z p ła s z c z y z n y z ie m s k ie j li tu r g ii do n ie b a i u ś w ia d a m ia p r a w ­ dę, że z ie m s k a litu r g ia K o śc io ła je s t a n ty c y p a c ją li tu r g ii n ie b ia ń s k ie j o ra z j e j z n a k ie m n a z ie m i i że w c h o d z im y w r e a l n ą w s p ó ln o tę z a n io ła m i i ś w ię ­ ty m i, u c z e stn ic z ą c w li tu r g ii K o śc io ła p ie lg rz y m u ją c e g o p rz e z „ p u s ty n ię ” z ie m sk ie g o p a d o łu do n ie b ia ń s k ie j „ Z ie m i O b ie tn ic ” (por. K L 8).

a) „ N i e c h a n i o ł z a n i e s i e t ę o f i a r ę n a o ł t a r z w n i e b i e ” ( p o r . I M o d i , e u c h . )

W K a n o n ie R z y m sk im , czy li I M o d litw ie e u c h a ry s ty c z n e j, z n a jd u je się m o d litw a , k tó r ą k a p ła n o d m a w ia g łęb o k o p o c h y lo n y p rz e d o łta rz e m , a k tó r a z d a je się ł ą c z y ć w y ra ź n ie o fia rę e u c h a ry s ty c z n ą z n ie b ia ń s k ą litu r g ią , a m a te r ia ln y z n a k o łta r z a K o śc io ła zie m sk ie g o z ta je m n ic z y m o łta rz e m n ie ­ b ia ń s k im . C e le b ra n s m ó w i: „ P o k o rn ie C ię b ła g a m y , w sz e c h m o g ą c y B oże, n ie c h T w ó j ś w ię ty A n io ł z a n ie s ie tę o fia rę n a o łta r z w n ie b ie p rz e d o b li­ cze B o sk ieg o m a j e s t a tu T w eg o , a b y ś m y p r z y jm u ją c z teg o o łta r z a N a jś w ię ­ ts z e C iało i K re w T w o je g o S y n a , o tr z y m a li o b fite b ło g o s ła w ie ń s tw o i ła s k ę ” . W te k ś c ie w c z e śn ie jsz e j M o d litw y e u c h a ry s ty c z n e j, c y to w a n e j p rz e z św . A m b r o ż e g o (IV w .), k tó r a s ta n o w i c h y b a n a js ta r s z e „ ją d r o K a n o n u R z y m sk ie g o ” , z n a jd u je się ju ż t a p ro ś b a , choć w n ie c o in n e j fo rm ie : „ P r o ­ sim y i b ła g a m y , b y ś p r z y ją ł tę o fia rę n a T w o im o łta r z u w n ie b ie p rz e z rę c e T w o ic h A n io łó w , ja k p r z y ją łe ś ła s k a w ie d a r y T w e g o s p r a w ie d liw e g o słu g i A b la i o fia rę p a tr ia r c h y n a sz e g o A b r a h a m a o ra z o fia rę , k tó r ą C i złożył n a j ­ w y ż sz y k a p ła n M e lc h iz e d e k ” .

Do li tu r g ii n ie b ia ń s k ie j i „ o łta rz a w n ie b ie ” n a w ią z u ją o b ficie litu r g ie w sc h o d n ie , z w ła sz c z a W sc h o d u g re c k ie g o . W K o n s t y t u c j a c h a p o s t o ls k i c h

