Powiatowa mapa gospodarowania zasobami przyrody

‘Obfitoœæ inkluzji zawieraj¹cych pokaŸne iloœci CO2 wskazuje na obszary mineralizacji rudnej, jak na przyk³ad rejon Rabego, czy okolice Wo³osatego.

‘Kwarc typu diamentów marmaroskich jest

wyni-kiem krystalizacji tych bardzo z³o¿onych paleofluidów.

‘Obszary o powy¿szonej zawartoœci ciek³ych inkluzji

wêglowodorowych s¹ perspektywiczne dla poszukiwañ nagromadzeñ ropy naftowej.

Badania wykonano w ramach tematu finansowanego z dzia³alnoœci statutowej KBN (6.20.9137.00.0) oraz (czêœciowo) w ramach projektu KBN nr 6 PO4 D 046 16.

Literatura

BURRUSS R.C. 1981 — Hydrocarbon fluid includions in studies of diagenesis. [W:] L.S. Hollister & M.L. Crawford (eds.). Short Course in Fluid Inclusions: Applications to Petrology) Mineral. Assoc. Cana-da, 6: 138–156.

DUDOK I. V. 1991 — Cechy mineralogiczno-geochemiczne tworzenia ¿y³ w osadach fliszowych Karpat Ukraiñskich (w odniesieniu do zawartoœci ropy i gazu). Lwów.

DUDOK I. V., KALIU¯NYJ V. A. & VOZNIAK D. K. 1997 — The particularities of phase composition and the problems of systematics of the hydrocarbon fluid inclusions in „Marmarosh diamonds” of the Ukrainian Carpathians. XIV ECROFI, Nancy, France: 96–97. DUDOK I. V. & JARMO£OWICZ-SZULC K. 2000 — Hydrocarbon inclusions in vein quartz (the „Marmarosh diamonds”) from the Krosno and Dukla zones of the Ukrainian Carpathians. Geol. Quart., 44: 415–423.

HERVIG R. L., WILLIAMS P., THOMAS R. M., SCHAUER S. N. & STEELE I. M. 1992 — Microanalysis of oxygen isotopes in insulators by secondary ion mass spectrometry. Intl. J. Mass. Spec. Ion Proc. , 120: 45–63.

HOLLOWAY J. R. 1982 — Composition and volumes of supercritical fluids in the Earth’ s crust. [W:] L. S. Hollister and M. R. Crawford (red). Fluid Inclusions: Applications to petrology. Can. Min. Ass. Short Course Handbook, 6: 13–36.

JARMO£OWICZ-SZULC K. 1997 — Wykorzystanie inkluzji fluidal-nychn w spoiwach ska³ paleozoiku Ni¿u Polskiego dla poszukiwañ ropy naftowej i gazu ziemnego. CAG 2/98.

JARMO£OWICZ-SZULC K. 2000 — Mineralogiczno-geochemiczne œrodowisko tworzenia „diamentów maramroskich”— na podstawie badañ inkluzji fluidalnych w minera³ach ¿y³owych Karpat Zewnêtrz-nych. CAG 2351/2000.

JARMO£OWICZ-SZULC K. & DUDOK I. V. 2000 — Migracja flu-idów w ska³ach osadowych Karpat na podstawie badañ inkluzji fluidal-nych w minera³ach ¿y³owych p³aszczowiny œl¹skiej i dukielskiej. Projekt badawczy Nr 6 PO4 D 046 16. Zak³ad Petrologii, Pañstw. Inst. Geol.

KALIU¯NYJ V. A. 1993 — The pecularities of the evolution of hydrothermal fluids H2O + CH4+ C2H6 as a medium of

rock-crystali-zation (Marmarosh Diamonds) from the Ukrainian Carpathians. Arch. Miner., VLIX, ECROFI XII: 109–110.

KALIU¯NYJ V. A. & SACHNO B. E. 1998 — Perspektywy prognozo-wania kopalin u¿ytecznych na podstawie typomorficznych oznak flu-idoeych wrostków wêglowoodorowych i dwutlenu wêgla. Geochim. i Geol. Surow. Palnych, 3: 104–110.

KARWOWSKI £. & DORDA J. 1986 — The mineral forming evnvi-ronment of ”Marmarosh diamonds”. Min. Pol., 17: 3–12.

