LITERATURA
l. A re ń B., P a w l o w s k i S. - Projektowane
za-łożenia geologiczne badań ogólnych podłoża Niżu
Polskiego. Cz. III. Strefa brzeżna platfonny wschodnio-europejskiej w Polsce. Inst. Geol., War-szawa 1958.
2. D e p o w s k i S., K r a s s o w s k a A. - Wyniki
badań objawów bituminów w otworze Magnuszew IG. l. Kw. geol., 1962, t. VI, nr l.
3. H o r n T. - Wykształcenie i roponośność utworów cechsztynu na obszarze Polski. Wiad. naft., 1962,
nr 7.
4. L e n d z i o n K. - Tymczasowy profil litologiczny z wiercenia "Zebrak" IG. l. Kw. geol., 1960, t. IV, nr 3.
SUMMARY
The present artide gives some results of bore hole made at Kołbiel in the eastern part of the Warsaw synclinorium. The main .purpose of the drilling was to investigate lithostratigraphical section, since seis-mical materials had demonstrated the presence of a large elevation of the Palaeozoic basement in the area considered. In addition, the drilling aimed at presenting perspectives of occurrence of minera! raw materials in the Lower Cretaceous, Jurassic, Triassic, Zechstein, Carboniferous and Silurian, and at ~howing
possibilities of probabie occurrence of bitumens accu-mulated within the zones of stratigraphical uncon-for.mities.
The bore hole also gave valuable information on geological structure of the region considered, and on its minerał raw material perspecti~s. Gas mani-festations, which have been here ascertained, show that favourable conditions may exist for bitumen accumulations in the area studied, as well.
5. P o b o r s k i J. - Cechsztyńskie zagłębie solne Europy Srodkowej na ziemiach polskich. Inst. Geol. Prace, t. XXX, cz. II. Warszawa 1960 r.
6. P r a c a zbiorowa pod redakcją Wł. Pożaryskiego.
Budowa geologiczna Niżu Polskiego, Inst. Geol.,.
Warszawa 1963.
7. S o k o l o w s k i J. - Aktualny stan rozpoznania geologicznego synklinorium mogileńskiego i kie-runki dalszych badań. Geofiz. i geol. 1964, nr 1-2. 8. S t e m u l a k J. - Komunikat o wierceniu
Płońsk l. Kw. geol. 1959, t. III, nr 2.
9. T o m c z y k o w a E., T o m c z y k H. - Problem granicy między sylurem, a dewonem w Polsce. Prz. geol., 1961, nr 7.
10. Z n o s k o J. - Obecny stan znajomości budowy geologicznej głębokiego podłoża pozakarpackieJ Polski. Kw. geol. 1962, t. 6, nr 3.
PE3IOME
B CTaTbe OnHCbiBaiOTC$1 pe3yJibTaTbi npOXO~KM CKBa-2R1J1Hbi, pacnOJIQ:IKeHHOH B MecTHOCTJ1 KOJI6eJib, B BOC-TO'IHOH ąacTJ1 BapwaBCKoro eHHKJUtHOPHH. OcHOBHOH
3a~aqefl 3TOH CKBa:IKJ1Hbl 6biJIO JOyqeHJ1e
Jl!HTOJIO!'O--CTP3THrpaqmąeCKOrO pa3pe3a, TaK KaK no ~aHHbiM ceticMopa3Be~KM B 3TOM patioHe npeA'IIoJiaraJiocb eYlllecrnoBaHHe o6wnpHoro no~HHTJ1H naneo3otiCKoro ocHoBaHHH. KpoMe Toro, cne~oBano onpe~eJIHTb nepc-neKTHBHOCTb HJ1:1KHeMeJIOBbiX, ropcKHX, TPHaCOBbiX. QeXWTeHHOBbiX, KaMeHHOyrOJibHbiX ·H CHJiypi1HcKMX
nopo~, J1 BbiReHJ1Tb B03MO:IKHOe HaKOnJieHJ1e 6HTYMOB B 30HaX CTPaTHrpa<f>H'łeC!rnX HecorJiaCHH.