(IV w .) w p rz y g o to w a n iu do K o m u n ii św . p o ja w ia się n a jp i e r w z a c h ę ta do m o d litw y , b y B óg p r z y ją ł o f ia r y n a sw y m n ie b ia ń s k im o łta rz u . L itu rg ic z n e te k s ty W sc h o d u i Z a c h o d u m ó w ią w ię c w y ra ź n ie o „ o łta rz u w n ie b ie ”, a ta k ż e o p o ś r e d n ic tw ie ja k ie g o ś „ a n io ła ” (lu b „ a n io łó w ”) w z a n o s z e n iu o fia ry e u c h a ry s ty c z n e j p rz e d o b licze B ożego m a j e s ta tu . K o m e n ta r z e d o ty c z ą c e ty c h litu r g ic z n y c h f o r m u ł b y ły w c ią g u w ie k ó w p rz e r ó ż n e (por. J .- A . J u n g ­ m a n n , M i s s a r u m s o l le m n ia , t. II I , P a r is 1959, 151— 155). W ie lu k o m e n ta to ­ ró w śre d n io w ie c z n y c h d o p a tr y w a ło się w „ a n ie le - p o ś r e d n ik u ” sa m e g o C h r y ­ s tu s a , k tó r y n a z w a n y z o s ta ł w B ib lii „ A n io łe m — Z w ia s tu n e m w ie lk ie g o p la ­ n u ” (et v o c a b i t u r n o m e n e i u s m a g n i c o n silii A n g e l u s — p o r. Iz 9, 6; zob. te ż a n ty f o n ę n a w e jś c ie w tr z e c ie j m szy z B ożego N a ro d z e n ia ) i k tó r y s a m z a n o si w ła s n ą o fia rę i o f ia rę K o śc io ła p rz e d o b licze O jc a (por. H b r 4, 14; 7, 24·—28; 1 J 2, 1— 2; J 16, 26-—28). N ie k tó r z y ze w sp ó łc z e s n y c h k o m e n ta to ­ ró w p o d e jm u ją tę m y ś l n a n o w o , in n i sta n o w c z o j ą o d rz u c a ją . W k a ż d y m ra z ie o b ie k ty w n a w ię ź m ię d z y litu r g ią z ie m s k ą i n ie b ia ń s k ą je s t d ziś — w ś w ie tle so b o ru i te o lo g ii li tu r g ii — p r a w d ą o c z y w istą , a C h r y s tu s p a ­ s c h a ln y n a zaw sz e p o z o s ta n ie je d y n y m , p ra w d z iw y m L itu rg ie m , s p r a w u j ą ­ c y m z a ró w n o litu r g ię z ie m s k ą (p rzez sw o ic h „ m in is tr ó w ”), j a k i w ie k u is tą litu r g ię n ie b ia n (por. K L 7 i 8).

B IU L E T Y N H O M IL E T Y C Z N Y

b) O ł t a r z n i e b i a ń s k i w a p o k a l i p t y c z n e j w i z j i ś w . J a n a

T e k s ty litu r g ic z n e w s p o m in a ją c „ o łta rz w n ie b ie ” z d a ją się n a w ią z y w a ć do b ib lijn e g o te k s tu A p 8, 3—4, k tó r y s ta n o w i a n a liz o w a n ą w ła ś n ie p e ry k o p ę . P o w iz ji w s tę p n e j i lis ta c h do s ie d m iu K o ścio łó w (A p 1—3, 22), po w iz ji li tu r g ii n ie b ia ń s k ie j w o k ó ł tr o n u B ożego (A p 4, 1— 11) św . J a n a p o ­ s to ł u k a z u je w A p o k a lip s ie ta je m n ic z e w iz je s ie d m iu p ie c z ę c i i sie d m iu t r ą b ze s tr a s z n y m i „ B ia d a ” i p la g a m i e sc h a ty c z n y m i (por. A p 5—;11). W ta k im k o n te k ś c ie , w r a m a c h ta je m n ic y „ sió d m e j p ie c z ę c i” i w y s tą p ie n ia „ s ie d m iu a n io łó w ” z s ie d m io m a tr ą b a m i a p o k a lip ty c z n y m i, a w ię c m ię d z y d w o m a „ s ió d e m k a m i” , u s y tu o w a n a je s t p e r y k o p a m ó w ią c a o n ie b ia ń s k im o łta r z u (A p 8, 3— 4). T re śc io w o łą c z y się o n a z d z ia ła ln o ś c ią c z te re c h je ź d ź c ó w a p o ­ k a lip ty c z n y c h z w iz ji p ie c z ę c i .(Ap 6, 1·—8). W śró d k o le jn y c h z w ia s tu n ó w „ D n ia g ie w u ” B ożego, w z o ro w a n y c h n a p la g a c h e g ip s k ic h (por. W j 7, 14— 12, 33), w iz ja w p r o w a d z a ją c a u k a z u je d w a o b ra z y : w rę c z e n ie w g łę b o k im m il­ c z e n iu t r ą b sie d m iu a n io ło m o ra z s y m b o lic z n ą l i t u r g i ę k a d z e n i a , n a w ią z u ją c a do ś w ią ty n n e j li tu r g ii I z r a e la . T a o s ta tn ia w iz ja to w ła ś n ie a n a liz o w a n a t u p e ry k o p a , w y b r a n a ja k o c z y ta n ie n a p o św ię c e n ie o łta rz a w ś w ią ty n i c h rz e ś c ija ń s k ie j.