KOZ£OWSKI A. 1982 — Wêglowodory w roztworach penetruj¹cych ska³y osadowe, na podstawie badañ inkluzji gazowo-ciek³ych. [W:] Mat. Konf. Nauk. Serock.

KOZ£OWSKI A. & M£YNARCZYK 1995 — (inf. ustna) „Diage-neza 1995”, Poznañ.

KOTARBA A., KOWALSKI A., KOWALSKI T., WIÊC£AW D. & NOWAK-BATOR M. 2000 — Badania geochemiczne substancji orga-nicznej Karpat fliszowych. [W:] Jarmo³owicz-Szulc K. & Dudok I. V. 2000 — Migracja fluidów w ska³ach osadowych Karpat na podstawie badañ inkluzji fluidalnych w minera³ach ¿y³owych p³aszczowiny œl¹skiej i dukielskiej. Projekt badawczy Nr 6 PO4 D 046 16. Zak³ad Petrologii, Pañstw. Inst. Geol.

£ASZKIEWICZ A. 1960 — Rzekomo pirogeniczne kwarce. Kwart. Geol., 3: 585–587.

£OMOV S. B. & VITYK M. O. 1990 — Cracking halos around fluid inclusions in Carpathian :Marmarosh diamonds. Geochim. Inst., 28: 125–128.

MASTELLA L. & KOJSAR B. 1975 — Zwi¹zek objawów bitumicz-nych fliszu z budow¹ tektoniczn¹ wschodniego Podhala. Kwart. Geol., 4: 861–873.

MOJSKI J. E. & ŒL¥CZKA A. (RED). 1980 — Arkusz £upków. Wyd. Geol. Warszawa.

MULLIS J., DUBESSY J., POTY B. & O’ NEIL J. 1994 — Fluid regi-mes during late stages of continental collision. Geochim. Cosmochim. Acta, 58: 2239–2267.

ROEDDER E. 1984 — Fluid inclusions. Reviews in Mineralogy, 12. Blacksburg.

RYPIN M. B. 1970 — O orientacji, czasie i zwi¹zkach zawartosci ropy — gazu w szczelinach mineralnych z osadów fliszowych w Karpatach. Geol. Geochim., 23: 71–78.

ŒL¥CZKA A. 1959 — Stratygrafia serii œl¹skiej ³uski Bystrego na po³udnie od Baligrodu. Biul. Inst. Geol., 131: 203–209.

ŒL¥CZKA A. 1980 — Objaœnienia do Mapy Geologicznej Polski, 1:200 000. Arkusz £upków. Wyd. Geol. Warszawa.

TOKARSKI J. 1905 — O dyamentach marmaroskich, Kosmos 30: 443. VITYK M. O., BODNAR R. J. & DUDOK I. V. 1996 — Fluid inclu-sions in Marmarosh Diamonds: evidence for tectonic history of the fol-ded Carpathian Mts, Ukraine. Tectonophysics, 255: 163–174. WALDERHAUG O. 1990 — A fluid inclusion study of quartz cemen-ted sandstones from offshore Mid-Norway — possible evidence for conti-nued quartz cementation during oil emplacement. J. Sed. Petrol., 60: 2–14. WO¯NIAK D. K., GRYCIK V. V., KVASNYCYA V. M. &

GALABNITE Y. A. 1973 — O inkluzjach ropy w „diamentach marma-roskich”. Dopov. Ak. Nauk Ukr., 12: 1050–1062.

ZAGODCZENKO V. A. & ¯URAVIEV A. M. 1969 — W³asnoœci ter-moelektryczne gazowego i ciek³ego metanu. Isd. stand. i izm. priborov pri Sov. Min. SSRR, Moskwa.