CKBa:lKHHa ~ana MHOro QeHHbiX cse~eHHti,
Kacaro-~HXCH reonorHąecKoro CTPOeHHH patioHa H ero nepc-heKTHBHOCTJ1 B OTHOWeHJ1J1 IIIOJ1CKOB IIIOJie3HbiX HCKO-naeMbiX. 3aMe'łaiOTCH 3~eCb OT'łeTJIHBbie npOHBJieHHfl ra3a H MQryT cy~ecTBOBaTb 6narOIIIpmiTHbie ycnoBHH
~JIH HaKonneHHH yrneBo~opo~oB.
HENRYK JURKIEWICZ
Instytut Geologiczny
PROFIL WIERCENIA W BOZEJ WOLI
Omawiane wiercenie usytuowano w obniżeniu mor-fologicznym Pasma Przedborskiego, przecinającego po-przecznie brachyantyklinę Debromierza i ciągnącego się od Debromierza w kierunku Bożej Woli. Straty-graficznie znajduje się ono na wychodniach astartu
według mapy opracowanej przez I. Jurkiewiczową,
przy dużej dyslokacji poprzecznej. Uzyskany wierce-niem profil geologiczny jest ciekawy i w skrócie przed-stawia się następująco:
Od głęb. 0,00-50,00 m - czwartorzęd złożony z pias-ków i żwirów pochodzenia rzecznego;
50,00-99,00 m - początkowo piaskowce drobnoziar-niste luźne, później zwięzłe kruche, białe, miejscami z czerwonymi lub brunatnymi naciekami. Zawierają
one liczne radiolaria, jak: Holocryptocapsa sphaerica, Astrobus. sp. oraz bardzo liczne elementy szkieletowe
gąbek (tetraksony, tektraklony, monaksony, didymo-klony i sterreastry - alb);
99,00- 186,00 m - wapienie margliste skrytokrysta-liczne, białe z odcieniem żółtawym, z cienkimi wkład
kami wapieni drobnokrystalicznych krynoidowo-kora-lowych oraz w dolnej części tego interwału wapieni o niewyraźnej strukturze płytkowej. Znaleziono tu liczne okazy Pseudocyclammina sequana minor, Hoplo-phragmoides cf. volgensis, Spirillina orbicula i liczne
378
UKD 550.822:551.734/.79:552.14 :551.24 :553.631( 438.13} Lagenidae. Częste są również elementy szkieletowe Crynoidea i Echinoidea (astart). W interwale od 160-177 m występują utwory krasowe. Są to iły żółtawe, czarne lub brunatne oraz mułki z licznymi (do 30%)
krysztalkami pirytu;
186,0-385,0 m - wapienie żółtawe, skrytokrystalicz-ne, gruboławicowe, miejscami kawerniaste, rzadko margliste lub wkładki marglu z nieliczną fauną
la-genidową i małżoraczkami. Nielicznie trafiają się także igły gąbek, człony łodyg liliowców i kolce
je-żowców (raurak);
385,0-630,9 m - występują utwory oksfordu, który na podstawie zróżnicowań facjalnych można podzielić
na podpiętra. Zatem od głęb. 385,0 do 585,0 m wystę
puje argow złożony z wapieni skalistych gruboławico
wych szarych z bulastymi krzemieniami i nieliczną
fauną lagenidową oraz rzadko z amonitami (Euaspi-doceras cf. ovale na głęb. 554 m). Od głęb. 585,0 do 630,5 m newiz złożony z wapieni jasnoszarych, miej-scami szarozielonkawych, z drobnymi wtrąceniami
mułowców szarozielonawych. Trafiają się także drob-ne brunatnoszare krzemienie. Fauna otwornicowa nie-liczna, przekrystalizowana - lagenidowa. Małżoraczki
spotykane są rzadko. Dywez występuje od 630,3 do
glau-c
385
631 732 852l
~
!i631I
V)
l
'
~
_
lf
(}[J
78197
828
!843 2718 =~f(~.'-,\·~ l2
... -'!3
- l - 4 l ,_ 7 8·:
=·~:-·.::·:: 10 77 ~ ~ 12 < <~
\
\\~
JJ 1~ - 7 5_...