P ie r w s z a w iz ja w p r o w a d z a ją c a m ó w i o „ s ie d m iu a n io ła c h , k tó r z y s to ją p rz e d B o g ie m ” (w. 2). S ą to z n a n i w tr a d y c ji b ib lijn e j i ju d a is ty c z n e j tzw . „ A n io ło w ie O b lic z a ” (por. T b 12, 15; Ł k 1, 19), p ó ź n ie j n a z w a n i „ A rc h a n io ­ ł a m i” (1 T e s 4, 16; J u d 9). W p e ry k o p ie „ litu r g ic z n e j” w y s tę p u je je d n a k in n y , n o w y a n i o ł , k tó r y n ie n a le ż y do te j „ s ió d e m k i”. P e łn i on s y m ­ b o lic z n ie f u n k c ję litu r g ic z n ą , d o b rz e z n a n ą ze S ta r e g o T e s ta m e n tu ; je s t to „ o f ia r a k a d z e n ia ”, k tó r ą w ś w ią ty n i je r o z o lim s k ie j p e łn ił d w a ra z y d z ie n n ie k a p ła n , w y z n a c z o n y lo s e m do te j f u n k c j i (por. Ł k 1, 8— 10). J a n o w a w iz ja s u g e r u je w ię c d w a o łta rz e : o łta rz c a ło p a le n ia n a d z ie d z iń c u k a p ła ń s k im , g d z ie p ło n ie s ta le o gień, a ta k ż e o łta r z k a d z ie ln y z n a jd u ją c y się w p r z y ­ b y tk u p a ń s k im („ m ie jsc e ś w ię te ”). Z o łta r z a c a ło p a le n ia k a p ła n p rz e n o s ił p ła s k ą s z u flą ro z ż a rz o n e w ę g le (por. W j 27; 3; 38, 3) n a o łta rz k a d z ie ln y , by m ó c w rz u c ić n a n ie w o n n o śc i i t a k d o k o n a ć „ o fia ry k a d z e n ia ”. A n io ł w y k o ­ n u je w ła ś n ie tę s y m b o lic z n ą c z y n n o ść, p o s łu g u ją c się „ z ło ty m n a c z y n ie m n a ż a r ” (w. 3; p o r. 1 K r i 7, 50).