Powiatowa mapa gospodarowania zasobami przyrody

Ma³gorzata Sikorska-Maykowska*, Ryszard Strzelecki*,

Dariusz Grabowski*,**, Renata Karoñ*

S u m m a r y. This paper presents the concept of production of the ”County Land-use Map”, scale 1:50 000. The map is prepared on the basis of data previously collected for the Land-use (Geoevironmental) Map of Poland, scale 1: 50 000. County offices submitted these data containing anthropopressure factors. In addition, some data derived from ”Hydrogeological Map of Poland”, scale 1: 50 000 were also used. Three pilot maps for the Lubin, Oœwiêcim and Lubliniec counties were prepared. The diversity of surface conditions, degree of industrialization, as well as amount and type of natural resources was the main criteria in selecting these counties for pilot

*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

mapping. Each map was prepared in the form of three sheets along with the following extended explanations: (1) Sheet A – biotic resources and their protection; building foundation parameters, (2) Sheet B – abiotic resources and their protection, (3) Sheet C – some elements of anthropopressure. The author’s idea was to prepare these sheets in the form easily understood by representatives of local and governmental authorities dealing with land-use policy. That is the main reason why the map encompasses adequately pro-cessed and commented environmental data. The present authors hope that the county land-use map is useful for preparing plans including the environment protection, waste deposit management and land-use policy in each of the counties mentioned.

Key words: cartography, environmental protection, GIS, thematic maps, county

Dotychczasowe doœwiadczenia zebrane przy realizacji

Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000

(MGGP), liczne kontakty poœrednie i bezpoœrednie z jej u¿ytkownikami, sk³oni³y zespó³ realizatorów MGGP do podjêcia próby opracowania mapy o podobnej tematyce, w tej samej skali, ale w granicach administracyjnych, w tym przypadku — powiatu. Okazuje siê bowiem, ¿e nowo powsta³e jednostki w³adz samorz¹dowych, jakimi m. in. s¹ powiaty, na ogó³ nie dysponuj¹ ¿adnymi tematycznymi opracowaniami kartograficznymi dla swoich terenów. Czêsto nawet nie posiadaj¹ informacji dotycz¹cych edycji seryjnych map tematycznych wydawanych pod patrona-tem G³ównego Geologa, czy te¿ G³ównego Geodety Kraju. Problemem dla potencjalnych u¿ytkowników map, nie tylko zreszt¹ o tematyce œrodowiskowej, jest zarówno brak dostatecznej informacji o informacji, czyli tzw. metada-nych, ale tak¿e sposób kartograficznego przedstawiania informacji. Czêsto jest tak, i¿ mapy tematyczne redagowa-ne s¹ w formie zrozumia³ej jedynie przez w¹skie grono specjalistów, zapominaj¹c o krêgu odbiorców spoza „bra-n¿y”. Dotyczy to równie¿ zagadnieñ zwi¹zanych z szeroko rozumianym œrodowiskiem przyrodniczym i jego ochron¹.

W ten sposób, maj¹c na uwadze powy¿sze argumenty, powsta³a koncepcja wykonania Mapy gospodarowania

zasobami przyrody (MGZP) dla powiatu, która

zawie-ra³aby informacje œrodowiskowe, w pewnym stopniu ju¿ przetworzone i odpowiednio skomentowane. Takiego ujê-cia problemu oczekuj¹ od nas g³ówni u¿ytkownicy mapy, którymi s¹ pracownicy jednostek administracji rz¹dowej i samorz¹dowej zajmuj¹cy siê zarz¹dzaniem œrodowiskiem oraz licznych biur urbanistycznych, planowania prze-strzennego itp. (Sikorska-Maykowska, 2000; Sikor-ska-Maykowska & Strzelecki, 2000) Proponowana skala opracowania 1 : 50 000 wydaje siê byæ odpowiedni¹ dla powiatów (w pewnym zakresie tak¿e i dla gmin).

TreϾ merytoryczna Mapy gospodarowania zasobami

przyrody w du¿ej mierze oparta jest na informacjach

zebra-nych wczeœniej do MGGP oraz na dazebra-nych przekazazebra-nych przez starostwa powiatowe, a dotycz¹cych zagadnieñ zwi¹zanych z antropopresj¹. W niewielkim stopniu wyko-rzystuje siê tu równie¿ dane z Mapy hydrogeologicznej

Polski w skali 1:50 000 (MHP). Mimo, i¿ przedstawiana

mapa w znacznej czêœci wykorzystuje informacje zebrane do Mapy geologiczno-gospodarczej Polski (Koz³owski & Sikorska-Maykowska, 1998), to zdecydowano siê daæ jej inny tytu³, lepiej odzwierciedlaj¹cy treœci w niej zawarte. Do³¹czona do niej tematyka dotycz¹ca antropopresji w œro-dowisku równie¿ mieœci siê merytorycznie w okreœleniu „gospodarowanie zasobami przyrody”.