o o o 78 o f o ]" ..I 77 - ~ 78...,.._,_.,8
- - - 2 0
/20
·
21
D,
p
konitern i z konkrecjami chlorytowo-syderytycznymi; 630,0-731,3 m - warstwy doggeru o następującym
zróżnicowaniu: na głęb. od 630,& do 631,1 m występuje
warstwa syderytyczno-wapienna, miejscami z pizoli-tami syderytycznymi do l cm średnicy oraz z drob-nymi nieregulardrob-nymi wkładkami brunatnych, wiśnio
·wych lub szarych iłowców reprezentujących kelowej. Wapienie detrytyczne organogeniczne, miejscami ooli-tyczne z brunatnymi iłami i w dolnej części z pias-kowcami wapienno-krzemionkowymi brunatnowiśnio wymi i szarymi z żyłami pirytu (głęb. od 631,10 do 659 m - baton). Fiaskowce wapienno-krzemionkowe i mułowce wapniste z nieregularnymi wtrąceniami
ciemnych iłów oraz mułowce szare i ciemnoszare
z wkładkami syderytów reprezentujące wezul wystę
pują do głęb. 720 m. Poniżej do głęb. 731,30 m
wy-stępują ciemne iły spiaszczone i mułowce szare
ba-josu. Otwornice w opisanej serii są nieliczne głównie
Lagenidae i MyliolidCle (Ophtalmidium);
731,3-852,0 m - początkowo piaskowce białe, drob-no- i średnioziarniste, słabo zwięzłe, niżej iłowce szare zielonkawe i szare (seria esteriowa) oraz mulowce ciemnoszare z piaskowcami drobnoziarnistymi jas-nymi z liczną zwęgloną florą (lias). Fauna otworni-cowa występuje tylko w nielicznych punktach w
dol-nej części opisanych skal i składa się z poj.
Ophtal-midium, Lenticulina, Trachammina i Citharina.
852,0-1163,0 m - mulowce oraz iłowce brunatnowiś niowe początkowo (ok. 50 m) ze sferolitami, później z licznymi przejściami do zlepieńców śródformacyj
nych oraz z wkładkami wapieni jasnych i dolomitów w dolnej części omawianego interwalu. Fauny oprócz nielicznych otwornic aglutynujących (Rhabdammina,
Saccamina) oraz małżoraczków nie znaleziono. Częste
są poniżej głębokości 900 m oogonie z grupy Charales:
1163,0-1399,7 m-mułowce oraz iłowce pstre z wkład kami gipsu w górnej części i anhydrytu szarego w dolnej. W najniższej partii tej serii występują
mu-łowce i piaskowce szarozielone drobnoziarniste
z wkładkami wapieni lub dolomitów jasnych.
Znale-ziono tu w całej serii liczne małżoraczki z rodzaju
Darwinula sp. div. i oogonie z grupy Charales oraz
pojedyncze okazy otwornic aglutynujących, jak:
Ammodiscus, Saccamina i Rhabdammina. Częste są
także megaspory z grupy Triletes.
1399,7-1422,2 m - wapień gruzłowy ciemnoszary
z ławicą terebratulową (wapień muszlowy górny);
1422,2-1542,0 m - wapienie szare miejscami dolo-mityczne z licznymi wkładkami •i przewarstwieniami anhydrytu szarego, rzadko gipsu i łupków ciemno-szarych. Tektonika tego poziomu wapienia jest ty-powo solna. Fauny nie znaleziono (wapień muszlowy
środkowy);
1542,0-1619,0 m - iłowce brunatnowiśniowe oraz piaskowce zielonawe i mułowce szare z florą (kajper dolny - powtórzenie po dyslokacji);
1619,0-1642,1 m - wapień gruzłowy ciemnoszary
z ławicą terebratulową (wapień muszlowy górny);
Profil litostratygraficzny wiercenia Boża Wola.