O fia r a k a d z e n ia n a le ż a ła do n a jb a r d z ie j u ro c z y s ty c h o fia r b e z k rw a w y c h w I z r a e lu . S p o só b s k ła d a n ia te j o fia ry , ja k i k a ż d e j in n e j, o k re ś la ł u s ta lo n y i b a rd z o d ro b ia z g o w y r y t u a ł. D a re m o f ia r n y m b y ła t u m ie s z a n in a k a d z id ła , o n y k s u , s to r a k s u i g a lb a n u . R a n o o f ia rę k a d z e n ia s k ła d a n o p rz e d „ n ie u s ta n ­ n ą ” o f ia rą c a ło p a ln ą , a w ie c z o re m po n ie j. L itu r g ię k a d z e n ia p e łn ili d w a j k a p ła n i. J e d e n z n ic h , w y z n a c z o n y lo sem , b r a ł c z a rę z m ie s z a n in ą k a d z ie ln ą i w y c h o d z ił do „ m ie js c a ś w ię te g o ” . W ty m s a m y m c zasie d ru g i k a p ła n b r a ł z ło tą sz u flę i p rz e n o s ił n a n ie j ro z ż a rz o n e w ę g le z o łta r z a c a ło p a le n ia , z n a j­ d u ją c e g o się n a d z ie d z iń c u i k ła d ł je n a o łta r z u k a d z ie ln y m , sto ją c y m w „ m ie js c u ś w ię ty m ”. N a s tę p n ie b r a ł z r ą k p ie rw s z e g o k a p ła n a c z a rę z k a ­ d z id łe m i tr z y m a ł ją w rę k a c h ,, a p ie rw s z y k a p ła n b r a ł z c z a ry k a d z id ło i w rz u c a ł je n a ro z ż a rz o n e w ęg le. W ra z z d y m e m w o n n y c h k a d z id e ł w z n o s z ą ­ c y m się k u g ó rze p ły n ę ły m o d l i t w y k a p ła n a s k ła d a ją c e g o o fia rę , a ta k ż e lu d u , k tó r y n a b o ż n ie s ta ł n a d z ie d z iń c u n ie w ia s t, o c z e k u ją c n a b ło g o s ła w ie ń ­ s tw o w m o d lite w n y m s k u p ie n iu . P o m o d litw ie p ie rw s z y k a p ła n s k ła d a ł g łę ­ b o k i p o k ło n p rz e d o łta rz e m i w y c h o d z ił n a d z ie d z in ie c , b y u d z ie lić z e b ra n y m b ło g o s ła w ie ń s tw a . W y c ią g a ł w ię c n a d lu d e m sw e rę c e i w y p o w ia d a ł t r a d y ­ c y jn ą f o r m u łę tzw . „ b ło g o s ła w ie ń s tw a a a ro n ic z n e g o ” , p rz e k a z a n e g o w K się d z e L iczb . W e d łu g te j k s ię g i M o jżesz o tr z y m a ł ta k ie p o le c e n ie od P a n a : „ P o w ie d z A a ro n o w i i je g o sy n o m : T a k oto m a c ie b ło g o s ła w ić Iz r a e lito m . P o w ie c ie im : N ie c h cię P a n b ło g o s ła w i i strz e ż e . N ie c h P a n ro z p r o m ie n i o b licze sw e n a d to b ą ; n ie c h cię o b d a rz y sw ą ła s k ą . N ie c h z w ró c i k u to b ie o b licze sw o je i n ie c h cię o b d a rz y p o k o je m . T a k b ę d ą w z y w a ć im ie n ia m o jeg o n a d I z r a e li­

ta m i, a J a im b ę d ę b ło g o s ła w ił” (L b 6, 23—27). O fia r a k a d z e n ia w y r a ż a ła w ię c s y m b o lic z n ie n u r t m o d litw y I z r a e la , k tó r a w r a z z o f ia rą c a ło p a ln ą w z n o siła się c o d z ie n n ie ra n o i w ie c z o re m p rz e d t r o n N ajw y ższeg o . O łta r z c a ło p a le ­ n ia i o łta rz k a d z ie ln y w s k a z y w a ły n a je d n o ś ć u w ie lb ie n ia B oga p o p rz e z o fia ­ r ę i m o d litw ę , u z u p e łn ia ją c e się w z a je m n ie . J a n o w a w iz ja p o p rz e z o b ra z litu r g ii k a d z e n ia p rz y n ie b ia ń s k im o łta r z u w s k a z u je n a o b y d w a n u r t y u w ie l­ b ie n ia B oga w o fie rz e C h r y s tu s a i w sp ó ło fie rz e w ie rn y c h , a ta k ż e w m o d li­ tw ie K o śc io ła , k tó r a w S e rc u C h r y s tu s a z n a jd u je sw ą p e łn ię .

c) O ł t a r z m i e j s c e m u w i e l b i e n i a B o g a p r z e z o f i a r ę i m o d l i t w ę

O łta r z w ś w ią ty n i c h rz e ś c ija ń s k ie j je s t z a w sz e z n a k ie m i sy m b o le m C h r y s tu s a P a n a , je d y n e g o P o ś r e d n ik a m ię d z y B o g iem a lu d ź m i. W sw o im c z ło w ie c z e ń stw ie d o k o n a ł O n d z ie ła u w ie lb ie n ia B oga i z b a w ie n ia ś w ia ta p o ­ p rz e z p a s c h a ln e m is te r iu m , z w ła sz c z a s w o ją o f ia rą zło ż o n ą n a k rz y ż u . T y lk o w te j o fie rz e z n a jd u j ą se n s w s z y s tk ie m o ż liw e o fia ry , s k ła d a n e B o g u p rz e z lu d z i. T a k ż e m o d litw y lu d z k ie są s k u te c z n y m i d z ię k i m o d litw ie C h ry s tu s a , n o w e j G ło w y lu d z k o śc i, k tó r y z b ie r a je w s z y s tk ie n ie ja k o w sw y m S e rc u i p r z e d s ta w ia O jc u ja k o J e d y n y i U m iło w a n y S y n , w k tó r y m O jciec m a u p o ­ d o b a n ie zaw sz e . Z a ró w n o o łta r z c a ło p a le n ia , ja k i o łta rz k a d z ie ln y w s k a z y w a ł w ię c n a C h r y s t u s ą P a n a , n a J e g o o fia rę i m o d litw ę , n a J e g o je d y n e p o ś r e d n ic tw o u O jca. T o O n w s ta w ia się z a n a m i n ie u s ta n n ie ja k o n asz O b ro ń c a i P o ś r e d n ik — R z e c z n ik u O jc a (por. H b r 4, 14; 1 J 2, 1— 2).