Dodatkow¹ ide¹, jaka przyœwieca³a autorom MGZP, by³o stworzenie mapy dla bezpoœrednio zainteresowanych ni¹ odbiorców, na której treœæ (na etapie realizacji) bêd¹ mogli wp³ywaæ jej przyszli u¿ytkownicy. Ma to szczególne znaczenie w chwili obecnej, kiedy powiaty s¹ zobligowane do tworzenia swoich programów ochrony œrodowiska, a jako nowo powsta³e jednostki w wiêkszoœci przypadków nie dysponuj¹ podstawowymi materia³ami do ich opraco-wania. Przedstawiana mapa s³u¿yæ mo¿e pomoc¹ przy wykonywaniu studiów uwarunkowañ i kierunków

zago-spodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych pla-nów zagospodarowania przestrzennego gmin, a w przysz³oœci, zgodnie z projektem nowej ustawy o planowa-niu i zagospodarowaplanowa-niu przestrzennym, wykonywaplanowa-niu pla-nów rozwoju przestrzennego gmin i lokalnych plapla-nów zagospodarowania przestrzennego oraz ró¿nego rodzaju opracowañ fizjograficznych.

W pierwszej kolejnoœci traktowane pilota¿owo — opracowano mapy dla trzech powiatów: lubiñskiego — oœwiêcimskiego i lublinieckiego. Wybrano je ze wzglêdu na ich ró¿norodnoœæ zarówno pod wzglêdem powierzchni, stopnia uprzemys³owienia, jak i posiadanych zasobów bio-tycznych i abiobio-tycznych. Decyzja ta by³a podyktowana tak¿e faktem wyra¿enia chêci wspó³pracy w tym przedsiê-wziêciu kierownictwa wydzia³ów ochrony œrodowiska w tych miastach.

Wspomniana wspó³praca dotyczy³a aktualizacji infor-macji umieszczonych na MGGP (wykonanych w latach 1997–1999), obejmuj¹cych obszary wymienionych powia-tów. Dotyczy³o to g³ównie elementów ochrony przyrody, a przede wszystkim weryfikacji lokalizacji pomników przy-rody. Informacje o antropopresji, bêd¹ce w posiadaniu PIG, a zgromadzone na arkuszach Mapy

hydrogeologicz-nej Polski (wykonywanych w latach 1997–2000), zosta³y

uzupe³nione i zweryfikowane przez pracowników powia-towych wydzia³ów ochrony œrodowiska. Dla u³atwienia wspó³pracy i pewnej unifikacji merytorycznej, rozes³ano do powiatów specjalnie zredagowane ankiety i mapy, które s³u¿y³y do zestawienia ca³oœci zebranych przez nich mate-ria³ów. Treœæ ankiet dotycz¹ca oddzia³ywania cz³owieka na œrodowisko pos³u¿y³a do opracowania planszy C — Ele-menty antropopresji.

Mapa gospodarowania zasobami przyrody zosta³a

zre-dagowana w formie trzech plansz wraz z rozbudowanym tekstem objaœniaj¹cym:

‘Plansza A: Zasoby biotyczne i ich ochrona. Warunki

pod³o¿a budowlanego.

‘Plansza B: Zasoby abiotyczne i ich ochrona. ‘Plansza C: Elementy antropopresji.

‘Zawartoœæ merytoryczna poszczególnych plansz

mapy przedstawia siê nastêpuj¹co:

Plansza A: Zasoby biotyczne i ich ochrona. Warunki pod³o¿a budowlanego.