1 - piaski i żwiry, .2 - piaskowce drobnoziar-niste, 3
plaskowce kruche, 4 - wapienie margliste, 5 - wapienie
colityczne, 6 - :wapienie, 7 - wapienie ~kaliste z -krze
mie-niami, 8 - lupki ilaste l mułowce, 9 - zlepieńce śródfor
macyjne, 10 - zl~leńce l plaskowce zlepieńcowate, 11
-gipsy, 12 - anhydryty, 13 - dolomity, 14 - łupki ilaste plastyczne, 15 - wkład-ka "Lettenkohle", 16 - wapienie
gruzłowe, 17 - wapienie faliste, 18 - iłowce l muło.wce
z wkładkami syderytów, 19 - niezgodności stratygraficzne,
20 - dyslokacje, 21 - upady warstw, D1 - dewon dolny,
Q - czwartorzęd.
Lithostratigraphical section of bore hole Boża Wola..
1 - sands aoo gravels, 2 - flne-gra:lned saruistolnes, 3
-brittle sandslxmes, 4 - marły Jllmestcnes, 5 - oold.tic
llme-stOil'les; 6 - lJJmes<tones, 7 - rocky llmesto'Iles wilth fiints,
8 - clay sha[es and mudstoales, 9 - l.nltraformational
congLomerateso, 10 - cOIIlgLomer-ates aoo cong.lomer&Jte
sand-sto!leS> lJl, - gypsurns, 12 - anhydrlltes, 13 - doLomites,
14 - ,plastlc clay !ihaies, 15 - "Lettenik'!>Me" intercalation,
16 - ruod<uda.r óidmestonesi, ll1 - wavy 1imesttoales, 18
-claystones and muiCIISt:c<nes wi1lh s.ldedlte :tnterca•latLo.ns, 19
-stratigrBJPihic.a:l UIIlOOal:!lormilties, 20 - disLoca!tions, 21
dlps of beds, D1 - Lower Devonian, Q - Quaternary.
1642,0-1713,0 m - wapienie szare, miejscami dolo--mityczne z licznymi wkładkami i przewarstwieniami
anhydrytu, rzadko gipsu i łupków ciemnoszarych. Opisywany interwał jest silnie tektonicznie zaburzo-ny. Fauny nie znaleziono (wapień muszlowy środko
wy);
1713,0-1828,0 m - wapień początkowo jasny, później
szary i ciemnoszary o falistej teksturze, grubokrysta-liczny, rzadko okruszcowany galeną. Fauna bardzo rzadka, głównie małżoraczkowa (wapień muszlowy dolny);
1828,0-1943,0 m margle żółtawe wstęgowane z Myophoria costata, wapienie ciemnoszare krystalicz-ne oraz łupki ciemnoszare i zielonkawe z wkładkami
gipsów i dolomitów. W dolnej części tego interwału występują wkładki piaskowców i mułowców oraz
łupki brunatnowiśniowe (ret);
1943,0-2116,0 m - mułowce i iłowce brunatnowiś
niowe oraz piaskowce drobno- i średnioziarniste miej-scami zlepieńcowate. W dolnej części w piaskowcach liczne są otoczaki ciemnych kwarców. Występują tu nieliczne małżoraczki i oogonie z grupy Charales (pstry piaskowiec);
2116,0-2364,2 m - wapienie brunatnowiśniowe
prze-chodzące w wapienie dolomityczne szare i jasnoszare
z
czerwonawymi plamami oraz dolomity ciemnoszare.Cała seria silnie spękana i użyłona kalcytem z nacie-kami hematytu, rzadko trafiają się koralowce Stro-matopora i Amphipora {żywet nizszy).