C z y ta n a p o d c z a s p o ś w ię c e n ia o łta r z a p e r y k o p a z A p 8, 3—4 p o ś re d n io w s k a z u je w ła ś n ie n a s y m b o lik ę o łta r z a c a ło p a le n ia i o łta r z a k a d z ie ln e g o , a w ię c n a C h r y s tu s a ja k o n a s z ż y w y „ O łta r z ”, n a k tó r y m i w k tó r y m d o k o ­ n u je się n ie u s ta n n e u w ie lb ie n ie B o g a p o p rz e z o f ia r ę i m o d litw ę p r z y ję tą w c a łe j p e łn i.

Do ty c h tr e ś c i n a w ią z u ją ta k ż e te k s ty litu r g ic z n e z o b rz ę d ó w p o św ię c e ­ n ia o łta rz a . W m o d litw ie n a s tę p u ją c e j po o d ś p ie w a n iu li ta n i i b is k u p m o d li się do B oga: „...i s p r a w , a b y t e n o łta rz s ta ł się m ie js c e m , w k tó r y m d o k o ­ n u ją się w ie lk ie m is te r ia z b a w ie n ia . N ie c h t u t a j lu d T w ó j s k ła d a T o b ie d a ry , p r z e d s ta w ia s w o je p r a g n ie n ia i z a n o si p ro ś b y w d u c h u g łę b o k ie j p o b o ż­ n o śc i i sy n o w sk ie g o z a u f a n i a ” (n. 46). W m o d litw ie p o św ię c e n ia b is k u p p ro s i B o g a m . in. w ta k i c h sło w a c h : „N iech tu t a j s k ła d a ją sw e tr o s k i i c ię ż a ry , a o tr z y m a ją n o w ą m o c d u c h a n a d a ls z ą d ro g ę życia... N ie c h (o łtarz ) b ę d z ie o ś ro d k ie m , w k tó r y m b ę d z ie m y C ie b ie w ie lb ić i T o b ie d z ię k o w a ć , aż z r a d o ­ śc ią d o jd z ie m y do w ie c z n y c h p rz y b y tk ó w , g d zie b ę d z ie m y C i s k ła d a ć o fia rę c h w a ły ra z e m z C h ry s tu s e m , N a jw y ż sz y m K a p ła n e m i ; Ż y w y m O łta r z e m ” (n. 48). W p r e f a c ji z n ó w sły sz y m y a lu z ję do ro z w a ż a n y c h w ą tk ó w : „M iejsce to je s t n a p r a w d ę w z n io słe , tu t a j b o w ie m s k ła d a m y w m is te r iu m o fia rę C h r y s tu s a , t u t a j o d d a je m y d o s k o n a łą c h w a łę B ogu i t u t a j d o k o n u je się n a sz e o d k u p ie n ie ” (n. 60). W re sz c ie w y r a ź n e n a w ią z a n ie do n ie b ia ń s k ie g o o łta r z a m a m y w s ło w a c h b is k u p a , w y p o w ia d a n y c h po p o k ro p ie n iu o łta rz a : „N iech B óg, O jciec m iło s ie rd z ia , k tó r e m u n a z ie m i p o ś w ię c a m y t e n n o w y o łta rz , o d p u ś c i n a m g rz e c h y i p o z w o li n a w ie k i s k ła d a ć o fia rę u w ie lb ie n ia n a o łta r z u n ie b ie s k im ” (n. 37).