1. Ochrona przyrody, krajobrazu i zabytków kultury

‘gleby chronione

‘lasy ochronne i gospodarcze ‘zieleñ urz¹dzona

‘parki narodowe i ich otuliny ‘parki krajobrazowe i ich otuliny ‘obszary chronionego krajobrazu

‘inne obiekty przyrodnicze prawnie chronione ‘proponowane (system Corine/Natura 2000) ostoje

przyrody

‘zabytkowe obiekty chronione (zespo³y

23 Zbiornik Gilów Zbiornik Gilów 33 34 35 36 37 38 41 42 46 44 43 47 52 63 61 58 59 Cu /P 13 LUBIN - MA£OMICE 10 OBORA Cu/P pki/Q pki/Q pki/Q in Lubin. Lubin. Lubin. k Q k Q Zbiornik Gilów

A

B

C

Ryc. 1. A — zasoby biotyczne i ich ochrona, B — zasoby abiotyczne i ich ochrona, C — elementy antropopresji Fig. 1. Sheet A — Biotic resources and their protection. Building foundation parameters. Sheet B — Abiotic resources and their protection. Sheet C — Some elements of anthropopressure

sakralne, techniczne, architektoniczne, pomniki i histo-ryczne miejsca pamiêci, itp.).

2. Warunki pod³o¿a budowlanego

‘warunki korzystne ‘warunki niekorzystne

‘obszary zagro¿one wystêpowaniem szkód

górni-czych

‘osuwiska

3. Informacje dodatkowe

‘granice administracyjne ‘miejscowoœci letniskowe

Plansza B: Zasoby abiotyczne i ich ochrona 1. Z³o¿a kopalin

‘udokumentowane z³o¿a kopalin

‘klasyfikacja z³ó¿ ze wzglêdu na ich ochronê i

ochro-nê œrodowiska

2. Perspektywy i prognozy wystêpowania kopalin

‘obszary perspektywiczne ‘obszary prognostyczne

‘obszary o negatywnych wynikach rozpoznania

3. Górnictwo i przetwórstwo kopalin

‘obszary górnicze ‘tereny górnicze

‘szyby kopalñ podziemnych

‘szyby eksploatacyjne gazu ziemnego i ropy naftowej ‘zak³ady przeróbki kopalin

‘wyrobiska powierzchniowe

4. Wody powierzchniowe i podziemne

‘dzia³y wodne

‘klasy czystoœci wód powierzchniowych ‘Ÿród³a

‘projektowane i istniej¹ce zbiorniki retencyjne ‘ujêcia wód powierzchniowych

‘wybrane ujêcia wód podziemnych ‘strefy ochronne ujêæ

‘granice GZWP

‘ujêcia wód leczniczych, mineralnych i termalnych ‘obszary górnicze wód leczniczych, mineralnych i

termalnych

‘granice stref ochronnych uzdrowisk

‘obszary o zdegradowanej jakoœci wód podziemnych ‘leje depresji

‘zasiêg powodzi (najwiêkszy udokumentowany np.

dla po³udnia Polski — powódŸ 1997 r.)

Plansza C: Elementy antropopresji 1.Miejsca zrzutów: ‘œcieków komunalnych ‘œcieków przemys³owych ‘wód kopalnianych ‘wylewiska œcieków 2. Sk³adowiska odpadów:

‘niebezpiecznych (w tym mogilniki) ‘obojêtnych

‘inne:

·komunalne · przemys³owe

· komunalno-przemys³owe (komunalne z kwa-ter¹ dla przemys³owych lub niebezpiecznych)

· sk³adowiska odpadów p³ynnych

3. Instalacje do neutralizacji odpadów:

‘kompostownie ‘spalarnie ‘instalacje przemys³owe 4. Oczyszczalnie œcieków ‘mechaniczne ‘mechaniczno-biologiczne ‘mechaniczno-biologiczno-chemiczne ‘chemiczne (w zak³adach przemys³owych)

5. Emitory py³ów i gazów.

6. Magazyny paliw p³ynnych (w tym stacje benzynowe) 7. Ha³dy górnicze

8. Obszary poprzemys³owe

· zrekultywowane · niezrekultywowane

9. Czynne ujêcia wód podziemnych i powierzchnio-wych

10. Projektowane autostrady i drogi szybkiego ruchu

11. Inne elementy do uzgodnienia w starostwie.

Wyjaœnienia wymaga przedstawienie warunków pod³o¿a budowlanego na planszy A, tj. w ramach zasobów biotycznych. Decyzja taka zosta³a podyktowana faktem, i¿ waloryzacjê pod³o¿a budowlanego przeprowadzano tylko na obszarach, gdzie nie wystêpuj¹ chronione elementy przyrody ¿ywej, do której zaliczono tak¿e gleby (bêd¹ce w istocie poœrednim ogniwem ³¹cz¹cym sferê biotyczn¹ z abiotyczn¹) i w zwi¹zku z tym przedstawianie tych ele-mentów na oddzielnych planszach uznano za niecelowe. Poci¹gnê³o to za sob¹ dalsze konsekwencje, a mianowicie: umieszczenie na tej planszy innych elementów zwi¹zanych z warunkami pod³o¿a budowlanego, jak tereny zagro¿one wystêpowaniem szkód górniczych czy osuwiska.