2364,2-2391,7 m - dolomity brunatnowiśniowe i sza-re, margle dolomityczne oraz iły brunatnowiśniowe zwięzłe z drobnymi wkładkami mułowców kwarco-v:ych szarych i kwarcytów jasnoszarych zlewnych. Seria spękana i użyłona kalcytem lub różowym gip-sem {eifel);
2391,7-2413,7 m - mułowce brunatnowiśniowe oraz kwarcyty szare z odcieniem niebieskawym, zlewne, przekrystalizowane {dewon dolny).
Profil litostratygraficzny i poczynione w nim obser-wacje tektoniczne przedstawia załąezony rysunek. Jak wynika z opisu profilu, wiereenie Boża Wola
dostar-czyło nam bardzo ciekawych materiałów geologicznych,
dotyczących utworów mezo- i paleozoicznych zachod-niej strefy obrzeżenia Gór Swiętok·rzyskich w bliskim kontakcie z niecką Nidy. Ważną obserwacją jest stwierdzenie w profilu otworu ok. 50 m czwartorzędu
oraz albu w osiowej partii braehyantykliny Debromie-rza w formie wąskiego klina w przydyslokacyjnej strefie. Wymienione osady nie były dotychczas noto-wane na mapach geologicznych tego obszan~. Na
uwa-gę zasługuje również salinarne wykształcenie dolnego kajpru, a szczególnie środkowego wapienia muszlo-wego, którego dotychczas w obrzeżeniu Gór Swięto
krzyskich w takiej facji nie stwierdzono.
Najbardziej nieoczekiwanym wynikiem jest brak cechsztynu w podłożu paleozoicznym, pomimo iż na innych obszarach obrzeżenia, cechsztyn wiąże się
sedymentacyjnie i tektonicznie z wyżej leżącą
po-krywą mezozoiczną, a przynajmniej z triasem. W związku z tym należy przypuszczać, że w obsza-rach antyklinalnych lub o blokowej budowie wydźwig niętych silnie w orogenezie kaledońskiej, a później
w hercyńskiej mogło nie dojść do osadzenia cechszty-nu. Obszarem takim może być zrębowy skłon
co-kołu paleozoicznego przy jego krawędzi z niecką Nidy. Brak karbonu i górnego dewonu w omawianym wier-ceniu potwierdza fakt, że osiągnięto tu w podłożu
podmezozoicznym skrzydłowe partie antyklinalnego elementu (prawdopodobnie chęcińsko-dymińskiego)
blokowo wyniesionego. Taką koncepcję popierają również wykonane na tym obszarze badania sejsmicz-ne.
LITERATURA
l. Czar n o ck i J. - Wyniki badań geologicznych dokonanych w r. 1924 na obszarze mezozoicznym zachodniej części Gór Swiętokrzyskich. Pos. Nauk. PIG, 1925, nr 11.
300
2. Czar n o ck i J. - Wyniki badań w południowo
-zachodniej i zachodniej części Gór Swiętokrzy
skich. Ibidem 1926, nr 15.
3. J u r k i e w i c z H., K o w a l c z e w s k i Zb., R u-b i n o w s ki Zu-b., W r ó u-b l e w s k i T. - Projekt robót geologicznych w zachodnim obrzeżeniu Gór Swiętokrzyskich. IG Swiętokrzyska Stacja Tere-nowa, Kielce 1962.
4. J u r k i e w i c z H., K o w a l c z e w s k i Zb. (pra-ca w druku) - Problemy strukturalne i surowco-we zachodniej części antyklinorium świętokrzy
skiego.
5. J u r ki e w i c z H., W o i ń s ki J. - Kilka uwag o przypowierzchniowej budowie centralneJ części
brachyantykliny Dobromierza. Prz. geol. 1965, nr 5.