D y m k a d z id e ł, w z n o sz ą c y się z o łta rz a n ie b ia ń s k ie g o p rz e d t r o n B oga to „ m o d litw y w s z y s tk ic h ś w ię ty c h ”, czy li c a łe g o K o ścio ła. B óg p r z y jm u je te m o ­ d ły ze w z g lę d u n a ż a r o fia ry C h r y s tu s a i w s p ó łd z ia ła n ia w s z y s tk ic h w ie r n y c h z T y m , k tó r y n a s u m iło w a ł i „ sam eg o sie b ie w y d a ł za n a s w o fie rz e i d a n i n a w d z ię c z n ą w o n n o ść B o g u ” (por. E f 5, 2).

U n a o c z n ie n ie m sy m b o lic z n e j w y m o w y z a w a r te j w a n a liz o w a n e j p e ry k o p ie je s t o b r z ę d o k a d z e n i a n o w e g o o ł t a r z a . B isk u p , d o k o n a w sz y n a m a s z c z e n ia o łta r z a k rz y ż m e m , u m ie sz c z a n a o łta r z u n a c z y n ie z r o z ż a r z o n y ­ m i w ę g la m i, a s y p ią c k a d z id ło n a w ę g le m ó w i: „N ie c h n a s z a m o d litw a

B IU L E T Y N H O M IL E T Y C Z N Y ₈₉

w z n o si się p rz e d T o b ą , P a n ie , j a k k a d z id ło , a j a k t a ś w ią ty n ia n a p e łn ia się m iłą w o n ią , t a k n ie c h T w ó j K o śció ł p r o m ie n iu je św ię to śc ią C h r y s t u s a ” (n. 53).

Ż a r o f ia r y C h r y s tu s a u o b e c n ia się ta k ż e w ż y c i u c h r z e ś c i j a n , g dy p o p rz e z p o s łu s z e ń s tw o B o ż e m u p r a w u „ k rz y ż u ją sw e c ia ło ” i „ u ś m ie r c a ją złe n a m ię tn o ś c i”. M ę c z e ń s tw o s ta n o w i szczy t o w ego „ ż a ru u t r a p ie ń ” p o n o sz o n y c h ze w z g lę d u n a B o g a (por. 1 P 4, 12—19). W „ o g n iu ” o fia ry i w s p ó ło f ia ro w a n ia m o d litw a c h r z e ś c ija n in a n a b ie r a „ w o n i p r z y je m n e j i m iłe j B o g u ” o ra z w z n o si się k u g ó rz e n ib y d y m y k a d z id e ł. O łta r z w n a s z e j ś w ią ty n i p rz y p o m in a 0 ty m n ie u s ta n n ie , a d o k o n u ją c a się n a n im o f ia r a C h r y s tu s a i K o ścio ła, o to c z o n a m o d litw a m i lu d u , s ta n o w i s a m ą R ze c z y w isto ść , s y m b o liz o w a n ą w z n a k u o łta r z a i w J a n o w e j w iz ji „ n ie b ia ń s k ie g o o łta r z a ” z o f ia rą k a d z ie ln ą . L i t e r a t u r a : Y. M .-J . C o n g a r O P , L e m y s t è r e d u t e m p l e , P a r is 1963, 239— 275; J .- A . J u n g m a n n , M i s s a r u m s o l le m n ia , t. II I, P a r is 1959, 145·—158; A p o k a l i p s a św . Ja n a , o p ra ć . A . J a n k o w s k i O SB , P o z n a ń 1959, 183— 185; K o m e n t a r z p r a k t y c z n y do N o w e g o T e s t a m e n t u , t. II, o p ra ć . A . J a n k o w s k i O SB , K . R o m a n i u k , L. S t a c h o w i a k , P o z n a ń 1975, 1160— 1161· D. R o p s, Ż y c i e c o d z i e n n e w P a l e s t y n i e w c z a s a c h C h r y ­ s tu s a , P o z n a ń 1965, 515— 527; S. Ł a c h , R o z w ó j o fi a r w relig ii s t a r o t e s t a - m e n t o w e j , P o z n a ń 1970, 89— 98; O b r z ę d y p o ś w i ę c e n i a k o śc io ła i o łtarza, n.