Równie¿ plansza B zawiera pewne informacje z zakre-su antropopresji dotycz¹ce dzia³alnoœci górniczej, któr¹ trudno oddzieliæ od problematyki z³o¿owej. To samo doty-czy zagadnieñ zwi¹zanych z wykorzystaniem zasobów wód podziemnych i powierzchniowych.

Jak wynika z powy¿szego, has³owego zestawienia tre-œci mapy powiatowej, dwie pierwsze plansze zawieraj¹ g³ównie informacje przedstawiane na Mapie

geologicz-no-gospodarczej Polski (zweryfikowane i

zaktualizowa-ne). Nowym elementem na mapie s¹ ostoje przyrody zaczerpniête z najnowszego opracowania Dyduch-Fal-niowskiej i in. Ostoje przyrody w Polsce (1999), zaznacza-ne na mapie (w zale¿noœci od zajmowazaznacza-nej powierzchni) i na szkicu w tekœcie objaœniaj¹cym.

Trzecia plansza zawiera problematykê zwi¹zan¹ œciœle z wp³ywami antropogenicznymi w œrodowisku przyrodni-czym, przedstawion¹ na tle stopnia zagro¿enia u¿ytkowe-go poziomu wodonoœneu¿ytkowe-go (dane te zosta³y zaczerpniête z odpowiednich arkuszy Mapy hydrogeologicznej Polski, w

skali 1:50 000). Jak wynika z wczeœniej przedstawionych

wyjaœnieñ, na planszy C nie znalaz³y siê wszystkie uwzglêdniane na MGZP czynniki oddzia³ywania cz³owie-ka na œrodowisko i dlatego nosi ona tytu³ Elementy

antro-popresji.

Wydaje siê, ¿e w pewnych przypadkach mo¿na zrezy-gnowaæ ze sztywnego podzia³u treœci w odniesieniu do brzmienia tytu³u mapy/planszy, na rzecz kompleksowego zilustrowania danego zagadnienia, co powinno u³atwiæ przysz³emu u¿ytkownikowi jej czytelnoœæ i zrozumienie przedstawianej problematyki.

Podzia³ na opisane wy¿ej plansze tematyczne nie jest obligatoryjny i w razie potrzeb mo¿e ulegaæ zmianom. Post¹piono tak w przypadku powiatu lublinieckiego, gdzie tematykê zasobów abiotycznych, ze wzglêdu na jej ma³y udzia³, w³¹czono do antropopresji. Nie powoduje to ¿ad-nych kolizji z merytoryczn¹ koncepcj¹ plansz, gdy¿ dzia³alnoœæ zwi¹zan¹ z eksploatacj¹ kopalin nale¿y tak¿e traktowaæ jako rodzaj antropopresji. W konsekwencji w

tym przypadku plansza B nosi tytu³: Zasoby abiotyczne z

elementami antropopresji.

Integraln¹ czêœci¹ opracowania kartograficznego jest obszerny tekst objaœniaj¹cy. Zawiera on informacje i opisy uzupe³niaj¹ce merytoryczn¹ treœæ poszczególnych plansz. Informacje te ujête s¹ w nastêpuj¹ce rozdzia³y:

‘Wstêp

‘Charakterystyka geograficzna i gospodarcza ‘Zarys budowy geologicznej

‘Zasoby kopalin — w rozdziale tym zosta³y opisane

udokumentowane z³o¿a kopalin i ich klasyfikacja gospo-darcza i przyrodnicza (wp³yw eksploatacji z³o¿a na œrodo-wisko naturalne), górnictwo, przetwórstwo i wykorzystanie kopalin oraz perspektywy i prognozy (po uwzglêdnieniu ograniczeñ przyrodniczych) wystêpowania i wykorzystania kopalin.