6. L e w i ń ski J. - Pasmo Przedborski e. Spraw. PAN, 1908, nr l.
7. L e wiń s ki J. - Utwory jurajskie na zachodnim zboczu Gór Swiętokrzyskich. Spraw. Tow. Nauk. Warsz. r. 1912, t. V.
8. M i c h a l s k i A. - Badania geologiczne dokonane
w r. 1883 w północno-zachodniej części gub. ra-domskiej i kieleckiej. Pamiętnik Fizjograficzny, 1884,, t. IV.
9. P a s s e n d orf er E. - Sprawozdanie z badań
geologicznych w Tatrach i w okolicach Przed-borza. Pos. Nauk. PIG. 1923, nr 2.
lO. P a s s e n d o r f er E. - Sprawozdanie z badań
geologicznych na ark. Przedbórz. Ibid. 1927, nr B.
11. P a s s e n d orf er E. - Sprawozdanie 7. badań
geologicznych, wykonanych w 1933 r. na arkuszu Opoczno oraz w Tatrach. Ibidem, 1934, nr 39. 12. S w i d z i ń s k i H. - Szkic geol.Jgiczny okolic
Przedborza n. Pilicą. Spr. PIG. 1935, t. VIII, z. 3. 13. Z e u s c h ner L. - Die Gruppen u. Abtheilungen des polnischen Jura. Zeitsch. d.d.g.G.Bd.21, 1869. 14. Prac a zbiorowa - Region Swiętokrzyski:
ma-teriały do przeglądowej mapy geologicznej Folski w skali l :100 000, wydanie A i B - zaktualizo-wane. Instytut Geologiczny, 1961.
SUMMARY
The present author describes the geological section obtained from bore hole made at Boża Wola (Swięty Krzyż Mts). The bore hole has yielded much interesting geological materials as to the Mesozoic and Palaeozoic formations occurring in the western zone of the Swie-ty Krzyż Mts,, at the close contact with the Nida trough. An ascertainment of the Quaternary deposits, amounting to 50 m in thiclmess, and of the Albian deposits stretching in the axial part of the Dobro-mierz brachyanticline is here of great importance.
So far, the deposits mentioned above have not been presented on geological maps of the area discussed. Saline development of the Lower Keuper, partieutarły
that of the Middle Muschelkalk, is worthy of stress here. The lack of Zechstein deposits in the Palaeozoic basement is an unexpected result there.
PE310ME
ABTOp OIIJ1ChiBaeT pa3pe3 6ypoBOH <:KBaJKHHhi,
rrpo:l1~eHHoi1 B MeCTHOCTH BoJKa-BoJui (CBeHTOKWI1C-K11e rophr). no 3To:l1 CKBaJKHHe noJiy-qeH~>r o'leHh
J1H-TepecH~>Ie reoJiorHT.~ecKHe ,ąaHHhie, Kacaro~eca
Me3o-3of!cKUx H naJieo30HCKHX nopo,11 3aiia,):IHOfł 30HbT
CBeHTOKlliJ1CKHX rop B 6JIJ13KOM KOHTaKTe c MYJib~OH
H11~bi. Ba:m:HhiM CBe~eHJ1eM HBJiaeTca BhHIBJieHHe
B pa3pe3e OKOJIO 50 M T.leTBepTH'IHhiX OTJIOJKeH11ił
H aJI:b6a B oceBo:l1 T.laCTJ1 5pax!1aHTHKJIHHaJIH
,ll;o6pc.-Me:m:a.
Ha3BaHHhre rropo~hr ~o CHX nop He oTMe'laJIJ1Ch na reoJiorH'IecKJ1X KapTax 3Toro pafłoHa. BHHMaHHH 3a-CJIYJKI1BaeT TaKJKe COJieHOCHOe pa3BHT11e HJ1JKHer~
Ke:l1rrepa, oco6eHHO cpe~Hero paKOBHHHoro J13BecTHH-Ka. HeOJKH~aHHhiM <t>aKTOM HBJilieTCH OTCYTCTBHe QeXWTe:l1Ha B IIaJie030HCIWM OCHOBaHHJ1.