37, 46, 48, 60, N o tif ic a tio n e s e C u ria M e tro p o lita n a C ra c o v ie n s i 118 (1980) 239— 244.

ks. B r o n i s ł a w M o k r z y c k i S J , S t a r a W i e ś k . B r z o z o w a , 2. „P rzy sto le P a n a ” (1 K or 10, 21)

T eologiczn a zaw artość 1 K or 10, 16— 21 a) K o n t e k s t p e r y k o p y

Z d w ó c h p e ry k o p p rz e z n a c z o n y c h do w y k o r z y s ta n ia ja k o d ru g ie c z y ta n ie w li tu r g ii p o ś w ię c e n ia o łta rz a , p ie rw s z a w z ię ta z o s ta ła z d z ie s ią te g o ro z d z ia łu P ie rw s z e g o L is tu św . P a w ła a p o s to ła do K o r y n tia n . W y b ra n y fr a g m e n t (1 K o r 10, 16— 21) n a le ż y do d ru g ie j części lis tu , w k tó r e j A p o sto ł d a je o d ­ p o w ie d z i n a w a ż n e p y ta n i a i n ie p o k o je K o r y n ti a n (1 K o r 7, 1— 16, 23). P o o d p o w ie d z ia c h d o ty c z ą c y c h s ta n u sp o łeczn eg o , m a łż e ń s tw a i d z ie w ic tw a , P a ­ w e ł p rz e c h o d z i do s p r a w y s p o ż y w a n ia m ię s a o fia ro w a n e g o b o żk o m p o g a ń s k im (1 K o r 8, 1— 10, 33), b y n a s tę p n ie u d z ie lić o d p o w ie d z i d o ty c z ą c y c h p o rz ą d k u w c zasie litu r g ic z n y c h z e b r a ń k o ry n c k ie j w s p ó ln o ty (1 K o r 11, 1·— 14, 40). K o r y n tia n o m g ro z iło n ie b e z p ie c z e ń s tw o ze s tr o n y p o g a n , z a p ra s z a ją c y c h n a u c z ty , w c zasie k tó r y c h p o d a w a n o p o s iłk i p o c h o d z ą c e z d a ró w o fia rn y c h z ło żo n y c h b o żk o m . I t u s łu s z n ie m o g ły ro d z ić się w ą tp liw o ś c i s u m ie n ia i p o ­ w s ta w a ć p y ta n i a n a tu r y p r a k ty c z n e j. O d p o w ie d z i A p o sto ła n a szczeg ó ło w e p y ­ ta n i a K o r y n ti a n s ta n o w ią z a ra z e m p o u c z e n ie a k tu a l n e d la w s z y s tk ic h w y ­ z n a w c ó w C h r y s tu s a w c ią g u d z ie jó w K o ścio ła.

A n a liz o w a n a p e r y k o p a u k a z u je p ro b le m o łta rz a , o fia r k o m u n ijn y c h 1 u c z e s tn ic tw a w n ic h —■ ze w s z y s tk im i k o n s e k w e n c ja m i d u c h o w y m i. S ło w a A p o sto ła N a ro d ó w o tw ie r a ją b a rd z o sz e ro k ą p e rs p e k ty w ę , n a tle k tó r e j u d z ie ­ la k o n k r e tn y c h o d p o w ie d z i. J e s t to p e r s p e k ty w a d z ie jó w z b a w ie n ia z tr z e m a z a sa d n ic z y m i e ta p a m i: cz a sy p o g a n —■ c z a sy „ b łą d z e n ia n ie ja k o po o m a c k u ” (p o r. Dz 17, 26— 30), cz a sy „ I z r a e la w e d łu g c ia ła ” o k re s S ta r e g o P r z y m ie r z a , a w re s z c ie „ p e łn ia c z a só w ” w C h ry s tu s ie i J e g o K o ściele, s p r a w u ją c y m ś w ię tą litu r g ię „ n a p a m ią tk ę P a n a ” (por. 1 K o r 11, 25— 26).

Z a g a d n ie n ie czci B oga w e w s z y s tk ic h e ta p a c h h is to r ii z b a w ie n ia s ta n o w i p u n k t is to tn y te jż e h is to rii. Z b a w ie n ie i k u l t w ią ż ą się śc iśle ze so b ą, a n o w y L u d B oży ·— „ Iz r a e l w e d łu g d u c h a ”, „ p o to m s tw o A b r a h a m a p rz e z w ia r ę ” — w in ie n u s z a n o w a ć i p o k o rn ie z e b ra ć w sz e lk ie d o ś w ia d c z e n ie r e lig ijn e lu d z k o ­