‘Stosunki wodne — rozdzia³ jest poœwiêconyopisowi

jakoœci wód powierzchniowych i podziemnych, ze zwró-ceniem szczególnej uwagi na ochronê wód g³ównych u¿yt-kowych poziomów wodonoœnych. Na koñcu rozdzia³u znajduje siê tabelaryczne zestawienie wszystkich ujêæ wód podziemnych z obszaru powiatu z informacj¹ o wielkoœci ich wydatku oraz g³êbokoœci i wieku ujêtej warstwy.

‘Warunki pod³o¿a budowlanego — w rozdziale tym

przedstawiono, mocno uproszczon¹ z koniecznoœci, klasy-fikacjê warunków pod³o¿a budowlanego. Wyznaczenie korzystnych i niekorzystnych warunków budowlanych zosta³o opracowane na podstawie morfologii i nachylenia powierzchni terenu, wystêpowania ruchów masowych, zjawisk krasowych i sufozyjnych, litologii i charakterysty-ki geologiczno-in¿ynierscharakterysty-kiej utworów przypowierzchnio-wych oraz g³êbokoœci wystêpowania poziomu wód gruntowych. W obszarach intensywnej eksploatacji pod-ziemnej i odkrywkowej wydzielono dodatkowo obszary zagro¿one wystêpowaniem szkód górniczych.

‘Antropopresja w œrodowisku przyrodniczym —

przedstawia w sposób opisowy, ze zwróceniem szczegól-nej uwagi na sposób u¿ytkowania i stan zabezpieczenia, obiekty zwi¹zane z negatywnym oddzia³ywaniem na œro-dowisko. Analiza rozmieszczenia tych obiektów w stosun-ku do obszarów chronionych i zaludnionych oraz stopieñ ich zabezpieczenia przed emisj¹ substancji szkodliwych do gleb, wód i atmosfery pozwala na ocenê stanu zagro¿enia dla œrodowiska przyrodniczego (w tym równie¿ ludzi) w ró¿nych czêœciach powiatu i wskazanie mo¿liwoœci zmniejszenia stopnia ich uci¹¿liwoœci.

‘Ochrona przyrody, krajobrazu i dziedzictwa

kulturo-wego — ujmuje w sposób iloœciowy i opisowy obszary i obiekty przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe podle-gaj¹ce ochronie prawnej, wskazuj¹c jednoczeœnie celo-woœæ ich utworzenia i dalszej ochrony. Rozdzia³ wzbogacony jest w tabele przedstawiaj¹ce krótk¹ charakte-rystykê ostoi przyrodniczych o znaczeniu miêdzynarodo-wym, umieszczonych w systemie CORINE.

‘Podsumowanie — wskazuje na podstawie analizy

wszystkich zebranych informacji optymalny kierunek roz-woju powiatu w najbli¿szej przysz³oœci na podstawie ist-niej¹cej bazy przemys³owej i surowcowej oraz bogactwa przyrody ¿ywej, nieo¿ywionej i dziedzictwa kulturowego. Przedstawiony uk³ad rozdzia³ów mo¿e ulegaæ zmia-nom na ¿yczenie zamawiaj¹cego oraz w zale¿noœci od ró¿-norodnoœci problemów dotycz¹cych szeroko rozumianej ochrony œrodowiska w poszczególnych powiatach. W wykonanym opracowaniu dla powiatu lubiñskiego roz-dzia³ poœwiêcony antropopresji rozszerzono o dane dotycz¹ce dzia³alnoœci zak³adów KGHM w strukturach przemys³owych powiatu oraz wp³ywu tej dzia³alnoœci na zanieczyszczanie œrodowiska przyrodniczego. W

opraco-waniu dla powiatu oœwiêcimskiego ten sam rozdzia³ zosta³ rozszerzony o informacje dotycz¹ce dzia³alnoœci Firmy Chemicznej „Dwory”, g³ównie proekologicznej, zmie-rzaj¹cej do zmniejszenia szkodliwego wp³ywu na œrodowi-sko. Dodatkowo dla wymienionych powiatów przedstawiono krótk¹ charakterystykê dotycz¹c¹ ska¿enia gleb (g³ównie metalami ciê¿kimi) oraz zanieczyszczenia osadów wodnych. Teksty objaœniaj¹ce MGZP s¹ równie¿ ilustrowane kolorowymi figurami przedstawiaj¹cymi, np.: rozmieszczenie z³ó¿ miedzi i wêgli brunatnych na obszarze powiatu lubiñskiego, lokalizacjê sk³adowisk na tle stopnia zagro¿enia g³ównego u¿ytkowego poziomu wodonoœnego. Dziêki przyjêciu zasady œcis³ej wspó³pracy wykonaw-cy MGZP z jej przysz³ym u¿ytkownikiem zarówno rodzaj, jak i uk³ad treœci mapy mo¿e ka¿dorazowo ulegaæ zmia-nom w zale¿noœci od specyfiki danego powiatu i wymagañ odbiorcy.

Zgodnie z wprowadzanymi obecnie nowymi aktami prawnymi w dziedzinie ochrony œrodowiska (ustawa o odpadach, ustawa prawo ochrony œrodowiska) w gestii powiatów bêdzie opracowanie planów ochrony œrodowi-ska i planów gospodarowania odpadami. Proponowana mapa (MGZP) wraz z tekstem i tabelami mo¿e stanowiæ dla obu opracowañ gotow¹ czêœæ przyrodnicz¹. Przyk³ado-wo, mo¿liwe jest wytypowanie i przedstawienie na MGZP miejsc, które mog¹ byæ proponowane pod przysz³e sk³ado-wiska odpadów komunalnych, czy te¿ niebezpiecznych, lub inne inwestycje zwi¹zane z gospodark¹ odpadami.

Dla zilustrowania treœci i formy MGZP przedstawiono wybrany fragment „Mapy gospodarowania zasobami

przyrody powiatu lubiñskiego” (ten sam z trzech plansz

tematycznych) w rejonie na SW od Lubina (ryc. 1 A–C). Na planszach A i B zastosowano tê sam¹ konwencjê oznaczeñ jak na mapie MGGP. Opisane prace kartograficz-ne zosta³y wykonakartograficz-ne przy u¿yciu oprogramowania firmy INTERGRAPH.

Równolegle z pracami nad MGZP dla wymienionych trzech powiatów prowadzono prace nad Systemem

Infor-macji Przestrzennej o Œrodowisku (SIPOŒ), który

umo¿li-wia³by korzystanie z formy cyfrowej tych map i zawartych w nich informacji (Na³êcz i in., 2001). System ten posiada standardowe cechy GIS, gdzie obiekty graficzne s¹ w bez-poœredniej relacji z baz¹ danych, która ma budowê otwart¹, co umo¿liwia dodawanie do systemu nowych warstw tematycznych.

Do zarz¹dzania systemem jest wykorzystywane jedno z popularnych œrodowisk Systemów Informacji Prze-strzennej ArcView, MapInfo lub GeoMedia. Ze wzglêdu na ³atw¹ migracjê danych na poszczególne formaty GIS mo¿liwe jest przygotowanie warstw tematycznych na ró¿-ne oprogramowania.

Literatura

DYDUCH-FALNIOWSKA A. (red.) 1999 — Ostoje przyrody w Pol-sce. Inst. Ochr. Przyr. PAN, Kraków.

NA£ÊCZ T. & SIKORSKA-MAYKOWSKA M. & STRZELECKI R. 2001 (w druku) — System Informacji Przestrzennej o Œrodowisku (SIPOŒ) jako narzêdzie gospodarowania zasobami przyrody w powie-cie. Mat. XXVIII Konf. Kartograf. Szczecin 2001.

KOZ£OWSKI S. & SIKORSKA-MAYKOWSKA M. 1998 — Treœci merytoryczne „Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1 : 50 000”. Prz. Geol., 46: 1038–1040.

SIKORSKA-MAYKOWSKA M. 2000 — Wykorzystanie „Mapy geo-logiczno-gospodarczej Polski” w zarz¹dzaniu przestrzeni¹. Prz. Geol., 48: 489–491.

SIKORSKA-MAYKOWSKA M. & STRZELECKI R. 2000 — Wyko-rzystanie „Mapy geologiczno-gospodarczej Polski” oraz innych baz danych œrodowiskowych w planowaniu przestrzennym. Przestrzeñ, 10: 32–34.